(1)

Komisja przedstawiła przegląd funkcjonowania wieloletnich ram finansowych (WRF) na lata 2021-2027 określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (2), po pierwszych latach ich wdrażania, w tym ocenę stabilności pułapów wydatków.

(2)

Od grudnia 2020 r. Unia kilkakrotnie stawała w obliczu bezprecedensowych i nieoczekiwanych wyzwań. Unia podjęła szybkie działania i wykorzystała wszystkie dostępne jej środki, ale ograniczona elastyczność budżetowa przewidziana w WRF na lata 2021-2027 jest prawie wyczerpana, co ogranicza zdolność budżetu Unii do sprostania nawet najpilniejszym wyzwaniom.

(3)

W reakcji na liczne wyzwania w pierwszych latach wdrażania WRF intensywnie korzystano z instrumentów szczególnych. Potrzeba podjęcia dalszych działań nadal istnieje, natomiast dostępność środków budżetowych pozwalających stawić czoła takim sytuacjom do końca okresu obowiązywania WRF jest ograniczona.

(4)

Budżet Unii powinien pozwalać jej na podejmowanie koniecznych działań w ramach polityki w odpowiedzi na pojawiające się wyzwania oraz na wypełnianie zobowiązań prawnych, co nie jest możliwe w ramach obecnie obowiązujących pułapów ani wyczerpanej już elastyczności. Należy zmienić pułapy wydatków w środkach na zobowiązania w działach 1, 2, 3, 4, 5 i 6 na lata 2024, 2025, 2026 i 2027. W związku z tym, chociaż pułapy wydatków w środkach na płatności można utrzymać na ich obecnym poziomie, należy dostosować pułap środków na płatności na potrzeby jednolitego marginesu na 2026 r., aby uniknąć ryzyka nagromadzenia zaległości. Ponadto należy zmienić całkowitą kwotę dodatkowych przydziałów w ramach dostosowania specyficznego dla programu przewidzianego w art. 5, a także powiązaną tabelę w załączniku II do rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2093.

(5)

Należy również zmienić kwoty pobrexitowej rezerwy dostosowawczej i Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji.

(6)

Nielegalna wojna napastnicza Rosji przeciwko Ukrainie doprowadziła do powrotu wojny na terytorium Europy. Unia będzie nadal wspierać Ukrainę tak długo, jak długo będzie to konieczne, i zdecydowanie pomagać jej na drodze do integracji europejskiej. W tym celu Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/792 (3) jako reakcję Unii służącą wsparciu stabilności makrofinansowej, rekonstrukcji i modernizacji Ukrainy, przy jednoczesnym wspieraniu wysiłków reformatorskich Ukrainy w ramach jej dążenia do przystąpienia do Unii („Instrument na rzecz Ukrainy”).

(7)

Biorąc pod uwagę niepewność związaną z wojną napastniczą prowadzoną przez Rosję, Instrument na rzecz Ukrainy powinien być elastycznym instrumentem zapewniającym do 2027 r. odpowiednią formę wsparcia i jego właściwy poziom. Wsparcie w ramach Instrumentu na rzecz Ukrainy powinno być udzielane w postaci pożyczek, bezzwrotnego wsparcia oraz rezerw na gwarancje budżetowe.

(8)

W odniesieniu do wsparcia na mocy Instrumentu na rzecz Ukrainy udzielanego w postaci pożyczek należy przedłużyć do 2027 r. istniejącą gwarancję budżetową Unii, aby pokryć pomoc finansową udostępnianą Ukrainie. W związku z tym możliwe powinno być uruchamianie niezbędnych środków w budżecie Unii poza pułapami WRF na pomoc finansową dla Ukrainy dostępną do końca 2027 r. Oprócz pokrycia krótkoterminowej pomocy finansowej dla Ukrainy, jak już przewiduje rozporządzenie (UE) 2022/2463, gwarancja budżetowa Unii powinna pokrywać pomoc finansową dla Ukrainy w kwocie do 33 mld EUR, jak określono w rozporządzeniu (UE) 2024/792.

(9)

W odniesieniu do części wsparcia na mocy Instrumentu na rzecz Ukrainy udzielanego w postaci bezzwrotnego wsparcia i tworzenia rezerw na gwarancje budżetowe - środki należy zapewnić za pośrednictwem nowego tematycznego instrumentu szczególnego pod nazwą „Rezerwa na rzecz Ukrainy”. Środki na zobowiązania i odpowiadające im środki na płatności powinny być uruchamiane corocznie w ramach procedury budżetowej określonej w art. 314 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), poza pułapami WRF. Na potrzeby kształtowania w sposób uporządkowany wydatków, które mają być programowane na podstawie odpowiednich przepisów rozporządzenia (UE) 2024/792, a w szczególności w świetle kwot, które zostaną określone w Planie Ukrainy, należy określić ogólne i roczne kwoty maksymalne, które mogą być udostępniane na potrzeby Rezerwy na rzecz Ukrainy w latach 2024-2027. Aby zapewnić pełne wdrożenie i elastyczność między poszczególnymi latami, zgodnie z ogólną kwotą, powinna istnieć możliwość wykorzystania w kolejnych latach do 2027 r. - oprócz maksymalnej kwoty rocznej na dany rok - nieuruchomionej części rocznej kwoty w danym roku.

(10)

Od 2022 r. w Unii i w większości dużych gospodarek odnotowuje się gwałtowny wzrost stóp procentowych dla wszystkich emitentów obligacji, w tym dla Unii. W związku z tym należy się spodziewać, że koszty finansowania pożyczek zaciągniętych w ramach Instrumentu Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy NextGenerationEU („EURI”), pokrywane z budżetu Unii na podstawie art. 5 ust. 2 decyzji Rady (UE, Euratom) 2020/2053 (4), przekroczą szacunkowe kwoty pierwotnie zaprogramowane w ramach pułapów WRF w momencie przyjęcia WRF w grudniu 2020 r., które to kwoty wynosiły, odpowiednio, 2 332 mln EUR w 2025 r. (w cenach z 2018 r.), 3 196 mln EUR w 2026 r. (w cenach z 2018 r.) i 4 168 mln EUR w 2027 r. (w cenach z 2018 r.).

(11)

Biorąc pod uwagę niepewność co do przyszłych zmian stóp procentowych w zmieniających się warunkach rynkowych, a także ogólne potrzeby pożyczkowe z myślą o finansowaniu bieżących programów Unii finansowanych przez EURI, należy ustanowić - w ramach przepisów, które są konieczne, by roczna procedura budżetowa przebiegała sprawnie i zapewniała udostępnianie środków finansowych pozwalających Unii wypełnić jej zobowiązania prawne - wyjątkowy i tymczasowy instrument, ograniczony czasem obowiązywania obecnych WRF, na pokrycie kosztów finansowania pożyczek zaciąganych w ramach EURI, przekraczających kwoty pierwotnie zaprogramowane. Należy zatem utworzyć nowy tematyczny instrument szczególny - „Instrument EURI” - którego jedynym celem będzie pokrywanie pozostających do spłaty przekroczeń kosztów. Instrument ten powinien mieć charakter wyjątkowy i nie może służyć jako precedens dla przyszłych uzgodnień dotyczących WRF po 2027 r., w szczególności w odniesieniu do pokrywania kosztów płatności odsetek w przypadku środków finansowych pożyczanych na rynkach w celu finansowania EURI.

(12)

Instrument EURI powinien być uruchamiany przez władzę budżetową w trakcie rocznej procedury budżetowej tylko w razie konieczności. Bez uszczerbku dla prerogatyw władzy budżetowej, powinien być uruchamiany po uprzednim poszukiwaniu innych możliwości finansowania, w tym przez wykorzystanie pola manewru stworzonego dzięki wykonaniu budżetów programów oraz zmianie priorytetów, a także wykorzystanie nietematycznych instrumentów szczególnych, w celu pokrycia znacznej części niezbędnych kwot przekraczających kwoty pierwotnie zapisane w istniejącej linii budżetowej EURI w poddziale 2b, w miarę możliwości, z myślą o uruchomieniu kwoty odpowiadającej około 50 % przekroczenia kosztów płatności odsetek w ramach EURI jako punktu odniesienia. Odbywać się to będzie zgodnie z mającymi zastosowanie zasadami sektorowymi i innymi zobowiązaniami prawnymi oraz z uwzględnieniem priorytetów, ostrożnego budżetowania i należytego zarządzania finansami, które wymagają w szczególności odpowiednich marginesów na nieprzewidziane wydatki. Nie będzie to miało wpływu na krajowe pule środków finansowych państw członkowskich, na które zaciągnięto zobowiązania prawne, w szczególności pule w ramach wspólnej polityki rolnej i polityki spójności . Środki na zobowiązania i odpowiadające im środki na płatności w ramach Instrumentu EURI w budżecie Unii powinny być udostępniane poza pułapami WRF. W ramach Instrumentu EURI w pierwszej kolejności należy wykorzystać kwotę odpowiadającą kwocie umorzeń środków, innych niż zewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel, dokonanych od początku bieżących WRF. Nie należy uwzględniać kwot umorzeń ponownie udostępnionych zgodnie z obowiązującymi odpowiednimi przepisami. Dostępną kwotę umorzeń w odniesieniu do instrumentu EURI należy obliczać co roku w ramach dostosowania technicznego WRF, przedstawiając wyraźnie ogólne dostępne środki oraz kwoty już uwzględnione w poprzednich uruchomieniach Instrumentu EURI. W nieoczekiwanej sytuacji, w której nie wystarczyłoby to do pokrycia kwoty przekroczenia, należy w ramach Instrumentu EURI uruchomić - jako mechanizm ochronny - niezbędną dodatkową kwotę w celu pełnego sfinansowania kosztów, jako rozwiązanie ostateczne. Jeżeli, wyjątkowo, co najmniej jedno państwo członkowskie uzna, że istnieją poważne obawy co do uruchomienia tego mechanizmu ochronnego, może ono zwrócić się do przewodniczącego Rady Europejskiej o przekazanie sprawy następnej Radzie Europejskiej. Proces ten nie powinien, co do zasady, trwać dłużej niż jeden miesiąc i powinien odbywać się z pełnym poszanowaniem prerogatyw instytucji określonych w Traktatach.

(13)

W świetle klęsk żywiołowych, które miały miejsce w państwach członkowskich i krajach prowadzących z Unią negocjacje w sprawie przystąpienia, oraz klęsk żywiołowych i kryzysów humanitarnych w państwach trzecich, a także w celu zapewnienia odpowiedniego finansowania w obu przypadkach, należy wzmocnić istniejącą rezerwę na rzecz solidarności i pomocy nadzwyczajnej i podzielić ją na dwa odrębne instrumenty: „europejską rezerwę solidarnościową” w celu zapewnienia krajom i regionom, które zostały dotknięte klęską lub kryzysem, wsparcia w ramach Funduszu Solidarności Unii Europejskiej ustanowionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 2012/2002 (5) oraz „rezerwę na pomoc nadzwyczajną” w celu zwiększenia środków budżetowych na odpowiednie programy Unii w odpowiedzi na kryzysy i sytuacje nadzwyczajne w Unii i poza nią.

(14)

Należy wzmocnić instrument elastyczności, aby utrzymać wystarczającą zdolność Unii do reagowania na nieprzewidziane okoliczności do 2027 r. Niewykorzystane kwoty z europejskiej rezerwy solidarnościowej i rezerwy na pomoc nadzwyczajną powinny być udostępniane instrumentowi elastyczności od 2024 r.

(15)

W świetle tych nieoczekiwanych zdarzeń i nowych wyzwań konieczna jest rewizja WRF, w związku z czym należy odpowiednio zmienić rozporządzenie (UE, Euratom) 2020/2093.

(16)

Zmiany w rozporządzeniu (UE, Euratom) 2020/2093 pozostają bez uszczerbku dla obowiązku przestrzegania pułapów zasobów własnych określonych w art. 3 ust. 1 i art. 6 decyzji Rady (UE, Euratom) 2020/2053.

(17)

W świetle sytuacji na Ukrainie niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym z dniem jego opublikowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i powinno być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2024 r.,