Komentarz do ustawy o związkach zawodowych - art. 1

Pojęcie „ludzie pracy”

[Pojęcie „ludzie pracy”] Na wstępie warto zwrócić uwagę na termin „ludzie pracy” użyty w tekście ustawy przed zmianami i zachowany w niezmienionym kształcie po nowelizacji obowiązującej od stycznia 2019 r. Ze sformułowania „Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy” można wnioskować, że chodzi o ogół zatrudnionych, dosłownie ludzi pracy, bez względu na rodzaj zatrudnienia. Pierwotna wersja Kodeksu pracy z 1974 r. za ludzi pracy uznawała lud pracujący Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[1]. Wydaje się, że w obecnym ustroju ludźmi pracy są wszystkie osoby wykonujące pracę zarobkową (zatrudnione), nie tylko pracownicy. Prawo zatrudnienia to prawo dla osób żyjących z pracy rąk[2]. W literaturze wskazuje się, że przez termin „zatrudnienie” należy rozumieć wykonywanie pracy w celach zarobkowych, natomiast „praca” i „zatrudnienie” w Konstytucji są pojęciami szerszymi niż „praca” i „zatrudnienie pracownika” w rozumieniu Kodeksu pracy[3].

Samorządność związków zawodowych

[Elementy samorządności] Punktem wyjścia do rozważań o samorządności związku zawodowego jest art. 3 ust. 1 konwencji nr 87 MOP[4]. W literaturze wyróżnia się cztery podstawowe prawa składające się na samorządność (autonomię) związku zawodowego:

1. prawo opracowywania swoich statutów i regulaminów wewnętrznych;
2. prawo w pełni swobodnego wybierania swoich przedstawicieli (władz);
3. prawo organizowania swojej administracji;
4. prawo organizowania swojej działalności i formułowania programów swojego działania[5].

Samorządność łączy się więc głównie z samodzielnością w zakresie kształtowania celów i programów działania, uchwalania statutu i innych aktów wewnętrznych dotyczących działalności związkowej, określania struktur organizacyjnych oraz określania zasad wyboru zarządów i innych organów kierowniczych związków[6]. Inaczej mówiąc, związki zawodowe samodzielnie decydują o wszystkich swoich sprawach wewnętrznych.

Związek zawodowy jest samorządną organizacją ludzi pracy. Stwierdzenie to stanowi rozwinięcie wolności związkowych obowiązujących z prawie międzynarodowym. Samorządność jest ograniczona tylko jednym warunkiem, aby uchwały i działania związku były zgodne z przepisami prawa. W literaturze przedmiotu podkreślono, że ten warunek odzwierciedla tzw. zasadę legalizmu działania związków zawodowych, o której mowa w art. 8 konwencji nr 87 MOP