Wycena aktuarialna rezerwy na świadczenia pracownicze

Wstęp

 Jeszcze kilka lat temu księgowi i audytorzy zastanawiali się czy na dzień bilansowy należy wycenić rezerwy na świadczenia pracownicze, a jeśli tak, to na jakie i w jaki sposób. Dziś już tego typu dylematów nikt nie ma – świadomość konieczności wyceny rezerw aktuarialnych na takie świadczenia jak odprawy emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp. jest powszechna (także to że powinien robić to aktuariusz). W wysokim stopniu wpłynęło na to powstanie krajowego Standardu Rachunkowości nr 6 (KSR 6) „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe” i Krajowego Standardu Aktuarialnego nr 1 (KSA 1) „Wycena zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych”, które są dedykowane rezerwom pracowniczym i dogłębnie wyjaśniają to zagadnienie.

Trochę inaczej wygląda sytuacja w pozostałych typach aktuarialnych rezerw pracowniczych – np. w przypadku rezerwy na odprawy pośmiertne. Jest to świadczenie obowiązkowe (wynikające z Kodeksu Pracy), co pociąga za sobą także obowiązkową wycenę rezerw aktuarialnych na nie. Bardzo często pokutuje jednak błędne przeświadczenie, że jest ona nieistotna bilansowo, mimo tego, że jej wartość w przypadku rezerw wyliczanych jedynie na podstawie Kodeksu Pracy jest znacznie wyższa niż wysokość aktuarialnych rezerw na świadczenia emerytalne, a od rezerw na świadczenia rentowe jest wręcz kilkunastokrotnie wyższa! – mimo to jednostki tworzą rezerwy na świadczenia emerytalno-rentowe, a o rezerwach na świadczenia pośmiertne twierdzą, że są nieistotne bilansowo. Takie przeświadczenie bardzo często było argumentowane stwierdzeniem, że „przecież u nas w firmie nikt nie umiera”, co boleśnie zweryfikowała pandemia COVID.

Należy także pamiętać, że w przypadku rezerw pracowniczych przy ocenie ich istotności bilansowej należy traktować je łącznie, a nie rozdzielnie. Oznacza to, że ważna jest sumaryczna kwota tych rezerw dla potrzeb oceny ich istotności. W praktyce często okazuje się, że już na starcie księgowa ma świadomość, że choć jedna z rezerw pracowniczych jest istotna bilansowo, a to implikuje konieczność wyceny także wszystkich pozostałych rezerw pracowniczych.