Rozwiązywanie stosunków pracy z nauczycielami – procedura postępowania

Podstawą ustalenia stanu zatrudnienia w szkołach jest arkusz organizacyjny sporządzony przez dyrektora w terminie do 30 kwietnia danego roku. Na podstawie tego arkusza odbywa się dokonywanie zmian w zatrudnieniu nauczycieli, tzw. ruch kadrowy. W ramach tej procedury do końca maja trzeba wręczyć wypowiedzenia nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania bądź umowy o pracę na czas nieokreślony, których obowiązuje 3-miesięczny okres wypowiedzenia.

Stan zatrudnienia zarówno nauczycieli, jak i pracowników niepedagogicznych jest ustalany przez dyrektora szkoły na dzień 1 września w arkuszu organizacyjnym. Arkusz ten powinien być sporządzony do 30 kwietnia danego roku. Następnie na jego podstawie dyrektor dokonuje zmian w zatrudnieniu poszczególnych nauczycieli. Szczególnie trudnym zadaniem dla dyrektora jest konieczność przeprowadzenia reorganizacji bądź likwidacji szkoły, wynikających ze zmniejszenia liczby oddziałów w szkole lub zmiany planu nauczania i związanej z tym redukcji zatrudnienia. Decyzję o tym, kogo zwolnić, dyrektor powinien podjąć najpóźniej do 31 maja danego roku. Jest to ostatni dzień na wręczenie wypowiedzenia nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania bądź na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, których obowiązuje 3-miesięczny okres wypowiedzenia.

1. Kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia w orzecznictwie sądowym

Problematyka ustalenia właściwych kryteriów doboru nauczycieli do zwolnienia wielokrotnie była przedmiotem rozstrzygnięć Sądu Najwyższego.

Jednym z kluczowych orzeczeń w tym temacie jest wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r. (I PK 159/04, OSNP 2005/15/230), w którym sąd uznał, że wyboru nauczyciela do zwolnienia z powodu częściowej likwidacji szkoły lub zmian organizacyjnych (art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela) należy dokonać przy zastosowaniu kryteriów obiektywnych, niedyskryminujących, jasnych, czytelnych dla zainteresowanych. Kryteria te powinny w pierwszej kolejności dotyczyć dorobku zawodowego (staż pracy, ocena pracy, kwalifikacje formalne i faktyczne), ale mogą się one odnosić także do sytuacji osobistej nauczyciela (stan rodzinny, posiadanie innych źródeł dochodu, np. emerytury). Dalej Sąd Najwyższy wskazał, że w przypadku gdy sytuacja zawodowa i osobista nauczycieli jest zbliżona, dyrektor szkoły, podejmując decyzję, powinien uwzględnić dalsze, dodatkowe okoliczności. Do takich znaczących uwarunkowań należy podstawa nawiązania stosunku pracy. Nie ulega wątpliwości, że stosunek pracy w formie mianowania bardziej stabilizuje zatrudnienie nauczyciela niż stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy o pracę, i to jeszcze zawartej na czas określony.