(1)

Rozpoczęta w dniu 24 lutego 2022 r. niczym niesprowokowana i nieuzasadniona wojna napastnicza Rosji przeciwko Ukrainie ma wpływ na operacje żeglugowe w ukraińskich portach Morza Czarnego, z których prowadzono około 90 % ukraińskiego wywozu zbóż i nasion oleistych. Aby wesprzeć ukraińskich rolników i przyczynić się do światowego i unijnego bezpieczeństwa żywnościowego, pilnie potrzebne były alternatywne szlaki logistyczne, a Unia podjęła konkretne środki w celu ułatwienia wywozu produktów rolnych z Ukrainy i poszerzenia dwustronnych stosunków handlowych z Unią, określone w komunikacie Komisji zatytułowanym „Plan działań na rzecz korytarzy solidarnościowych między UE a Ukrainą ułatwiających wywóz produktów rolnych z Ukrainy handel dwustronny między Ukrainą a UE" („Korytarze solidarnościowe między UE a Ukrainą") (2).

(2)

W wyniku wspólnych wysiłków państw członkowskich, w szczególności Bułgarii, Węgier, Polski, Rumunii i Słowacji, a także Ukrainy, Mołdawii, partnerów międzynarodowych i Komisji, korytarze solidarnościowe UE-Ukraina stały się siłą napędową ukraińskiej gospodarki i nowej łączności z Unią, służąc również jako zabezpieczenie przed światowym kryzysem żywnościowym.

(3)

Chociaż wiele aspektów udoskonalono, nadal utrzymują się ważne wąskie gardła logistyczne. Infrastruktura jest nadal niewystarczająca, aby radzić sobie z gwałtownym wzrostem ruchu, brakuje sprzętu przeładunkowego, a zdolność przeładunkowa jest ograniczona, co powoduje wysokie koszty logistyczne. Łączność można poprawić przez lepszą koordynację tranzytu, poprawę infrastruktury i obniżenie ogólnych kosztów logistycznych, umożliwiając tym samym, by ukraińskie zboża i nasiona oleiste docierały do dalszych części Unii, a w razie potrzeby również do dalej położonych państw.

(4)

W wyniku wspomnianych wyżej wysokich kosztów logistycznych i wąskich gardeł nastąpił wzrost przywozu zbóż i nasion oleistych z Ukrainy do państw członkowskich położonych blisko niej.

(5)

Sytuacja ta spowodowała presję na ceny w wielu regionach Bułgarii, Węgier, Polski, Rumunii i Słowacji. Ponadto przywóz ten powoduje, że wyczerpują się zdolności magazynowania, a łańcuchy logistyczne są przeciążone. Okoliczności te rzutują na rentowność i perspektywy rynkowe rolników w niektórych regionach tych państw członkowskich. Mogłoby to doprowadzić do kompromitacji normalnego funkcjonowania korytarzy solidarnościowych UE-Ukraina.

(6)

Aby uniknąć szybkiego pogorszenia się sytuacji, Komisja przyjęła pierwszy nadzwyczajny środek wsparcia skierowany do poszkodowanych rolników w Bułgarii, Polsce i Rumunii w formie rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2023/739 (3), uwzględniając w szczególności sytuację w zakresie dostaw krajowych i wyzwania logistyczne w tych państwach członkowskich.

(7)

Biorąc pod uwagę skalę negatywnych skutków gospodarczych w zainteresowanych państwach członkowskich, należy rozszerzyć zakres środka wsparcia przyjętego na podstawie rozporządzenia wykonawczego (UE) 2023/739 o Węgry i Słowację oraz zapewnić dodatkowe finansowanie, aby w większym stopniu zaradzić tej sytuacji.

(8)

Sytuacja ta stanowi szczególny problem w rozumieniu art. 221 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013. Tego szczególnego problemu, występującego w ograniczonej liczbie regionów w niektórych państwach członkowskich, nie można rozwiązać, stosując środki przyjęte na podstawie art. 219 lub 220 tego rozporządzenia, ponieważ nie jest on konkretnie związany z istniejącym zakłóceniem na rynku lub bezpośrednim zagrożeniem wystąpienia takiego zakłócenia ani związany ze środkami zwalczania rozprzestrzeniania się chorób zwierząt bądź utratą zaufania konsumentów wynikającą z istnienia zagrożeń dla zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt lub roślin. Ponadto, aby uniknąć dalszego szybkiego pogorszenia rentowności rolników w niektórych regionach Bułgarii, Węgier, Polski, Rumunii i Słowacji, sytuacja wymaga pilnej interwencji.

(9)

Należy zatem ustanowić środek wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych i przyznać Bułgarii, Węgrom, Polsce, Rumunii i Słowacji dotację finansową na wsparcie rolników dotkniętych skutkami zwiększonego przywozu zbóż i nasion oleistych z Ukrainy przez absolutnie niezbędny okres.

(10)

Kwotę dostępną dla Bułgarii, Węgier, Polski, Rumunii i Słowacji należy określić, uwzględniając w szczególności ich odpowiedni udział w unijnym sektorze rolnym, na podstawie pułapów netto płatności bezpośrednich określonych w załączniku III do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 (4) oraz względnego wzrostu handlu zbożami i nasionami oleistymi z tymi państwami.

(11)

Bułgaria, Węgry, Polska, Rumunia i Słowacja powinny dystrybuować pomoc najbardziej skutecznymi kanałami na podstawie obiektywnych i niedyskryminacyjnych kryteriów, które uwzględniają zakres trudności, z którymi mierzą się rolnicy uprawiający zboża i nasiona oleiste w dotkniętych regionach, przy jednoczesnym zapewnieniu, aby rolnicy ci byli ostatecznymi beneficjentami pomocy, oraz unikaniu wszelkich zakłóceń rynku i konkurencji.

(12)

Ponieważ kwota przydzielona Bułgarii, Węgrom, Polsce, Rumunii i Słowacji zrekompensuje jedynie część rzeczywistych strat poniesionych przez rolników w dotkniętych regionach, państwa te powinny mieć możliwość przyznania tym producentom dodatkowego wsparcia krajowego na warunkach i w terminie określonym w niniejszym rozporządzeniu.

(13)

Aby umożliwić Bułgarii, Węgrom, Polsce, Rumunii i Słowacji elastyczne przydzielanie pomocy na rzecz rolników, aby mogli oni radzić sobie z trudnościami, jakie napotykają, państwa te powinny mieć możliwość kumulowania tej pomocy z innymi rodzajami wsparcia finansowanymi w ramach Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji i Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, bez przyznawania rolnikom nadmiernej rekompensaty.

(14)

Aby uniknąć nadmiernej rekompensaty, Bułgaria, Węgry, Polska, Rumunia i Słowacja powinny uwzględnić wsparcie przyznane w ramach innych krajowych lub unijnych instrumentów wsparcia lub systemów prywatnych w odpowiedzi na skutki zwiększonego przywozu zbóż i nasion oleistych z Ukrainy w dotkniętych regionach.

(15)

Ponieważ pomoc unijną ustala się w euro, konieczne jest określenie daty przeliczenia kwoty przydzielonej państwom członkowskim, które nie przyjęły euro - jak ma to miejsce w przypadku Bułgarii, Węgier, Polski i Rumunii - na ich waluty krajowe, aby zapewnić jednolite i jednoczesne stosowanie przepisów. W niniejszym rozporządzeniu nie określono terminu składania wniosków o przyznanie pomocy, zatem do celów art. 30 ust. 3 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2022/127 (5), zatem za termin operacyjny dla kursu wymiany w odniesieniu do kwot określonych w niniejszym rozporządzeniu należy uznać datę wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.

(16)

Ze względów budżetowych Unia powinna finansować wydatki poniesione przez Bułgarię, Węgry, Polskę, Rumunię i Słowację wyłącznie w przypadku, gdy wydatki te zostały poniesione przed określoną datą kwalifikowalności.

(17)

Wsparcie na ten środek nadzwyczajny należy wypłacić do dnia 31 grudnia 2023 r. Po dniu 31 grudnia 2023 r. nie będą dokonywane żadne płatności, zatem art. 5 ust. 2 rozporządzenia delegowanego (UE) 2022/127 nie powinien mieć zastosowania.

(18)

Aby umożliwić Unii monitorowanie efektywności niniejszego środka nadzwyczajnego, Bułgaria, Węgry, Polska, Rumunia i Słowacja powinny przekazywać Komisji szczegółowe informacje na temat jego wdrożenia.

(19)

Aby zapewnić jak najszybsze udzielenie pomocy rolnikom, Bułgaria, Węgry, Polska, Rumunia i Słowacja powinny mieć możliwość bezzwłocznego wdrożenia niniejszego rozporządzenia. Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

(20)

Środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu są zgodne z opinią Komitetu ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych,