Wyrok SN z dnia 1 czerwca 2022 r., sygn. I NSNc 551/21

Artykuł 993 k.c. nie znajduje zastosowania do umów wzajemnych, takich jak umowa dożywocia. Dożywocie jest umową prawa cywilnego o charakterze kauzalnym, konsensualnym, dwustronnie zobowiązującym, odpłatnym i wzajemnym. Umowę dożywocia wyróżniają funkcjonalnie powiązane świadczenia, które są zdolne do zaspokojenia określonych w umowie potrzeb dożywotnika, tak dalece, aby nie potrzebował on zdobywać środków na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych. Jej celem jest więc zapewnienie zbywcy lub osobom mu bliskim dożywotniego utrzymania w zamian za przeniesienie własności nieruchomości. Obiektywną ocenę ekwiwalentności świadczeń utrudnia fakt, że jest to umowa losowa. Losowość tej umowy polega na tym, że czas jej trwania jest uzależniony od nieprzewidywalnego czynnika, jakim jest śmierć dożywotnika. Konstrukcja umowy dożywocia zapewnia jednak ochronę uprawnionego przed wyzyskiwaniem go przez zobowiązanego.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Leszek Bosek (przewodniczący, sprawozdawca)

‎SSN Oktawian Nawrot ‎

Stanisław Michał Lesień (ławnik Sądu Najwyższego)

w sprawie z powództwa M. D. i H. D. przeciwko E. D. i P. D. o zapłatę zachowku, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w dniu 1 czerwca 2022 r. skargi nadzwyczajnej wniesionej przez Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Okręgowego w B. z 21 marca 2019 r., sygn. II Ca [...],

uchyla zaskarżony wyrok w części, tj. w punktach I, III i V oraz przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania i pozostawia temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed Sądem Najwyższym.

Uzasadnienie

Pozwem z dnia 4 maja 2016 r. H. D. i M. D. wnieśli ozasądzenie na rzecz każdego z nich od pozwanych E. D. i P. D. po 25 000 zł tytułem zachowku wraz z ustawowymi odsetkami od daty wytoczenia powództwa i kosztami procesu według norm przepisanych. Uzasadniając swoje żądanie wskazali, że są spadkobiercami ustawowymi M. D., który pozostawił testament notarialny, w którym do całości spadku powołał jednego ze swoich trzech synów – E. D., a więc każdemu z nich należy się zachowek w wymiarze 1/6 udziału spadkowego. Powodowie wyjaśnili także, żeprzekazana pozwanym na podstawie umowy dożywocia nieruchomość powinna zostać uwzględniona przy wyliczeniu zachowku, ponieważ umowa ta stanowiła w istocie darowiznę.