(1)

Po niesprowokowanej agresji wojskowej Rosji i inwazji na Ukrainę w dniu 24 lutego 2022 r., którą Unia Europejska zdecydowanie potępiła, Unia Europejska stoi w obliczu bezprecedensowego napływu ludzi uciekających przed wojną i szukających schronienia. Liczba osób wypędzonych z domów i zmuszonych do ucieczki z Ukrainy sięgnęła około czterech milionów.

(2)

W swoim komunikacie "Europejska solidarność z uchodźcami i osobami uciekającymi z Ukrainy" z dnia 8 marca 2022 r. (1) Komisja przedstawiła znaczące wsparcie unijne dla osób uciekających przed rosyjską inwazją na Ukrainę oraz dla przyjmujących te osoby państw UE. Wsparcie to obejmuje bezpośrednią pomoc humanitarną, nadzwyczajną pomoc w zakresie ochrony ludności, wsparcie na granicy, a także wprowadzenie jasnego statusu prawnego, który umożliwia objęcie osób uciekających przed wojną natychmiastową ochroną w UE.

(3)

W komunikacie pt. "Przyjmowanie osób uciekających przed wojną w Ukrainie: przygotowanie Europy do zaspokojenia potrzeb" z dnia 23 marca 2022 r. (2) Komisja określa środki mające pomóc osobom uciekającym przed rosyjską inwazją na Ukrainę i zapewnić im możliwość skutecznego dostępu do przysługujących im praw. Środki te obejmują nie tylko natychmiastowe środki mające na celu zapewnienie schronienia, pomocy humanitarnej i dostępu do opieki zdrowotnej, ale również działania mające na celu zapewnienie sprawnej integracji obywateli w krajach ich przyjmujących oraz dostępu do edukacji, mieszkań i miejsc pracy. Organy rządowe, organizacje pozarządowe i wolontariusze w państwach członkowskich, zwłaszcza w krajach pierwszego wjazdu (Polska, Rumunia, Słowacja i Węgry), ale także w krajach docelowych, dokładają wszelkich starań, aby zapewnić wsparcie i ochronę osobom uciekającym przed rosyjską inwazją na Ukrainę.

(4)

Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 (3), która uruchomiła mechanizm tymczasowej ochrony określony w dyrektywie 2001/55/WE (4), zapewnia osobom uciekającym przed rosyjską inwazją na Ukrainę jasny status prawny natychmiast po ich przybyciu do Unii Europejskiej. Tymczasowa ochrona będzie w pierwszej kolejności trwała rok i może być dwa razy automatycznie przedłużona o sześć miesięcy. Tymczasowa ochrona obejmuje zezwolenie na pobyt, pomoc społeczną i opiekę zdrowotną oraz dostęp do zakwaterowania, edukacji i zatrudnienia.

(5)

Art. 12 dyrektywy 2001/55/WE stanowi, że państwa członkowskie muszą udzielić, na okres nieprzekraczający okresu tymczasowej ochrony, zezwolenia osobom korzystającym z tymczasowej ochrony na "podejmowanie działalności na własny rachunek lub pracy najemnej", jak również na korzystanie z możliwości edukacyjnych dla osób dorosłych, kształcenie zawodowe i praktyczne zdobywanie umiejętności zawodowych.

(6)

Prawo dostępu do rynku pracy jest kluczowym aspektem tymczasowej ochrony. Doświadczenie pokazuje, że obywatele państw trzecich, a w szczególności uchodźcy, często muszą podejmować pracę poniżej ich poziomu kwalifikacji (5). Utworzenie prostego i szybkiego mechanizmu uznawania w znacznym stopniu przyczynia się do zapewnienia, aby osoby korzystające z tymczasowej ochrony mogły pracować na stanowiskach wynikających z ich kwalifikacji. Ułatwia to ich integrację i prowadzi do lepszego wykorzystania ich umiejętności, z korzyścią zarówno dla tych osób, jak i społeczności je przyjmującej. Ponadto dzięki temu ludzie ci zdobywają odpowiednie doświadczenie i umiejętności w okresie tymczasowej ochrony, co wnosi wartość dodaną do ich kwalifikacji po powrocie do kraju pochodzenia.

(7)

W planie działania Komisji na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021-2027 (6) uznano, że ułatwienie uznawania kwalifikacji zdobytych w państwach trzecich i zwiększenie ich porównywalności z kwalifikacjami unijnymi ma kluczowe znaczenie dla szybszej i bardziej sprawiedliwej integracji uchodźców i migrantów na rynku pracy. W komunikacie stwierdzono również, że wielu migrantów i uchodźców posiadających wykształcenie wyższe - w szczególności kobiety - ma zbyt wysokie kwalifikacje zawodowe w stosunku do wykonywanej przez nich pracy, co może prowadzić do deprecjacji ich umiejętności. W planie działania zachęca się państwa członkowskie do zapewnienia, aby procedury uznawania zagranicznych kwalifikacji były szybkie, sprawiedliwe, przejrzyste i przystępne cenowo.

(8)

Jeżeli państwo członkowskie zdecydowało się na uregulowanie określonego zawodu (7), osoby korzystające z tymczasowej ochrony będą musiały uzyskać uznanie swoich kwalifikacji zawodowych, aby móc wykonywać w tym zawodzie działalność regulowaną w charakterze pracownika najemnego lub na własny rachunek. W zależności od danego państwa członkowskiego może to dotyczyć różnych grup zawodów, takich jak pracownicy służby zdrowia, nauczyciele, prawnicy, pracownicy socjalni lub rzemieślnicy. Uznawanie kwalifikacji zawodowych obywateli państw trzecich odbywa się na szczeblu krajowym, z zastosowaniem prawa i procedur przyjmującego państwa członkowskiego, chyba że zastosowanie mają umowy międzynarodowe.

(9)

W przypadku zawodów nieregulowanych wymogi dotyczące zatrudnienia nie są regulowane przepisami prawa i mogą być różne: od bardzo specyficznych po bardzo ogólne. W przypadku tych zawodów nie istnieją żadne bariery regulacyjne uniemożliwiające zatrudnienie osoby, której kwalifikacje nie zostały uznane, ani nie istnieje jedna procedura uznawania kwalifikacji do celów podejmowania pracy w zawodach nieregulowanych (8).

(10)

Niektóre państwa członkowskie i regiony borykają się z niedoborami w wielu zawodach w ekosystemach przemysłowych (9), w tym w ramach kilku zawodów regulowanych. Uznawanie kwalifikacji zawodowych może pomóc uzupełnić te niedobory i nadać rynkowi pracy bardziej zrównoważony charakter.

(11)

Uznawanie kwalifikacji zawodowych powinno zostać uzupełnione ramami umożliwiającymi wykonywanie zawodów w praktyce, niwelowaniem barier biurokratycznych i udzielaniem porad tym, którzy ich potrzebują.

(12)

Dla osób uciekających przed wojną uznanie ich kwalifikacji nie będzie kwestią pierwszoplanową. Ważne jest jednak zapewnienie wskazówek i podstawowych informacji, tak aby ludzie dysponowali nimi w razie potrzeby. Oprócz informacji przekazywanych przez państwa członkowskie Komisja uruchomiła stronę internetową poświęconą solidarności UE z Ukrainą (10).

(13)

Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 stanowi, że państwa członkowskie muszą stosować tymczasową ochronę lub odpowiednią ochronę na mocy prawa krajowego nie tylko w odniesieniu do obywateli Ukrainy, lecz również w odniesieniu do obywateli państw spoza UE innych niż Ukraina, którzy mogą udowodnić, że legalnie przebywali w Ukrainie przed dniem 24 lutego 2022 r. na podstawie zezwolenia na pobyt stały. Komisja zachęca zatem państwa członkowskie do stosowania - w zakresie, w jakim jest to możliwe na mocy prawa krajowego - niniejszego zalecenia nie tylko do osób korzystających z tymczasowej ochrony, lecz również do osób, które uciekły przed rosyjską inwazją na Ukrainę i są objęte odpowiednią ochroną na mocy prawa krajowego zgodnie z tą decyzją.

(14)

Dyrektywa 2005/36/WE (11) nie ma zastosowania do obywateli państw trzecich, w tym obywateli objętych tymczasową ochroną. Zawiera ona przepisy dotyczące uznawania kwalifikacji zdobytych w państwach trzecich przez obywateli UE. Dyrektywa ta zobowiązuje państwa członkowskie do nieuznawania żadnych kwalifikacji uzyskanych przez obywateli UE lub obywateli państw spoza UE, które odnoszą się do zawodów wymienionych w tytule III rozdział III, chyba że spełnione są minimalne warunki w zakresie kształcenia określone w tym rozdziale. Są to następujące zawody: lekarze, niektórzy lekarze specjaliści, pielęgniarki odpowiedzialne za opiekę ogólną, lekarze dentyści, lekarze weterynarii, położne, farmaceuci i architekci. W przypadku gdy osoby uciekające przed rosyjską agresją nie spełniają tych minimalnych wymogów w zakresie kształcenia, konieczne jest określenie środków umożliwiających uzyskanie koniecznych kompetencji lub rozwiązań umożliwiających właściwą i szybką integrację tych osób na rynku pracy.

(15)

Obecna sytuacja charakteryzuje się szybkim napływem bardzo dużej liczby osób, z których wiele może być dobrze wykwalifikowanych. Istniejące w państwach członkowskich od dawna systemy i procedury uznawania mogą być nieprzystosowane do jednoczesnego rozpatrywania tak wielu wniosków. W szczególności właściwe organy w przyjmujących państwach członkowskich mogą nie być w stanie ocenić każdej z tych osób indywidualnie i przeprowadzić odpowiedniej szczegółowej analizy.

(16)

Informacje na temat ukraińskich kwalifikacji, ukraińskiego systemu kwalifikacji i ukraińskich ram kwalifikacji mają kluczowe znaczenie dla umożliwienia państwom członkowskim szybkiego usprawnienia procedur i oceny wniosków o uznanie kwalifikacji.

(17)

Ukraina jest członkiem europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego utworzonego w ramach procesu bolońskiego. Proces boloński zapewnia spójność systemów szkolnictwa wyższego w całej Europie i zachęca do sprawiedliwego i przejrzystego uznawania kwalifikacji. Jednym z jego głównych celów jest wspieranie mobilności pracowników i studentów. Kraje uczestniczące w procesie bolońskim zgodziły się zapewnić wzajemne uznawanie kwalifikacji do celów akademickich. Przepisy dotyczące uznawania kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia i szkolenia na poziomie wyższym zarówno do celów zawodowych, jak i do celów dalszego uczenia się zostały określone w Konwencji o uznaniu kwalifikacji związanych z uzyskaniem wyższego wykształcenia w Regionie Europejskim (lizbońskiej konwencji o uznawaniu kwalifikacji) (12), której stronami są wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Grecji, a także Ukraina i inne państwa spoza UE.

(18)

Sieć ENIC-NARIC (europejska sieć ośrodków informacyjnych w regionie europejskim - sieć krajowych ośrodków ds. uznawalności akademickiej i informacji w Unii Europejskiej) opracowała projekt Erasmus+ Q-entry, bazę danych obejmującą państwa członkowskie i kraje spoza UE oraz zawierającą informacje na temat kwalifikacji uzyskanych po ukończeniu szkoły, które dają dostęp do szkolnictwa wyższego. Ta baza danych zawiera informacje na temat ukraińskich kwalifikacji i może być wykorzystywana w procedurze uznawania kwalifikacji osób korzystających z tymczasowej ochrony.

(19)

Państwa członkowskie mogą stanąć wobec problemu, że wnioskodawcy nie mogą przedstawić dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji. Osoby uciekające przed rosyjską inwazją na Ukrainę mogły zostać zmuszone do opuszczenia kraju bez oryginalnego dokumentu potwierdzającego ich kwalifikacje. Artykuł VII lizbońskiej konwencji o uznawaniu kwalifikacji zobowiązuje jej strony do podjęcia wszelkich racjonalnych i wykonalnych w danej sytuacji kroków - w ramach ich odpowiednich ram prawnych i zgodnie z nimi - w celu opracowania alternatywnych sposobów oceny kwalifikacji uchodźców w sytuacjach, w których brak jest dokumentów mogących stanowić dowód na posiadanie takich kwalifikacji. "Zalecenie w sprawie uznawania kwalifikacji uchodźców na mocy lizbońskiej konwencji o uznawaniu kwalifikacji oraz uzasadnienie" (13) zawiera dalsze wskazówki, w jaki sposób państwa członkowskie powinny postępować w tej sytuacji w celu właściwego wdrożenia art. VII konwencji.

(20)

Ukraina od wielu lat jest jednym z krajów partnerskich Europejskiej Fundacji Kształcenia. Europejska Fundacja Kształcenia stworzyła centrum zasobów (14) wspierające uznawanie kwalifikacji, umiejętności i studiów na Ukrainie. Centrum zasobów będzie zawierać informacje i dokumenty, takie jak sprawozdania i oceny dotyczące ukraińskich kwalifikacji, informacje na temat ukraińskiego systemu i ram kwalifikacji oraz szerzej pojęte informacje na temat ukraińskiego systemu kształcenia i szkolenia. Będzie ono również zawierać badania i analizy rynku pracy, sprawozdania dotyczące projektów, wykaz punktów kontaktowych oraz linki do powiązanych stron internetowych, takich jak bazy danych dotyczące kwalifikacji. Będzie również dzielić się zasobami opracowanymi w ramach programu Erasmus+ przez krajowe ośrodki ds. uznawalności akademickiej i informacji (NARIC), takimi jak np. projekt Scand-D obejmujący ponad 300 ukraińskich dyplomów. Centrum zasobów będzie odsyłać do odpowiednich baz danych i informacji na temat ukraińskiego systemu szkolnictwa wyższego i jego kwalifikacji akademickich, dostępnych na stronie internetowej Twoja Europa (15) oraz na stronie internetowej sieci ENIC-NARIC (16).

(21)

Opracowane przez Komisję narzędzie eTranslation zostało dostosowane w celu dodania języka ukraińskiego jako jednego z dostępnych języków. Tłumaczenie z rosyjskiego jest również możliwe i przydatne, biorąc pod uwagę fakt, że wielu specjalistów z Ukrainy uzyskało dyplomy w języku rosyjskim. Narzędzie umożliwia rozpoznawanie tekstu na zdjęciach lub skanach dokumentów (optyczne rozpoznawanie znaków, OCR). Pozwoli to właściwym organom zaoszczędzić czas i przyspieszyć procedury.

(22)

Istnieje duże i wciąż rosnące zapotrzebowanie na pracowników służby zdrowia, aby zaspokoić najpilniejsze potrzeby osób uciekających przed rosyjską inwazją na Ukrainę. Wykwalifikowani specjaliści z różnych obszarów opieki zdrowotnej mogą przyczynić się do zaspokojenia tych potrzeb. Szczególny nacisk należy położyć na pediatrię i związane z nią specjalizacje medyczne ze względu na dużą liczbę dzieci wśród osób uciekających przed rosyjską inwazją na Ukrainę, a także na usługi w zakresie zdrowia psychicznego, ponieważ osoby uciekające przed wojną mogą cierpieć z powodu poważnych traum. Bariera językowa nie powinna być przeszkodą w jak najszybszym leczeniu tych osób w celu zminimalizowania szkód. Tam, gdzie bezpośrednia komunikacja ustna ma kluczowe znaczenie dla zbudowania zaufania i podjęcia skutecznego leczenia, niezbędne usługi mogliby świadczyć specjaliści posługujący się językiem ukraińskim.

(23)

Podczas kryzysu związanego z COVID-19 Komisja opublikowała wytyczne dotyczące uznawania pracowników służby zdrowia posiadających kwalifikacje uzyskane poza UE/EFTA (17).

(24)

Biorąc pod uwagę liczbę dzieci, które uciekły z Ukrainy w czasie wojny, istnieje duże zapotrzebowanie na ukraińskojęzycznych nauczycieli, którzy mogą pomóc tym dzieciom w jak najszybszym powrocie do szkół i dającej stabilność rutyny. Eksperci podkreślili, że rutyna szkolna jest dla dzieci bardzo ważna, ponieważ może ona wspierać je emocjonalnie w trudnym i strasznym czasie (18). Kluczowe znaczenie ma zadbanie o to, by rządy i inne organy dysponowały zasobami i zdolnościami, dzięki którym będą mogły zapewnić ludności przesiedlonej i lokalnej dostęp do pełnej, sprawiedliwej i wysokiej jakości edukacji. Dotyczy to wszystkich poziomów - wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, kształcenia podstawowego, średniego, zawodowego i wyższego. Władze powinny dążyć do jak najefektywniejszego rozlokowania nauczycieli i innych pracowników sektora oświaty wśród przesiedleńców, aby zrealizować ten cel oraz aby podnosić poziom świadomości międzykulturowej w ramach systemu edukacji państwa przyjmującego (19). W przypadku gdy nie ma możliwości nauczania w klasie, można zbadać możliwość nauczania na odległość. Europejska platforma internetowa dla szkół School Education Gateway w ramach Erasmus+ zapewnia dostęp do materiałów pomocniczych, wytycznych i zasobów edukacyjnych dla nauczycieli i innych pracowników, również w języku ukraińskim.

(25)

Decyzją Komisji z dnia 19 marca 2007 r. powołano grupę koordynatorów ds. uznawania kwalifikacji zawodowych (20), m.in. w celu ustanowienia współpracy między organami państw członkowskich a Komisją w kwestiach związanych z uznawaniem kwalifikacji zawodowych. Państwa członkowskie mogły już opracować szeroko zakrojone systemy oceny i uznawania kwalifikacji spoza UE. Grupa ta może służyć Komisji i państwom członkowskim jako forum do prowadzenia stałego dialogu w celu monitorowania skutecznego wdrażania niniejszego zalecenia. Zaangażowanie przedstawicieli osób uciekających przed rosyjską agresją, właściwych organów ukraińskich i społeczeństwa obywatelskiego ma podstawowe znaczenie dla skutecznego wdrożenia tych zaleceń.

(26)

Komisja może zapewnić państwom członkowskim na ich wniosek dostęp do dostosowanej do potrzeb wiedzy fachowej w celu wdrożenia tych zaleceń w ramach Instrumentu Wsparcia Technicznego,

25.

26.

27.