(1)

Obecna sytuacja gospodarcza charakteryzuje się ogólnymi wysokimi kosztami utrzymania, które mają wpływ na spożycie i sprzedaż wina, oraz wyższymi kosztami nakładów w zakresie produkcji rolnej i przetwórstwa wina, co ma wpływ na ceny wina. Okoliczności te stwarzają ryzyko znacznego zakłócenia unijnego rynku wina, ponieważ pod ich wpływem w państwach członkowskich będących głównymi producentami odnotowuje się wzrost dostępnych zapasów wina do poziomów, które mogą być niemożliwe do utrzymania w obliczu zbliżających się zbiorów i sezonu produkcyjnego, a producenci wina doświadczają trudności finansowych i problemów z płynnością finansową.

(2)

Globalna inflacja i wynikający z niej spadek siły nabywczej konsumentów powodują dalsze pogłębienie ogólnej tendencji spadkowej w zakresie spożycia wina obserwowanej w ostatnich latach. Szacuje się, że w bieżącym roku gospodarczym widoczny spadek spożycia wyniósł 7 % we Włoszech, 10 % w Hiszpanii 15 % we Francji, 22 % w Niemczech i 34 % w Portugalii w porównaniu z sytuacją panującą na rynku przed pandemią COVID-19. Tendencja ta dotyczy w szczególności niektórych segmentów rynku wina, a mianowicie win czerwonych i różowych.

(3)

Dostępne dane wskazują na spadek sprzedaży w bieżącym roku gospodarczym, co jest zgodne z obserwowanym spadkiem popytu krajowego, czego przykładem jest spadek sprzedaży o 5,3 % w Hiszpanii i Francji, przy czym występują obszary szczególnie dotknięte kryzysem, na których sprzedaż spadła o 25-35 % w porównaniu z tym samym okresem w poprzednim roku gospodarczym. Jednocześnie wielkość unijnego wywozu wina w okresie styczeń-kwiecień 2023 r. była o 8,5 % mniejsza niż w tym samym okresie w roku 2022.

(4)

Ogólny wzrost głównych kosztów nakładów w zakresie produkcji rolnej, takich jak koszty nawozów, energii i butelek wymaganych przy produkcji wina - który to wzrost jest po części również efektem rosyjskiej agresji na Ukrainę - skutkował nadzwyczajnym wzrostem kosztów produkcji wynoszącym w niektórych państwach członkowskich według szacunków średnio 30-40 %. Okoliczności te sprawiają, że unijni producenci wina znajdują się pod dodatkową presją i są w mniejszym stopniu zdolni do podejmowania działań marketingowych i dokonywania inwestycji. Co więcej, pomimo rosnących kosztów w całym cyklu produkcji wina dostępne dane wskazują na gwałtowny spadek cen niektórych win w regionach najbardziej dotkniętych kryzysem w porównaniu z sytuacją sprzed pandemii COVID-19, na przykład w niektórych regionach Francji ceny spadły o 10-26 %.

(5)

Czynniki te łącznie wskazują na ogólny spadek popytu na unijne wina i ich sprzedaży w sytuacji, w której produkcja w Unii wzrosła o 4 % w porównaniu z poprzednim rokiem gospodarczym, co doprowadziło do zwiększenia już i tak wysokiego poziomu początkowych zapasów (+2 % w porównaniu ze średnią z ostatnich 5 lat). W przypadku braku podjęcia natychmiastowego działania w celu ograniczenia rosnącej nadwyżki podaży w zaistniałej sytuacji występuje zagrożenie poważnym zakłóceniem rynku spowodowanym poważną i ogólną nierównowagą na rynku, do którego to zakłócenia dojdzie najpóźniej w momencie pojawienia się nowych zbiorów, kiedy to producenci wina nie będą mieli możliwości przechowywania nowo wyprodukowanego wina i będą zmuszeni do prowadzenia sprzedaży po jeszcze niższych cenach.

(6)

Na tym etapie aktualne warunki rynkowe stanowią źródło niewspółmiernych zakłóceń na rynku w sektorze wina w różnych regionach produkcji, co wynika z faktu, że unijny rynek wina cechuje się dużą segmentacją. Zakłócenia te są znaczące w niektórych regionach kilku państw członkowskich i dotyczą w szczególności segmentów rynku win czerwonych i różowych. Jako przykłady ilustrujące tę fragmentację rynku można wskazać, że w Estremadurze w Hiszpanii zapasy o 27 % przekraczają średnią z pięciu lat, w regionach Lizbona i Alentejo w Portugalii zapasy przekraczają poziom z poprzedniego roku odpowiednio o 24 % i 14 %, a w Langwedocji-Roussillon we Francji zapasy win różowych na początku bieżącego roku gospodarczego o 26 % przekraczały poziom tych zapasów na początku poprzedniego roku.

(7)

Jednocześnie unijny rynek wina już działał w utrudnionych warunkach, w szczególności w latach 2019, 2020 i 2021 r., w wyniku ówczesnych ograniczeń w handlu, spadku spożycia w czasie pandemii COVID-19 i szeregu ekstremalnych zdarzeń pogodowych. Występujące obecnie trudne warunki stanowią kolejny cios dla tego już wrażliwego sektora i sprawiają, że wszystkie podmioty w tym sektorze ponoszą znaczne straty dochodów. Plantatorzy winorośli w najbardziej dotkniętych kryzysem regionach państw członkowskich doświadczają trudności finansowych i problemów z płynnością finansową. Podjęcie natychmiastowego działania w tym zakresie jest konieczne również w celu zapewnienia skutecznej reakcji na tę zróżnicowaną sytuację na rynku i umożliwienia państwom członkowskim przekierowania części zasobów finansowych przeznaczonych na krajowe programy wsparcia w sektorze wina, tak aby mogły one oferować wsparcie lepiej dostosowane do potrzeb poszczególnych podmiotów w tym sektorze.

(8)

Usunięcie części wina z rynku regionów najbardziej dotkniętych kryzysem, dla którego to wina nie ma odpowiednich rynków zbytu, powinno przyczynić się do rozwiązania problemu nierównowagi na rynku i uniknięcia sytuacji, w której występujące już zakłócenia pogorszą lub przedłużą się i obejmą cały unijny sektor wina. W uzasadnionych przypadkach należy tymczasowo uznać destylację wina za środek kwalifikujący się do finansowania w ramach programów wsparcia w sektorze wina, aby przywrócić równowagę na rynku i poprawić gospodarczą sytuację producentów wina w regionach produkcji najbardziej dotkniętych kryzysem. Aby uniknąć zakłóceń konkurencji, należy wykluczyć stosowanie uzyskanego alkoholu w przemyśle spożywczym i ograniczyć je do celów przemysłowych, w tym do celów dezynfekcyjnych i farmaceutycznych oraz do celów energetycznych. Aby uniknąć wszelkich nadużyć lub nadmiernej rekompensaty po wdrożeniu tego środka wyjątkowego, należy zwrócić się do państw członkowskich o ukierunkowanie tego środka na regiony, w których występuje nierównowaga na rynku, stosowanie go na podstawie obiektywnych kryteriów oraz o ograniczenie wynikłej rekompensaty do poziomu niedawnych cen rynkowych.

(9)

Środek „zielone zbiory", przewidziany w art. 47 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013, stosuje się jako środek zarządzania rynkiem, gdy spodziewana jest nadmierna produkcja winogron. Aby pomóc podmiotom gospodarczym w reagowaniu na aktualne warunki rynkowe i ograniczyć ryzyko ponownego wystąpienia tej sytuacji w nadchodzącym roku gospodarczym, należy zapewnić pewną elastyczność, jeżeli chodzi o stosowanie tego środka w roku budżetowym 2023. Należy w szczególności, jako środek wyjątkowy, wprowadzić odstępstwa od przepisów art. 47 ust. 1 i 3 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 i umożliwić pełne zniszczenie lub usunięcie niedojrzałych kiści winogron w części gospodarstwa, pod warunkiem przeprowadzenia tego zabiegu na całych działkach, oraz tymczasowo zwiększyć maksymalny wkład Unii na ten środek.

(10)

Uwzględnienie wśród kwalifikujących się środków „destylacji w sytuacji kryzysowej" oraz wprowadzenie elastyczności w zakresie „zielonych zbiorów" to forma wsparcia finansowego, które nie wymaga jednak dodatkowego finansowania ze strony Unii, ponieważ nadal mają zastosowanie limity budżetowe dla krajowych programów wsparcia w sektorze wina na rok budżetowy 2023 określone w załączniku VII do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 (2). Państwa członkowskie mogą zatem podjąć decyzję o przeznaczeniu na przedmiotowe środki wyższych kwot jedynie w ramach rocznego budżetu przewidzianego w tym załączniku. Przeznaczenie wsparcia finansowego na te dwa wyżej wskazane środki antykryzysowe ma zatem na celu zapewnienie wsparcia dla tego sektora w kontekście konkretnej niestabilnej sytuacji na rynku bez konieczności uruchamiania dodatkowego finansowania.

(11)

Aby skuteczniej wykorzystywać zasoby finansowe Unii, które można przydzielić na te środki antykryzysowe, państwa członkowskie powinny mieć możliwość uzupełnienia unijnej pomocy finansowej o płatności krajowe na pokrycie maksymalnie 50 % wsparcia udzielonego na dwa środki antykryzysowe określone w niniejszym rozporządzeniu.

(12)

Niekorzystny rozwój sytuacji rynkowej, wzrost kosztów i wynikające z tego problemy z płynnością finansową podmiotów gospodarczych w sektorze wina stanowią czynniki utrudniające wykonanie środków przewidzianych w krajowych programach wsparcia w sektorze wina w czasie wymagającym przede wszystkim lepszego zorientowania tego sektora na rynek. Aby zapewnić skuteczną realizację programów w panujących w sektorze wina warunkach rynkowych i gospodarczych, konieczne jest tymczasowe zwiększenie maksymalnego wkładu Unii przeznaczonego na „promocję", „restrukturyzację i przekształcanie winnic", „zielone zbiory" i „inwestycje".

(13)

Co więcej, należy również zapewnić beneficjentom odpowiedni poziom elastyczności, aby realizując operacje w ramach krajowych programów wsparcia, mogli reagować na bieżącą niepewność rynkową i w razie potrzeby odpowiednio dostosowywać realizowane operacje. Taka elastyczność stanowi kolejny środek wspierania rynku w celu uniknięcia sytuacji, w której występujące już zakłócenia gospodarcze pogarszają się lub przedłużają się i obejmują cały unijny rynek wina, a także zapewnia, aby pozostałe środki wyjątkowe określone w niniejszym rozporządzeniu, po uzgodnieniu przez państwo członkowskie, mogły być skutecznie wdrożone również na poziomie beneficjentów. W związku z powyższym kolejnym środkiem wyjątkowym musi być odstąpienie od przepisów rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2016/1149 (3) i zezwolenie państwom członkowskim na zapewnienie beneficjentom pewnej elastyczności, aby mogli oni dostosować planowane operacje w drodze procedury uproszczonej i aby w należycie uzasadnionych przypadkach dopuszczalna była częściowa realizacja tych operacji.

(14)

Pod warunkiem, że powodem stosowania wyższych unijnych stawek finansowania niektórych środków i zapewnienia określonego poziomu elastyczności w zarządzaniu programami jest bieżąca sytuacja gospodarcza w sektorze wina, oraz ze względu na tymczasowy charakter tych środków zakres ich stosowania musi ograniczać się do operacji, których realizację rozpoczęto w roku budżetowym 2023. Środków tych nie należy z kolei stosować na przykład w odniesieniu do operacji realizowanych w poprzednich latach budżetowych, a jedynie uregulowanych w roku budżetowym 2023.

(15)

Ze względu na szczególnie pilną potrzebę, biorąc pod uwagę trwające zakłócenia na rynku oraz krótki czas, jaki pozostał państwom członkowskim na wdrożenie środków zawartych w niniejszym rozporządzeniu w bieżącym roku budżetowym, a także w celu uniknięcia dalszego pogorszenia się sytuacji na rynku istnieje potrzeba podjęcia natychmiastowego działania. Z jednej strony w regionach najbardziej dotkniętych kryzysem konieczne jest jak najszybsze usunięcie z rynku nadwyżki podaży, które w każdym przypadku musi nastąpić przed rozpoczęciem nowych zbiorów na przełomie sierpnia i września 2023 r., ponieważ w przeciwnym razie sytuacja na rynku pogorszy się i obecna nierównowaga będzie występować również w nowym roku gospodarczym, co będzie groziło powstaniem przedłużającego się kryzysu na całym unijnym rynku wina. Z drugiej strony wszystkie środki zawarte w niniejszym rozporządzeniu należy wdrożyć przed końcem aktualnych krajowych programów wsparcia w sektorze wina, które mają zastosowanie do 15 października 2023 r., jak określono w art. 5 ust. 7 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2117 (4). Zgodnie z tym przepisem po dniu 31 grudnia 2022 r. nadal stosuje się art. 39-54 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do wydatków poniesionych i płatności dokonanych w związku z operacjami zrealizowanymi przed dniem 16 października 2023 r. W związku z tym opóźnienie działania stwarzałoby ryzyko utrudnienia lub nawet uniemożliwienia wdrożenia przez państwa członkowskie środków w roku budżetowym 2023, który jest ostatnim rokiem realizacji aktualnych krajowych programów wsparcia w sektorze wina.

(16)

Ze względu na wyżej wskazaną szczególnie pilną potrzebę niniejsze rozporządzenie należy przyjąć w trybie pilnym określonym w art. 228 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013.

(17)

Z uwagi na konieczność podjęcia natychmiastowego działania niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie z dniem jego opublikowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,