(1)

Niedawne klęski żywiołowe w Europie Środkowo-Wschodniej, a także w Europie Południowej miały druzgocący wpływ na ludność mieszkającą i pracującą w tych regionach. Potencjał produkcji rolnej i leśnej został w dużej mierze zniszczony, w związku z czym rolnicy, posiadacze lasów i przedsiębiorstwa wiejskie w regionach dotkniętych klęskami żywiołowymi doświadczają znaczących strat dochodów. Aby szybko zaradzać problemom, z którymi na skutek tych klęsk żywiołowych zmaga się system żywnościowy Unii i społeczności wiejskie, należy szybko dostarczyć nadzwyczajne skuteczne wsparcie za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), wdrażane w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich, oraz zapewnić większą elastyczność w odniesieniu do istniejących przepisów.

(2)

W odpowiedzi na skutki klęsk żywiołowych występujących w dniu 1 stycznia 2024 r. lub po tym dniu należy zapewnić nowe, nadzwyczajne i tymczasowe działanie (zwane dalej „nowym działaniem”), aby zaradzić problemom związanym z płynnością finansową, które zagrażają ciągłości działalności rolniczej i leśnej oraz ciągłości działalności gospodarczej małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) działających w sektorze przetwórstwa, wprowadzania do obrotu lub rozwoju produktów rolnych i leśnych. Należy ponadto wzmocnić wsparcie na przywracanie potencjału produkcji rolnej dostępne na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 (4), poprzez zapewnienie większej elastyczności budżetowej w odniesieniu do progu nieobniżania poziomu ochrony przewidzianego w art. 1 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2220 (5) (zwanego dalej „progiem nieobniżania poziomu ochrony”).

(3)

Nowe działanie będzie finansowane za pośrednictwem EFRROW, dlatego mają do niego zastosowanie ramy prawne ustanowione na okres programowania 2014-2020, w szczególności przepisy szczegółowe rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 (6), a także akty delegowane i akty wykonawcze przyjęte na podstawie tych rozporządzeń.

(4)

Okres programowania EFRROW przedłużono rozporządzeniem (UE) 2020/2220 do dnia 31 grudnia 2022 r., a wdrażanie będzie trwało do dnia 31 grudnia 2025 r. W rozporządzeniu (UE) 2020/2220 przewidziano również przepisy przejściowe, które mają mieć zastosowanie w okresie przedłużenia. EFRROW jest obecnie w tym przedłużonym okresie wdrażania, dlatego należy określić warunki dotyczące nowego działania oraz przewidzieć większą elastyczność budżetową w odniesieniu do progu nieobniżania poziomu ochrony, zmieniając rozporządzenie (UE) 2020/2220.

(5)

Aby zapewnić większą elastyczność budżetową w celu przeniesienia środków finansowych na nowe działanie i istniejące poddziałanie służące przywracaniu potencjału produkcji rolnej, przy jednoczesnym kontynuowaniu planowanych inwestycji i działań w zakresie zapobiegania klęskom żywiołowym i gotowości na nie, a także przystosowania się do zmiany klimatu w celu złagodzenia skutków coraz częstszych klęsk żywiołowych spowodowanych zmianą klimatu, należy zezwolić państwom członkowskim na ustalenie progu nieobniżania poziomu ochrony na poziomie niższym o maksymalnie 15 punktów procentowych, ale nie poniżej minimalnego progu 30 %.

(6)

Aby państwa członkowskie mogły w pełni usunąć skutki klęsk żywiołowych występujących w dniu 1 stycznia 2024 r. lub po tym dniu, należy umożliwić im wybór operacji w zakresie wsparcia, które zostały fizycznie ukończone lub w pełni wdrożone przed przedłożeniem instytucji zarządzającej wniosku o dofinansowanie w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich, pod warunkiem że te operacje są odpowiedzią na takie klęski żywiołowe.

(7)

Wsparcie w ramach nowego działania, którego celem jest zapewnienie konkurencyjności MŚP, a także rentowności rolników i posiadaczy lasów, powinno przede wszystkim skupić się na przekazywaniu zasobów beneficjentom najbardziej dotkniętym klęskami żywiołowymi oraz przyznawać te zasoby na podstawie obiektywnych i niedyskryminacyjnych kryteriów. Wsparcie powinno być udzielane wyłącznie tym beneficjentom, w przypadku których co najmniej 30 % odpowiedniej produkcji lub potencjału uległo zniszczeniu wskutek formalnie uznanej klęski żywiołowej, lub środków przyjętych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2031 (7) w związku z taką klęską żywiołową.

(8)

Ze względu na pilny, tymczasowy i nadzwyczajny charakter nowego działania oraz potrzebę szybkiej i prostej procedury wypłaty odpowiednich kwot należy ustalić jednorazową płatność i datę zakończenia stosowania nowego działania.

(9)

Aby zwiększyć wsparcie dla rolników, posiadaczy lasów lub MŚP najbardziej dotkniętych klęskami żywiołowymi, zasadnym jest zezwolenie państwom członkowskim na dostosowanie poziomu płatności ryczałtowych do określonych kategorii kwalifikujących się beneficjentów, na przykład poprzez ustalenie pewnych zakresów lub szerokich kategorii kwalifikujących się beneficjentów, w oparciu o obiektywne i niedyskryminacyjne kryteria.

(10)

Przyznając wsparcie na nowe działanie, państwa członkowskie powinny uwzględnić wsparcie przyznane w ramach innych krajowych lub unijnych instrumentów wsparcia lub prywatnych programów mających na celu odpowiedź na skutki klęsk żywiołowych.

(11)

Zasoby przeznaczone na nowe działanie należy zaprogramować ze stopą współfinansowania w wysokości do 100 %.

(12)

Aby zapewnić odpowiednie finansowanie nowego działania bez uszczerbku dla innych celów programów rozwoju obszarów wiejskich, należy ustalić maksymalny udział wkładu Unii w nowe działanie.

(13)

Wsparciem na rzecz przywracania potencjału produkcji rolnej i leśnej w odpowiedzi na klęski żywiołowe należy priorytetowo objąć operacje oparte na zasadzie „lepszego odbudowywania”, polegającej na wykorzystaniu etapów odbudowy, rehabilitacji i rekonstrukcji po wystąpieniu klęski do zwiększenia odporności sektora rolnego i leśno-drzewnego poprzez integrację środków zmniejszających ryzyko związane z klęskami żywiołowymi, jak wskazano w ramach z Sendai dotyczących ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych w latach 2015-2030 Biura ONZ ds. Zmniejszania Ryzyka Związanego z Klęskami Żywiołowymi, przy jednoczesnym zapewnieniu, aby wskazane operacje stanowiły jak najlepszy stosunek kwoty wsparcia do stopnia realizacji celu, jakim jest zapewnienie odporności na klęski żywiołowe.

(14)

Aby zmniejszyć obciążenie administracyjne beneficjentów dotkniętych kląskami żywiołowymi i państw członkowskich przy uznawaniu „siły wyższej”, państwa członkowskie powinny mieć możliwość uznania całego obszaru za obszar poważnie dotknięty klęską żywiołową.

(15)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wdrażania nowego działania poprzez programy rozwoju obszarów wiejskich w ramach prawnych okresu programowania 2014-2020, przedłużonego rozporządzeniem (UE) 2020/2220, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Te uprawnienia wykonawcze powinny dotyczyć przedstawienia nowego działania w programach rozwoju obszarów wiejskich, monitorowania i oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich, przedstawiania sprawozdań dotyczących rocznego wdrażania oraz wdrażania kontroli i kar. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (8).

(16)

Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia, a mianowicie łagodzenie wpływu klęsk żywiołowych na unijne sektory rolno-spożywczy i leśno-drzewny poprzez udzielanie nadzwyczajnego tymczasowego wsparcia za pośrednictwem EFRROW, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(17)

Należy zatem odpowiednio zmienić rozporządzenie (UE) 2020/2220.

(18)

Z uwagi na niszczycielskie skutki obecnych klęsk żywiołowych oraz pilną potrzebę złagodzenia ich wpływu na unijny sektor rolno-spożywczy i leśno-drzewny,należy zastosować wyjątek od terminu ośmiu tygodni przewidziany w art. 4 Protokołu nr 1 w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej załączonego do TUE, do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i do Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.

(19)

W celu zapewnienia sprawnego wdrożenia nowego działania oraz z uwagi na jego pilny charakter, spowodowany naglącą potrzebą złagodzenia wpływu klęsk żywiołowych na unijny sektor rolno-spożywczy i leśno-drzewny, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,