(1)

Energia ze źródeł odnawialnych ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów Unii w zakresie dekarbonizacji i dostarczania czystej, przystępnej cenowo i bezpiecznej energii elektrycznej do gospodarstw domowych, przemysłu i - w coraz większym zakresie - do sektora transportowego.

(2)

Produkcja i zużycie energii odpowiadają za ponad 75 % całkowitej emisji gazów cieplarnianych w Unii. Przyspieszenie wprowadzania instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych ma zatem zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celu Unii dotyczącego pozyskiwania co najmniej 42,5 % energii ze źródeł odnawialnych do 2030 r. oraz wsparcia osiągnięcia unijnego celu na 2030 r. w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 % zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 (1).

(3)

Sektor energii odnawialnej szybko się rozwija. W 2022 r. Unia dysponowała mocą wytwórczą morskiej energii wiatrowej na poziomie 16 GW, mocą wytwórczą lądowej energii wiatrowej na poziomie 187 GW oraz mocą wytwórczą energii elektrycznej z wykorzystaniem technologii fotowoltaicznej na poziomie 203 GW (2). Ponadto energia elektryczna wytwarzana z energii wiatrowej i słonecznej stanowiła odpowiednio 16 % i 7 % koszyka energii elektrycznej, czyli łącznie 23 % (3).

(4)

Zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych znacznie ułatwiły aukcje organizowane przez państwa członkowskie. Aukcje te mogą obejmować pomoc państwa. W ramach aukcji może zostać przyznane wsparcie publiczne na realizację projektów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych lub prawa na rzecz podmiotu realizującego projekt do jego realizacji w określonym miejscu, lub obie formy pomocy. Aukcje te umożliwiły państwom członkowskim określenie w sposób konkurencyjny poziomu wsparcia finansowego na rzecz technologii opartych na energii odnawialnej. Aukcje odegrały zasadniczą rolę w optymalizacji poziomu wsparcia publicznego. Choć energia ze źródeł odnawialnych coraz częściej wprowadzana jest na zasadach rynkowych, to wciąż proces ten w dużej mierze opiera się na systemach wsparcia.

(5)

Zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (4) systemy wsparcia na rzecz energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych mają zapewnić zachęty na rzecz wprowadzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na rynek energii elektrycznej w sposób rynkowy i reagujący na sytuację rynkową, przy unikaniu niepotrzebnych zakłóceń rynków energii elektrycznej i z uwzględnieniem ewentualnych kosztów włączenia do systemu oraz stabilności sieci. Zgodnie z art. 4 ust. 6 dyrektywy (UE) 2018/2001 w przypadkach udzielania wsparcia na rzecz energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w drodze postępowań o udzielenie zamówienia państwa członkowskie, aby zapewnić wysoki wskaźnik realizacji projektów, muszą opracowywać i publikować niedyskryminacyjne i przejrzyste kryteria kwalifikacji do postępowań o udzielenie zamówienia. W związku z tym szczególnie ważne jest, aby model takich aukcji był odpowiednio opracowany.

(6)

Zgodnie z art. 6 ust. 3 dyrektywy (UE) 2018/2001 państwa członkowskie muszą opublikować długoterminowy harmonogram dotyczący oczekiwanego przydziału wsparcia obejmujący, jako punkt odniesienia, co najmniej pięć kolejnych lat lub - w przypadku ograniczeń budżetowych w planowaniu - kolejne trzy lata, zawierający orientacyjne terminy, w odpowiednich przypadkach częstotliwość postępowań o udzielenie zamówienia, oczekiwaną moc i budżet lub maksymalne jednolite wsparcie, które ma zostać przydzielone, oraz oczekiwane kwalifikujące się technologie, stosownie do przypadku. Harmonogram ten musi być aktualizowany corocznie lub, w razie konieczności, w celu uwzględnienia zmiany sytuacji na rynku lub oczekiwanego przydziału wsparcia. Jest to szczególnie istotne dla zapewnienia przejrzystości i pewności na rynku oraz ułatwienia inwestycji niezbędnych do zaspokojenia potrzeb wdrożeniowych. Publikacja tych informacji na specjalnej unijnej interaktywnej platformie aukcyjnej służyłaby osiągnięciu tych celów, a także zwiększyłaby harmonizację.

(7)

Aukcje krajowe dotyczące rozwoju energii ze źródeł odnawialnych często nie zapewniają odpowiedniego wynagrodzenia za przestrzeganie wysokich norm środowiskowych i standardów społecznych w przypadku produktów unijnych ani nie uwzględniają potrzeby zapewnienia odporności łańcucha dostaw lub integracji systemu energetycznego, ponieważ wiele aukcji opiera się wyłącznie lub głównie na cenie, chociaż niektóre państwa członkowskie zaczęły wprowadzać kryteria pozacenowe. Warianty modelu aukcji różnią się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich, co zwiększa koszty transakcji ponoszone przez podmioty gospodarcze. Niektóre z tych wariantów mogą również zwiększyć prawdopodobieństwo opóźnień w realizacji lub niezrealizowania projektów. Dalsza harmonizacja stosowanych przez państwa członkowskie zasad opracowywania modelu aukcji mogłaby przyczynić się do ograniczenia kosztów transakcji i zapewnienia, aby aukcje były adekwatne do zakładanych celów, dzięki korzystaniu z doświadczenia i dobrych praktyk, z pozostawieniem wystarczającej elastyczności i możliwości innowacji. Przy wsparciu Komisji można by wykorzystać istniejące fora zorganizowanego dialogu (5) poświęcone energii ze źródeł odnawialnych do wymiany najlepszych praktyk i, w stosownych przypadkach, harmonizacji modelu aukcji. Przepisy Unii dotyczące struktury rynku energii elektrycznej mają na celu harmonizację struktury systemów bezpośredniego wsparcia cen w formie dwukierunkowych kontraktów różnicowych (6).

(8)

24 października 2023 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie europejskiego planu działania na rzecz energii wiatrowej (7). W działaniu nr 4 wezwano państwa członkowskie, by uwzględniły w swoich aukcjach obiektywne, przejrzyste i niedyskryminacyjne kryteria jakościowe i środki mające na celu zmaksymalizowanie wskaźnika realizacji projektów z myślą o wprowadzeniu szybkich i wymiernych usprawnień i zwiększeniu harmonizacji w zakresie opracowywania modeli aukcji energii ze źródeł odnawialnych. Niniejsze zalecenie ma na celu wsparcie państw członkowskich w formułowaniu zasad opracowywania modelu aukcji w pełnej zgodności z przepisami Unii w sprawie ustanowienia ram środków na rzecz wzmocnienia europejskiego ekosystemu produkcji produktów technologii neutralnych emisyjnie (8). Niniejsze zalecenie pozostaje bez uszczerbku dla prawa Unii, w szczególności w dziedzinie energii, środowiska i cyberbezpieczeństwa, oraz dla wynikających z niego zobowiązań. Ponadto pozostaje ono bez uszczerbku dla unijnych reguł konkurencji, w szczególności art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz praktyki decyzyjnej Komisji w zakresie egzekwowania unijnych przepisów dotyczących pomocy państwa.

(9)

Model aukcji powinien gwarantować procedurę przetargową zgodną z zasadami konkurencji i opierać się na obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriach, zapewniając pewność prawa zgodnie z prawem Unii i jej międzynarodowymi zobowiązaniami.

(10)

Kryteria pozacenowe stosowane w aukcjach są narzędziem służącym do realizacji dodatkowych celów obok pozyskiwania energii elektrycznej po najniższych kosztach. Kryteria pozacenowe mogą być stosowane jako kryteria kwalifikacji wstępnej lub kryteria wyboru lub jako oba te kryteria. Powinny być one opracowywane i oceniane w sposób niedyskryminacyjny, obiektywny i przejrzysty.

(11)

Przepisy dotyczące aukcji należy opracować w taki sposób, aby zapewnić pełną i terminową realizację projektów. Przeciwdziałanie ryzyku opóźnień w realizacji lub niezrealizowania projektów zapewnia inwestorom większą przewidywalność i pewność. Można tego dokonać za pomocą środków takich jak klauzule dotyczące sankcji dla oferentów w przypadku opóźnień w realizacji lub niezrealizowania projektu bądź indeksacja cen, aby pomóc przemysłowi w lepszym sprostaniu wzrostowi kosztów spowodowanemu inflacją po wygraniu aukcji.

(12)

W przypadku gdy aukcje energii ze źródeł odnawialnych umożliwiają składanie ofert z ujemnymi cenami, odpowiednio opracowana procedura konkurencyjna powinna odzwierciedlać gotowość każdego oferenta do zapłaty za projekt, oddając tym samym wartość rynkową projektu.

(13)

Pułapy ofert stanowią zabezpieczenie budżetowe dla państwa członkowskiego mające na celu ograniczenie kosztów wdrożenia, ale jeżeli nie zostaną odpowiednio ustalone, mogą spowodować, że na aukcjach nie będzie wystarczającej liczby oferentów, i mogą utrudniać wdrażanie energii ze źródeł odnawialnych lub prowadzić do nadmiernej rekompensaty.

(14)

Zgodnie z art. 22 ust. 7 dyrektywy (UE) 2018/2001 państwa członkowskie muszą uwzględnić specyfikę społeczności energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej przy projektowaniu systemów wsparcia, aby umożliwić tym społecznościom ubieganie się o wsparcie na równych warunkach z innymi uczestnikami rynku. Ponadto wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu i środowiska oraz cele związane z energią (9), a także ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych (10) oraz tymczasowe ramy pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji (11) umożliwiają państwom członkowskim stosowanie pewnej elastyczności w odniesieniu do projektów należących w 100 % do małych i średnich przedsiębiorstw („MŚP”) lub społeczności energetycznej działającej w zakresie energii odnawialnej - o mocy nieprzekraczającej określonych progów,