(1)

Niedobór pracowników w Unii znacznie ogranicza jej zdolność do dostosowania się do zachodzących przemian w zakresie charakteru pracy, produkcji i komunikacji, które mają miejsce we wszystkich gospodarkach i na wszystkich rynkach pracy.

(2)

Pracodawcy w całej Unii konsekwentnie zgłaszają trudności ze znalezieniem pracowników posiadających wymagane umiejętności. Ponadto oczekuje się, że starzenie się społeczeństwa doprowadzi do zmniejszenia liczebności dostępnej siły roboczej i pogłębi niedobór wykwalifikowanej kadry w przyszłości. Szczególnie dotknięte tym problemem są małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), do których zalicza się 25 mln podmiotów w całej Unii, ponieważ mają trudności ze znalezieniem odpowiednich talentów niezbędnych do osiągnięcia zrównoważonego wzrostu, skalowalności i konkurencyjności.

(3)

Niedobór wykwalifikowanych pracowników dotyka wszystkich ekosystemów przemysłowych w wielu państwach członkowskich, przy czym liczba wolnych miejsc pracy, w przypadku których wymagane są wysokie, średnie lub niskich kwalifikacje, rośnie. Sektory takie jak budownictwo, produkcja, technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT), transport, zawody regulowane, opieka zdrowotna i opieka długoterminowa mierzą się z utrzymującymi się niedoborami. Ponadto w latach 2015-2021 niedobory pracowników w kluczowych sektorach o zasadniczym znaczeniu dla transformacji ekologicznej uległy podwojeniu. Sytuację tę dodatkowo pogarsza fakt, że przedsiębiorstwa mają trudności ze znalezieniem pracowników posiadających odpowiednie umiejętności cyfrowe oraz że szczególnie trudno jest im rekrutować specjalistów w dziedzinie ICT.

(4)

Niedobór wykwalifikowanej kadry stanowi poważne wyzwanie z punktu widzenia aspiracji Unii do pozostania konkurencyjnym światowym liderem i centrum technologii neutralnych emisyjnie oraz do osiągnięcia ambitnych celów w zakresie klimatu i energii. Ogranicza on również zdolność Unii do wykorzystania potencjału transformacji ekologicznej i cyfrowej, wzmocnienia wiodącej pozycji Unii w dziedzinie technologii, stymulowania wzrostu i innowacji oraz skutecznego reagowania na sytuacje nadzwyczajne, takie jak pandemia COVID-19 lub konflikty geopolityczne. Luka kompetencyjna w konkretnych sektorach, takich jak opieka zdrowotna i opieka długoterminowa, ogranicza zdolność do opieki nad starzejącym się społeczeństwem i zapewnienia wszystkim dostępu do wysokiej jakości opieki zdrowotnej.

(5)

Rozwiązanie problemu niedoboru wykwalifikowanej kadry wymaga znacznych inwestycji w podnoszenie i zmianę kwalifikacji, a także środków mających na celu zwiększenie udziału osób dorosłych w wieku produkcyjnym w rynku pracy, ułatwienie mobilności pracowników, poprawę warunków pracy i przyciągnięcie do Unii osób posiadających wymagane umiejętności.

(6)

Unia konsekwentnie wspiera działania służące rozwiązaniu problemu niedoboru wykwalifikowanej kadry i pracowników w drodze maksymalizacji potencjału krajowej siły roboczej. Działania te obejmują inicjatywy mające na celu poprawę mobilności pracowników na rynku wewnętrznym, takie jak europejskie sieci współpracy służb zatrudnienia (EURES). Ponadto jej celem jest podniesienie wskaźnika uczestnictwa w rynku pracy odnośnie do kobiet, osób z niepełnosprawnościami i osób ze środowisk migracyjnych. Szczególny nacisk kładzie się również na udział grup niedostatecznie reprezentowanych, zwłaszcza młodzieży niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się (młodzież NEET). W europejskim programie na rzecz umiejętności z 2020 r. (1) przedstawiono 12 działań, które mają pomóc osobom fizycznym i przedsiębiorstwom w rozwijaniu umiejętności i wykorzystaniu ich, w tym zalecenia Rady w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego (2), indywidualnych rachunków szkoleniowych (3), mikropoświadczeń (4) oraz utworzenia paktu na rzecz umiejętności. Pakt na rzecz umiejętności wspiera współpracę między organizacjami publicznymi i prywatnymi, co służy wzmocnieniu wspólnych działań w zakresie umiejętności w celu zaspokojenia potrzeb rynku pracy oraz wspiera partnerstwa na dużą skalę w kluczowych ekosystemach przemysłowych.

(7)

Unia działa na rzecz sprzyjającego włączeniu społecznemu podejścia do uzupełniania niedoborów pracowników, w szczególności poprzez umożliwienie wszystkim pokoleniom w Unii urzeczywistnienia ich wyborów życiowych i potencjału w gospodarce i społeczeństwie w ogóle. W tym celu państwa członkowskie mogą wykorzystać kompleksowy zestaw narzędzi polityki Unii, w szczególności komunikat Komisji „Zmiana demograficzna w Europie: zestaw narzędzi do działania”, które pozwalają lepiej godzić aspiracje związane z życiem rodzinnym i płatną pracę, wspierać i wzmacniać pozycję młodszych pokoleń, a także umacniać pozycję pokoleń starszych i utrzymać ich dobrobyt.

(8)

Sama siła robocza Unii nie może jednak zaspokoić zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników. Aby gospodarka Unii odniosła sukces i była odporna, konieczne jest uczynienie jej bardziej atrakcyjną dla globalnych talentów. Częścią rozwiązania problemu niedoboru pracowników, z którym borykają się pracodawcy, musi być zarządzana legalna migracja osób poszukujących pracy z państw trzecich, która umożliwi pracodawcom znalezienie pracowników posiadających potrzebne umiejętności i pobudzi wzrost gospodarczy.

(9)

Dane z unijnego badania aktywności ekonomicznej ludności pokazują, że obywatele państw trzecich z wykształceniem wyższym częściej niż obywatele Unii mają zbyt wysokie kwalifikacje w stosunku do wykonywanej przez siebie pracy i pracują w zawodach wymagających niskich lub średnich kwalifikacji. W 2022 r. wskaźnik nadmiernych kwalifikacji w Unii wyniósł 39,4 % w przypadku osób niebędących obywatelami Unii, 31,8 % w przypadku obywateli Unii z innych państw członkowskich i zaledwie 21,1 % dla obywateli danego państwa członkowskiego (5). Nadmierne kwalifikacje mogą prowadzić do strat gospodarczych zarówno dla zainteresowanych osób, jak i dla gospodarki Unii.

(10)

Podczas gdy państwa członkowskie zachowują prawo do określania liczby osób z państw trzecich przyjmowanych w celu wykonywania pracy, Unia ustanowiła kompleksowe podejście do legalnej migracji, uznając zasadniczą rolę, jaką migranci odgrywają w gospodarce i społeczeństwie, w celu usprawnienia procedur migracyjnych oraz harmonizacji warunków przyjmowania i praw obywateli państw trzecich w Unii. W pakcie o migracji i azylu (6) uznano, że opracowanie legalnych dróg migracji do Unii dla wykwalifikowanych obywateli państw trzecich stanowi zasadniczy element kompleksowego systemu zarządzania migracją. Przekształcona dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1883 (7) („dyrektywa w sprawie niebieskiej karty”) ma na celu przyciągnięcie wysoko wykwalifikowanych talentów na rynek pracy. Aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na wykwalifikowanych specjalistów w sektorze ICT w państwach członkowskich, w dyrektywie tej przewidziano, że wyższe umiejętności zawodowe należy uznać za równoważne z kwalifikacjami uzyskanymi w ramach kształcenia na poziomie wyższym w konkretnych zawodach związanych z ICT. Ponadto w pakiecie dotyczącym umiejętności i talentów (8), przyjętym przez Komisję w kwietniu 2022 r., podkreślono, że legalna migracja przynosi korzyści zarówno migrantom, jak i ich krajom pochodzenia i krajom docelowym. W pakiecie tym zaproponowano legislacyjne, operacyjne i przyszłościowe środki, w tym wnioski dotyczące zmiany dyrektywy Rady 2003/109/WE (9) i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/98/UE (10) w celu uproszczenia procedur przyjmowania obywateli państw trzecich o wszystkich poziomach umiejętności oraz wzmocnienia ich praw po zamieszkaniu w Unii.

(11)

Niedostatecznie wykorzystywaną pulę potencjalnych osób poszukujących pracy, które mogłyby zaspokoić potrzeby pracodawców, stanowią w dużej mierze wykwalifikowane osoby potrzebujące ochrony międzynarodowej, które chcą podjąć pracę w państwach członkowskich. Zgodnie z zaleceniem Komisji (UE) 2020/1364 (11) w sprawie promowania legalnych dróg uzyskania ochrony w UE Komisja zachęciła państwa członkowskie do wprowadzenia uzupełniających dróg zatrudnienia osób potrzebujących ochrony międzynarodowej, aby wykorzystać ich umiejętności, kwalifikacje i motywację, a zarazem rozwiązać problem niedoboru wykwalifikowanej kadry i pracowników w Unii.

(12)

Aby ułatwić międzynarodową rekrutację i zapewnić obywatelom państw trzecich możliwości pracy w zawodach deficytowych określonych jako mające znaczenie dla Unii, Komisja zaproponowała utworzenie unijnej puli talentów (12) - platformy zrzeszającej osoby poszukujące pracy z państw trzecich i obsługującej dopasowywanie ich profili do wolnych miejsc pracy pracodawców mających siedzibę w państwach członkowskich. Celem puli talentów będzie zwiększenie atrakcyjności Unii dla osób poszukujących pracy z państw trzecich oraz wsparcie pracodawców w rozwiązywaniu problemu niedoboru wykwalifikowanej kadry i pracowników w Unii. Unijna pula talentów mogłaby również wspierać wdrożenie uzupełniających dróg zatrudnienia.

(13)

Komisja rozwija również partnerstwa w zakresie talentów, które stanowią jeden z kluczowych aspektów zewnętrznego wymiaru paktu o migracji i azylu i są wdrażane zgodnie z komunikatem Komisji w sprawie przyciągania umiejętności i talentów do UE (13).

(14)

W kontekście rosnącej globalnej konkurencji o umiejętności i talenty w 2023 r. tylko jedno z państw członkowskich Unii znajduje się wśród pięciu najbardziej atrakcyjnych państw OECD dla wysoko wykształconych pracowników (14). Zdolność przyciągania i zatrzymywania talentów zależy od wielu zmiennych, w tym polityki integracji i włączenia społecznego, środków wsparcia dla migrantów o specjalnych potrzebach, legalnych dróg do pobytu stałego i obywatelstwa, w tym dla studentów, perspektyw dochodów i podatków, postrzegania perspektyw na przyszłość, jakości życia oraz uznawania umiejętności i kwalifikacji.

(15)

Kwestia przyciągania wykwalifikowanych pracowników oraz rola uznawania umiejętności i kwalifikacji jest uwzględniana w szeregu działań Unii w zakresie umiejętności i migracji. W komunikacie Komisji towarzyszącym europejskiemu programowi na rzecz umiejętności (15) podkreślono potrzebę dołożenia większych starań, aby zwiększyć możliwości legalnej migracji do Unii i uznawanie kompetencji obywateli państw trzecich na unijnym rynku pracy. W planie działania Komisji na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021-2027 (16) uznano znaczenie kwestii ułatwiania uznawania i porównywalności kwalifikacji obywateli państw trzecich dla wspierania ich w pełnym wykorzystywaniu swoich umiejętności. W planie przemysłowym Zielonego Ładu (17) zapowiedziano działania, w tym prace nad uznawaniem kwalifikacji obywateli państw trzecich, i po raz pierwszy zasygnalizowano wartość podejścia „przede wszystkim umiejętności” w kontekście uznawania faktycznych umiejętności obywateli UE i obywateli państw trzecich. W pakiecie pomocy gospodarczej dla MŚP (18) uznano, że niedobory wykwalifikowanej kadry należą do największych wyzwań, przed którymi stoją MŚP, i przypomniano o zobowiązaniu do przedstawienia inicjatywy na rzecz poprawy uznawania umiejętności i kwalifikacji obywateli państw trzecich, aby pomóc w rozwiązaniu problemu luki kompetencyjnej na rynku pracy w Unii. W komunikacie Komisji „Długoterminowa konkurencyjność UE: perspektywa na przyszłość po 2030 r.” podkreślono również fakt, że aby rozwiązać problem niedoboru wykwalifikowanej kadry w Unii, trzeba ułatwić mobilność poprzez uproszczenie uznawania umiejętności i kwalifikacji obywateli z innych państw członkowskich oraz umiejętności i kwalifikacji obywateli państw trzecich.

(16)

14 września 2022 r. przewodnicząca Ursula von der Leyen ogłosiła Europejski Rok Umiejętności (2023) w swoim orędziu o stanie Unii Europejskiej, w którym podkreślono, że częścią rozwiązania problemów związanych z umiejętnościami musi być przyciąganie do Unii odpowiednich umiejętności. Decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/936 (19) ustanowiono cztery cele Europejskiego Roku Umiejętności, w tym cel „przyciągnięcia osób z państw trzecich posiadających umiejętności potrzebne w państwach członkowskich”. Cel ten obejmuje propagowanie możliwości uczenia się (w tym w stosownych przypadkach kształcenia i szkolenia językowego), wspieranie rozwoju umiejętności i mobilności oraz ułatwianie uznawania kwalifikacji.

(17)

Uznawanie umiejętności i kwalifikacji odgrywa kluczową rolę w przyciąganiu talentów i rekrutacji pracowników w ogóle. Kwalifikacje i efekty uczenia się związane z kwalifikacjami informują o osiągnięciach w nauce. Kwalifikacje i poziomy kwalifikacji są często wykorzystywane do ustalania warunków rekrutacji na miejsca pracy i mogą być powiązane z rozwojem kariery i wynagrodzeniem. Kwalifikacje są często niezbędne, aby wykazać zgodność z normami i wymogami dotyczącymi wykonywania określonych ról, na przykład w zawodach regulowanych.

(18)

Podejście „przede wszystkim umiejętności” wspiera identyfikację i pełne wykorzystanie umiejętności danej osoby - niezależnie od tego, czy są one nabywane w warunkach formalnych, pozaformalnych czy nieformalnych - zamiast opierania się wyłącznie na kwalifikacjach. Środki mające na celu przyciągnięcie talentów i zwiększenie uczestnictwa w rynku pracy mogą zostać zmaksymalizowane i powinny opierać się na podejściu „przede wszystkim umiejętności”, w ramach którego ceni się umiejętności i dąży do dopasowania ludzi do miejsc pracy odzwierciedlających ich talent i potencjał.

(19)

Na szczeblu krajowym uznawanie umiejętności i kwalifikacji obywateli państw trzecich organizuje się - i zarządza nim - na różne sposoby, w zależności od wymogów prawnych i organizacji zatrudnienia, kształcenia, szkolenia i migracji w poszczególnych państwach członkowskich. Państwa członkowskie podejmują prawnie wiążące decyzje o uznaniu w przypadkach, gdy przyznają prawa obywatelom państw trzecich posiadającym określone kwalifikacje. Tego rodzaju decyzje umożliwiają sprawdzenie, czy dana osoba ma niezbędne umiejętności i kwalifikacje przed przyznaniem jej praw w trzech konkretnych przypadkach, a mianowicie: dostępu do zawodu regulowanego, dostępu do nauki lub w kontekście migracji pracowników.

(20)

Pierwszy przypadek, tj. kwestia dostępu do zawodu regulowanego, ma miejsce, gdy obywatel państwa trzeciego może potrzebować uznania swoich umiejętności i kwalifikacji w celu uzyskania dostępu do zawodu regulowanego lub jego wykonywania. Do kategorii tej należą setki zawodów, np. pielęgniarstwo, medycyna, farmacja, architektura, a w niektórych państwach członkowskich - zawody murarza, hydraulika, elektryka i inżyniera budownictwa. Do uzyskania dostępu do takich zawodów w państwach członkowskich, w których są one regulowane, „uznanie kwalifikacji zawodowych” jest niezbędne.

(21)

Aby skutecznie zapewnić swobodę przedsiębiorczości i świadczenia usług oraz swobodny przepływ osób, przy jednoczesnym zapewnieniu przestrzegania norm i wymogów zawodowych, Unia ustanowiła wspólne zasady, procedury i kryteria uznawania w celu promowania przejrzystości, sprawiedliwości i spójności w uznawaniu kwalifikacji zawodowych, w drodze dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (20).

(22)

Beneficjentami dyrektywy 2005/36/WE są obywatele państw członkowskich korzystający z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii. Z myślą o uzupełnieniu tej dyrektywy głównymi beneficjentami niniejszego zalecenia uczyniono obywateli państw trzecich, którzy są w trakcie uzyskiwania wizy lub zezwolenia na pracę i pobyt w państwie członkowskim bądź już legalnie zamieszkują w Unii, niezależnie od tego, czy mają kwalifikacje wydane w Unii czy w państwach trzecich. Szereg zaleceń może mieć również znaczenie z perspektywy uznawania kwalifikacji obywateli Unii, którzy posiadają kwalifikacje wydane w państwach trzecich, w celu zapewnienia przestrzegania zasady równego traktowania.

(23)

Motyw 10 dyrektywy 2005/36/WE stanowi, że dyrektywa ta nie stanowi przeszkody dla uznawania przez państwa członkowskie, zgodnie z własnymi przepisami, kwalifikacji zawodowych zdobytych poza terytorium Unii przez obywateli państw trzecich, ale tego rodzaju uznanie powinno być uzależnione od spełnienia minimalnych warunków kształcenia w odniesieniu do niektórych zawodów. Niektóre przepisy dotyczące uznawania kwalifikacji mają zastosowanie do obywateli państw trzecich w przypadku, gdy korzystają oni z traktowania na równi z obywatelami przyjmującego państwa członkowskiego na mocy przepisów Unii dotyczących azylu i legalnej migracji, a także ze swobodnego przemieszczania się (np. rezydenci długoterminowi, pochodzący z państw trzecich członkowie rodzin obywateli Unii, beneficjenci statusu uchodźcy lub statusu ochrony uzupełniającej, naukowcy, wysoko wykwalifikowani pracownicy posiadający niebieską kartę UE, obywatele państw trzecich objęci zakresem dyrektywy 2011/98/UE i pracownicy sezonowi).

(24)

Za pośrednictwem różnych instrumentów i umów dyrektywa 2005/36/WE ma również zastosowanie do obywateli określonych państw trzecich. Dyrektywa 2005/36/WE ma na przykład zastosowanie również do obywateli państw EOG (na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym) oraz do obywateli Szwajcarii (na mocy umowy między UE a Szwajcarią w sprawie swobodnego przepływu osób). W umowie o wystąpieniu oraz umowie o handlu i współpracy zawartych między Unią Europejską a Zjednoczonym Królestwem wyjaśniono zasady stosowania dyrektywy 2005/36/WE do kwalifikacji uzyskanych w Zjednoczonym Królestwie przed zakończeniem okresu przejściowego w dniu 31 grudnia 2020 r.

(25)

Unijne umowy o wolnym handlu zawierają postanowienia wspierające opracowywanie umów o wzajemnym uznawaniu kwalifikacji zawodowych z państwami trzecimi. Umowa o wzajemnym uznawaniu dotycząca architektów zawarta zasadniczo w 2022 r. między Unią a Kanadą umożliwia dostęp do wykonywania zawodu architekta na obu terytoriach zgodnie z uzgodnionymi kryteriami. Umowy handlowe Unii obejmują również zobowiązania do ułatwienia tymczasowej obecności wykwalifikowanych specjalistów w Unii, co może stanowić rozwiązanie uzupełniające w kontekście usprawnienia procedur uznawania kwalifikacji uzyskanych w państwach trzecich.

(26)

Drugim przypadkiem, w którym obywatele państw trzecich mogą potrzebować uznania swoich umiejętności i kwalifikacji, jest „uznawalność akademicka”, oznaczająca uznawanie do celów dostępu do form dalszego uczenia się, takich jak studia akademickie oraz szkolenia zawodowe; lub do celów związanych z używaniem tytułu akademickiego. Uznawalność akademicka koncentruje się na ważności, poziomie i efektach uczenia się związanych z kwalifikacjami uzyskanymi za granicą lub dotychczasowych efektach uczenia się i nabytych umiejętnościach do celów uzyskania dostępu do dalszych studiów. Sieci europejskiej sieci krajowych ośrodków informacji oraz krajowych ośrodków ds. uznawalności akademickiej i informacji (sieci ENIC-NARIC) są źródłem informacji, porad i decyzji o uznawaniu mających ułatwić podejmowanie dalszych studiów (zazwyczaj w szkolnictwie wyższym) i mogą odgrywać rolę w podejmowaniu decyzji o uznawaniu kwalifikacji, rozpatrywaniu odwołań lub doradzaniu w zakresie uznawania lub porównywalności kwalifikacji, w tym w zakresie dostępu do zatrudnienia w niektórych krajach.

(27)

Konwencja Unesco i Rady Europy o uznaniu kwalifikacji związanych z uzyskaniem wyższego wykształcenia w Regionie Europejskim jest podstawowym instrumentem prawnym służącym uznawaniu kwalifikacji w Europie i poza jej terytorium. Propaguje ona sprawiedliwe i przejrzyste procedury uznawania kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym, realizowane w rozsądnych ramach czasowych. Artykuł VII konwencji lizbońskiej ma na celu ułatwienie uznawania kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia na poziomie wyższym w przypadku uchodźców, osób wysiedlonych oraz osób znajdujących się w sytuacji podobnej do sytuacji uchodźców, niebędących w stanie przedstawić dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji, w celu ułatwienia im dostępu do programów szkolnictwa wyższego lub podjęcia pracy zawodowej. Ponadto w 2017 r. Komitet Konwencji Lizbońskiej przyjął zalecenie w sprawie uznawania kwalifikacji uchodźców, osób wysiedlonych oraz osób znajdujących się w sytuacji podobnej do sytuacji uchodźców, w którym określono zasady ustanawiania polityki uznawania kwalifikacji uchodźców. W światowej konwencji Unesco o uznawaniu kwalifikacji w szkolnictwie wyższym ustanowiono uniwersalne zasady sprawiedliwego, przejrzystego i niedyskryminacyjnego uznawania kwalifikacji uzyskanych w szkolnictwie wyższym oraz kwalifikacji, które umożliwiają dostęp do szkolnictwa wyższego i zapewniają możliwości dalszego kształcenia i zatrudnienia.

(28)

Trzeci przypadek, w którym obywatele państw trzecich mogą potrzebować uznania swoich umiejętności i kwalifikacji, dotyczy procedur w zakresie migracji pracowników. Do celów wydawania wiz lub zezwoleń na pracę i zezwoleń na pobyt do celów zatrudnienia państwa członkowskie weryfikują umiejętności i kwalifikacje obywatela państwa trzeciego. Kryteria i podejścia do oceny różnią się w poszczególnych państwach członkowskich. Uznawanie umiejętności i kwalifikacji do celów migracji pracowników może być zorganizowane w ramach procesu poprzedzającego wyjazd lub po przyjeździe, służącego przygotowaniu obywateli państw trzecich do integracji. Wysoki odsetek odrzuconych wniosków i długi czas ich rozpatrywania mogą zniechęcać obywateli państw trzecich, a ocena oparta wyłącznie na kwalifikacjach oraz kształceniu i szkoleniu formalnym nie zawsze uwzględnia pełen zestaw umiejętności i potencjał wnioskodawców i może utrudniać integrację obywateli państw trzecich na rynku pracy.

(29)

Poza przypadkami, w których wymagane jest uznawanie umiejętności i kwalifikacji, obywatele państw trzecich mogą również potrzebować dostępu do narzędzi i informacji wspierających przejrzystość ich umiejętności i kwalifikacji, na przykład w przypadku zatrudnienia w zawodach nieregulowanych lub dostępu do finansowania. Chociaż uznawanie kwalifikacji nie jest wymagane, obywatele państw trzecich mogą jednak potrzebować uzyskania oświadczenia o porównywalności lub informacji lub porady na temat charakteru i autentyczności ich kwalifikacji w państwach trzecich w celu zapewnienia zrozumienia i wyjaśnienia wartości ich umiejętności i kwalifikacji. Takie dobrowolne stosowanie instrumentów przejrzystości nie daje posiadaczowi kwalifikacji dodatkowych praw i nie wchodzi w zakres niniejszego zalecenia. Mimo że jest ono wyłączone z definicji terminu „uznawanie” w kontekście niniejszego zalecenia, uzyskanie takiego oficjalnego oświadczenia lub uczynienie umiejętności i kwalifikacji takich osób zrozumiałymi dla pracodawców może być w niektórych państwach członkowskich określane jako „uznanie”.

(30)

Do celów wspierania przejrzystości i porównywalności umiejętności i kwalifikacji w całej Unii, aby umożliwić uczenie się i rozwój kariery zawodowej, można wykorzystać wieloletnie inicjatywy, takie jak ramy Europass (21) i narzędzia przejrzystości, takie jak europejskie ramy kwalifikacji (ERK) (22), europejską klasyfikację umiejętności, kompetencji, kwalifikacji i zawodów (ESCO), europejskie poświadczenia cyfrowe w dziedzinie uczenia się oraz narzędzia przejrzystości w ramach procesu bolońskiego.

(31)

We wszystkich trzech przypadkach, w których obywatele państw trzecich mogą potrzebować uznania swoich umiejętności i kwalifikacji, procedury uznawania umiejętności i kwalifikacji są często bardziej złożone i kosztowne niż w stosunku do obywateli Unii. Obywatele państw trzecich mają zazwyczaj bardziej ograniczony dostęp do wsparcia. Mogą doświadczać trudności z powodu barier językowych (jeżeli informacje i usługi wsparcia nie są dostępne w znanych im językach) lub mieć trudności z poruszaniem się w różnych krajowych systemach uznawania umiejętności i kwalifikacji oraz z rozumieniem tych systemów. Niekiedy od obywateli państw trzecich oczekuje się zorganizowania i pokrycia kosztów tłumaczenia i urzędowego poświadczenia dokumentów oraz że przedstawią dokumenty i inne dowody potwierdzające ich kwalifikacje, które nie są wymagane od obywateli Unii lub które zazwyczaj nie są wydawane w ich krajach pochodzenia. Osoby korzystające z ochrony międzynarodowej lub osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową w Unii, a także osoby potrzebujące ochrony międzynarodowej, które przebywają w państwach trzecich i mogą korzystać z uzupełniających dróg zatrudnienia, mogą nawet nie być w stanie w pełni udokumentować swoich kwalifikacji, na przykład w przypadku utraty dokumentów podczas ucieczki lub przymusowego przesiedlenia.

(32)

Pracodawcy i osoby rekrutujące często muszą się mierzyć z wyzwaniami i ponosić koszty związane z rekrutacją obywateli państw trzecich. Brak dostępu do informacji na temat kwalifikacji uzyskanych w państwach trzecich, uciążliwe procesy administracyjne, wymogi dotyczące tłumaczenia, weryfikacja autentyczności, zapewnienie zgodności i długi czas rozpatrywania (w tym w odniesieniu do uznawania umiejętności i kwalifikacji) mogą utrudniać im przyciąganie talentów na konkurencyjny rynek pracy. Niektóre państwa członkowskie stosują zasadę preferencji wobec obywateli Unii (testy rynku pracy), zgodnie z którą przedsiębiorstwa muszą udowodnić, że bezskutecznie poszukiwały pracowników krajowych, obywateli Unii lub obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terytorium UE mających dostęp do rynku pracy zgodnie z przepisami krajowymi, zanim uzyskają pozwolenie na zatrudnienie obywatela państwa trzeciego. Wymóg ten stanowi dodatkowe obciążenie dla pracodawców, w szczególności dla MŚP.

(33)

Uznawanie umiejętności i kwalifikacji wydanych w państwach trzecich może stanowić wyzwanie dla organów krajowych w państwach członkowskich ze względu na brak dostępu do informacji na temat kwalifikacji uzyskanych w państwach trzecich; różnice w organizacji systemów kształcenia, szkolenia i kwalifikacji, różnice językowe, trudności w weryfikacji autentyczności oraz brak ugruntowanych sieci i kontaktów umożliwiających budowanie zaufania do kwalifikacji uzyskanych poza Unią i zrozumienie ich. Ponadto organy krajowe zarządzają danymi i informacjami na temat uznawania umiejętności i kwalifikacji w różny i niespójny sposób, a zatem ich możliwości wymiany informacji i opracowywania spójnych podejść do uznawania umiejętności i kwalifikacji obywateli państw trzecich są ograniczone.

(34)

Uznawanie umiejętności i kwalifikacji obywateli państw trzecich na szczeblu krajowym powinno być planowane, wspierane zasobami i rozwijane w ramach obejmującego całą administrację rządową podejścia służącego przyciągnięciu talentów, zgodnie ze zmianami w podaży umiejętności i popycie na nie.

(35)

Organy krajowe powinny zwiększyć swoje zdolności w zakresie uproszczenia i przyspieszenia procedur uznawania oraz udzielać odpowiedniego wsparcia i informacji obywatelom państw trzecich, organom ds. uznawania, publicznym służbom zatrudnienia, inspektoratom pracy i organom ds. migracji. Współpraca na szczeblu Unii w dziedzinie umiejętności i kwalifikacji oraz wiedza fachowa i doświadczenie państw członkowskich w zakresie uznawania umiejętności i kwalifikacji mogą służyć wsparciu organów krajowych i stanowić podstawę wspólnej zdolności Unii do zreformowania i usprawnienia procesów uznawania umiejętności i kwalifikacji obywateli państw trzecich. Współpraca może zapewnić wymianę wiedzy fachowej i informacji oraz spójne podejście do uznawania umiejętności i kwalifikacji obywateli państw trzecich, w szczególności w odniesieniu do kwalifikacji, które często pojawiają się w ramach procedur uznawania kwalifikacji w państwach członkowskich.

(36)

Współpraca administracyjna, partnerstwa i umowy z państwami trzecimi oraz współpraca z organizatorami kształcenia i szkolenia i innymi zainteresowanymi stronami w państwach trzecich mogą zwiększyć zaufanie, przejrzystość i łatwiejszą wymianę informacji i uwierzytelnianie kwalifikacji.

(37)

Rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie spowodowała pilną potrzebę ułatwienia dostępu do unijnego rynku pracy osobom korzystającym z tymczasowej ochrony. W zaleceniu Komisji (UE) 2022/554 (23) określono zalecenia i wytyczne mające na celu wspieranie państw członkowskich w ułatwianiu uznawania kwalifikacji zawodowych osób uciekających przed wojną napastniczą Rosji przeciwko Ukrainie. W opublikowanej w czerwcu 2023 r. ocenie Komisji (24) dotyczącej przyjęcia przez państwa członkowskie tego zalecenia i reakcji na nie zidentyfikowano szereg obiecujących praktyk. Podkreślono w niej fakt, że niektóre państwa członkowskie podjęły istotne kroki w celu ułatwienia integracji ukraińskich specjalistów, zwłaszcza w dziedzinie zdrowia i nauczania. W zaleceniu (UE) 2022/554 wysłano wyraźny sygnał polityczny do państw członkowskich, aby uczyniły wszystko, co w ich mocy, by zaspokoić pilne potrzeby związane z zaistniałą sytuacją. Zainteresowane strony, takie jak grupa koordynatorów ds. uznawania kwalifikacji zawodowych, wyraziły uznanie dla zalecenia (UE) 2022/554, a niektóre zasugerowały rozszerzenie środków na innych obywateli państw trzecich.

(38)

Unia jest zaangażowana we wspieranie rozwoju społecznego i gospodarczego poprzez pomoc rozwojową i współpracę rozwojową. Partnerstwa z państwami trzecimi mające na celu przyciągnięcie talentów są rozwijane w sposób przynoszący wzajemne korzyści z myślą o zaspokojeniu potrzeb na rynku pracy obu partnerów. W ramach polityki i działań Unii i państw członkowskich w zakresie rekrutacji międzynarodowej należy łagodzić wszelkie potencjalne negatywne skutki odczuwane przez kraje pochodzenia. Działania na rzecz przyciągnięcia talentów nie powinny prowadzić do ucieczki kapitału ludzkiego ani do „drenażu mózgów”, które to zjawiska mogą ograniczać zdolności społeczno-gospodarcze i rozwój państw trzecich oraz ich zdolność do zarządzania podstawowymi usługami. Konieczne jest przyjęcie systematycznych podejść do rekrutacji międzynarodowej, w tym utrzymywanie wzajemnie korzystnych partnerstw z krajami pochodzenia, takich jak partnerstwa w zakresie talentów, które wspierają rozwój umiejętności i zdolności w kraju pochodzenia,