Jak opodatkować VAT transakcje barterowe

W praktyce obrotu gospodarczego zdarzają się sytuacje, gdy przedsiębiorcy, dążąc do uproszczenia rozliczeń finansowych i wyeliminowania płatności pieniężnych, zawierają umowy, na mocy których przekazują sobie wzajemnie towary bądź usługi. Dokonanie płatności za towar lub usługę nie w formie pieniężnej, lecz za pomocą innego towaru lub usługi, nosi nazwę transakcji barterowej. Konsekwencją zawarcia umowy barterowej dla rozliczeń VAT jest wystąpienie dwóch odrębnych transakcji. Każda ze stron umowy będzie występowała jednocześnie jako sprzedawca oraz nabywca. Obecnie organy podatkowe zmieniły zdanie na temat ustalania obowiązku podatkowego, gdy czynności nie są wykonane w tym samym okresie rozliczeniowym.

Umowa barterowa nie została unormowana przepisami ustawy o podatku od towarów i usług ani też w innych ustawach podatkowych. Nie jest również definiowana w przepisach Kodeksu cywilnego. Umowa barterowa należy do umów nienazwanych i jest bardzo zbliżona do umowy zamiany, określonej w art. 603 Kodeksu cywilnego. W praktyce unormowania dotyczące umowy zamiany znajdują odpowiednie zastosowanie do umów barterowych. Z tą jednak różnicą, że umowa zamiany obejmuje wyłącznie wymianę towaru za towar, podczas gdy umowa barterowa może obejmować również usługi.

1. Jakie transakcje rozliczamy w przypadku barteru

Umowa barterowa polega na przeniesieniu własności towaru lub na świadczeniu usług w zamian za określony ekwiwalent niemający charakteru pieniężnego, lecz określony jako świadczenie w naturze. Ekwiwalentem tym może być zarówno inny towar, jak i usługa. Z transakcją barterową będziemy mieli zatem do czynienia w przypadku wymiany towaru za towar, usługi za usługę, a także towaru za usługę lub usługi za towar.

Każda ze stron umowy w zamian za otrzymany towar lub usługę zobowiązuje się do wykonania świadczenia ekwiwalentnego w postaci przeniesienia własności innej rzeczy lub wykonania innej usługi. Pomimo braku pieniężnej zapłaty za towar bądź usługę strony umowy otrzymuje zapłatę w naturze, w postaci innego towaru lub usługi. Transakcje barterowe będą zatem uznawane za podlegające opodatkowaniu VAT odpłatne dostawy towarów lub odpłatne świadczenia usług. W konsekwencji należy je traktować identycznie jak czynności, w przypadku których wynagrodzenie wypłacane jest w formie pieniężnej. Należy podkreślić, że transakcje barterowe nie mają charakteru czynności nieodpłatnych, o których mowa w przepisach art. 7 i 8 ustawy o podatku od towarów i usług.