PREAMBUŁA

KRÓLESTWO BELGII,

REPUBLIKA BUŁGARII,

REPUBLIKA CZESKA,

KRÓLESTWO DANII,

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC,

REPUBLIKA ESTOŃSKA,

IRLANDIA,

REPUBLIKA GRECKA,

KRÓLESTWO HISZPANII,

REPUBLIKA FRANCUSKA,

REPUBLIKA CHORWACJI,

REPUBLIKA WŁOSKA,

REPUBLIKA CYPRYJSKA,

REPUBLIKA ŁOTEWSKA,

REPUBLIKA LITEWSKA,

WIELKIE KSIĘSTWO LUKSEMBURGA,

WĘGRY,

REPUBLIKA MALTY,

KRÓLESTWO NIDERLANDÓW,

REPUBLIKA AUSTRII,

RZECZPOSPOLITA POLSKA,

REPUBLIKA PORTUGALSKA,

RUMUNIA,

REPUBLIKA SŁOWENII,

REPUBLIKA SŁOWACKA,

REPUBLIKA FINLANDII,

KRÓLESTWO SZWECJI,

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ,

Umawiające się Strony Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zwane dalej „państwami członkowskimi”,

UNIA EUROPEJSKA, zwana dalej „Unią” lub „UE” , oraz

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ, zwana dalej „ Euratomem”,

z jednej strony, oraz

REPUBLIKA MOŁDAWII,

z drugiej strony,

zwane dalej łącznie „Stronami”,

UWZGLĘDNIAJĄC wspólne wartości i silne powiązania między Stronami ustanowione w przeszłości przez umowę o partnerstwie i współpracy między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Mołdawii, z drugiej strony, oraz rozwijane w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa i partnerstwa wschodniego, a także uznając wspólną dla Stron chęć dalszego rozwijania, wzmocnienia i rozszerzania łączących je stosunków;

DOSTRZEGAJĄC europejskie aspiracje i dążenia Republiki Mołdawii;

UZNAJĄC, że wspólne wartości, na których opiera się UE – a mianowicie demokracja, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności oraz praworządność – stanowią również kluczowe elementy stowarzyszenia politycznego i integracji gospodarczej, które przewiduje niniejszy Układ;

BIORĄC pod uwagę, że niniejszy Układ nie będzie przesądzał o przyszłym stopniowym rozwoju stosunków między UE a Republiką Mołdawii, ale pozostawia tę kwestię otwartą;

DOSTRZEGAJĄC, że Republika Mołdawii, jako kraj europejski, ma wspólną historię i wspólne wartości z państwami członkowskimi, z zaangażowaniem wdrażając i propagując te wartości, co jest dla Republiki Mołdawii czynnikiem decydującym o jej europejskich dążeniach;

UZNAJĄC znaczenie planu działania w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa UE– Republika Mołdawii z lutego 2005 r. dla zacieśnienia stosunków między UE a Republiką Mołdawii, a także dla zapewnienia postępów w procesie reformy i zbliżenia przepisów w Republice Mołdawii, co przyczyni się do stopniowej integracji gospodarczej oraz do pogłębienia stowarzyszenia politycznego;

ZOBOWIĄZUJĄC się do poprawy przestrzegania podstawowych wolności, praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości, zasad demokratycznych, praworządności i dobrych rządów;

PRZYPOMINAJĄC w szczególności o swojej chęci propagowania praw człowieka, demokracji i praworządności, w tym przez odpowiednią do tego celu współpracę na forum Rady Europy;

WYRAŻAJĄC GOTOWOŚĆ do zapewnienia wkładu w rozwój polityczny i społeczno-gospodarczy w Republice Mołdawii za pomocą szeroko zakrojonej współpracy w różnorodnych dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym w obszarze dobrych rządów, wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, integracji handlowej oraz zwiększonej współpracy gospodarczej, zatrudnienia i polityki społecznej, zarządzania finansowego, administracji publicznej i reformy służby cywilnej, udziału społeczeństwa obywatelskiego, budowania instytucji, zmniejszenia ubóstwa oraz zrównoważonego rozwoju;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do wdrażania wszystkich zasad i postanowień Karty Narodów Zjednoczonych oraz zasad i postanowień przyjętych przez Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), w szczególności Aktu końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z Helsinek z 1975 r. oraz dokumentów końcowych Konferencji w Madrycie i Wiedniu odpowiednio z 1991 i 1992 r., Paryskiej karty dla nowej Europy z 1990 r., Powszechnej deklaracji praw człowieka ONZ z 1948 r. oraz europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r.;

PRZYWOŁUJĄC swoją chęć propagowania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz angażując się w skuteczne działania wielostronne i pokojowe rozwiązywanie sporów, zwłaszcza poprzez odpowiednią do tego celu współpracę na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych i OBWE;

UZNAJĄC znaczenie aktywnego udziału Republiki Mołdawii w strukturach współpracy regionalnej;

PRAGNĄC rozwijać regularny dialog polityczny na temat dwustronnych i międzynarodowych kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym ich aspektów regionalnych, uwzględniając wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa UE (WPZiB), w tym wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony (WPBiO);

BIORĄC POD UWAGĘ gotowość UE do wspierania międzynarodowych starań na rzecz wzmocnienia suwerenności i integralności terytorialnej Republiki Mołdawii oraz do przyczynienia się do ponownej integracji kraju;

UZNAJĄC znaczenie zaangażowania Republiki Mołdawii w trwałe rozwiązanie konfliktu naddniestrzańskiego oraz zaangażowanie UE we wsparcie odbudowy pokonfliktowej;

ANGAŻUJĄC SIĘ w zapobieganie wszelkim formom przestępczości zorganizowanej, handlowi ludźmi i korupcji, w zwalczanie tych zjawisk oraz we wzmocnienie współpracy w ramach zwalczania terroryzmu;

ANGAŻUJĄC SIĘ w zacieśnienie dialogu i współpracy w kwestii mobilności, migracji, azylu i zarządzania granicami w duchu zewnętrznej polityki migracyjnej UE, której celem jest współpraca w kwestiach legalnej migracji, w tym migracji cyrkulacyjnej, oraz rozwiązanie problemu nielegalnej migracji, a także zapewnienie skutecznego wykonania Umowy między Wspólnotą Europejską a Republiką Mołdawii o readmisji osób przebywających nielegalnie;

UZNAJĄC podejmowane stopniowo kroki w celu wprowadzenia w odpowiednim czasie ruchu bezwizowego dla obywateli Republiki Mołdawii, o ile zostaną zapewnione warunki dla sprawnie zarządzanego i bezpiecznego przepływu osób;

POTWIERDZAJĄC, że postanowienia niniejszego Układu wchodzące w zakres części III tytuł V Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wiążą Zjednoczone Królestwo i Irlandię jako odrębne Umawiające się Strony, nie zaś jako część UE, chyba że UE wraz ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią wspólnie powiadomią Republikę Mołdawii, że Zjednoczone Królestwo lub Irlandia są nimi związane jako część UE zgodnie z protokołem nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jeżeli Zjednoczone Królestwo lub Irlandia przestaną być związane Układem jako część UE zgodnie z art. 4a tego protokołu, UE wraz ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią natychmiast poinformują Republikę Mołdawii o wszelkich zmianach w ich stanowisku, w którym to przypadku pozostaną nadal związane postanowieniami Układu indywidualnie. To samo ma zastosowanie do Danii zgodnie z Protokołem nr 22 w sprawie stanowiska Danii załączonym do Traktatów;

ANGAŻUJĄC SIĘ na rzecz zasad gospodarki wolnorynkowej oraz potwierdzając gotowość UE do uczestnictwa w reformach gospodarczych w Republice Mołdawii;

ANGAŻUJĄC SIĘ w przestrzeganie potrzeb ochrony środowiska, w tym w transgraniczną współpracę na rzecz zawarcia i wykonania wielostronnych umów międzynarodowych, oraz w przestrzeganie zasad zrównoważonego rozwoju;

DĄŻĄC do osiągnięcia stopniowej integracji gospodarczej z rynkiem wewnętrznym UE zgodnie z postanowieniami niniejszego Układu, między innymi przez stworzenie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu (DCFTA), która jest nieodłącznym elementem niniejszego Układu;

PRAGNĄC stworzyć pogłębioną i kompleksową strefę wolnego handlu, która zapewni daleko idące zbliżenie przepisów i liberalizację dostępu do rynku, w poszanowaniu praw i obowiązków wynikających z członkostwa Stron w Światowej Organizacji Handlu (WTO), a także przejrzyste stosowanie tych praw i obowiązków;

WIERZĄC, ŻE niniejszy Układ stworzy nowy klimat sprzyjający stosunkom gospodarczym między Stronami, a nade wszystko rozwijaniu handlu i inwestycji oraz stymulowaniu konkurencji, które są konieczne do restrukturyzacji i modernizacji gospodarczej;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zwiększania bezpieczeństwa dostaw energii, ułatwienia tworzenia odpowiedniej infrastruktury oraz zwiększenia integracji rynku i zbliżenia przepisów do najważniejszych elementów dorobku prawnego UE oraz propagowania efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii;

DOSTRZEGAJĄC potrzebę wzmocnienia współpracy w zakresie energii oraz zobowiązanie Stron do wykonania Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Energetyczną („Traktat o Wspólnocie Energetycznej”);

PRAGNĄC podnieść poziom bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego oraz ochrony zdrowia ludzkiego, gdyż są one warunkiem koniecznym zrównoważonego rozwoju i wzrostu gospodarczego;

ANGAŻUJĄC SIĘ w zacieśnianie kontaktów międzyludzkich, w tym poprzez współpracę i kontakty w dziedzinie badań i rozwoju, edukacji i kultury;

ANGAŻUJĄC SIĘ w propagowanie współpracy transgranicznej i międzyregionalnej w duchu stosunków dobrosąsiedzkich;

UZNAJĄC zaangażowanie Republiki Mołdawii na rzecz stopniowego zbliżenia przepisów dotyczących odpowiednich sektorów do przepisów UE oraz skutecznego ich wykonania;

UZNAJĄC zaangażowanie Republiki Mołdawii w rozwój swojej infrastruktury administracyjno-instytucjonalnej w zakresie niezbędnym do egzekwowania postanowień niniejszego Układu;

BIORĄC pod uwagę gotowość UE do wsparcia procesu wdrażania reform oraz do wykorzystania w tym celu wszystkich dostępnych instrumentów współpracy oraz pomocy technicznej, finansowej i gospodarczej;

UZGODNILI, CO NASTĘPUJE:

Artykuł 1

Cele

1. Niniejszym ustanawia się stowarzyszenie między Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Mołdawii, z drugiej strony.

2. Cele stowarzyszenia to:

a) propagowanie stowarzyszenia politycznego i integracji gospodarczej między Stronami w oparciu o wspólne wartości i bliskie związki, w tym poprzez zwiększenie udziału Republiki Mołdawii w politykach UE, jej programach i działaniach jej agencji;

b) wzmocnienie ram zwiększonego dialogu politycznego we wszystkich obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, umożliwiającego rozwój bliskich stosunków politycznych między Stronami;

c) przyczynienie się do wzmocnienia demokracji oraz stabilizacji politycznej, gospodarczej i instytucjonalnej w Republice Mołdawii;

d) propagowanie, zachowanie i wzmocnienie pokoju i stabilizacji w wymiarze regionalnym i międzynarodowym, w tym przez połączone starania, aby wyeliminować źródła napięć, zwiększyć bezpieczeństwo granic, wspierać współpracę transgraniczną i stosunki dobrosąsiedzkie;

e) wsparcie i wzmocnienie współpracy w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w celu wzmocnienia praworządności oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, jak również w obszarze mobilności i kontaktów międzyludzkich;

f) wsparcie starań Republiki Mołdawii, aby rozwijać swój potencjał ekonomiczny poprzez współpracę międzynarodową, także poprzez zbliżenie jej prawodawstwa do prawodawstwa UE;

g) ustanowienie warunków dla zwiększonych stosunków gospodarczych i handlowych, w ramach dążenia do stopniowej integracji Republiki Mołdawii z rynkiem wewnętrznym UE zgodnie z postanowieniami niniejszego Układu, w tym przez ustanowienie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu, która pozwoli na daleko idące zbliżenie przepisów i liberalizację dostępu do rynku zgodnie z prawami i obowiązkami wynikającymi z członkostwa w WTO, a także przejrzyste stosowanie tych praw i obowiązków; oraz

h) stworzenie warunków dla coraz bliższej współpracy w innych obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

TYTUŁ I

ZASADY OGÓLNE

Artykuł 2

1. Poszanowanie zasad demokratycznych, praw człowieka i podstawowych wolności proklamowanych w Powszechnej deklaracji praw człowieka i określonych w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z Helsinek z 1975 r. oraz Paryskiej karcie dla nowej Europy z 1990 r. stanowią podstawę polityki wewnętrznej i zewnętrznej Stron, a także istotny element niniejszego Układu. Istotnym elementem niniejszego Układu jest także zwalczanie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, związanych z nią materiałów oraz systemów jej przenoszenia.

2. Strony ponawiają swoje zaangażowanie na rzecz zasad gospodarki wolnorynkowej, zrównoważonego rozwoju i skutecznego podejścia wielostronnego.

3. Strony potwierdzają poszanowanie zasad praworządności i dobrych rządów, a także ich swoje zobowiązania międzynarodowe, przede wszystkim w ramach ONZ, Rady Europy i OBWE.

4. Strony zobowiązują się do wspierania współpracy i stosunków dobrosąsiedzkich, w tym współpracy w ramach realizacji projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w szczególności projektów związanych z zapobieganiem korupcji, przestępczości – zorganizowanej lub innego rodzaju – w tym o charakterze ponadnarodowym, oraz terroryzmowi, a także zwalczaniem tych zjawisk. Zobowiązanie to stanowi główny element rozwoju stosunków i współpracy między Stronami, przyczyniając się w ten sposób do pokoju i stabilizacji w regionie.

TYTUŁ II

DIALOG I REFORMY POLITYCZNE, WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA

Artykuł 3

Cele dialogu politycznego

1. Strony dalej rozwijają i pogłębiają dialog polityczny we wszystkich dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym w kwestiach dotyczących polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a także reformy wewnętrznej. Pozwoli to na zwiększenie skuteczności współpracy politycznej i będzie sprzyjało zbieżności polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa.

2. Cele dialogu politycznego to:

a) pogłębianie stowarzyszenia politycznego oraz większe zbliżenie i skuteczność w zakresie polityki bezpieczeństwa;

b) propagowanie stabilności i bezpieczeństwa międzynarodowego w oparciu o skuteczne działania wielostronne;

c) wzmocnienie współpracy i dialogu między Stronami w dziedzinie międzynarodowego bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego, w szczególności w celu rozwiązywania światowych i regionalnych problemów i głównych zagrożeń;

d) zwiększenie nakierowanej na wyniki praktycznej współpracy między Stronami na rzecz osiągnięcia pokoju, bezpieczeństwa i stabilności na kontynencie europejskim;

e) zwiększenie poszanowania zasad demokratycznych, praworządności i dobrych rządów, praw człowieka i podstawowych wolności, w tym praw osób należących do mniejszości oraz przyczynianie się do konsolidacji krajowych reform politycznych;

f) rozwijanie dialogu i pogłębienie współpracy między Stronami w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony; oraz

g) poszanowanie i propagowanie zasad suwerenności i integralności terytorialnej, nienaruszalności granic i niezależności.

Artykuł 4

Reforma wewnętrzna

Strony współpracują w następujących obszarach:

a) stworzenie, konsolidacja i zwiększenie stabilności i skuteczności instytucji demokratycznych oraz praworządności;

b) zapewnienie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności;

c) osiągnięcie dalszych postępów w reformie wymiaru sprawiedliwości i systemu prawnego, tak aby zagwarantować niezawisłość sądownictwa, wzmocnić jego zdolności administracyjne oraz zagwarantować bezstronność i skuteczność organów ścigania;

d) dalsze wdrażanie reformy administracji publicznej oraz tworzenie rozliczalnej, efektywnej, przejrzystej i profesjonalnej służby cywilnej; oraz

e) zagwarantowanie skutecznej walki z korupcją, przede wszystkim, aby poprawić międzynarodową współpracę dotyczącą zwalczania korupcji oraz aby zapewnić skuteczne wykonanie odpowiednich międzynarodowych instrumentów prawnych, takich jak Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji z 2003 r.

Artykuł 5

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

1. Strony wzmagają dialog i współpracę oraz propagują stopniowe zbliżenie w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, oraz zajmują się przede wszystkim kwestiami zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego, stabilizacji regionalnej, rozbrojenia, nieproliferacji, kontroli zbrojeń i kontroli wywozu broni. Współpraca opiera się na wspólnych wartościach i wspólnych interesach oraz ma na celu coraz większą zbieżność i skuteczność polityki, z wykorzystaniem forów dwustronnych, międzynarodowych i regionalnych.

2. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do poszanowania zasad suwerenności, integralności terytorialnej, nienaruszalności granic i niezależności, określonych w Karcie Narodów Zjednoczonych i Akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z Helsinek z 1975 r., oraz do propagowania tych zasad w stosunkach dwustronnych i wielostronnych.

Artykuł 6

Międzynarodowy Trybunał Karny

1. Strony potwierdzają, że najcięższe przestępstwa wzbudzające niepokój całej społeczności międzynarodowej nie mogą pozostawać bezkarne i że należy zapewnić ich skuteczne ściganie poprzez podejmowanie środków na poziomie krajowym i międzynarodowym, w tym poprzez Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK).

2. Strony uznają, że ustanowienie i skuteczne funkcjonowanie MTK stanowi ważne osiągnięcie na rzecz pokoju i sprawiedliwości na świecie. Strony zgodnie postanawiają wspierać MTK poprzez wykonanie Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego oraz związanych z nim instrumentów, przy należytym poszanowaniu jego integralności.

Artykuł 7

Zapobieganie konfliktom i zarządzanie kryzysowe

Strony wzmacniają praktyczną współpracę w zakresie zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego, mając przede wszystkim na uwadze ewentualny udział Republiki Mołdawii w prowadzonych przez UE cywilnych i wojskowych operacjach zarządzania kryzysowego, a także w odpowiednich działaniach szkoleniowych i ćwiczeniach, zależnie od konkretnego przypadku i na ewentualne zaproszenie ze strony UE.

Artykuł 8

Stabilność regionalna

1. Strony intensyfikują wspólne działania na rzecz promowania stabilności, bezpieczeństwa i rozwoju demokratycznego w regionie, a w szczególności współpracują na rzecz pokojowego rozwiązywania konfliktów regionalnych.

2. Strony ponawiają swoje zaangażowanie na rzecz trwałego rozwiązania kwestii naddniestrzańskiej przy pełnym poszanowaniu suwerenności i integralności terytorialnej Republiki Mołdawii, a także na rzecz wspólnego ułatwienia odbudowy pokonfliktowej. Do czasu wypracowania rozwiązania i bez uszczerbku dla ustalonej formuły negocjacyjnej kwestia naddniestrzańska będzie jednym z głównych tematów dialogu politycznego i współpracy między Stronami, a także dialogu i współpracy z innymi zainteresowanymi podmiotami międzynarodowymi.

3. Działania te powinny przebiegać w oparciu o wspólne zasady dotyczące utrzymywania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, ustanowione w Karcie Narodów Zjednoczonych, Akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z Helsinek z 1975 r. i innych odpowiednich dokumentach wielostronnych.

Artykuł 9

Broń masowego rażenia

1. Strony uznają, że rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia zarówno wśród państw, jak i podmiotów niepaństwowych, stanowi jedno z największych zagrożeń dla pokoju i stabilności na świecie. Strony zgodnie postanawiają zatem współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia poprzez pełne przestrzeganie swoich zobowiązań wynikających z traktatów i układów międzynarodowych o rozbrojeniu i nierozprzestrzenianiu broni, jak również innych odpowiednich zobowiązań międzynarodowych, oraz ich wykonanie na poziomie krajowym. Strony zgodnie postanawiają, że niniejsze postanowienie stanowi istotny element niniejszego Układu.

2. Strony zgodnie postanawiają ponadto współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia poprzez:

a) podejmowanie działań mających na celu, w zależności od przypadku, podpisanie, ratyfikowanie lub przystąpienie do wszystkich innych odpowiednich instrumentów międzynarodowych oraz ich pełne wdrożenie; oraz

b) ustanowienie skutecznego krajowego systemu kontroli wywozu, obejmującego kontrolę wywozu, jak również tranzytu towarów związanych z bronią masowego rażenia, w tym kontroli końcowego przeznaczenia technologii podwójnego zastosowania pod kątem broni masowego rażenia oraz przewidującego skuteczne sankcje w przypadku naruszenia kontroli wywozu.

3. Strony zgodnie postanawiają ustanowić regularny dialog polityczny, który będzie towarzyszył tym elementom współpracy i konsolidował je.

Artykuł 10

Kontrola wywozu broni strzeleckiej i lekkiej oraz broni konwencjonalnej

1. Strony uznają, że nielegalna produkcja broni strzeleckiej i lekkiej, jej transfer i obrót nią, w tym amunicją do tej broni, a także jej nadmierne gromadzenie, nieprawidłowe zarządzanie, niewłaściwe zabezpieczanie zapasów oraz niekontrolowane rozprzestrzenianie nadal stwarzają poważne zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

2. Strony zgodnie postanawiają wypełniać i w pełni wykonywać swoje odpowiednie zobowiązania w zakresie zwalczania nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką, w tym amunicją do niej, zgodnie z obowiązującymi umowami międzynarodowymi oraz rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ, a także zobowiązaniami podjętymi przez Strony w ramach innych instrumentów międzynarodowych dotyczących tego obszaru, takich jak program działania ONZ dotyczący zapobiegania nielegalnemu handlowi bronią strzelecką i lekką, zwalczania i eliminowania go we wszystkich jego aspektach.

3. Strony zobowiązują się do współpracy i do zapewnienia koordynacji, komplementarności i synergii działań podejmowanych w związku z nielegalnym handlem bronią strzelecką i lekką, w tym amunicją do niej oraz działań mających na celu niszczenie nadmiernych zapasów na poziomie globalnym, regionalnym, podregionalnym i krajowym.

4. Ponadto Strony zgodnie postanawiają kontynuować współpracę w obszarze kontroli wywozu broni konwencjonalnej w świetle wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB z dnia 8 grudnia 2008 r. określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego.

5. Strony zgodnie postanawiają ustanowić regularny dialog polityczny, który będzie towarzyszył powyższym elementom współpracy i konsolidował je.

Artykuł 11

Międzynarodowa współpraca w zakresie zwalczania terroryzmu

1. Strony zgodnie postanawiają współpracować na szczeblu dwustronnym, regionalnym i międzynarodowym w celu zapobiegania terroryzmowi i zwalczania go zgodnie z prawem międzynarodowym, odpowiednimi rezolucjami ONZ, międzynarodowymi standardami praw człowieka oraz prawem dotyczącym uchodźców i prawem humanitarnym.

2. W tym celu Strony podejmują współpracę, aby pogłębić konsensus międzynarodowy w odniesieniu do walki z terroryzmem, w tym definicji prawnej aktów terrorystycznych, a także poprzez działanie na rzecz osiągnięcia porozumienia w odniesieniu do kompleksowej konwencji w sprawie terroryzmu międzynarodowego.

3. W ramach pełnego wykonania rezolucji nr 1373 Rady Bezpieczeństwa ONZ (2001 r.) oraz innych odpowiednich instrumentów ONZ, a także mających zastosowanie konwencji i instrumentów międzynarodowych, Strony wymieniają się informacjami na temat organizacji i grup terrorystycznych, ich działań oraz ich sieci wsparcia zgodnie z prawem międzynarodowym i prawodawstwem Stron.

TYTUŁ III

WOLNOŚĆ, BEZPIECZEŃSTWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ

Artykuł 12

Praworządność

1. W ramach współpracy w obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa Strony przywiązują szczególną wagę do propagowania praworządności, w tym niezależności sądów, dostępu do wymiaru sprawiedliwości i prawa do rzetelnego procesu sądowego.

2. Strony podejmą pełną współpracę w zakresie skutecznego funkcjonowania instytucji w dziedzinach egzekwowania prawa i administrowania wymiarem sprawiedliwości.

3. Wszelka współpraca w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości będzie kierować się przestrzeganiem praw człowieka i podstawowych wolności.

Artykuł 13

Ochrona danych osobowych

1. Strony zgodnie postanawiają, że będą współpracować w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony danych osobowych zgodnie z aktami prawnymi i normami UE, Rady Europy oraz międzynarodowymi aktami prawnymi i normami.

2. Przetwarzanie danych osobowych podlega przepisom, o których mowa w załączniku I do niniejszego Układu. Przekazywanie danych osobowych pomiędzy Stronami odbywa się tylko wtedy, gdy wymaga tego wykonanie – przez właściwe organy Stron – niniejszego Układu lub innych umów zawartych między Stronami.

Artykuł 14

Współpraca w zakresie migracji, azylu i zarządzania granicami

1. Strony potwierdzają znaczenie wspólnego zarządzania przepływami migracyjnymi pomiędzy swoimi terytoriami oraz wzmacniają istniejący wszechstronny dialog na temat wszystkich kwestii związanych z migracją, w tym na temat legalnej migracji, ochrony międzynarodowej, nielegalnej migracji, przemytu i handlu ludźmi.

2. Współpraca będzie się opierać na dokonanej w ramach wzajemnych konsultacji Stron ocenie konkretnych potrzeb i wdrażana będzie zgodnie z ich obowiązującymi przepisami. Główne obszary współpracy to:

a) przyczyny i konsekwencje migracji;

b) opracowywanie oraz wykonywanie na szczeblu krajowym przepisów i praktyk w zakresie ochrony międzynarodowej, aby zapewnić zgodność z postanowieniami Konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców z 1951 r. oraz załączonego do niej protokołu dotyczącego statusu uchodźców z 1967 r., jak również innych odpowiednich aktów prawa międzynarodowego, oraz aby zapewnić przestrzeganie zasady non-refoulement;

c) zasady przyjmowania, a także prawa i status osób przyjmowanych, równe traktowanie i integracja legalnie przebywających obcokrajowców, ich kształcenie i szkolenie oraz środki zwalczania rasizmu i ksenofobii;

d) ustanowienie skutecznej i prewencyjnej polityki zwalczania nielegalnej imigracji, przemytu migrantów i handlu ludźmi, w tym sposobów zwalczania sieci skupiających przemytników i handlarzy oraz ochrony ofiar takiego handlu;

e) wspieranie i ułatwianie powrotu nielegalnych migrantów; oraz

f) w obszarze zarządzania granicami i bezpieczeństwa dokumentów – kwestie organizacji, szkoleń, najlepszych praktyk i innych środków operacyjnych, a także wzmacnianie współpracy między Europejską Agencją Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej (FRONTEX) a Strażą Graniczną Republiki Mołdawii.

3. Współpraca może również służyć ułatwieniu migracji cyrkulacyjnej, która jest korzystna dla rozwoju.

Artykuł 15

Przepływ osób

1. Strony będą zapewniać pełne wykonanie:

a) umowy między Wspólnotą Europejską a Republiką Mołdawii o readmisji osób przebywających nielegalnie, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2008 r., oraz

b) umowy między Wspólnotą Europejską a Republiką Mołdawii o ułatwieniach w wydawaniu wiz, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2008 r., zmienionej w dniu 27 czerwca 2012 r.

2. Strony dokładają starań, aby zwiększać mobilność obywateli i podejmują stopniowo działania w kierunku realizacji wspólnego celu, jakim jest stworzenie we właściwym czasie ruchu bezwizowego, o ile spełnione zostaną warunki niezbędne dla dobrze zarządzanej i bezpiecznej mobilności, przedstawione w planie działania na rzecz liberalizacji reżimu wizowego.

Artykuł 16

Zapobieganie zorganizowanej przestępczości, korupcji i innej nielegalnej działalności oraz ich zwalczanie

1. Strony współpracują w kwestii zapobiegania i zwalczania wszelkiej działalności przestępczej i nielegalnej, zorganizowanej lub nie, w tym działalności o ponadnarodowym charakterze, takiej jak:

a) przemyt ludzi i handel ludźmi;

b) przemyt towarów i nielegalny handel towarami, w tym bronią strzelecką i niedozwolonymi środkami odurzającymi;

c) nielegalna działalność gospodarcza i finansowa, taka jak podrabianie, oszustwa podatkowe i oszustwa przetargowe;

d) nadużycia finansowe, o których mowa w tytule VI (Pomoc finansowa oraz postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych i kontroli) niniejszego Układu, w projektach finansowanych przez międzynarodowych darczyńców;

e) czynna i bierna korupcja, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym, w tym nadużycie władzy i płatna protekcja;

f) fałszowanie dokumentów i składanie fałszywych oświadczeń; oraz

g) cyberprzestępczość.

2. Strony wzmacniają współpracę dwustronną, regionalną i międzynarodową pomiędzy organami ścigania, w tym także współpracę między Europejskim Urzędem Policji (Europol) a właściwymi organami Republiki Mołdawii. Strony angażują się w skuteczne wdrożenie odpowiednich norm międzynarodowych, zwłaszcza postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej z 2000 r. i trzech protokołów do niej, Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji z 2003 r. oraz odpowiednich instrumentów Rady Europy dotyczących zapobiegania korupcji i jej zwalczania.

Artykuł 17

Zwalczanie niedozwolonych środków odurzających

1. W granicach swoich uprawnień i kompetencji Strony współpracują w celu zapewnienia zrównoważonego i zintegrowanego podejścia do zagadnień związanych ze środkami odurzającymi. Polityka i działania realizowane w kwestii środków odurzających mają na celu wzmocnienie struktur zajmujących się zwalczaniem niedozwolonych środków odurzających, zmniejszenie podaży takich środków, ograniczenie handlu nimi i popytu na nie, radzenie sobie ze skutkami zdrowotnymi i społecznymi nadużywania środków odurzających, a także skuteczniejsze zapobieganie wykorzystywaniu prekursorów chemicznych do nielegalnej produkcji środków odurzających i substancji psychotropowych.

2. Strony uzgadniają metody współpracy niezbędne do osiągnięcia tych celów. Działania opierają się na powszechnie uznanych zasadach zgodnie z odpowiednimi konwencjami międzynarodowymi, strategią antynarkotykową UE (2013–2020), deklaracją polityczną w sprawie wytycznych zmierzających do redukcji popytu na środki odurzające, zatwierdzoną przez dwudziestą specjalną sesję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w sprawie środków odurzających w czerwcu 1998 r.

Artykuł 18

Pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu

1. Strony współpracują, aby zapobiegać wykorzystywaniu ich systemów finansowych oraz odnośnych systemów niefinansowych do celów prania dochodów z działalności przestępczej, a także do celów finansowania terroryzmu. Współpraca ta obejmuje również odzyskiwanie mienia lub środków uzyskanych z dochodów pochodzących z przestępstwa.

2. Współpraca w tym obszarze pozwala na wymianę istotnych informacji w ramach odpowiednich przepisów oraz przyjęcie odpowiednich norm potrzebnych do walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, odpowiadających normom przyjętym przez odpowiednie podmioty międzynarodowe działające w tym obszarze, takie jak Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF).

Artykuł 19

Zwalczanie terroryzmu

Strony zgodnie postanawiają współpracować w zakresie zapobiegania aktom terroryzmu i ich zwalczania przy pełnym poszanowaniu praworządności, praw człowieka określonych w prawie międzynarodowym oraz prawa dotyczącego uchodźców i prawa humanitarnego, a także zgodnie z globalną strategią zwalczania terroryzmu ONZ z 2006 r. oraz obowiązującymi Strony przepisami ustawowymi i wykonawczymi. Współpraca Stron odbywa się w ramach pełnego wykonania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1267 (z 1999 r.), 1373 (z 2001 r.), 1540 (z 2004 r.) i 1904 (z 2009 r.) oraz innych odpowiednich instrumentów ONZ, a także mających zastosowanie konwencji i instrumentów międzynarodowych:

a) poprzez wymianę informacji na temat grup terrorystycznych oraz ich sieci wsparcia zgodnie z prawem międzynarodowym i krajowym;

b) poprzez wymianę poglądów na temat tendencji w zakresie terroryzmu oraz środków i metod jego zwalczania, w tym jeżeli chodzi o sprawy techniczne i szkolenia, oraz poprzez wymianę doświadczeń w dziedzinie zapobiegania terroryzmowi; oraz

c) poprzez dzielenie się najlepszymi praktykami w zakresie ochrony praw człowieka w walce z terroryzmem.

Artykuł 20

Współpraca prawna

1. Strony zgodnie postanawiają rozwijać współpracę sądową w sprawach cywilnych i handlowych w odniesieniu do negocjowania, ratyfikowania i wykonania wielostronnych konwencji dotyczących współpracy sądowej w sprawach cywilnych oraz przede wszystkim konwencji Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego w zakresie międzynarodowej współpracy prawnej i sporów sądowych, jak również ochrony dzieci.

2. W odniesieniu do współpracy sądowej w sprawach karnych Strony będą dążyć do wzmocnienia współpracy w zakresie wzajemnej pomocy prawnej. Obejmowałaby ona, w stosownych przypadkach, dostęp do odpowiednich międzynarodowych instrumentów ONZ i Rady Europy, oraz ich wdrożenie, a także bliższą współpracę z Eurojustem.

TYTUŁ IV

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA I SEKTOROWA

ROZDZIAŁ 1

Reforma administracji publicznej

Artykuł 21

Celem współpracy jest rozwój efektywnej i rozliczalnej administracji publicznej w Republice Mołdawii, której celem będzie wspieranie wdrażania praworządności, zapewniając, aby instytucje państwowe działały na korzyść całego społeczeństwa Republiki Mołdawii i promowały harmonijny rozwój stosunków Republiki Mołdawii z jej partnerami. Ze szczególną uwagą potraktowana zostanie kwestia modernizacji i rozwoju funkcji wykonawczych w celu zapewnienia wysokiej jakości usług obywatelom Republiki Mołdawii.

Artykuł 22

Współpraca obejmuje następujące obszary:

a) rozwój instytucjonalny i funkcjonalny organów publicznych mający na celu zwiększenie ich efektywności oraz zapewnienie efektywnego, partycypacyjnego i przejrzystego procesu podejmowania decyzji i planowania strategicznego;

b) modernizacja usług publicznych obejmująca wprowadzenie i wykonanie e-rządzenia w celu zwiększenia efektywności świadczenia usług na rzecz obywateli i zmniejszenia kosztów prowadzenia działalności;

c) stworzenie profesjonalnej służby cywilnej zgodnie z zasadą odpowiedzialności kierowniczej i skutecznego delegowania uprawnień, a także sprawiedliwej i przejrzystej rekrutacji, szkolenia, oceny i wynagrodzeń;

d) skuteczne i profesjonalne zarządzanie personelem i rozwojem kariery;

e) propagowanie wartości etycznych w służbie cywilnej.

Artykuł 23

Współpraca obejmuje wszystkie szczeble administracji publicznej, w tym samorząd lokalny.

ROZDZIAŁ 2

Dialog gospodarczy

Artykuł 24

1. UE i Republika Mołdawii ułatwiają proces reform gospodarczych, dążąc do lepszego zrozumienia podstawowych zasad rządzących ich gospodarkami. Współpraca Stron ma na celu propagowanie polityki gospodarczej dostosowanej do warunków sprawnie działającej gospodarki rynkowej, a także opracowanie i wdrożenie takiej polityki gospodarczej.

2. Republika Mołdawii dąży do stworzenia sprawnie działającej gospodarki rynkowej oraz do stopniowego zbliżenia swojej polityki do polityki UE zgodnie z podstawowymi zasadami stabilności makroekonomicznej i fiskalnej, w tym niezależności banku centralnego i stabilności cen, zdrowych finansów publicznych i trwałej równowagi płatniczej.

Artykuł 25

1. W tym celu Strony zgodnie postanawiają współpracować w następujących obszarach:

a) wymiana informacji na temat polityki makroekonomicznej i reform strukturalnych, a także na temat wyników i prognoz makroekonomicznych, a także na temat strategii rozwoju gospodarczego;

b) wspólna analiza kwestii ekonomicznych będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym środków polityki gospodarczej oraz instrumentów ich wdrażania, takich jak metody prognozowania gospodarczego i opracowywania strategicznych dokumentów politycznych, tak aby usprawnić tworzenie polityki w Republice Mołdawii zgodnie z zasadami i praktyką UE; oraz

c) wymiana wiedzy fachowej w kwestiach makroekonomicznych i makrofinansowych, w tym w obszarze finansów publicznych, zmian i regulacji w sektorze finansowym, polityki pieniężnej i kursowej oraz dotyczących ich zasad ramowych, zewnętrznej pomocy finansowej i statystyki gospodarczej.

2. Współpraca będzie też obejmować wymianę informacji dotyczących zasad i funkcjonowania europejskiej unii gospodarczej i walutowej.

Artykuł 26

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 3

Prawo spółek, rachunkowość i audyt oraz ład korporacyjny

Artykuł 27

1. Uznając znaczenie dla ustanowienia w pełni funkcjonującej gospodarki rynkowej i dla stymulowania handlu istnienia skutecznego zbioru przepisów i praktyk w obszarze prawa spółek i ładu korporacyjnego, a także w dziedzinach rachunkowości i audytu, Strony zgodnie postanawiają współpracować w zakresie:

a) ochrony akcjonariuszy i wspólników, wierzycieli i innych zainteresowanych stron zgodnie z przepisami UE w tej dziedzinie;

b) wprowadzenia odpowiednich norm międzynarodowych na poziomie krajowym oraz stopniowego zbliżenia przepisów Republiki Mołdawii w dziedzinie rachunkowości i audytu do przepisów UE w tej dziedzinie; oraz

c) dalszego rozwijania polityki ładu korporacyjnego zgodnie z normami międzynarodowymi, a także stopniowego zbliżenia przepisów Republiki Mołdawii do przepisów i zaleceń UE w tej dziedzinie.

2. Odpowiednie przepisy i zalecenia UE są wymienione w załączniku II do niniejszego Układu.

Artykuł 28

Strony będą czynić starania w celu wymiany informacji i wiedzy fachowej na temat istniejących systemów oraz istotnych zmian zachodzących w tych dziedzinach. Ponadto Strony będą dążyć do poprawy wymiany informacji między rejestrami spółek państw członkowskich a krajowym rejestrem spółek w Republice Mołdawii.

Artykuł 29

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 30

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku II do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 4

Zatrudnienie, polityka społeczna i równość szans

Artykuł 31

Strony wzmacniają dialog i współpracę w zakresie wspierania programu godnej pracy Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), polityki zatrudnienia, bezpieczeństwa i higieny pracy, dialogu społecznego, ochrony socjalnej, włączenia społecznego, równości płci i przeciwdziałania dyskryminacji oraz praw socjalnych, przyczyniając się w ten sposób do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy, zmniejszenia ubóstwa, zwiększenia spójności społecznej, zrównoważonego rozwoju i lepszej jakości życia.

Artykuł 32

Współpraca, realizowana na podstawie wymiany informacji i najlepszych praktyk, może obejmować wybraną liczbę zagadnień, które zostaną wskazane w następujących obszarach:

a) ograniczanie ubóstwa i zwiększenie spójności społecznej;

b) polityka zatrudnienia, której celem jest większa liczba lepszych miejsc pracy zapewniających godziwe warunki pracy, w tym ograniczenie gospodarki nieformalnej i zatrudnienia nieformalnego;

c) propagowanie aktywnych instrumentów rynku pracy oraz efektywnych służb zatrudnienia w celu zmodernizowania rynków pracy i dostosowania do potrzeb tych rynków;

d) wspieranie rynków pracy sprzyjających włączeniu społecznemu oraz systemów bezpieczeństwa socjalnego integrujących osoby w trudnej sytuacji, w tym osoby niepełnosprawne i osoby należące do mniejszości;

e) skuteczne zarządzanie migracją zarobkową, tak aby wzmocnić jej korzystny wpływ na rozwój;

f) równość szans, której celem jest dążenie do równości płci i zapewnienie równych szans kobietom i mężczyznom, a także zwalczanie wszystkich rodzajów dyskryminacji;

g) polityka społeczna służąca podniesieniu poziomu ochrony socjalnej, w tym pomocy społecznej i zabezpieczenia społecznego, a także unowocześnieniu systemów ochrony socjalnej pod względem ich jakości, dostępności i stabilności finansowania;

h) zwiększenie udziału partnerów społecznych oraz wspieranie dialogu społecznego, w tym poprzez zwiększenie zdolności wszystkich zainteresowanych stron; oraz

i) propagowanie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy.

Artykuł 33

Strony zachęcają wszystkie zainteresowane strony, w tym organizacje społeczeństwa obywatelskiego, a w szczególności partnerów społecznych, do zaangażowania w zmiany i reformy polityczne w Republice Mołdawii oraz we współpracę między Stronami w ramach niniejszego Układu.

Artykuł 34

Strony dążą do wzmocnienia współpracy w kwestiach zatrudnienia i polityki społecznej na wszystkich odpowiednich forach i we wszystkich odpowiednich organizacjach regionalnych, wielostronnych i międzynarodowych.

Artykuł 35

Strony propagują społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw i ich rozliczalność, a także zachęcają do prowadzenia działalności w sposób odpowiedzialny, na przykład zgodnie z inicjatywą ONZ Global Compact oraz trójstronną deklaracją zasad MOP dotyczącą przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej.

Artykuł 36

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 37

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku III do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 5

Ochrona konsumentów

Artykuł 38

Strony współpracują w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów oraz osiągnięcia zgodności między swoimi systemami ochrony konsumentów.

Artykuł 39

Współpraca zmierzająca do osiągnięcia tych celów może obejmować w szczególności:

a) dążenie do zbliżenia prawodawstwa dotyczącego ochrony konsumentów zgodnie z priorytetami określonymi w załączniku IV do niniejszego Układu, a równocześnie unikanie tworzenia barier w handlu, w celu zapewnienia konsumentom realnych możliwości wyboru;

b) wspieranie wymiany informacji na temat systemów ochrony konsumentów, w tym prawodawstwa dotyczącego ochrony konsumentów i jego egzekwowania, bezpieczeństwa produktów dla konsumentów, w tym nadzoru nad rynkiem, systemów i narzędzi informowania konsumentów, edukacji konsumenckiej, wzmocnienia pozycji konsumentów i konsumenckich środków odwoławczych, a także umów sprzedaży i umów o świadczenie usług zawieranych przez handlowców i konsumentów;

c) wspieranie szkoleń dla urzędników administracji i innych osób reprezentujących interesy konsumentów; oraz

d) wspieranie rozwoju niezależnych zrzeszeń konsumentów, w tym pozarządowych organizacji konsumenckich, oraz kontaktów między przedstawicielami konsumentów, a także współpracy między organami administracji a organizacjami pozarządowymi w obszarze ochrony konsumentów.

Artykuł 40

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku IV do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 6

Statystyka

Artykuł 41

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach statystycznych, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu, jakim jest terminowe dostarczanie porównywalnych w skali międzynarodowej rzetelnych danych statystycznych. Trwały, efektywny i zawodowo niezależny krajowy system statystyczny powinien dostarczać informacji istotnych dla obywateli, przedsiębiorstw i decydentów w UE i Republice Mołdawii, umożliwiając im podejmowanie świadomych decyzji na tej podstawie. Krajowy system statystyczny powinien być zgodny z podstawowymi zasadami ONZ dotyczącymi statystyk urzędowych, z uwzględnieniem dorobku prawnego UE w zakresie statystyki, w tym Europejskiego kodeksu praktyk statystycznych, w celu dostosowania krajowego systemu statystycznego do norm i standardów europejskich.

Artykuł 42

Celem współpracy jest:

a) dalsze zwiększanie zdolności krajowego systemu statystycznego, koncentrując się na solidnych podstawach prawnych, generowaniu odpowiednich danych i metadanych, polityce rozpowszechniania i łatwości użytkowania z uwzględnieniem różnych grup użytkowników, w tym z sektora publicznego i prywatnego, ze środowiska uniwersyteckiego i innych użytkowników;

b) stopniowe dostosowanie systemu statystycznego Republiki Mołdawii do Europejskiego Systemu Statystycznego;

c) usprawnienie przekazywania danych do UE z uwzględnieniem stosowania odpowiednich metod międzynarodowych i europejskich, w tym klasyfikacji;

d) podnoszenie kwalifikacji zawodowych i umiejętności menedżerskich krajowych kadr statystycznych w celu ułatwienia stosowania standardów statystycznych UE i przyczynienia się do rozwoju systemu statystycznego Republiki Mołdawii;

e) wymiana doświadczeń między Stronami w zakresie rozwoju wiedzy specjalistycznej w dziedzinie statystyki; oraz

f) propagowanie kompleksowej kontroli jakości wszystkich procesów sporządzania statystyk i ich rozpowszechniania.

Artykuł 43

Strony współpracują w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego, którego europejskim organem statystycznym jest Eurostat. Główne obszary współpracy to:

a) statystyki demograficzne, w tym spisy powszechne i statystyki socjalne;

b) statystyki rolne, w tym spisy rolne i statystyki dotyczące środowiska;

c) statystyki działalności gospodarczej, w tym rejestry działalności gospodarczej i wykorzystywanie źródeł administracyjnych do celów statystycznych;

d) statystyki makroekonomiczne, w tym rachunki narodowe, statystyki dotyczące handlu zagranicznego oraz bezpośrednich inwestycji zagranicznych;

e) statystyki dotyczące energii, w tym bilansów;

f) statystyki regionalne; oraz

g) działania horyzontalne, w tym klasyfikacje statystyczne, zarządzanie jakością, szkolenia, rozpowszechnianie i wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych.

Artykuł 44

Strony wymieniają między innymi informacje i wiedzę specjalistyczną oraz rozwijają współpracę, z uwzględnieniem nabytych już doświadczeń w zakresie reformy systemu statystycznego rozpoczętej w ramach różnych programów pomocy. Podejmowane działania zmierzają do dalszego stopniowego zbliżenia do dorobku prawnego UE w dziedzinie statystyki, opierając się na krajowej strategii rozwoju systemu statystycznego Republiki Mołdawii, z uwzględnieniem rozwoju Europejskiego Systemu Statystycznego. W ramach procesu sporządzania danych statystycznych nacisk kładzie się na dalszy rozwój badań reprezentacyjnych oraz wykorzystanie danych administracyjnych, uwzględniając równocześnie konieczność zmniejszenia obciążenia, związanego z wypełnianiem kwestionariuszy. Dane muszą być adekwatne do celów opracowania i monitorowania polityki w kluczowych dziedzinach życia społecznego i gospodarczego.

Artykuł 45

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale są omawiane w ramach regularnego dialogu. W miarę możliwości Republika Mołdawii powinna mieć możliwość uczestnictwa w działaniach prowadzonych w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego, w tym w szkoleniach.

Artykuł 46

1. Strony zobowiązują się ustanowić i okresowo weryfikować program stopniowego zbliżenia prawodawstwa Republiki Mołdawii do dorobku prawnego UE w obszarze statystyki.

2. Dorobek prawny w dziedzinie statystyki jest określony w aktualizowanym corocznie kompendium wymogów statystycznych (Statistical Requirements Compendium), które Strony uznają za załącznik do niniejszego Układu (załącznik V).

ROZDZIAŁ 7

Zarządzanie finansami publicznymi: polityka budżetowa, kontrola wewnętrzna, kontrola finansowa i audyt zewnętrzny

Artykuł 47

Współpraca w dziedzinie objętej zakresem niniejszego rozdziału będzie się koncentrowała na wdrażaniu norm międzynarodowych, a także dobrej praktyki UE w tym obszarze, co przyczyni się do stworzenia w Republice Mołdawii nowoczesnego systemu zarządzania finansami publicznymi, zgodnego z podstawowymi unijnymi i międzynarodowymi zasadami przejrzystości, rozliczalności, oszczędności, efektywności i skuteczności.

Artykuł 48

Systemy budżetowe i rachunkowe

Strony współpracują w następujących obszarach:

a) poprawa i systematyzacja dokumentów regulacyjnych dotyczących systemów budżetowych, skarbowych, rachunkowych i sprawozdawczych oraz ich harmonizacja na podstawie standardów międzynarodowych, z zachowaniem dobrej praktyki w sektorze publicznym w UE;

b) stały rozwój wieloletniego planowania budżetowego i dostosowaniem do dobrej praktyki w UE;

c) analiza praktyki stosowanej przez kraje europejskie w ich kontaktach budżetowych w celu wprowadzenia usprawnień w tej dziedzinie w Republice Mołdawii;

d) wspieranie zbliżania procedur przetargowych do praktyk stosowanych w UE; oraz

e) wymiana informacji, doświadczeń i dobrych praktyk, w tym poprzez osobiste kontakty i wspólne szkolenia w tym zakresie.

Artykuł 49

Kontrola wewnętrzna, kontrola finansowa i audyt zewnętrzny

Strony współpracują także w następujących obszarach:

a) dalsza poprawa systemu kontroli wewnętrznej (w tym funkcjonalnie niezależnej jednostki audytu wewnętrznego) w organach władz państwowych i samorządowych poprzez harmonizację z ogólnie przyjętymi międzynarodowymi standardami i metodami, a także dobrą praktyką stosowaną w UE;

b) stworzeniem odpowiedniego systemu kontroli finansowej, który będzie uzupełnieniem jednostki audytu wewnętrznego, ale nie będzie jej powielał, i będzie zapewniał odpowiednią kontrolę dochodów i wydatków państwa, zarówno w okresie przejściowym, jak i po jego zakończeniu;

c) skuteczną współpracą między podmiotami zaangażowanymi w zarządzanie finansowe i kontrolę oraz audyt a podmiotami odpowiedzialnymi za budżet, skarb państwa i rachunkowość, w celu stymulowania rozwoju sprawowania rządów;

d) poprawą kompetencji centralnej jednostki odpowiedzialnej za harmonizację publicznej wewnętrznej kontroli finansowej;

e) wdrażaniem uznanych na szczeblu międzynarodowym standardów audytu zewnętrznego opracowanych przez Międzynarodową Organizację Najwyższych Organów Kontroli (INTOSAI) oraz

f) wymianą informacji, doświadczeń i dobrych praktyk, między innymi poprzez osobiste kontakty i wspólne szkolenia w tym zakresie.

Artykuł 50

Walka z nadużyciami finansowymi i korupcją

Strony współpracują także w następujących obszarach:

a) wymiana informacji, doświadczeń i dobrych praktyk;

b) poprawa metod zwalczania nadużyć finansowych i korupcji w obszarach objętych niniejszym rozdziałem i zapobiegania im, w tym również współpraca między właściwymi organami administracyjnymi; oraz

c) zapewnienie skutecznej współpracy z odpowiednimi instytucjami i organami UE w przypadku kontroli i audytów na miejscu związanych z zarządzaniem środkami finansowymi UE i kontrolą nad nimi, zgodnie z odpowiednimi zasadami i procedurami.

Artykuł 51

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 8

Podatki

Artykuł 52

Strony współpracują w celu zwiększania dobrej administracji w dziedzinie podatków z myślą o dalszej poprawie stosunków gospodarczych, handlu, inwestycji i uczciwej konkurencji.

Artykuł 53

W odniesieniu do art. 52 niniejszego Układu Strony uznają zasady dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych, czyli zasady przejrzystości, wymiany informacji i uczciwej konkurencji podatkowej, przyjęte przez państwa członkowskie na poziomie UE, oraz zobowiązują się do wdrażania tych zasad. W tym celu, bez uszczerbku dla kompetencji UE i państw członkowskich, Strony udoskonalają współpracę międzynarodową w dziedzinie podatków, usprawniają pobór należnych podatków oraz opracowują środki skutecznego wdrażania wyżej wymienionych zasad.

Artykuł 54

Strony usprawniają i wzmacniają swoją współpracę zmierzającą do poprawy i rozwoju systemu podatkowego i administracji podatkowej Republiki Mołdawii, co obejmuje poprawę zdolności w zakresie poboru i kontroli, ze szczególnym naciskiem na procedury zwrotu podatku od wartości dodanej (VAT) w celu uniknięcia kumulowania zaległości, zapewnienia skutecznego poboru podatków i zwiększenia skuteczności zwalczania oszustw podatkowych i unikania opodatkowania. Strony dążą do wzmocnienia współpracy i wymiany doświadczeń w zakresie zwalczania oszustw podatkowych, a w szczególności oszustwa karuzelowego.

Artykuł 55

Strony rozwijają współpracę i harmonizują politykę w zakresie przeciwdziałania nadużyciom finansowym i przemytowi produktów podlegających akcyzie oraz w zakresie zwalczania takich praktyk. Współpraca ta obejmuje między innymi stopniowe zbliżenie stawek akcyzy na wyroby tytoniowe w maksymalnym możliwym zakresie, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z kontekstu regionalnego, w tym w ramach dialogu na poziomie regionalnym i zgodnie z Ramową konwencją Światowej Organizacji Zdrowia o ograniczeniu użycia tytoniu z 2003 r. W tym celu Strony będą dążyć do wzmocnienia współpracy w kontekście regionalnym.

Artykuł 56

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 57

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku VI do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 9

Usługi finansowe

Artykuł 58

Uznając, że dla ustanowienia w pełni funkcjonującej gospodarki rynkowej oraz dla sprzyjania wymianie handlowej między Stronami duże znaczenie ma istnienie skutecznego zbioru przepisów i praktyk w obszarze usług finansowych, Strony zgodnie postanawiają współpracować w dziedzinie usług finansowych, mając na względzie następujące cele:

a) wspieranie procesu dostosowania uregulowań w dziedzinie usług finansowych do potrzeb otwartej gospodarki rynkowej;

b) zapewnienie skutecznej i odpowiedniej ochrony inwestorów i innych podmiotów korzystających z usług finansowych;

c) zapewnienie stabilności i integralności systemu finansowego w Republice Mołdawii;

d) propagowanie współpracy między różnymi podmiotami działającymi w ramach systemu finansowego, w tym organami regulacji i nadzoru; oraz

e) zapewnienie niezależnego i skutecznego nadzoru.

Artykuł 59

1. Strony stymulują współpracę między odpowiednimi organami regulacji i nadzoru, obejmującą wymianę informacji i wiedzy fachowej dotyczącej rynków finansowych oraz inne takie działania.

2. Szczególną uwagę zwraca się na rozwój zdolności administracyjnych tych organów, między innymi poprzez wymianę personelu i wspólne szkolenia.

Artykuł 60

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 61

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XXVIII-A do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 10

Polityka w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw

Artykuł 62

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie polityki w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw, dokonując w ten sposób poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej dla wszystkich podmiotów gospodarczych, jednak ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Zwiększona współpraca powinna korzystnie wpłynąć na ramy administracyjne i regulacyjne obowiązujące przedsiębiorstwa z UE i Republiki Mołdawii działające w UE i w Republice Mołdawii oraz powinna opierać się na polityce UE w odniesieniu do MŚP i przemysłu, z uwzględnieniem uznanych na poziomie międzynarodowym zasad i praktyk w tej dziedzinie.

Artykuł 63

W tym celu Strony współpracują w celu:

a) wdrożenia strategii rozwoju MŚP, opierających się na zasadach sformułowanych w programie Small Business Act dla Europy, oraz monitorowania procesu realizacji poprzez regularne składanie sprawozdań i dialog. Współpraca ta będzie też koncentrować się na mikroprzedsiębiorstwach, które są niezwykle ważne dla obu gospodarek – UE i Republiki Mołdawii;

b) tworzenia lepszych warunków ramowych poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, co przyczyni się do poprawy konkurencyjności. Współpraca ta będzie obejmować zarządzanie zmianami strukturalnymi (restrukturyzacjami), rozwój partnerstw publiczno-prywatnych oraz kwestie środowiska i energii, takie jak efektywność energetyczna i czystsza produkcja;

c) uproszczenie i racjonalizacja uregulowań i praktyki regulacyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem wymiany dobrych praktyk w zakresie technik regulacyjnych, w tym zasad obowiązujących w UE;

d) stymulowanie rozwoju polityki innowacji poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk w zakresie komercyjnego wykorzystywania wyników działań badawczo-rozwojowych (co obejmuje instrumenty wsparcia dla nowo tworzonych przedsiębiorstw technologicznych), rozwoju klastrów i dostępu do finansowania;

e) zachęcanie do rozwijania kontaktów między przedsiębiorstwami z UE i Republiki Mołdawii, a także między tymi przedsiębiorstwami a organami UE i Republiki Mołdawii;

f) wspieranie działań w zakresie promocji eksportu w Republice Mołdawii; oraz

g) ułatwianie modernizacji i restrukturyzacji określonych gałęzi przemysłu w Republice Mołdawii.

Artykuł 64

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu. Uczestniczyć w nim będą również przedstawiciele przedsiębiorstw z UE i przedsiębiorstw z Republiki Mołdawii.

ROZDZIAŁ 11

Przemysł wydobywczy i surowce

Artykuł 65

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie przemysłu wydobywczego i handlu surowcami w celu promowania wzajemnego zrozumienia, poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej, wymiany informacji i współpracy w zakresie kwestii niedotyczących energetyki, odnoszących się w szczególności do wydobycia rud metali i minerałów przemysłowych.

Artykuł 66

W tym celu Strony podejmują współpracę w następujących obszarach:

a) wymiana informacji między Stronami na temat rozwoju sektora wydobywczego i sektora surowców;

b) wymiana informacji na temat kwestii dotyczących handlu surowcami, w celu wspierania dwustronnej wymiany;

c) wymiana informacji i najlepszych praktyk w odniesieniu do wpływu sektora wydobywczego na zrównoważony rozwój; oraz

d) wymiana informacji i najlepszych praktyk w odniesieniu do szkoleń, umiejętności i bezpieczeństwa w sektorze wydobywczym.

ROZDZIAŁ 12

Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

Artykuł 67

Strony współpracują w celu promowania rozwoju rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, w szczególności poprzez stopniowe wprowadzanie zbieżności polityk i prawodawstwa.

Artykuł 68

Współpraca Stron w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich obejmuje między innymi następujące obszary:

a) sprzyjanie wzajemnemu zrozumieniu polityki rolnej i polityki rozwoju obszarów wiejskich;

b) zwiększanie zdolności administracyjnych na poziomie centralnym i lokalnym w zakresie planowania, oceny i wdrażania polityk zgodnie z przepisami i najlepszymi praktykami obowiązującymi w UE;

c) propagowanie modernizacji i zrównoważonego charakteru produkcji rolnej;

d) dzielenie się wiedzą i najlepszymi praktykami w zakresie polityki rozwoju obszarów wiejskich w celu propagowania dobrobytu ekonomicznego społeczności wiejskich;

e) poprawa konkurencyjności sektora rolnego oraz efektywności i przejrzystości rynków;

f) propagowanie polityk zapewniania jakości i związanych z nimi mechanizmów kontroli, w szczególności oznaczeń geograficznych i rolnictwa ekologicznego;

g) upowszechnianie wiedzy oraz promowanie usług upowszechniania wiedzy wśród producentów rolnych; oraz

h) wspieranie harmonizacji kwestii omawianych na forum organizacji międzynarodowych, do których Strony należą.

Artykuł 69

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 70

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku VII do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 13

Polityka rybołówstwa i polityka morska

Sekcja 1

Polityka rybołówstwa

Artykuł 71

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach dotyczących rybołówstwa i gospodarki morskiej, przez co rozwijają bliższą współpracę dwustronną i wielostronną w sektorze rybołówstwa. Strony propagują także zintegrowane podejście do kwestii związanych z rybołówstwem i wspierają zrównoważony rozwój tej gałęzi gospodarki.

Artykuł 72

Strony podejmują wspólne działania, wymieniają informacje oraz wspierają się nawzajem w celu propagowania:

a) dobrego zarządzania i najlepszych praktyk w gospodarowaniu rybołówstwem dla zapewnienia ochrony zasobów rybnych i gospodarowania nimi w sposób zrównoważony, zgodnie z podejściem ekosystemowym;

b) odpowiedzialnych połowów i zarządzania rybołówstwem zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju w celu zachowania zasobów rybnych i ekosystemów w zdrowym stanie; oraz

c) współpracy za pośrednictwem odpowiednich organizacji regionalnych odpowiedzialnych za zarządzanie żywymi zasobami wodnymi i ich ochronę.

Artykuł 73

Strony będą wspierać inicjatywy, takie jak wzajemna wymiana doświadczeń i wsparcie, zmierzające do wdrażania zrównoważonej polityki rybołówstwa, w tym w zakresie:

a) zarządzania zasobami rybołówstwa i akwakultury;

b) inspekcji i kontroli działalności połowowej, a także rozwoju odpowiednich struktur administracyjnych i sądowych zdolnych do stosowania odpowiednich środków;

c) gromadzenia danych o połowach, wyładunkach oraz danych biologicznych i gospodarczych;

d) poprawy efektywności rynków, w szczególności poprzez wspieranie organizacji producentów, dostarczanie informacji konsumentom oraz normy handlowe i identyfikowalność; oraz

e) rozwój polityki strukturalnej w sektorze rybołówstwa, ze szczególnym uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju obszarów rybackich, które są określone jako obszar obejmujący brzeg jeziora bądź obejmujący stawy lub estuarium rzeczne i charakteryzujący się wysokim poziomem zatrudnienia w sektorze rybołówstwa.

Sekcja 2

Polityka morska

Artykuł 74

Uwzględniając współpracę w obszarach rybołówstwa, transportu, środowiska i innych polityk związanych z morzem, Strony rozwijają również współpracę i wzajemne wsparcie, w stosownych przypadkach, w kwestiach morskich, zwłaszcza poprzez aktywne wsparcie zintegrowanego podejścia do spraw morskich i dobrego zarządzania na Morzu Czarnym na forum odpowiednich międzynarodowych organizacji morskich.

Artykuł 75

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 14

Współpraca w dziedzinie energii

Artykuł 76

Strony zgodnie postanawiają kontynuować bieżącą współpracę w kwestiach energetycznych na podstawie zasad partnerstwa, wspólnego interesu, przejrzystości i przewidywalności. Współpraca powinna służyć zapewnieniu efektywności energetycznej, integracji rynków i zbieżności przepisów w sektorze energii, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia konkurencyjności i dostępu do bezpiecznej, zrównoważonej środowiskowoi przystępnej cenowo energii, w tym poprzez postanowienia Traktatu o Wspólnocie Energetycznej.

Artykuł 77

Wzajemna współpraca obejmuje między innymi następujące obszary i cele:

a) strategia i polityka energetyczna;

b) stworzenie konkurencyjnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych rynków energii zgodnie z normami UE, w tym z obowiązkami wynikającymi z Traktatu o Wspólnocie Energetycznej, poprzez reformy regulacyjne i udział w regionalnej współpracy energetycznej;

c) stworzenie atrakcyjnych i stabilnych warunków inwestycyjnych poprzez rozwiązanie kwestii instytucjonalnych, prawnych, podatkowych i innych;

d) infrastruktura energetyczna, w tym projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania; w celu zdywersyfikowania źródeł energii, dostawców i szlaków transportowych w sposób efektywny, oszczędny i przyjazny dla środowiska, między innymi poprzez ułatwienie inwestycji finansowanych z kredytów i dotacji;

e) wzmocnienie i utrwalenie długoterminowej stabilności i bezpieczeństwa dostaw energii i handlu nią, tranzytu i transportu na zasadach wzajemnie korzystnych i niedyskryminacyjnych zgodnie z przepisami UE i międzynarodowymi;

f) propagowanie efektywności energetycznej i oszczędności energii, między innymi w zakresie charakterystyki energetycznej budynku, a także rozwijanie i wspieranie energii odnawialnej w sposób oszczędny i przyjazny dla środowiska;

g) zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, w tym poprzez projekty sprzyjające efektywności energetycznej i energii odnawialnej;

h) współpraca naukowa i techniczna oraz wymiana informacji sprzyjające rozwojowi i udoskonalaniu technologii stosowanych w produkcji, transporcie, dostawach i końcowym zużyciu energii, ze zwróceniem szczególnej uwagi na technologie energooszczędne i ekologiczne; oraz

i) możliwa współpraca w obszarach: bezpieczeństwa jądrowego, ochrony obiektów jądrowych i ochrony przed promieniowaniem, zgodnie z zasadami i normami Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) i odpowiednimi traktatami i konwencjami międzynarodowymi zawartymi w ramach MAEA, a także w stosownych przypadkach zgodnie z Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.

Artykuł 78

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 79

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku VIII do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 15

Transport

Artykuł 80

Strony:

a) rozszerzają i wzmacniają współpracę w dziedzinie transportu w celu przyczynienia się do rozwoju zrównoważonych systemów transportu;

b) propagują efektywne i bezpieczne funkcjonowanie transportu oraz intermodalność i interoperacyjność systemów transportu; oraz

c) dokładają starań w celu poprawy głównych połączeń transportowych pomiędzy swoimi terytoriami.

Artykuł 81

Współpraca obejmuje między innymi następujące obszary:

a) opracowanie zrównoważonej krajowej polityki transportowej, obejmującej wszystkie rodzaje transportu, w szczególności w celu zapewnienia efektywnych i bezpiecznych systemów transportowych oraz propagowania uwzględniania zagadnień związanych z transportem w innych obszarach polityki;

b) opracowanie strategii sektorowych w świetle krajowej polityki transportowej (w tym wymogów prawnych dotyczących modernizacji wyposażenia technicznego i flot transportowych w celu sprostania standardom międzynarodowym) w zakresie transportu drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, lotniczego oraz intermodalności, z uwzględnieniem ram czasowych i etapów wykonania, zakresów odpowiedzialności administracyjnej oraz planów finansowania;

c) usprawnienie polityki infrastrukturalnej w celu lepszej identyfikacji i oceny projektów infrastrukturalnych dotyczących różnych rodzajów transportu;

d) opracowywanie strategii finansowania koncentrujących się na utrzymaniu, ograniczeniach zdolności przewozowej oraz brakujących ogniwach infrastruktury, a także na stymulowaniu i promowaniu uczestnictwa sektora prywatnego w projektach transportowych;

e) przystąpienie do odpowiednich organizacji i umów międzynarodowych w dziedzinie transportu, w tym procedur zapewniających ścisłe wdrożenie i skuteczne egzekwowanie międzynarodowych umów i konwencji w dziedzinie transportu;

f) współpracę naukowo-techniczną oraz wymianę informacji służącą rozwojowi i doskonaleniu technologii stosowanych w transporcie, takich jak inteligentne systemy transportu; oraz

g) propagowanie stosowania inteligentnych systemów transportu oraz technologii informacyjnych w zarządzaniu wszystkimi rodzajami transportu i w ich eksploatacji, a także wspieranie intermodalności i współpracy w wykorzystywaniu systemów kosmicznych i zastosowań komercyjnych usprawniających transport.

Artykuł 82

1. Współpraca służy również poprawie przepływu pasażerów i towarów oraz zwiększeniu płynności przepływów transportowych między Republiką Mołdawii, UE i państwami trzecimi w regionie poprzez likwidację przeszkód administracyjnych, technicznych i innych, poprawę stanu sieci transportowych i modernizację infrastruktury, w szczególności na głównych osiach łączących Strony. Współpraca obejmuje działania ułatwiające przekraczanie granic.

2. Współpraca obejmuje wymianę informacji i wspólne działania:

a) na poziomie regionalnym, w szczególności z uwzględnieniem postępu osiągniętego w ramach różnych umów dotyczących współpracy regionalnej w dziedzinie transportu, takich jak korytarz transportowy Europa-Kaukaz-Azja (TRACECA), współpraca transportowa w ramach Partnerstwa Wschodniego i inne inicjatywy w zakresie transportu; oraz

b) na poziomie międzynarodowym, w tym w odniesieniu do międzynarodowych organizacji w dziedzinie transportu oraz umów i konwencji międzynarodowych ratyfikowanych przez Strony oraz w ramach różnych agencji UE zajmujących się transportem.

Artykuł 83

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 84

Strony będą współpracować w celu poprawy połączeń transportowych zgodnie z postanowieniami, o których mowa w załączniku IX do niniejszego Układu.

Artykuł 85

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku X oraz XXVIII-D do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 16

Środowisko

Artykuł 86

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach dotyczących środowiska, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu, jakim jest zrównoważony rozwój i stworzenie zielonej gospodarki. Lepsza ochrona środowiska powinna przynieść korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom w UE i w Republice Mołdawii, między innymi dzięki poprawie zdrowia publicznego, ochronie zasobów naturalnych, zwiększonej efektywności gospodarczej i środowiskowej, włączeniu ochrony środowiska do innych obszarów polityki, a także stosowaniu nowoczesnych, czystszych technologii przyczyniających się do rozwijania bardziej zrównoważonych modeli produkcji. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, przy poszanowaniu wzajemnych zależności między Stronami w dziedzinie ochrony środowiska oraz umów wielostronnych w tym obszarze.

Artykuł 87

Współpraca zmierza do zachowania, ochrony, poprawy i przywracania jakości środowiska, ochrony zdrowia ludzi, zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych oraz propagowania środków na poziomie międzynarodowym służących rozwiązywaniu regionalnych i globalnych problemów dotyczących środowiska, między innymi w następujących dziedzinach:

a) zarządzanie w zakresie środowiska i kwestie horyzontalne, w tym ocena oddziaływania na środowisko i strategiczna ocena oddziaływania na środowisko, kształcenie i szkolenie, odpowiedzialność za szkody w środowisku, zwalczanie przestępstw przeciwko środowisku, współpraca transgraniczna, dostęp do informacji o środowisku, procesy decyzyjne oraz skuteczne procedury kontroli administracyjnej i sądowej;

b) jakość powietrza;

c) jakość wód i gospodarka zasobami wodnymi, w tym zarządzanie ryzykiem powodziowym, niedobór wody i susze;

d) gospodarka odpadami i zasobami oraz przemieszczanie odpadów;

e) ochrona przyrody, w tym zachowanie i ochrona bioróżnorodności i różnorodności krajobrazu;

f) zanieczyszczenia przemysłowe i zagrożenia przemysłowe;

g) chemikalia;

h) zagrożenie hałasem;

i) ochrona gleb;

j) środowisko na obszarach miejskich i wiejskich;

k) opłaty i podatki środowiskowe;

l) systemy monitorowania i informacji o środowisku;

m) kontrola i egzekwowanie; oraz

n) ekoinnowacje obejmujące najlepsze dostępne technologie.

Artykuł 88

Strony między innymi:

a) wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną;

b) prowadzą wspólne działania badawcze oraz wymianę informacji dotyczących czystszych technologii;

c) planują postępowanie na wypadek zagrożeń i awarii przemysłowych;

d) prowadzą wspólne działania na poziomie regionalnym i międzynarodowym, w tym w odniesieniu do wielostronnych umów w dziedzinie środowiska ratyfikowanych przez Strony oraz – w stosownych przypadkach – wspólne działania w ramach odpowiednich agencji.

Strony poświęcają szczególną uwagę kwestiom transgranicznym i współpracy regionalnej.

Artykuł 89

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a) opracowanie ogólnej strategii w dziedzinie środowiska, obejmującej zaplanowane reformy instytucjonalne (wraz z ramami czasowymi) służące zapewnieniu wdrożenia i egzekwowania prawodawstwa w dziedzinie środowiska; podział kompetencji organów odpowiedzialnych za kwestie środowiska na poziomie krajowym, regionalnym i gminnym; stworzenie procedur podejmowania decyzji i ich wdrażania; opracowanie procedur służących promowaniu uwzględniania kwestii środowiska w innych obszarach polityki; propagowanie środków z zakresu zielonej gospodarki i ekoinnowacji; określenie niezbędnych zasobów kadrowych i finansowych oraz mechanizmu przeglądu; oraz

b) opracowanie strategii sektorowych w dziedzinie jakości powietrza, jakości wód i zarządzania zasobami, gospodarki odpadami i zarządzania zasobami, bioróżnorodności i ochrony przyrody, zanieczyszczeń przemysłowych i zagrożeń przemysłowych oraz chemikaliów, zagrożenia hałasem, ochrony gleb, środowiska w obszarach miejskich i wiejskich, ekoinnowacji, w tym jasno określonych ram czasowych i etapów wdrożenia, zakresów odpowiedzialności administracyjnej, a także strategii finansowania inwestycji w infrastrukturę i technologię.

Artykuł 90

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 91

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XI do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 17

Działania w dziedzinie klimatu

Artykuł 92

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, przy poszanowaniu wzajemnych zależności między dwustronnymi i wielostronnymi zobowiązaniami w tym obszarze.

Artykuł 93

Współpraca ma na celu propagowanie środków podejmowanych na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym, w tym w następujących obszarach:

a) łagodzenie zmiany klimatu;

b) przystosowanie się do zmiany klimatu;

c) handel uprawnieniami do emisji;

d) badania, rozwój, demonstracje, rozmieszczenie i rozpowszechnianie bezpiecznych i trwałych technologii niskoemisyjnych i adaptacyjnych;

e) uwzględnianie kwestii klimatu w polityce sektorowej; oraz

f) podnoszenie świadomości, kształcenie i szkolenie.

Artykuł 94

Strony w szczególności:

a) wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną;

b) prowadzą wspólne działania badawcze oraz wymianę informacji dotyczących czystszych technologii;

c) prowadzą wspólne działania na poziomie regionalnym i międzynarodowym, w tym w odniesieniu do wielostronnych umów w dziedzinie środowiska ratyfikowanych przez Strony oraz – w stosownych przypadkach – wspólne działania w ramach odpowiednich agencji.

Strony poświęcają szczególną uwagę kwestiom transgranicznym i współpracy regionalnej.

Artykuł 95

Współpraca obejmuje między innymi opracowanie i wdrożenie:

a) ogólnej strategii w dziedzinie klimatu i planu działania na rzecz długofalowego łagodzenia skutków zmiany klimatu i przystosowania się do niej;

b) oceny wrażliwości i działań adaptacyjnych;

c) krajowej strategii przystosowania się do zmiany klimatu;

d) strategii rozwoju niskoemisyjnego;

e) długoterminowych środków służących zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych;

f) środków przygotowujących do handlu uprawnieniami do emisji;

g) środków wspierających transfer technologii na podstawie oceny potrzeb technologicznych; h) środków służących uwzględnianiu kwestii klimatu w politykach sektorowych; oraz

i) środków związanych z substancjami zubożającymi warstwę ozonową.

Artykuł 96

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 97

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XII do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 18

Społeczeństwo informacyjne

Artykuł 98

Strony wzmacniają współpracę w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego, przynoszącego korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom dzięki powszechnej dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) oraz lepszej jakości usług w przystępnych cenach. Celem współpracy powinno być ułatwianie dostępu do rynków łączności elektronicznej, wspieranie konkurencji i inwestycji w tym sektorze oraz działanie na rzecz rozwoju usług publicznych online.

Artykuł 99

Współpraca może obejmować następujące kwestie:

a) wymiana informacji i najlepszych praktyk w zakresie wdrażania krajowych strategii na rzecz społeczeństwa informacyjnego, w tym między innymi inicjatyw mających na celu propagowanie dostępu szerokopasmowego, poprawę bezpieczeństwa sieci i rozwój elektronicznych usług publicznych;

b) wymiana informacji, najlepszych praktyk i doświadczeń, aby wspierać tworzenie wszechstronnych ram regulacyjnych dla łączności elektronicznej, a w szczególności aby zwiększyć potencjał administracyjny organów krajowych odpowiedzialnych za technologie informacyjno-komunikacyjne, a także niezależnego organu regulacyjnego, co ułatwi lepsze wykorzystanie dostępnego widma i zapewni interoperacyjność sieci w Republice Mołdawii i w UE;

c) stymulowanie i wspieranie stosowania narzędzi ICT na potrzeby lepszego sprawowania rządów, e – uczenia się i badań, publicznej opieki zdrowotnej, cyfryzacji dziedzictwa kulturowego, rozwijania treści elektronicznych i handlu elektronicznego; oraz

d) podnoszenie poziomu bezpieczeństwa danych osobowych i ochrona prywatności w łączności elektronicznej.

Artykuł 100

Strony wspierają współpracę między organami regulacyjnymi UE a krajowymi organami regulacyjnymi Republiki Mołdawii w dziedzinie łączności elektronicznej. Strony rozważają również współpracę w innych odpowiednich obszarach, w tym poprzez inicjatywy regionalne.

Artykuł 101

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł 102

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XXVIII-B do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 19

Turystyka

Artykuł 103

Strony współpracują w dziedzinie turystyki w celu utrwalenia rozwoju konkurencyjnej i zrównoważonej branży turystycznej, jako sektora przyczyniającego się do wzrostu i potencjału gospodarczego, zatrudnienia oraz transakcji walutowych.

Artykuł 104

Współpraca na szczeblu dwustronnym, regionalnym i europejskim opierałaby się na następujących zasadach:

a) poszanowanie integralności i interesu społeczności lokalnych, szczególnie na obszarach wiejskich;

b) znaczenie dziedzictwa kulturowego; oraz

c) pozytywne powiązanie turystyki z ochroną środowiska.

Artykuł 105

Współpraca koncentruje się na następujących tematach:

a) wymiana informacji, najlepszych praktyk i doświadczeń oraz transfer know-how, w tym dotyczących innowacyjnych technologii;

b) nawiązanie strategicznego partnerstwa łączącego interesy publiczne, prywatne i interesy wspólnotowe w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju turystyki;

c) promowanie i rozwój produktów, rynków, infrastruktury, zasobów kadrowych i struktur instytucjonalnych w dziedzinie turystyki, a także identyfikacja i wyeliminowanie barier w usługach dla podróżnych;

d) opracowywanie i wdrażanie efektywnych polityk i strategii z uwzględnieniem odpowiednich aspektów prawnych, administracyjnych i finansowych;

e) szkolenie i budowanie zdolności w dziedzinie turystyki, służące poprawie standardów świadczenia usług; oraz

f) rozwój i promowanie turystyki opartej na społeczności lokalnej.

Artykuł 106

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 20

Rozwój regionalny, współpraca transgraniczna i regionalna

Artykuł 107

1. Strony promują wzajemne zrozumienie i współpracę dwustronną w dziedzinie polityki regionalnej, z uwzględnieniem metod opracowywania i wdrażania polityk regionalnych, wielopoziomowego sprawowania rządów oraz partnerstwa, ze szczególnym naciskiem na rozwój obszarów będących w niekorzystnej sytuacji oraz współpracę terytorialną, z myślą o stworzeniu kanałów komunikacji i o zwiększeniu wymiany informacji i doświadczeń między organami władz krajowych, regionalnych i lokalnych oraz podmiotami społeczno-gospodarczymi i społeczeństwem obywatelskim.

2. Strony współpracują przede wszystkim w celu dostosowania praktyki stosowanej przez Republikę Mołdawii do następujących zasad:

a) decentralizacja procesu podejmowania decyzji, ze szczebla centralnego do szczebla samorządu regionalnego;

b) konsolidacja partnerstwa wszystkich stron zaangażowanych w rozwój regionalny; oraz

c) współfinansowanie poprzez wkład finansowy Stron zaangażowanych w wykonanie programów i projektów rozwoju regionalnego.

Artykuł 108

1. Strony wspierają i wzmacniają zaangażowanie organów władz lokalnych i regionalnych we współpracę transgraniczną i regionalną oraz w powiązane struktury zarządzania, zwiększają współpracę poprzez ustanowienie sprzyjających ram prawnych, podtrzymują i rozwijają środki budowania zdolności oraz promują utrwalanie transgranicznych i regionalnych sieci gospodarczych i biznesowych.

2. Strony będą współpracować na rzecz konsolidacji instytucjonalnego i operacyjnego potencjału instytucji krajowych i regionalnych w dziedzinach rozwoju regionalnego i planowania przestrzennego, między innymi poprzez:

a) poprawę mechanizmu kontaktów pionowych i poziomych organów administracji centralnej i lokalnej w procesie rozwijania i wdrażania polityki regionalnej;

b) budowanie zdolności organów władz lokalnych, aby wspierać współpracę transgraniczną zgodnie z przepisami i praktykami UE; oraz

c) wymianę wiedzy, informacji i najlepszych praktyk w zakresie polityki rozwoju regionalnego, aby wspierać dobrobyt gospodarczy społeczności lokalnych i jednolity rozwój regionów.

Artykuł 109

1. Strony wspierają i stymulują rozwój transgranicznych i regionalnych aspektów w takich dziedzinach jak transport, energia, sieci komunikacyjne, kultura, kształcenie, turystyka, zdrowie i inne obszary objęte niniejszym Układem, mające znaczenie dla współpracy transgranicznej i regionalnej.

2. Strony wzmacniają współpracę między swoimi regionami w formie ponadnarodowych, transgranicznych programów, sprzyjając udziałowi regionów Republiki Mołdawii w europejskich strukturach i organizacjach regionalnych oraz wspierając ich rozwój gospodarczy i instytucjonalny poprzez realizację projektów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania.

Działania te będą prowadzone w kontekście:

a) kontynuowania współpracy terytorialnej z regionami europejskimi, w tym w ramach programów współpracy ponadnarodowej i transgranicznej;

b) współpracy w ramach Partnerstwa Wschodniego, z organami UE, w tym z Komitetem Regionów, a także udział w różnych europejskich projektach i inicjatywach regionalnych; oraz

c) współpracy między innymi z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, Europejskim Stowarzyszeniem Agencji Rozwoju Regionalnego (EURADA) i Europejską Siecią Obserwacyjną Planowania Przestrzennego (ESPON).

Artykuł 110

1. Strony zapewniają wzmożoną i lepszą koordynację i współpracę między krajami i regionami w ramach strategii UE na rzecz regionu Dunaju, koncentrując się między innymi na poprawie połączeń transportowych i energetycznych, środowisku, rozwoju gospodarczym i społecznym oraz bezpieczeństwie, co przyczyni się do zapewnienia szybszego transportu drogowego i kolejowego, tańszej i bezpieczniejszej energii, lepszego stanu środowiska i czystszych wód, zachowanej bioróżnorodności i skuteczniejszej transgranicznej ochrony przeciwpowodziowej.

2. Strony zwiększają współpracę transgraniczną mającą na celu przywrócenie żeglugi na rzece Prut, która pozwoli zapobiegać powodziom w jej dorzeczu, a także poprawić jakość wód i nawodnienie pól oraz zintensyfikować działalność gospodarczą, wspierać turystykę i działania kulturalne, a także przyczynić się do budowania zdolności.

Artykuł 111

Strony ułatwiają przemieszczanie się obywateli UE i Republiki Mołdawii, którzy są zmuszeni często przekraczać granicę, a przemieszczają się na krótkich dystansach.

Artykuł 112

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 21

Zdrowie publiczne

Artykuł 113

Strony zgodnie postanawiają rozwijać współpracę w dziedzinie zdrowia publicznego w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego i ochrony zdrowia ludzkiego, co stanowi niezbędny warunek zrównoważonego rozwoju i wzrostu gospodarczego.

Artykuł 114

Współpraca obejmuje w szczególności następujące obszary:

a) wzmocnienie systemu zdrowia publicznego Republiki Mołdawii, zwłaszcza poprzez wdrożenie reformy sektora zdrowia, zapewnienie wysokiej jakości opieki podstawowej oraz poprawę zarządzania zdrowiem i finansowania opieki zdrowotnej;

b) nadzór epidemiologiczny i kontrolę chorób zaraźliwych, takich jak HIV/AIDS, wirusowe zapalenie wątroby i gruźlica, a także podwyższoną gotowość na zagrożenia dla zdrowia publicznego i sytuacje nadzwyczajne;

c) zapobieganie chorobom niezaraźliwym i ich kontrolę, przede wszystkim poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, promowanie zdrowego trybu życia i uwzględnienie najważniejszych uwarunkowań zdrowotnych, takich jak sposób odżywiania, uzależnienie od alkoholu, środków odurzających czy tytoniu;

d) jakość i bezpieczeństwo substancji pochodzenia ludzkiego;

e) informacje i wiedzę o zdrowiu; oraz

f) pełne i terminowe wykonanie międzynarodowych umów w dziedzinie zdrowia, w szczególności Międzynarodowych przepisów zdrowotnych oraz ramowej konwencji antytytoniowej Światowej Organizacji Zdrowia z 2003 r.

Artykuł 115

Współpraca umożliwia:

a) stopniowe włączanie Republiki Mołdawii do sieci UE dotyczących zdrowia; oraz

b) stopniowe zacieśnianie wzajemnych relacji między Republiką Mołdawii a Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.

Artykuł 116

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XIII do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 22

Ochrona ludności

Artykuł 117

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie katastrof naturalnych i katastrof spowodowanych przez człowieka. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, przy poszanowaniu wzajemnych zależności między Stronami w dziedzinie ochrony ludności oraz wielostronnych działań w tym obszarze.

Artykuł 118

Celem współpracy jest poprawa zapobiegania katastrofom naturalnym i katastrofom spowodowanym przez człowieka, a także gotowości i reakcji na nie.

Artykuł 119

Strony w szczególności wymieniają informacje i wiedzę specjalistyczną oraz realizują wspólne działania na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym. Współpraca obejmuje wdrażanie określonych umów i porozumień administracyjnych w tej dziedzinie, zawartych między Stronami zgodnie z odpowiednimi uprawnieniami i kompetencjami UE i jej państw członkowskich oraz zgodnie z procedurami prawnymi Stron.

Artykuł 120

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a) ułatwienie wzajemnej pomocy w sytuacjach wyjątkowych;

b) całodobową wymianę wczesnych ostrzeżeń i zaktualizowanych informacji dotyczących sytuacji wyjątkowych o dużej skali dotykających UE lub Republikę Mołdawii, w tym prośby o pomoc i oferty pomocy;

c) ocenę wpływu katastrof na środowisko;

d) zapraszanie ekspertów na specjalistyczne warsztaty techniczne i sympozja poświęcone kwestiom ochrony ludności;

e) zapraszanie w konkretnych przypadkach obserwatorów na specjalne ćwiczenia i szkolenia organizowane przez UE lub Republikę Mołdawii; oraz

f) wzmacnianie współpracy w zakresie jak najskuteczniejszego wykorzystania dostępnych zdolności w zakresie ochrony ludności.

Artykuł 121

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 23

Współpraca w zakresie kształcenia, szkolenia, wielojęzyczności, młodzieży i sportu

Artykuł 122

Strony współpracują w celu promowania uczenia się przez całe życie i wspierają współpracę i przejrzystość na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa wyższego.

Artykuł 123

Współpraca koncentruje się między innymi na następujących obszarach:

a) propagowaniu uczenia się przez całe życie, które jest istotne dla wzrostu i zatrudnienia i umożliwia obywatelom pełny udział w życiu społecznym;

b) modernizacji systemów kształcenia i szkolenia, poprawie jakości, przydatności i dostępu;

c) wspieraniu zbieżności szkolnictwa wyższego, na podstawie procesu bolońskiego i planu modernizacji europejskich systemów szkolnictwa wyższego UE;

d) wzmocnieniu międzynarodowej współpracy akademickiej oraz uczestnictwa w unijnych programach współpracy oraz zwiększeniu mobilności studentów i nauczycieli;

e) ustanowieniu krajowych ram kwalifikacji w celu poprawy przejrzystości i uznawania kwalifikacji i kompetencji; oraz

f) wspierania celów określonych w procesie kopenhaskim w zakresie zwiększonej współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia zawodowego i szkolenia.

Artykuł 124

Strony wspierają współpracę i kontakty w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak różnorodność językowa i uczenie się języków obcych przez całe życie, poprzez wymianę informacji i najlepszych praktyk.

Artykuł 125

Strony zgodnie postanawiają współpracować w dziedzinie młodzieży, aby:

a) wzmocnić współpracę i kontakty w obszarze polityki dotyczącej młodzieży i kształcenia pozaformalnego dla młodzieży i młodych pracowników;

b) ułatwić aktywny udział wszystkich młodych ludzi w społeczeństwie;

c) wspierać mobilność młodzieży i młodych pracowników, gdyż przyczynia się ona do wspierania dialogu międzykulturowego i zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji poza systemami kształcenia formalnego, w tym poprzez wolontariat; oraz

d) propagować współpracę między organizacjami zrzeszającymi młodzież w celu wspierania społeczeństwa obywatelskiego.

Artykuł 126

Strony promują współpracę w obszarze sportu i aktywności fizycznej poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, aby propagować zdrowy tryb życia, społeczne i edukacyjne walory sportu oraz dobre zarządzanie sportem w społeczeństwie, zarówno w UE, jak i w Republice Mołdawii.

ROZDZIAŁ 24

Współpraca w obszarze badań, rozwoju technologicznego i demonstracji

Artykuł 127

Strony promują współpracę we wszystkich obszarach cywilnych badań naukowych oraz rozwoju technologicznego i demonstracji na zasadach wzajemnej korzyści oraz przy zapewnieniu odpowiedniej i skutecznej ochrony praw własności intelektualnej.

Artykuł 128

Współpraca w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji obejmuje:

a) dialog polityczny i wymianę informacji z zakresu nauki i technologii;

b) ułatwianie należytego dostępu do odpowiednich programów Stron;

c) zwiększanie zdolności badawczych i udziału jednostek badawczych z Republiki Mołdawii w ramowych programach badań UE;

d) wspieranie wspólnych projektów badawczych we wszystkich obszarach badań, rozwoju technologicznego i demonstracji;

e) działania szkoleniowe i programy mobilności dla naukowców, badaczy i innych pracowników badawczych zaangażowanych w badania, rozwój technologiczny i demonstracje po obu stronach;

f) ułatwianie, w ramach mającego zastosowanie prawodawstwa, swobodnego przepływu badaczy uczestniczących w działaniach objętych niniejszym Układem oraz transgranicznego przemieszczania towarów przeznaczonych do stosowania w ramach tych działań; oraz

g) inne formy współpracy w ramach badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (w tym poprzez strategie i inicjatywy regionalne) na podstawie wspólnego porozumienia Stron.

Artykuł 129

W ramach współpracy w ramach badań, rozwoju technologicznego i demonstracji należy szukać synergii z działaniami finansowanymi przez Centrum Nauki i Techniki (STCU) oraz innymi działaniami realizowanymi w ramach współpracy finansowej między UE a Republiką Mołdawii.

ROZDZIAŁ 25

Współpraca w obszarze kultury, polityki audiowizualnej i mediów

Artykuł 130

Strony będą promowały współpracę kulturalną zgodnie z zasadami zawartymi w Konwencji w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (Unesco) z 2005 r. Strony będą dążyć do regularnego dialogu politycznego w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym do rozwoju sektora kultury w UE i Republice Mołdawii. Współpraca między Stronami sprzyjać będzie dialogowi międzykulturowemu, między innymi dzięki zaangażowaniu w nim sektora kultury i społeczeństwa obywatelskiego w UE i w Republice Mołdawii.

Artykuł 131

1. Strony prowadzą regularny dialog i współpracę w celu promowania przemysłu audiowizualnego w Europie oraz wspierają koprodukcję w obszarach kinematografii i telewizji.

2. Współpraca mogłaby obejmować między innymi kwestię szkolenia dziennikarzy i innych przedstawicieli mediów, a także wsparcia dla mediów, tak aby zwiększyć ich niezależność, profesjonalizm i powiązania z mediami w UE zgodnie z europejskimi standardami, w tym standardami Rady Europy oraz Konwencji Unesco w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego z 2005 r.

Artykuł 132

Współpraca Stron koncentruje się na następujących obszarach:

a) współpracy kulturalnej i wymianie kulturalnej, a także mobilności sztuki i artystów;

b) dialogu międzykulturowym;

c) dialogu politycznym na temat polityki kulturalnej i audiowizualnej;

d) współpracy na forach międzynarodowych takich jak Unesco i Rada Europy, między innymi w celu rozwijania różnorodności kulturowej oraz zachowania i podkreślenia wartości dziedzictwa kulturowego i historycznego oraz

e) współpracy w dziedzinie mediów.

Artykuł 133

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XIV do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 26

Współpraca społeczeństwa obywatelskiego

Artykuł 134

Strony nawiązują dialog na temat współpracy społeczeństwa obywatelskiego, którego cele są następujące:

a) intensyfikacja kontaktów oraz wymiany informacji i doświadczeń między wszystkimi sektorami społeczeństwa obywatelskiego w UE i w Republice Mołdawii;

b) zapewnienie szerszej wiedzy na temat Republiki Mołdawii i lepszego jej zrozumienia, w tym jej historii i kultury, w UE, a zwłaszcza wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego znajdujących się w państwach członkowskich, co pozwoli na lepszą świadomość szans i wyzwań w ramach przyszłych stosunków; oraz

c) wzajemne zapewnienie szerszej wiedzy na temat UE i lepszego jej zrozumienia w Republice Mołdawii, a w szczególności wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego Republiki Mołdawii, gdzie nacisk kładzie się między innymi na wartości, na których UE jest oparta, jej polityki i jej funkcjonowanie.

Artykuł 135

Strony promują dialog i współpracę podmiotów społeczeństwa obywatelskiego z obu stron jako integralną część stosunków między UE a Republiką Mołdawii. Cele takiego dialogu i takiej współpracy są następujące:

a) zapewnienie udziału społeczeństwa obywatelskiego w stosunkach między UE a Republiką Mołdawii, zwłaszcza w wykonywaniu niniejszego Układu;

b) zwiększenie udziału społeczeństwa obywatelskiego w publicznym procesie podejmowania decyzji, szczególnie poprzez ustanowienie otwartego, przejrzystego i regularnego dialogu między instytucjami publicznymi a stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim;

c) ułatwienie procesu budowania instytucji i konsolidacji organizacji społeczeństwa obywatelskiego na różne sposoby, w tym poprzez rzecznictwo, tworzenie nieformalnych i formalnych sieci, wzajemne wizyty i warsztaty, zwłaszcza w celu poprawy otoczenia prawnego dla funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego; oraz

d) umożliwienie przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego z każdej strony zaznajomienia się z procesami konsultacji i dialogu między partnerami obywatelskimi i społecznymi z drugiej strony, w szczególności w celu włączenia społeczeństwa obywatelskiego w publiczny proces podejmowania decyzji w Republice Mołdawii.

Artykuł 136

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 27

Współpraca w zakresie ochrony i promowania praw dziecka

Artykuł 137

Strony zgodnie postanawiają współpracować w zapewnianiu promowania praw dziecka zgodnie z przepisami i standardami międzynarodowymi, a w szczególności zgodnie z Konwencją ONZ o prawach dziecka z 1989 r., uwzględniając cele priorytetowe dostosowane do warunków panujących w Republice Mołdawii, zwłaszcza w odniesieniu do grup szczególnie wrażliwych.

Artykuł 138

Współpraca obejmuje w szczególności:

a) zapobieganie wszelkim formom wykorzystywania (w tym pracy dzieci), znęcania się, zaniedbania i przemocy wobec dzieci oraz ich zwalczanie, w tym poprzez stworzenie i wzmocnienie ram prawnych i instytucjonalnych, a także poprzez kampanie uświadamiające w tej kwestii;

b) poprawę systemu wyszukiwania dzieci w szczególnie trudnej sytuacji i udzielania im pomocy, w tym poprzez większy udział dzieci w procesach podejmowania decyzji oraz wdrożenie skutecznych mechanizmów reagowania na indywidualne skargi składane przez dzieci;

c) wymianę informacji i najlepszych praktyk w zakresie ograniczania ubóstwa wśród dzieci, w tym środków koncentrujących politykę społeczną na dobrobycie dzieci oraz promujących i ułatwiających dostęp dzieci do edukacji;

d) wdrożenie środków mających na celu promowanie praw dzieci w rodzinie i instytucjach opieki, a także zwiększenie możliwości rodziców i opiekunów w celu zapewnienia rozwoju dziecka; oraz

e) przystąpienie do odpowiednich aktów międzynarodowych, w tym aktów opracowanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych, Radę Europy i Haską Konferencję Prawa Prywatnego Międzynarodowego, ich ratyfikację oraz wykonanie w celu promowania i ochrony praw dziecka zgodnie z najwyższymi standardami w tej dziedzinie.

Artykuł 139

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 28

Uczestnictwo w programach unii i w działaniach jej agencji

Artykuł 140

Republika Mołdawii ma prawo uczestniczyć w działaniach wszystkich agencji Unii, w przypadku których odpowiednie przepisy ustanawiające daną agencję dopuszczają uczestnictwo Republiki Mołdawii. Republika Mołdawii zawiera z UE osobne umowy umożliwiające jej uczestnictwo w działaniach poszczególnych agencji i określające wysokość jej wkładu finansowego.

Artykuł 141

Republika Mołdawii ma prawo uczestniczyć we wszelkich obecnych i przyszłych programach Unii, w przypadku których odpowiednie przepisy ustanawiające te programy dopuszczają uczestnictwo Republiki Mołdawii. Udział Republiki Mołdawii w programach Unii musi być zgodny z postanowieniami określonymi w Protokole I do niniejszego Układu w sprawie umowy ramowej między Unią Europejską a Republiką Mołdawii dotyczącej ogólnych zasad uczestnictwa Republiki Mołdawii w programach unijnych.

Artykuł 142

Strony będą prowadzić regularny dialog na temat uczestnictwa Republiki Mołdawii w programach Unii i działaniach jej agencji. W szczególności UE informuje Republikę Mołdawii o ewentualnym ustanowieniu nowych agencji i programów Unii, a także o zmianach w kwestii uczestnictwa w programach Unii i działaniach jej agencji, o których mowa w art. 140 i 141 niniejszego Układu.

TYTUŁ V

HANDEL I ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z HANDLEM

ROZDZIAŁ 1

Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku

Sekcja 1

Postanowienia wspólne

Artykuł 143

Cel

Strony stopniowo ustanawiają strefę wolnego handlu w okresie przejściowym trwającym maksymalnie dziesięć lat od wejścia w życie niniejszego Układu zgodnie z postanowieniami niniejszego Układu oraz zgodnie z art. XXIV Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu 1994 („GATT 1994”).

Artykuł 144

Zakres stosowania

1. Postanowienia niniejszego rozdziału mają zastosowanie do handlu towarami (¹) między Stronami.

2. Do celów niniejszego rozdziału „pochodzące” oznacza kwalifikujące się zgodnie z regułami pochodzenia określonymi w protokole II do niniejszego Układu.

Sekcja 2

Zniesienie należności celnych, opłat i innych należności

Artykuł 145

Definicja należności celnych

Do celów niniejszego rozdziału „należności celne” obejmują każde cło lub wszelkiego rodzaju należności nałożone na przywóz lub wywóz towarów lub z nimi związane, w tym wszelkiego rodzaju podatki wyrównawcze lub należności dodatkowe nałożone na taki przywóz lub wywóz lub z nimi związane. „Należność celna” nie obejmuje:

a) należności równoważnych podatkom wewnętrznym, nałożonych zgodnie z art. 152 niniejszego Układu;

b) ceł nałożonych zgodnie z rozdziałem 2 (Środki ochrony handlu) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu; ani

c) opłat i innych należności nałożonych zgodnie z art. 151 niniejszego Układu.

Artykuł 146

Klasyfikacja towarów

Klasyfikacja towarów będących przedmiotem handlu między Stronami określona jest zgodnie ze zharmonizowanym systemem oznaczania i kodowania towarów z 1983 r. („HS”) w nomenklaturze taryfowej opartej na HS z 2007 r. Republiki Mołdawii oraz nomenklaturze taryfowej opartej na HS z 2012 r. Unii, a także późniejszych zmianach tych nomenklatur lub „HS” .

Artykuł 147

Zniesienie należności celnych przywozowych

1. Każda ze Stron obniża lub znosi należności celne na towary pochodzące z terytorium drugiej Strony zgodnie z załącznikiem XV do niniejszego Układu.

2. Dla każdego towaru podstawowa stawka należności celnych, do której mają być stosowane kolejne obniżki i zniesienia zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu, jest wskazana w załączniku XV do niniejszego Układu.

3. Jeżeli w jakimkolwiek momencie po dniu wejścia w życie niniejszego Układu Strona obniży swoją stawkę należności celnej stosowaną względem kraju najbardziej uprzywilejowanego („KNU”), stawka ta stosowana jest wyłącznie jako stawka podstawowa, o ile, i tak długo, jak jest ona niższa od stawki obliczonej zgodnie z załącznikiem XV do niniejszego Układu.

4. Po wejściu w życie niniejszego Układu Strony mogą zgodnie postanowić, że rozważą przyspieszenie znoszenia należności celnych we wzajemnym handlu oraz rozszerzenie zakresu takiego znoszenia. Decyzja Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, w sprawie przyspieszenia lub zniesienia należności celnych na dany towar zastępuje każdą stawkę celną lub kategorię znoszenia ceł określoną dla tego towaru zgodnie z załącznikiem XV do niniejszego Układu.

5. W ciągu trzeciego roku po wejściu w życie niniejszego Układu Strony dokonują oceny sytuacji, biorąc pod uwagę strukturę handlu produktami rolnymi między Stronami, szczególną wrażliwość tych produktów i rozwój polityki rolnej obu Stron.

6. Na forum Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu Strony analizują, na zasadzie wzajemności, możliwości przyznania sobie wzajemnie dalszych ustępstw w celu poprawy liberalizacji handlu produktami rolnymi, zwłaszcza tymi, które są objęte kontyngentami taryfowymi.

Artykuł 148

Mechanizm przeciwdziałający obchodzeniu ceł na produkty rolne i przetworzone produkty rolne

1. Produkty wymienione w załączniku XV-C do niniejszego Układu podlegają mechanizmowi przeciwdziałającemu obchodzeniu ceł. Średnią roczną wielkość przywozu z Republiki Mołdawii do Unii dla każdej kategorii tych produktów przedstawiono w załączniku XV-C do niniejszego Układu.

2. Kiedy wielkość przywozu w jednej lub kilku kategoriach produktów, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, osiągnie 70 % wielkości określonej w załączniku XV-C w dowolnym roku rozpoczynającym się w dniu 1 stycznia, Unia powiadamia Republikę Mołdawii o wielkości przywozu odnośnych produktów. Po takim powiadomieniu i w ciągu 14 dni kalendarzowych od dnia, w którym wielkość przywozu w jednej lub kilku kategoriach produktów, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, osiągnie 80 % wielkości określonej w załączniku XV-C do niniejszego Układu, Republika Mołdawii przekazuje Unii należyte uzasadnienie zwiększenia przywozu. W przypadku gdy taki przywóz osiągnie 100 % wielkości określonej w załączniku XV-C do niniejszego Układu, a Republika Mołdawii nie poda należytego uzasadnienia, Unia może tymczasowo zawiesić preferencyjne traktowanie odnośnych produktów.

Zawieszenie stosuje się przez okres sześciu miesięcy i staje się skuteczne z dniem opublikowania decyzji o zawieszeniu preferencyjnego traktowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

3. Wszystkie tymczasowe zawieszenia przyjęte zgodnie z ust. 2 są niezwłocznie zgłaszane przez Unię Republice Mołdawii.

4. Tymczasowe zawieszenie może zostać zniesione przez Unię przed upływem sześciu miesięcy od daty jego wejścia w życie, jeżeli Republika Mołdawii przedstawi na forum Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, dowody potwierdzające, że wielkość przywozu produktów w odnośnej kategorii przekraczająca wielkość, o której mowa w załączniku XV-C do niniejszego Układu, wynika ze zmiany poziomu produkcji i zdolności wywozowej Republiki Mołdawii w przypadku odnośnych produktów.

5. Załącznik XV-C do niniejszego Układu, podobnie jak wspomniane wielkości, mogą zostać zmienione za wzajemną zgodą Unii i Republiki Mołdawii w ramach Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, na wniosek Republiki Mołdawii, aby odzwierciedlić zmiany w poziomie produkcji i zdolności wywozowej Republiki Mołdawii w przypadku odnośnych produktów.

Artykuł 149

Klauzula zawieszająca

Żadna ze Stron nie może podnosić jakichkolwiek istniejących należności celnych ani przyjmować jakichkolwiek nowych należności celnych w stosunku do towarów pochodzących z terytorium drugiej Strony. Nie uniemożliwia to którejkolwiek ze Stron:

a) podniesienia należności celnej do poziomu określonego w załączniku XV w następstwie jej jednostronnego obniżenia; lub

b) utrzymania bądź podniesienia należności celnej do wysokości zatwierdzonej przez Organ Rozstrzygania Sporów WTO.

Artykuł 150

Należności celne wywozowe

Żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje w odniesieniu do wywozu towarów na terytorium drugiej Strony ani w związku z tym wywozem jakichkolwiek ceł ani podatków innych niż należności wewnętrzne stosowane zgodnie z art. 152 niniejszego Układu.

Artykuł 151

Opłaty i inne należności

Każda ze Stron zapewnia, zgodnie z art. VIII GATT 1994 i jego uwagami interpretacyjnymi, aby wszystkie opłaty i należności jakiegokolwiek rodzaju inne niż należności celne lub inne środki, o których mowa w art. 147 niniejszego Układu, nałożone na przywóz lub wywóz bądź z nimi związane były ograniczone kwotowo do przybliżonych kosztów wyświadczonych usług oraz nie stanowiły pośredniej ochrony towarów krajowych ani opodatkowania przywozu lub wywozu do celów fiskalnych.

Sekcja 3

Środki pozataryfowe

Artykuł 152

Traktowanie narodowe

Każda ze Stron przyznaje traktowanie narodowe towarom drugiej Strony zgodnie z art. III GATT 1994, łącznie z uwagami interpretacyjnymi do niego. W tym celu art. III GATT 1994 i uwagi interpretacyjne do niego zostają włączone do niniejszego Układu i stanowią jego integralną część.

Artykuł 153

Ograniczenia w przywozie i wywozie

Żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje zakazów ani ograniczeń względem przywozu jakichkolwiek towarów drugiej Strony ani wywozu lub sprzedaży eksportowej jakichkolwiek towarów z przeznaczeniem na terytorium drugiej Strony, chyba że postanowienia niniejszego Układu stanowią inaczej lub odbywa się to zgodnie z art. XI GATT 1994 i uwagami interpretacyjnymi do niego. W tym celu art. XI GATT 1994 i uwagi interpretacyjne do niego zostają włączone do niniejszego Układu i stanowią jego integralną część.

Sekcja 4

Postanowienia szczegółowe dotyczące towarów

Artykuł 154

Wyjątki ogólne

1. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane w sposób uniemożliwiający przyjęcie lub egzekwowanie przez którąkolwiek ze Stron środków zgodnych z art. XX i XXI GATT 1994 oraz wszelkich odpowiednich uwag interpretacyjnych do tych artykułów na mocy GATT 1994, które zostają niniejszym włączone do niniejszego Układu i stanowią jego integralną część.

2. Strony przyjmują do wiadomości, że przed podjęciem jakichkolwiek środków, które wymagają uzasadnienia na mocy art. XX lit. i) i j) GATT 1994, Strona zamierzająca podjąć takie środki przedstawia drugiej Stronie wszystkie odpowiednie informacje w celu znalezienia rozwiązania możliwego do przyjęcia przez Strony. Jeżeli w ciągu 30 dni od przekazania takich informacji nie zostanie osiągnięte porozumienie, Strona może zastosować środki na mocy niniejszego ustępu względem danego towaru. W przypadku gdy wyjątkowe i krytyczne okoliczności wymagają natychmiastowego działania i uniemożliwiają wcześniejsze dostarczenie informacji lub przeprowadzenie badań, Strona zamierzająca podjąć środki może zastosować bezzwłocznie środki zabezpieczające niezbędne do zaradzenia sytuacji i informuje o tym niezwłocznie drugą Stronę.

Sekcja 5

Współpraca administracyjna i koordynacja z innymi państwami

Artykuł 155

Szczególne postanowienia dotyczące współpracy administracyjnej

1. Strony zgodnie postanawiają, że współpraca i pomoc administracyjna są niezbędne do wdrażania i kontroli traktowania preferencyjnego przyznanego na mocy niniejszego rozdziału i podkreślają swoje zobowiązanie do zwalczania nieprawidłowości i nadużyć finansowych w sprawach celnych i związanych z cłami.

2. W przypadku gdy Strona stwierdza, na podstawie obiektywnych informacji, brak współpracy lub pomocy administracyjnej drugiej Strony bądź nieprawidłowości lub nadużycia finansowe w sprawach, o których mowa w niniejszym rozdziale, Strona ta może tymczasowo zawiesić odpowiednie traktowanie preferencyjne danego produktu lub danych produktów zgodnie z niniejszym artykułem, a w szczególności zgodnie z procedurą określoną w ust. 5.

3. Do celów niniejszego artykułu brak współpracy lub pomocy administracyjnej oznacza między innymi:

a) powtarzające się przypadki niedopełnienia obowiązku weryfikacji statusu pochodzenia danego produktu lub danych produktów;

b) powtarzające się przypadki odmowy lub nieuzasadnionego opóźnienia w przeprowadzaniu późniejszych weryfikacji dowodów pochodzenia bądź przekazywaniu ich wyników;

c) powtarzające się przypadki odmowy lub nieuzasadnionego opóźnienia w wydawaniu zezwolenia na przeprowadzenie misji służących weryfikacji autentyczności dokumentów lub prawidłowości informacji mających znaczenie dla przyznania danego traktowania preferencyjnego.

4. Do celów niniejszego artykułu ustalenie istnienia nieprawidłowości lub nadużyć finansowych może mieć miejsce między innymi w przypadku, gdy nastąpił gwałtowny, nie w pełni uzasadniony, wzrost wielkości przywozu towarów, przekraczający tradycyjny poziom produkcji i zdolność wywozową drugiej Strony, związany z posiadaniem obiektywnych informacji dotyczących nieprawidłowości lub nadużyć finansowych.

5. Warunki wprowadzenia tymczasowego zawieszenia są następujące:

a) Strona, która stwierdziła, na podstawie obiektywnych informacji, brak współpracy lub pomocy administracyjnej drugiej Strony bądź nieprawidłowości lub nadużycia finansowe, bez zbędnej zwłoki powiadamia o tym Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, przekazując jednocześnie obiektywne informacje, oraz rozpoczyna konsultacje w ramach tego Komitetu w oparciu o wszelkie stosowne informacje i obiektywne ustalenia celem znalezienia rozwiązania możliwego do przyjęcia dla obu Stron;

b) w przypadku gdy Strony rozpoczęły konsultacje w ramach wspomnianego Komitetu i nie uzgodniły możliwego do przyjęcia rozwiązania w ciągu trzech miesięcy od dnia powiadomienia, zainteresowana Strona może tymczasowo zawiesić zastosowane traktowanie preferencyjne danego produktu lub danych produktów. O takim tymczasowym zawieszeniu bez zbędnej zwłoki powiadamia się Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu;

c) tymczasowe zawieszenie przewidziane w niniejszym artykule ogranicza się do środków niezbędnych do ochrony interesów finansowych zainteresowanej Strony. Nie może ono przekraczać okresu sześciu miesięcy, który może zostać odnowiony, jeżeli do dnia jego wygaśnięcia nie wystąpiły żadne zmiany w odniesieniu do warunków, które doprowadziły do pierwotnego zawieszenia. Stanowią one przedmiot okresowych konsultacji w ramach Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, w szczególności w celu zniesienia tych tymczasowych zawieszeń bezzwłocznie po ustaniu warunków, które przyczyniły się do ich zastosowania.

6. Każda ze Stron publikuje wszystkie zawiadomienia dla importerów dotyczące wszelkich powiadomień, o których mowa w ust. 5 lit. a), wszelkich decyzji, o których mowa w ust. 5 lit. b), i wszelkich przypadków rozszerzenia bądź zniesienia, o których mowa w ust. 5 lit. c), zgodnie ze swoimi procedurami wewnętrznymi.

Artykuł 156

Postępowanie w przypadku błędów administracyjnych

W przypadku popełnienia przez właściwe organy błędu we właściwym zarządzaniu systemem preferencyjnym dotyczącym wywozu, a zwłaszcza w stosowaniu postanowień protokołu II do niniejszego Układu dotyczącego definicji pojęcia „produkty pochodzące” i metod współpracy administracyjnej, w przypadku gdy błąd ten wywiera skutki w zakresie ceł przywozowych, Strona, której dotyczą takie skutki, może zwrócić się do Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, o zbadanie możliwości podjęcia wszelkich możliwych środków w celu rozwiązania takiego problemu.

Artykuł 157

Umowy z innymi państwami

1. Niniejszy Układ nie wyklucza utrzymywania lub ustanawiania unii celnych, innych stref wolnego handlu lub dokonywania uzgodnień dotyczących ruchu granicznego, o ile ich skutkiem nie jest sprzeczność z uzgodnieniami dotyczącymi handlu przewidzianymi w niniejszym Układzie.

2. W ramach Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, Strony prowadzą konsultacje dotyczące umów ustanawiających unie celne, inne strefy wolnego handlu lub uzgodnień w zakresie ruchu granicznego, a w razie potrzeby również innych istotnych kwestii związanych z ich polityką handlową wobec państw trzecich. Konsultacje takie prowadzone są w szczególności w przypadku przystąpienia do UE państwa trzeciego, aby zapewnić uwzględnienie wspólnych interesów Unii i Republiki Mołdawii, określonych w niniejszym Układzie.

ROZDZIAŁ 2

Środki ochrony handlu

Sekcja 1

Ogólne środki ochronne

Artykuł 158

Postanowienia ogólne

1. Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z art. XIX GATT 1994 oraz Porozumienia w sprawie środków ochronnych zawartego w załączniku 1 A do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu („Porozumienia WTO”) („Porozumienie w sprawie środków ochronnych”) i art. 5 Porozumienia w sprawie rolnictwa, zawartego w załączniku 1 A do Porozumienia WTO („Porozumienie w sprawie rolnictwa”).

2. Reguły preferencyjnego pochodzenia ustanowione na mocy rozdziału 1 (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu nie mają zastosowania do niniejszej sekcji.

3. Postanowienia niniejszej sekcji nie podlegają rozdziałowi 14 (Rozstrzyganie sporów) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 159

Przejrzystość

1. Strona wszczynająca dochodzenie w sprawie środków ochronnych powiadamia o tym fakcie drugą Stronę, jeżeli druga Strona ma istotny interes gospodarczy.

2. Niezależnie od art. 158 niniejszego Układu, Strona wszczynająca dochodzenie w sprawie środków ochronnych i zamierzająca wprowadzić środki ochronne niezwłocznie przedkłada na wniosek drugiej Strony pisemne powiadomienie ad hoc dotyczące wszystkich ważnych informacji prowadzących do wszczęcia dochodzenia w sprawie środków ochronnych oraz nałożenia takich środków, w tym, w stosownych przypadkach, informacji na temat wszczęcia dochodzenia w sprawie środków ochronnych, na temat tymczasowych ustaleń oraz ustaleń końcowych wynikających z dochodzenia, jak również oferuje drugiej Stronie możliwość przeprowadzenia konsultacji.

3. Do celów niniejszego artykułu uważa się, że Strona ma istotny interes gospodarczy, jeżeli należy do pięciu największych dostawców produktu będącego przedmiotem przywozu w okresie ostatnich trzech lat, pod względem wielkości albo wartości w ujęciu bezwzględnym.

Artykuł 160

Zastosowanie środków

1. Nakładając środki ochronne, Strony starają się to czynić w sposób w najmniejszym stopniu wpływający na dwustronną wymianę handlową.

2. Do celów ust. 1, jeżeli jedna Strona uzna wymogi prawne związane z nałożeniem ostatecznych środków ochronnych za spełnione i zamierza wprowadzić takie środki, powiadamia drugą Stronę i umożliwia przeprowadzenie dwustronnych konsultacji. Jeżeli nie znaleziono satysfakcjonującego rozwiązania w ciągu 30 dni od dnia powiadomienia, Strona dokonująca przywozu może podjąć odpowiednie środki w celu rozwiązania problemu.

Sekcja 2

Środki antydumpingowe i wyrównawcze

Artykuł 161

Postanowienia ogólne

1. Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki na mocy art. VI GATT 1994, Porozumienia w sprawie stosowania art. VI GATT 1994, zawartego w załączniku 1 A do Porozumienia WTO („Porozumienie antydumpingowe”), oraz Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych, zawartego w załączniku 1 A do Porozumienia WTO („Porozumienie w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych”).

2. Reguły preferencyjnego pochodzenia ustanowione na mocy rozdziału 1 (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu nie mają zastosowania do niniejszej sekcji.

3. Postanowienia niniejszej sekcji nie podlegają rozdziałowi 14 (Rozstrzyganie sporów) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 162

Przejrzystość

1. Strony uzgadniają, że środki antydumpingowe i wyrównawcze powinny być stosowane w pełnej zgodności z wymogami zawartymi odpowiednio w Porozumieniu antydumpingowym oraz w Porozumieniu w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych i powinny opierać się na sprawiedliwym i przejrzystym systemie.

2. Strony zapewniają, niezwłocznie po wprowadzeniu tymczasowych środków i przed podjęciem ostatecznej decyzji, pełne i właściwe ujawnienie wszystkich zasadniczych faktów i ustaleń, które stanowią podstawę decyzji o zastosowaniu środków, bez uszczerbku dla art. 6 ust. 5 Porozumienia antydumpingowego i art. 12 ust. 4 Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych. Ujawnienie dokonywane jest w formie pisemnej oraz zapewnia zainteresowanym stronom odpowiedni czas na przedstawienie uwag.

3. Pod warunkiem że nie powoduje to niepotrzebnego opóźnienia w zakresie prowadzonego dochodzenia, każdej zainteresowanej stronie zapewnia się możliwość bycia wysłuchanym i wyrażenia swoich opinii podczas dochodzenia antydumpingowego lub dochodzenia antysubsydyjnego.

Artykuł 163

Uwzględnienie interesu publicznego

Strona może nie stosować środków antydumpingowych lub wyrównawczych w przypadku, gdy na podstawie informacji udostępnionych w toku dochodzenia można jasno stwierdzić, że stosowanie takich środków nie leży w interesie publicznym. Ustalenie, czy występuje interes publiczny, opiera się na ocenie ogółu różnych interesów, w tym interesu przemysłu krajowego oraz użytkowników, konsumentów i importerów w zakresie, w jakim dostarczyli oni organom prowadzącym dochodzenie stosowne informacje.

Artykuł 164

Zasada niższego cła

W przypadku gdy Strona postanawia nałożyć tymczasowe lub ostateczne cło antydumpingowe lub wyrównawcze, kwota takiego cła nie może przekraczać marginesu dumpingu ani łącznej kwoty subsydiów stanowiących podstawę środków wyrównawczych, natomiast powinna być niższa od marginesu dumpingu lub łącznej kwoty subsydiów stanowiących podstawę środków wyrównawczych, jeżeli takie niższe cło będzie odpowiednie, aby usunąć szkodę wyrządzoną przemysłowi krajowemu.

Sekcja 3

Dwustronne środki ochronne

Artykuł 165

Stosowanie dwustronnych środków ochronnych

1. Jeżeli, w wyniku obniżenia lub zniesienia należności celnych na mocy niniejszego Układu, towary pochodzące z terytorium jednej Strony są przedmiotem przywozu na terytorium drugiej Strony w tak dużych ilościach w ujęciu bezwzględnym lub względem produkcji krajowej oraz w takich warunkach, że mogą wyrządzić poważną szkodę lub grozić wyrządzeniem takiej szkody przemysłowi krajowemu produkującemu towary podobne lub bezpośrednio konkurujące, Strona dokonująca przywozu może wprowadzić środki przewidziane w ust. 2 zgodnie z warunkami i procedurami ustanowionymi w niniejszej sekcji.

2. Strona dokonująca przywozu może wprowadzić dwustronne środki ochronne, które:

a) wstrzymają dalsze obniżki stawki należności celnej nałożonej na dany towar i ustanowionej na mocy niniejszego Układu; lub

b) zwiększą stawkę należności celnej nałożonej na dany towar do poziomu, który nie przekracza poziomu niższego niż:

(i) stawka KNU należności celnej nałożonej na dany towar obowiązującej w momencie wprowadzania środka; lub

(ii) podstawowa stawka należności celnej wskazana w harmonogramach zawartych w załączniku XV zgodnie z art. 147 niniejszego Układu.

Artykuł 166

Wyjątki i ograniczenia

1. Strona powiadamia pisemnie drugą Stronę o wszczęciu dochodzenia opisanego w ust. 2 i prowadzi konsultacje z drugą Stroną możliwie najwcześniej przed zastosowaniem dwustronnych środków ochronnych, w celu przeglądu informacji wynikających z dochodzenia oraz wymiany uwag na temat środków.

2. Strona stosuje dwustronne środki ochronne dopiero po tym, jak właściwe organy przeprowadzą dochodzenie zgodnie z art. 3 i art. 4 ust. 2 lit. c) Porozumienia w sprawie środków ochronnych. W tym celu art. 3 i art. 4 ust. 2 lit. c) Porozumienia w sprawie środków ochronnych zostają włączone do niniejszego Układu i stanowią jego część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

3. Prowadząc dochodzenie opisane w ust. 2 niniejszego artykułu, Strona przestrzega wymogów określonych w art. 4 ust. 2 lit. a) Porozumienia w sprawie środków ochronnych. W tym celu art. 4 ust. 2 lit. a) Porozumienia w sprawie środków ochronnych zostaje włączony do niniejszego Układu i stanowi jego część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby jej właściwe organy zakończyły każde dochodzenie opisane w ust. 2 w terminie jednego roku od jego wszczęcia.

5. Żadna ze Stron nie może stosować dwustronnych środków ochronnych:

a) z wyjątkiem takiego zakresu i przez taki okres, jakie są niezbędne, aby zapobiec lub zaradzić poważnej szkodzie i ułatwić dostosowanie przemysłu krajowego;

b) przez okres dłuższy niż dwa lata. Okres ten może jednak zostać przedłużony maksymalnie o kolejne dwa lata, jeżeli właściwe organy Strony dokonującej przywozu stwierdzą, zgodnie z procedurami wskazanymi w niniejszym artykule, że dalsze obowiązywanie środków jest konieczne, aby zapobiec lub zaradzić poważnej szkodzie oraz ułatwić dostosowanie przemysłu krajowego, oraz że istnieją dowody na istnienie procesu dostosowania w przemyśle, pod warunkiem że całkowity okres stosowania środka ochronnego, łącznie z okresem wstępnego stosowania i ewentualnym przedłużeniem, nie przekroczy czterech lat;

c) po upływie okresu przejściowego; ani

d) w odniesieniu do tego samego produktu, w tym samym czasie co środek zastosowany na podstawie art. XIX GATT 1994 i Porozumienia w sprawie środków ochronnych.

6. W przypadku gdy jedna ze Stron znosi dwustronny środek ochronny, stawka należności celnej odpowiada stawce, która obowiązywałaby zgodnie z harmonogramem zawartym w załączniku XV do niniejszego Układu, gdyby nie zastosowano tego środka.

Artykuł 167

Środki tymczasowe

W krytycznych okolicznościach, w przypadku gdy opóźnienie mogłoby wyrządzić trudną do naprawienia szkodę, Strona może zastosować dwustronny środek ochronny na zasadzie tymczasowej po wstępnym stwierdzeniu, że istnieją wyraźne dowody wskazujące na wzrost przywozu towaru pochodzącego z terytorium drugiej Strony w wyniku obniżenia lub zniesienia należności celnej na mocy niniejszego Układu, oraz że taki przywóz może wyrządzić poważną szkodę przemysłowi krajowemu lub stanowić takie zagrożenie. Obowiązywanie tymczasowego środka nie może przekraczać 200 dni, a podczas tego okresu Strona musi przestrzegać wymogów art. 166 ust. 2 i 3 niniejszego Układu. Strona bezzwłocznie zwraca zapłacone cło przekraczające wysokość stawki celnej określonej w załączniku XV do niniejszego Układu, jeżeli dochodzenie opisane w art. 166 ust. 2 niniejszego Układu nie doprowadzi do stwierdzenia, że wymogi art. 165 niniejszego Układu zostały spełnione. Okres obowiązywania tymczasowego środka jest wliczany w okres wskazany w art. 166 ust. 5 lit. b) niniejszego Układu.

Artykuł 168

Wyrównania

1. Strona stosująca dwustronny środek ochronny prowadzi konsultacje z drugą Stroną, aby wspólnie ustalić odpowiednie wyrównanie dotyczące liberalizacji handlu w formie koncesji wywierających zasadniczo równoważne skutki handlowe lub mających wartość równoważną dodatkowym cłom, które mogą wynikać z wprowadzenia środka ochronnego. Strona przewiduje możliwość przeprowadzenia takich konsultacji nie później niż 30 dni po zastosowaniu dwustronnego środka ochronnego.

2. Jeżeli konsultacje na mocy ust. 1 nie doprowadzą w terminie 30 dni po ich rozpoczęciu do porozumienia w sprawie wyrównania dotyczącego liberalizacji handlu, Strona, której towary podlegają środkowi ochronnemu, może zawiesić stosowanie koncesji wywierających zasadniczo równoważne skutki handlowe względem Strony, która wprowadziła środek ochronny.

3. Prawo do zawieszenia, o którym mowa w ust. 2, nie może być wykonywane podczas pierwszych 24 miesięcy obowiązywania dwustronnego środka ochronnego, pod warunkiem że środek ochronny spełnia wymagania niniejszej Umowy.

Artykuł 169

Definicje

Do celów niniejszej sekcji:

a) „poważna szkoda” lub „groźba poważnej szkody” rozumiana jest zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) i b) Porozumienia w sprawie środków ochronnych. W tym celu art. 4 ust. 1 lit. a) i b) Porozumienia w sprawie środków ochronnych zostaje włączony do niniejszego Układu i stanowi jego część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian; oraz

b) okres przejściowy oznacza okres dziesięciu lat od daty wejścia w życie niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 3

Bariery techniczne w handlu, normalizacja, metrologia, akredytacja i ocena zgodności

Artykuł 170

Zakres stosowania i definicje

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do opracowywania, przyjmowania i stosowania norm, przepisów technicznych i procedur oceny zgodności, określonych w Porozumieniu w sprawie barier technicznych w handlu, zawartym w załączniku 1 A do Porozumienia WTO („Porozumienie TBT”), które mogą mieć wpływ na handel towarami między Stronami.

2. Niezależnie od ust. 1 niniejszego artykułu, niniejszy rozdział nie ma zastosowania do środków sanitarnych i fitosanitarnych określonych w załączniku A do Porozumienia w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych zawartego w załączniku 1 A do Porozumienia WTO („Porozumienie SPS”) ani do specyfikacji zakupów opracowanych przez organy władz publicznych, dotyczących ich własnych wymogów w zakresie produkcji lub konsumpcji.

3. Do celów niniejszego rozdziału zastosowanie mają definicje zawarte w załączniku 1 do Porozumienia TBT.

Artykuł 171

Uznanie postanowień Porozumienia TBT

Strony potwierdzają istniejące prawa i obowiązki wobec siebie nawzajem, wynikające z Porozumienia TBT, które zostaje niniejszym włączone do niniejszego Układu i stanowi jego część.

Artykuł 172

Współpraca techniczna

1. Strony wzmacniają współpracę w dziedzinie norm, przepisów technicznych, metrologii, nadzoru rynku, akredytacji i systemów oceny zgodności w celu poszerzenia wzajemnego zrozumienia swoich systemów oraz ułatwienia dostępu do swoich rynków. W tym celu mogą one nawiązać dialog regulacyjny na poziomie horyzontalnym i sektorowym.

2. W ramach współpracy Strony starają się określić, rozwinąć i promować inicjatywy ułatwiające wymianę handlową, które mogą obejmować między innymi, lecz nie wyłącznie:

a) wzmacnianie współpracy regulacyjnej poprzez wymianę danych i doświadczeń oraz poprzez współpracę naukowo-techniczną w celu poprawy jakości swoich przepisów technicznych, norm, nadzoru rynku, oceny zgodności i akredytacji oraz efektywnego wykorzystania zasobów regulacyjnych;

b) promowanie i stymulowanie współpracy dwustronnej między swoimi – publicznymi lub prywatnymi – organizacjami odpowiedzialnymi za metrologię, normalizację, nadzór rynku, ocenę zgodności i akredytację;

c) sprzyjanie rozwojowi wysokiej jakości infrastruktury na potrzeby normalizacji, metrologii, akredytacji, oceny zgodności i systemu nadzoru rynku w Republice Mołdawii;

d) promowanie udziału Republiki Mołdawii w pracach odpowiednich organizacji europejskich;

e) poszukiwanie rozwiązań w przypadku powstawania barier w handlu; oraz

f) koordynowanie swoich stanowisk w międzynarodowych organizacjach handlowych i regulacyjnych, takich jak WTO oraz Europejska Komisja Gospodarcza Organizacji Narodów Zjednoczonych („EKG ONZ”).

Artykuł 173

Zbliżenie przepisów technicznych, norm i oceny zgodności

1. Republika Mołdawii podejmuje niezbędne działania w celu stopniowego osiągnięcia zgodności z unijnymi przepisami technicznymi, normami, metrologią, akredytacją, oceną zgodności, odpowiednimi systemami i systemem nadzoru rynku, oraz zobowiązuje się przestrzegać zasad i praktyk określonych w odnośnym dorobku prawnym Unii.

2. Aby osiągnąć cele określone w ust. 1, Republika Mołdawii:

a) stopniowo włącza odnośny dorobek prawny Unii do swojego prawodawstwa zgodnie z postanowieniami załącznika XVI do niniejszego Układu; oraz

b) przeprowadza reformy administracyjne i instytucjonalne, niezbędne do stworzenia skutecznego i przejrzystego systemu, którego wymaga wykonanie niniejszego rozdziału.

3. Republika Mołdawii powstrzymuje się od zmiany swoich przepisów horyzontalnych i sektorowych, z wyjątkiem zmian koniecznych do stopniowego dostosowania tych przepisów do odnośnego dorobku prawnego Unii i utrzymania tego dostosowania; powiadamia także Unię o zmianach w swoich przepisach krajowych.

4. Republika Mołdawii zapewnia udział swoich odpowiednich organów krajowych w europejskich i międzynarodowych organizacjach zajmujących się normalizacją, metrologią prawną i podstawową oraz oceną zgodności, w tym akredytacją, zgodnie z obszarem działalności tych organów i dostępnymi dla nich możliwościami członkostwa.

5. W celu zintegrowania jej systemu normalizacji Republika Mołdawii:

a) dokonuje stopniowej transpozycji ogółu norm europejskich (EN) do norm krajowych, co obejmuje również europejskie normy zharmonizowane, których dobrowolne stosowanie uznawane jest za zachowanie zgodności z prawodawstwem Unii transponowanym do prawodawstwa Republiki Mołdawii;

b) wraz z transpozycją tych norm wycofuje sprzeczne z nimi normy krajowe; oraz

c) stopniowo wypełnia warunki pełnego członkostwa w europejskich organizacjach normalizacyjnych.

6. Po wejściu w życie niniejszego Układu Republika Mołdawii przedkłada Unii coroczne sprawozdania z działań przedsięwziętych zgodnie z załącznikiem XVI do niniejszego Układu. W razie niezrealizowania działań przedstawionych w załączniku XVI do niniejszego Układu w przewidzianym w nim terminie Republika Mołdawii przedstawia nowy harmonogram ukończenia takich działań. Załącznik XVI do niniejszego Układu może zostać dostosowany przez Strony.

Artykuł 174

Układ w sprawie oceny zgodności i zatwierdzania wyrobów przemysłowych (ACAA)

1. Strony zgodnie postanawiają dodać jako protokół do niniejszego Układu Układ w sprawie oceny zgodności i zatwierdzania wyrobów przemysłowych (ACAA) obejmujący sektory wymienione w wykazie zawartym w załączniku XVI do niniejszego Układu, które po uzgodnieniu uznaje się za dostosowane, po tym jak Unia sprawdzi, czy odpowiednie prawodawstwo sektorowe i horyzontalne, instytucje i normy Republiki Mołdawii zostały w pełni dostosowane do prawodawstwa, instytucji i norm Unii. Układ ACAA ma zostać ostatecznie rozszerzony na sektory wymienione w załączniku XVI do niniejszego Układu.

2. Układ ACAA będzie stanowić, że handel wyrobami w sektorach objętych tym układem odbywa się między Stronami na takich samych warunkach, jakie mają zastosowanie w handlu tymi wyrobami między państwami członkowskimi.

Artykuł 175

Oznakowywanie i etykietowanie

1. Bez uszczerbku dla art. 173 i 174 niniejszego Układu, w odniesieniu do przepisów technicznych dotyczących wymogów w zakresie etykietowania lub oznakowania, Strony potwierdzają zasady określone w rozdziale 2.2 Porozumienia TBT, stanowiące, że wymogi takie nie mogą być opracowywane, przyjmowane ani stosowane w celu tworzenia niepotrzebnych przeszkód w handlu międzynarodowym ani nie mogą mieć takiego skutku. Z tego względu wymogi dotyczące etykietowania lub oznakowania nie mogą ograniczać handlu w stopniu większym niż to konieczne do osiągnięcia uzasadnionego celu, biorąc pod uwagę zagrożenia, jakie mogłoby wywołać nieosiągnięcie tego celu.

2. W kwestii obowiązkowego oznakowania lub etykietowania Strony zgodnie postanawiają:

a) podejmować wysiłki w kierunku minimalizacji wymogów dotyczących oznakowania lub etykietowania z wyjątkiem wymogów niezbędnych do przyjęcia dorobku prawnego Unii w tej dziedzinie oraz do ochrony zdrowia, bezpieczeństwa lub środowiska bądź z uwagi na inne uzasadnione cele polityki publicznej; oraz

b) zachować prawo do wymagania, aby informacje umieszczane na oznaczeniach lub etykietach były w określonym języku.

ROZDZIAŁ 4

Środki sanitarne i fitosanitarne

Artykuł 176

Cel

1. Celem niniejszego rozdziału jest ułatwienie handlu między Stronami towarami, których dotyczą środki sanitarne i fitosanitarne (środki SPS), przy równoczesnym zapewnieniu ochrony życia i zdrowia ludzi, zwierząt i roślin poprzez:

a) zapewnienie pełnej przejrzystości w kwestii środków mających zastosowanie do handlu, wymienionych w załączniku XVII do niniejszego Układu;

b) zbliżenie systemu regulacyjnego Republiki Mołdawii do systemu regulacyjnego Unii;

c) uznawanie statusu Stron pod względem zdrowia zwierząt i roślin oraz stosowanie zasady regionalizacji;

d) ustanowienie mechanizmu uznawania równoważności środków utrzymywanych przez Stronę i wymienionych w załączniku XVII do niniejszego Układu;

e) dalsze wykonywanie Porozumienia SPS;

f) ustanowienie mechanizmów i procedur w zakresie ułatwiania handlu; oraz

g) poprawę komunikacji i współpracy między Stronami w sprawie środków wymienionych w załączniku XVII do niniejszego Układu.

2. Celem niniejszego rozdziału jest osiągnięcie porozumienia między Stronami w kwestii norm dotyczących dobrostanu zwierząt.

Artykuł 177

Zobowiązania wielostronne

Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z porozumień WTO, a w szczególności Porozumienia SPS.

Artykuł 178

Zakres stosowania

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do wszystkich środków sanitarnych i fitosanitarnych Strony, które mogą bezpośrednio lub pośrednio wpływać na handel między Stronami, w tym do wszystkich środków wymienionych w załączniku XVII do niniejszego Układu.

Artykuł 179

Definicje

Do celów niniejszego artykułu stosuje się następujące definicje:

1) „środki sanitarne i fitosanitarne” (środki SPS) oznaczają środki zdefiniowane w pkt 1 załącznika A do Porozumienia SPS;

2) „zwierzęta” oznaczają zwierzęta zdefiniowane w Kodeksie zdrowia zwierząt lądowych lub Kodeksie zdrowia zwierząt wodnych Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt („OIE”);

3) „produkty pochodzenia zwierzęcego” oznaczają produkty pochodzące od zwierząt, w tym produkty pochodzące od zwierząt wodnych, zdefiniowane w Kodeksie zdrowia zwierząt wodnych OIE;

4) „produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczone do spożycia przez ludzi” oznaczają produkty pochodzenia zwierzęcego wymienione w części 2 (II) załącznika XVII-A do niniejszego Układu;

5) „rośliny” oznaczają żywe rośliny i określone żywe części roślin, w tym nasiona:

a) owoce w znaczeniu botanicznym, inne niż głęboko zamrożone;

b) warzywa, inne niż głęboko zamrożone;

c) bulwy, cebulki, cebule, kłącza;

d) kwiaty cięte;

e) gałęzie z liśćmi;

f) drzewa ścięte z zachowanym listowiem;

g) roślinne hodowle tkankowe; h) liście, liście ozdobne;

i) aktywny pyłek; oraz

j) pączki, szczepy, sadzonki;

6) „produkty roślinne” oznaczają produkty pochodzenia roślinnego, nieprzetworzone lub poddane prostej obróbce, o ile nie są to rośliny, wymienione w części 3 załącznika XVII-A do niniejszego Układu;

7) „nasiona” oznaczają nasiona w znaczeniu botanicznym, przeznaczone do siewu;

8) „agrofagi” lub „organizmy szkodliwe” oznaczają wszelkie gatunki, szczepy lub biotypy roślin, zwierząt lub czynników chorobotwórczych, szkodliwe dla roślin lub produktów roślinnych;

9) „strefa chroniona” w odniesieniu do określonego, regulowanego organizmu szkodliwego oznacza urzędowo określony obszar geograficzny w Unii, w którym ten organizm nie występuje pomimo sprzyjających warunków i jego obecności w innych częściach Unii;

10) „choroba zwierząt” oznacza kliniczne lub patologiczne objawy zakażenia u zwierząt;

11) „choroba zwierząt akwakultury” oznacza zakażenie kliniczne lub niekliniczne jednym lub większą liczbą czynników etiologicznych chorób, o których mowa w Kodeksie zdrowia zwierząt wodnych OIE;

12) „zakażenie u zwierząt” oznacza sytuację, w której zwierzęta są nosicielami czynnika zakaźnego, wykazując kliniczne lub patologiczne objawy zakażenia lub nie wykazując takich objawów;

13) „normy dotyczące dobrostanu zwierząt” oznaczają normy dotyczące ochrony zwierząt opracowane i stosowane przez Strony oraz, w stosownych przypadkach, zgodne z normami OIE;

14) „właściwy poziom” ochrony sanitarnej i fitosanitarnej oznacza właściwy poziom ochrony sanitarnej i fitosanitarnej określony w pkt 5 załącznika A do Porozumienia SPS;

15) „region”, w odniesieniu do zdrowia zwierząt, oznacza strefę lub region zdefiniowane w Kodeksie zdrowia zwierząt lądowych OIE, a w odniesieniu do akwakultury – strefę zdefiniowaną w Międzynarodowym kodeksie zdrowia zwierząt wodnych OIE. W odniesieniu do Unii pojęcie „terytorium” lub „kraj” oznacza terytorium Unii;

16) „ obszar wolny od agrofaga” oznacza obszar, w którym dany agrofag nie występuje, co wykazano na podstawie dowodów naukowych, oraz w którym, w stosownych przypadkach, stan ten jest utrzymywany urzędowo;

17) „regionalizacja” oznacza pojęcie regionalizacji opisane w art. 6 Porozumienia SPS;

18) „przesyłka” oznacza pewną ilość żywych zwierząt lub produktów pochodzenia zwierzęcego tego samego typu, objętych tym samym świadectwem lub dokumentem, przemieszczaną tym samym środkiem transportu, wysłaną przez jeden podmiot i pochodzącą z terytorium tej samej Strony dokonującej wywozu lub regionu bądź regionów tej Strony. Przesyłka zawierająca zwierzęta może składać się z jednej lub większej liczby partii. Przesyłka zawierająca produkty pochodzenia zwierzęcego może składać się z jednego lub różnych towarów bądź jednej lub większej liczby partii;

19) „przesyłka roślin lub produktów roślinnych” oznacza pewną ilość roślin, produktów roślinnych lub innych przedmiotów, przemieszczaną z terytorium jednej Strony na terytorium drugiej Strony i objętą w razie konieczności jednym świadectwem fitosanitarnym. Przesyłka może składać się z jednego lub różnych towarów bądź jednej lub większej liczby partii;

20) „partia” oznacza pewną liczbę jednostek jednego towaru, która charakteryzuje się jednorodnością składu i pochodzenia i stanowi część przesyłki;

21) „równoważność do celów handlowych” („równoważność”) oznacza sytuację, w której Strona dokonująca przywozu uznaje środki wymienione w załączniku XVII do niniejszego Układu stosowane przez Stronę dokonującą wywozu za równoważne swoim własnym – nawet jeśli różnią się one od jej własnych – o ile Strona dokonująca wywozu w obiektywny sposób wykaże Stronie dokonującej przywozu, że jej środki zapewniają osiągnięcie właściwego poziomu bezpieczeństwa sanitarnego lub fitosanitarnego Strony dokonującej przywozu bądź możliwy do zaakceptowania poziom ryzyka;

22) „sektor” oznacza strukturę produkcji i handlu w odniesieniu do produktu lub kategorii produktów Strony;

23) „podsektor” oznacza wyraźnie określoną i kontrolowaną część sektora;

24) „towar” oznacza produkty lub przedmioty przemieszczane do celów handlowych, w te, o których mowa w pkt 2–7;

25) „szczególne zezwolenie na przywóz” oznacza formalne uprzednie zezwolenie wydane przez właściwe organy Strony dokonującej przywozu, skierowane do indywidualnego importera jako warunek przywozu jednej lub wielu przesyłek towaru z terytorium Strony dokonującej wywozu w zakresie niniejszego rozdziału;

26) „dni robocze” oznaczają dni tygodnia z wyjątkiem niedziel, sobót oraz dni ustawowo wolnych od pracy w jednej ze Stron;

27) „inspekcja” oznacza sprawdzenie jakiegokolwiek aspektu paszy, żywności, zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt w celu weryfikacji, czy w danym aspekcie lub aspektach zachowana jest zgodność z wymogami prawa paszowego i żywnościowego oraz prawa w zakresie zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt;

28) „inspekcja w zakresie zdrowia roślin” oznacza urzędowe wzrokowe sprawdzenie roślin, produktów roślinnych lub innych przedmiotów regulowanych w celu ustalenia ewentualnej obecności agrofagów oraz ustalenia zgodności z przepisami fitosanitarnymi;

29) „weryfikacja” oznacza sprawdzenie, poprzez zbadanie i rozpatrzenie obiektywnych dowodów, czy spełnione zostały określone wymogi.

Artykuł 180

Właściwe organy

Podczas pierwszego posiedzenia Podkomitetu ds. Zarządzania Sanitarnego i Fitosanitarnego („ Podkomitet SPS”), o którym mowa w art. 191 niniejszego Układu, Strony informują się nawzajem o strukturze i organizacji ich właściwych organów oraz podziale kompetencji między nimi. Strony informują się wzajemnie o wszelkich zmianach w zakresie struktury, organizacji i podziału kompetencji, w tym punktów kontaktowych, tych właściwych organów.

Artykuł 181

Stopniowe zbliżenie przepisów

1. Republika Mołdawii stopniowo zbliża swoje przepisy w kwestiach sanitarnych, fitosanitarnych i dotyczących dobrostanu zwierząt do przepisów Unii określonych w załączniku XXIV do niniejszego Układu.

2. Strony współpracują w zakresie stopniowego zbliżenia przepisów i budowania zdolności.

3. Podkomitet SPS regularnie monitoruje postępy w procesie zbliżenia, określonym w załączniku XXIV do niniejszego Układu, w celu sformułowania niezbędnych zaleceń dotyczących zbliżenia przepisów.

4. Najpóźniej trzy miesiące po wejściu w życie niniejszego Układu Republika Mołdawii przedkłada wykaz środków prawodawczych UE dotyczących środków sanitarnych, fitosanitarnych, dobrostanu zwierząt i innych obszarów, w których Republika Mołdawii dokona zbliżenia przepisów. Wykaz ten jest podzielony na obszary priorytetowe dotyczące środków zdefiniowanych w załączniku XVII do niniejszej Umowy, z określeniem towarów lub grup towarów objętych środkami służącymi zbliżeniu. Wykaz dotyczący zbliżenia służy za punkt odniesienia przy wykonywaniu niniejszego rozdziału.

5. Wykaz dotyczący zbliżenia oraz zasady oceny postępów w procesie zbliżenia zostaną dodane do załącznika XXIV do niniejszego Układu i będą oparte na zasobach technicznych i finansowych Republiki Mołdawii.

Artykuł 182

Uznawanie, w celach handlowych, statusu pod względem zdrowia zwierząt i obecności agrofagów oraz warunków regionalnych

Uznawanie statusu w odniesieniu do chorób zwierząt, zakażeń u zwierząt lub agrofagów

1. W odniesieniu do chorób i zakażeń u zwierząt (w tym chorób odzwierzęcych) zastosowanie mają następujące postanowienia:

a) Strona dokonująca przywozu uznaje do celów handlowych status Strony dokonującej wywozu lub jej regionów pod względem zdrowia zwierząt, stwierdzony zgodnie z procedurą określoną w części A załącznika XIX do niniejszego Układu, w zakresie chorób zwierząt określonych w załączniku XVIII-A do niniejszego Układu;

b) w przypadku gdy Strona uzna, że jej terytorium lub jeden z regionów ma szczególny status w odniesieniu do konkretnej choroby zwierząt, innej niż choroby wymienione w załączniku XVIII-A do niniejszego Układu, może ona zażądać uznania tego statusu zgodnie z procedurą określoną w części C załącznika XIX do niniejszego Układu. Strona dokonująca przywozu może zażądać gwarancji w odniesieniu do przywozu żywych zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego, odpowiednio do uzgodnionego statusu Stron;

c) za podstawę wzajemnego handlu Strony uznają status terytoriów lub regionów bądź status w sektorze lub podsektorze Stron, związany z częstością występowania lub zachorowalnością dotyczącą choroby zwierząt innej niż choroby wymienione w załączniku XVIII-A do niniejszego Układu, bądź z zakażeniami u zwierząt, lub w stosownych przypadkach – z zagrożeniem z nimi związanym, określonym przez OIE. W odniesieniu do przywozu żywych zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego Strona dokonująca przywozu może zażądać gwarancji odpowiednich do określonego statusu, zgodnie z zaleceniami OIE; oraz

d) bez uszczerbku dla art. 184, 186 i 190 niniejszego Układu i o ile Strona dokonująca przywozu nie wniesie wyraźnego sprzeciwu i nie zażąda uzupełniających lub dodatkowych informacji, konsultacji lub weryfikacji, każda ze Stron bez zbędnej zwłoki podejmuje niezbędne środki prawodawcze i administracyjne w celu umożliwienia handlu na podstawie lit. a), b) i c) niniejszego ustępu.

2. W odniesieniu do agrofagów zastosowanie mają następujące postanowienia:

a) Strony uznają w celach handlowych ich status dotyczący obecności agrofagów określonych w załączniku XVIII-B do niniejszego Układu, określony w załączniku XIX-B do niniejszego Układu; oraz

b) bez uszczerbku dla art. 184, 186 i 190 niniejszego Układu i o ile Strona dokonująca przywozu nie wniesie wyraźnego sprzeciwu i nie zażąda uzupełniających lub dodatkowych informacji, konsultacji lub weryfikacji, każda ze Stron bez zbędnej zwłoki podejmuje niezbędne środki prawodawcze i administracyjne w celu umożliwienia handlu na podstawie lit. a) niniejszego ustępu.

Uznawanie regionalizacji i podziału na strefy, obszarów wolnych od agrofaga i stref chronionych

3. Strony uznają pojęcia regionalizacji oraz obszarów wolnych od agrofaga, określone w Międzynarodowej konwencji ochrony roślin (IPPC) z 1997 r. i Międzynarodowych Standardach dla Środków Fitosanitarnych (ISPM) Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), a także pojęcie stref chronionych określonych w dyrektywie Rady 2000/29/WE z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie środków ochronnych przed wprowadzaniem do Wspólnoty organizmów szkodliwych dla roślin lub produktów roślinnych i przed ich rozprzestrzenianiem się we Wspólnocie, i zgodnie postanawiają stosować te pojęcia w handlu między sobą.

4. Strony zgodnie postanawiają, że decyzje dotyczące regionalizacji w sprawie chorób zwierząt i ryb wymienionych w załączniku XVIII-A do niniejszego Układu oraz w sprawie agrofagów wymienionych w załączniku XVIII-B do niniejszego Układu podejmuje się zgodnie z postanowieniami części A i B załącznika XIX do niniejszego Układu.

5. Jeżeli chodzi o choroby zwierząt, zgodnie z postanowieniami art. 184 niniejszego Układu, Strona dokonująca wywozu starająca się o uznanie swojej decyzji w sprawie regionalizacji przez Stronę dokonującą przywozu powiadamia o zastosowanych przez siebie środkach, podając pełne wyjaśnienie i dane stanowiące podstawę dokonanych ustaleń i podjętych decyzji. Bez uszczerbku dla art. 185 niniejszego Układu i o ile Strona dokonująca przywozu nie wniesie wyraźnego sprzeciwu i nie zażąda dodatkowych informacji, konsultacji lub weryfikacji w ciągu 15 dni roboczych po otrzymaniu powiadomienia, decyzje dotyczące regionalizacji, których dotyczyło powiadomienie, uznaje się za przyjęte.

Konsultacje, o których mowa w akapicie pierwszym niniejszego ustępu, odbywają się zgodnie z art. 185 ust. 3 niniejszego Układu. Strona dokonująca przywozu dokonuje oceny dodatkowych informacji w ciągu 15 dni roboczych od dnia ich otrzymania. Weryfikację, o której mowa w akapicie pierwszym niniejszego ustępu, przeprowadza się zgodnie z art. 188 niniejszego Układu w ciągu 25 dni roboczych od dnia otrzymania wniosku o weryfikację.

6. W kwestii agrofagów każda ze Stron zapewnia, aby w handlu roślinami, produktami roślinnymi i innymi towarami był brany pod uwagę – odpowiednio – status pod względem obecności agrofagów na obszarze uznanym przez drugą Stronę za strefę chronioną lub za obszar wolny od agrofaga. Strona ubiegająca się o uznanie swojego obszaru wolnego od agrofaga przez drugą Stronę powiadamia o wprowadzonych przez siebie środkach oraz – na wniosek drugiej Strony – przedstawia pełne uzasadnienie i dane stanowiące podstawę ustanowienia i utrzymywania obszaru, zgodnie z wytycznymi FAO lub IPPC, w tym ISPM. Bez uszczerbku dla art. 190 niniejszego Układu i o ile Strona nie wniesie wyraźnego sprzeciwu i nie zażąda dodatkowych informacji, konsultacji lub weryfikacji w ciągu trzech miesięcy następujących po notyfikacji, decyzje dotyczące regionalizacji obszarów wolnych od agrofaga, których dotyczyło powiadomienie, uznaje się za przyjęte.

Konsultacje, o których mowa w akapicie pierwszym niniejszego ustępu, odbywają się zgodnie z art. 185 ust. 3 niniejszego Układu. Strona dokonująca przywozu przeprowadza ocenę dodatkowych informacji w ciągu trzech miesięcy od dnia ich otrzymania. Weryfikację, o której mowa w akapicie pierwszym niniejszego ustępu, przeprowadza się zgodnie z art. 188 niniejszego Układu w ciągu 12 miesięcy od dnia otrzymania wniosku o weryfikację, z uwzględnieniem biologii agrofagów i upraw, których sprawa dotyczy.

7. Po zakończeniu procedur, o których mowa w ust. 4–6 niniejszego artykułu, oraz bez uszczerbku dla art. 190 niniejszego Układu, każda ze Stron bez zbędnej zwłoki podejmuje niezbędne środki prawodawcze i administracyjne w celu umożliwienia handlu na tej podstawie.

Podział na przedziały

8. Strony zobowiązują się prowadzić dalsze dyskusje w celu wdrożenia zasady podziału na przedziały.

Artykuł 183

Uznanie równoważności

1. Równoważność można uznać w odniesieniu do:

a) pojedynczego środka;

b) grupy środków; lub

c) systemu mającego zastosowanie do sektora, podsektora, towarów lub grup towarów.

2. W odniesieniu do uznawania równoważności Strony postępują zgodnie z procesem określonym w ust. 3. Proces ten obejmuje obiektywne wykazanie równoważności przez Stronę dokonującą wywozu oraz obiektywną ocenę wniosku przez Stronę dokonującą przywozu. Ocena może obejmować inspekcje lub weryfikacje.

3. Na wniosek Strony dokonującej wywozu w sprawie uznania równoważności zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu Strony bez zbędnej zwłoki, a najpóźniej w ciągu trzech miesięcy od dnia otrzymania takiego wniosku przez Stronę dokonującą przywozu, rozpoczynają proces konsultacji obejmujący działania określone w załączniku XXI do niniejszego Układu. W przypadku złożenia wielu wniosków przez Stronę dokonującą wywozu Strony, na wniosek Strony dokonującej przywozu, uzgadniają w ramach Podkomitetu SPS, o którym mowa w art. 191 niniejszego Układu, harmonogram rozpoczęcia i przeprowadzenia procesu, o którym mowa w niniejszym ustępie.

4. Republika Mołdawii powiadamia Unię, gdy tylko ukończone zostanie zbliżenie w efekcie monitorowania przewidzianego w art. 181 ust. 3 niniejszego Układu. Powiadomienie uznaje się za wniosek Republiki Mołdawii o rozpoczęcie procesu uznania równoważności odnośnych środków, zgodnie z ust. 3 niniejszego artykułu.

5. O ile nie postanowiono inaczej, Strona dokonująca przywozu finalizuje proces uznania równoważności, o którym mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, w ciągu 12 miesięcy po dniu otrzymania od Strony dokonującej wywozu wniosku obejmującego dokumentację, w której wykazuje się równoważność. Termin ten może zostać wydłużony w przypadku upraw sezonowych, gdy uzasadnione jest opóźnienie oceny, aby umożliwić weryfikację w odpowiednim okresie wzrostu uprawy.

6. Strona dokonująca przywozu określa równoważność w odniesieniu do roślin, produktów roślinnych i innych towarów zgodnie z odpowiednimi ISPM.

7. Strona dokonująca przywozu może wycofać lub zawiesić równoważność na podstawie jakichkolwiek dokonanych przez jedną ze Stron zmian środków wpływających na równoważność, pod warunkiem że postępowanie odbywa się zgodnie z następującą procedurą:

a) zgodnie z postanowieniami art. 184 ust. 2 niniejszego Układu Strona dokonująca wywozu informuje Stronę dokonującą przywozu o wszelkich propozycjach zmian jej środków uznanych za równoważne, oraz o możliwym wpływie proponowanych środków na uznaną równoważność. W ciągu jednego miesiąca od dnia otrzymania tej informacji Strona dokonująca przywozu informuje Stronę dokonującą wywozu, czy równoważność będzie nadal uznawana na podstawie proponowanych środków;

b) zgodnie z postanowieniami art. 184 ust. 2 niniejszego Układu Strona dokonująca przywozu informuje Stronę dokonującą wywozu o wszelkich propozycjach zmian jej środków, na których opiera się uznanie równoważności, oraz o możliwym wpływie proponowanych środków na uznaną równoważność. W przypadku gdy Strona dokonująca przywozu zaprzestaje uznawania równoważności, Strony mogą uzgodnić warunki ponownego rozpoczęcia procesu, o którym mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, na podstawie proponowanych środków.

8. Uznanie, zawieszenie lub wycofanie równoważności zależy wyłącznie od Strony dokonującej przywozu, która działa zgodnie ze swoimi własnymi ramami administracyjnymi i prawnymi. Strona ta dostarcza Stronie dokonującej wywozu na piśmie pełne uzasadnienie i dane stanowiące podstawę ustaleń i decyzji objętych niniejszym artykułem. W przypadku nieuznania, wycofania lub zawieszenia równoważności Strona dokonująca przywozu informuje Stronę dokonującą wywozu o warunkach, jakie należy spełnić, aby ponownie rozpocząć proces, o którym mowa w ust. 3.

9. Bez uszczerbku dla art. 190 niniejszego Układu Strona dokonująca przywozu nie może wycofać ani zawiesić równoważności przed wejściem w życie proponowanych nowych środków którejkolwiek ze Stron.

10. W przypadku formalnego uznania równoważności przez Stronę dokonującą przywozu na podstawie procesu konsultacji określonego w załączniku XXI do niniejszego Układu Podkomitet SPS zgodnie z procedurą określoną w art. 191 ust. 5 niniejszego Układu potwierdza uznanie równoważności w handlu między Stronami. Decyzja potwierdzająca może również w stosownych przypadkach ustanawiać ograniczenie kontroli fizycznych na granicach, uproszczenie świadectw oraz procedury wstępnego sporządzania list dla przedsiębiorstw.

Status równoważności ujmuje się w załączniku XXV do niniejszego Układu.

Artykuł 184

Przejrzystość i wymiana informacji

1. Bez uszczerbku dla art. 185 niniejszego Układu Strony współpracują w celu zwiększenia wzajemnego zrozumienia w zakresie struktury kontroli urzędowych drugiej Strony oraz mechanizmów służących stosowaniu środków wymienionych w załączniku XVII do niniejszego Układu, a także skuteczności takiej struktury i mechanizmu. Cel ten można osiągnąć między innymi poprzez sprawozdania z międzynarodowych kontroli, gdy zostaną one opublikowane przez Strony. Strony mogą wymieniać informacje na temat wyników takich kontroli lub – stosownie do sytuacji – inne informacje.

2. W ramach zbliżenia przepisów, o którym mowa w art. 181 niniejszego Układu, lub uznawania równoważności, o którym mowa w art. 183 niniejszego Układu, Strony informują się nawzajem o zmianach legislacyjnych i proceduralnych wprowadzonych w odnośnych obszarach.

3. W tym kontekście Unia informuje Republikę Mołdawii z dużym wyprzedzeniem o zmianach w swoim prawodawstwie, aby umożliwić Republice Mołdawii rozważenie stosownych zmian w swoim prawodawstwie.

Należy osiągnąć odpowiedni poziom współpracy w celu usprawnienia przekazywania dokumentów legislacyjnych na wniosek jednej ze Stron.

W tym celu każda ze Stron powiadamia bezzwłocznie drugą Stronę o swoich punktach kontaktowych, w tym o wszelkich zmianach w tych punktach kontaktowych.

Artykuł 185

Powiadomienia, konsultacje i usprawnienie komunikacji

1. Każda ze Stron powiadamia drugą Stronę na piśmie w ciągu dwóch dni roboczych o wszelkim poważnym lub znaczącym ryzyku dla zdrowia ludzkiego bądź zdrowia zwierząt lub roślin, w tym o nagłych przypadkach związanych z kontrolą żywności lub sytuacjach, w których istnieje wyraźnie określone ryzyko poważnych skutków zdrowotnych związanych ze spożyciem produktów pochodzenia zwierzęcego lub produktów roślinnych, a w szczególności:

a) o wszelkich środkach wpływających na decyzje dotyczące regionalizacji, o których mowa w art. 182 niniejszego Układu;

b) o obecności lub rozwoju wszelkich chorób zwierząt wymienionych w załączniku XVIII-A do niniejszego Układu lub zwalczanych agrofagów, wymienionych w załączniku XVIII-B do niniejszego Układu;

c) o ustaleniach mających znaczenie epidemiologiczne lub o istotnym związanym z tym ryzyku w zakresie chorób zwierząt i agrofagów, które nie są wymienione w załącznikach XVIII-A i XVIII-B do niniejszego Układu lub które są nowymi chorobami zwierząt lub agrofagami; oraz

d) o wszelkich dodatkowych środkach wykraczających poza podstawowe wymogi mające zastosowanie do własnych środków podejmowanych przez Strony w celu kontroli lub zwalczania chorób zwierząt lub agrofagów bądź w celu ochrony zdrowia publicznego lub zdrowia roślin oraz o wszelkich zmianach w polityce dotyczącej profilaktyki, w tym w polityce dotyczącej szczepień.

2. Powiadomienia kieruje się na piśmie do punktów kontaktowych, o których mowa w art. 184 ust. 3 niniejszego Układu.

Powiadomienie na piśmie oznacza powiadomienie przesłane pocztą, faksem lub pocztą elektroniczną. Powiadomienia przesyła się wyłącznie między punktami kontaktowymi, o których mowa w art. 184 ust. 3 niniejszego Układu.

3. W przypadku gdy jedna ze Stron ma poważne obawy dotyczące ryzyka dla zdrowia ludzkiego bądź zdrowia zwierząt lub roślin, na wniosek tej Strony organizowane są konsultacje dotyczące tej sytuacji, które odbywają się w najbliższym możliwym terminie, a w każdym razie w ciągu 15 dni roboczych od dnia złożenia takiego wniosku. W takich sytuacjach każda ze Stron podejmuje wysiłki w celu zapewnienia wszelkich informacji niezbędnych do uniknięcia zakłóceń w handlu oraz w celu osiągnięcia rozwiązania możliwego do przyjęcia przez obie Strony, zgodnego z ochroną zdrowia ludzkiego oraz zdrowia zwierząt i roślin.

4. Na wniosek Strony organizuje się konsultacje dotyczące dobrostanu zwierząt, które odbywają się w najbliższym możliwym terminie, a w każdym razie w ciągu 20 dni roboczych od dnia powiadomienia. W takich sytuacjach każda ze Stron dokłada starań w celu dostarczenia wszelkich żądanych informacji.

5. Na wniosek Strony konsultacje, o których mowa w ust. 3 i 4 niniejszego artykułu, organizowane są w formie wideokonferencji lub audiokonferencji. Strona wnioskująca o konsultacje zapewnia przygotowanie protokołu z konsultacji, który jest formalnie zatwierdzany przez Strony. Do celów takiego zatwierdzenia mają zastosowanie postanowienia art. 184 ust. 3 niniejszego Układu.

6. Republika Mołdawii opracuje i wdroży krajowy system wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych i środkach żywienia zwierząt (NRASFF) oraz krajowy mechanizm wczesnego ostrzegania (NEWM), kompatybilne z odpowiednimi systemami UE. Gdy tylko Republika Mołdawii wdroży niezbędne przepisy w tym zakresie i stworzy warunki dla właściwego funkcjonowania NRASFF i NEWM na miejscu i we właściwym czasie, który zostanie uzgodniony przez Strony, NRASFF i NEWM zostaną połączone z odpowiednimi systemami UE.

Artykuł 186

Warunki handlu

1. Ogólne warunki przywozu:

a) Strony zgodnie postanawiają prowadzić przywóz wszelkich towarów ujętych w załączniku XVII-A oraz pkt 2 i 3 załącznika XVII-C do niniejszego Układu, przestrzegając ogólnych warunków przywozu. Bez uszczerbku dla decyzji podjętych zgodnie z art. 182 niniejszego Układu, warunki przywozu stosowane przez Stronę dokonującą przywozu mają zastosowanie do całego terytorium Strony dokonującej wywozu. W momencie wejścia w życie niniejszego Układu i zgodnie z postanowieniami jego art. 184 Strona dokonująca przywozu informuje Stronę dokonującą wywozu o swoich wymogach sanitarnych i fitosanitarnych dotyczących przywozu towarów, o których mowa w załącznikach XVII-A i XVII-C do niniejszego Układu. Informacje te obejmują w stosownych przypadkach wzory urzędowych świadectw, oświadczeń lub dokumentów handlowych, określone przez Stronę dokonującą przywozu.

b) (i) Wszelkie zmiany lub proponowane zmiany warunków, o których mowa w ust. 1 lit. a) muszą być zgodne z odpowiednimi procedurami powiadomienia określonymi w Porozumieniu SPS bez względu na to, czy odnoszą się one do środków objętych Porozumieniem SPS.

(ii) Bez uszczerbku dla postanowień art. 190 niniejszego Układu, w celu określenia daty wejścia w życie zmienionych warunków, o których mowa w ust. 1 lit. a) niniejszego artykułu, Strona dokonująca przywozu bierze pod uwagę czas transportu między Stronami; oraz

(iii) jeżeli Strona dokonująca przywozu nie spełni wyżej wspomnianych wymogów dotyczących powiadomienia, nadal akceptuje ona świadectwa lub poświadczenia gwarantujące uprzednio obowiązujące warunki do 30 dni po wejściu w życie zmienionych warunków przywozu.

2. Warunki przywozu po uznaniu równoważności:

a) W ciągu 90 dni od dnia przyjęcia decyzji o uznaniu równoważności Strony podejmują niezbędne działania legislacyjne i administracyjne w celu wdrożenia uznania równoważności, aby umożliwić na tej podstawie handel między Stronami towarami, o których mowa w załączniku XVII-A oraz pkt 2 i 3 załącznika XVII-C do niniejszego Układu. Dla tych towarów wzór urzędowego świadectwa lub urzędowego dokumentu wymaganego przez Stronę dokonującą przywozu może wówczas zostać zastąpiony świadectwem sporządzonym zgodnie z załącznikiem XXIII-B do niniejszego Układu.

b) Dla towarów w sektorach lub podsektorach, w przypadku których nie wszystkie środki są uznane za równoważne, handel jest prowadzony nadal na podstawie zgodności z warunkami, o których mowa w ust. 1 lit. a) niniejszego artykułu. Na wniosek Strony dokonującej wywozu zastosowanie mają postanowienia ust. 5 niniejszego artykułu.

3. Od dnia wejścia w życie niniejszego Układu towary, o których mowa w załączniku XVII-A oraz pkt 2 załącznika XVII-C do niniejszego Układu, nie podlegają obowiązkowi uzyskania szczególnego pozwolenia na przywóz.

4. W odniesieniu do warunków wpływających na handel towarami, o których mowa w ust. 1 lit. a) niniejszego artykułu, na wniosek Strony dokonującej wywozu Strony podejmują konsultacje w ramach Podkomitetu SPS zgodnie z postanowieniami art. 191 niniejszego Układu w celu uzgodnienia alternatywnych lub dodatkowych warunków przywozu Strony dokonującej przywozu. Takie alternatywne lub dodatkowe warunki przywozu mogą w stosownych przypadkach opierać się na środkach Strony dokonującej wywozu, uznanych za równoważne przez Stronę dokonującą przywozu. Jeśli tak zadecydowano, Strona dokonująca przywozu podejmuje w ciągu 90 dni niezbędne działania legislacyjne lub administracyjne w celu umożliwienia przywozu na podstawie uzgodnionych warunków przywozu.

5. Wykaz zakładów, warunkowe zatwierdzenie:

a) Przy przywozie produktów pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w części 2 załącznika XVII-A do niniejszego Układu, na wniosek Strony dokonującej wywozu uzupełniony o odpowiednie gwarancje, Strona dokonująca przywozu tymczasowo zatwierdza zakłady przetwórcze, o których mowa w pkt 2 załącznika XX do niniejszego Układu, które znajdują się na terytorium Strony dokonującej wywozu, bez wcześniejszych inspekcji poszczególnych zakładów. Takie zatwierdzenie musi być zgodne z warunkami i postanowieniami określonymi w załączniku XX do niniejszego Układu. O ile nie są wymagane dodatkowe informacje, Strona dokonująca przywozu podejmuje niezbędne działania legislacyjne lub administracyjne w celu umożliwienia przywozu na tej podstawie w ciągu jednego miesiąca od dnia otrzymania przez nią wniosku i odpowiednich gwarancji.

Wstępny wykaz zakładów zatwierdza się zgodnie z postanowieniami załącznika XX do niniejszego Układu.

b) Przy przywozie produktów pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w ust. 2 lit. a) niniejszego artykułu, Strona dokonująca wywozu informuje Stronę dokonującą przywozu o swoim wykazie zakładów spełniających wymogi Strony dokonującej przywozu.

6. Na wniosek jednej ze Stron druga Strona dostarcza wyjaśnienia i dane będące podstawą dokonanych ustaleń i decyzji objętych niniejszym artykułem.

Artykuł 187

Procedura certyfikacji

1. Na potrzeby procedur certyfikacji oraz wydawania świadectw i dokumentów urzędowych Strony zgodnie przyjmują zasady określone w załączniku XXIII do niniejszego Układu.

2. Podkomitet SPS, o którym mowa w art. 191 niniejszego Układu, może uzgodnić zasady, które należy stosować w przypadku certyfikacji elektronicznej, wycofania lub wymiany świadectw.

3. W ramach zbliżonych przepisów, o których mowa w art. 181 niniejszego Układu, Strony uzgadniają w stosownych przypadkach wspólne wzory świadectw.

Artykuł 188

Weryfikacja

1. W celu utrzymania pewności co do skutecznego wykonania postanowień niniejszego rozdziału każda ze Stron ma prawo:

a) do prowadzenia weryfikacji całości lub części systemu inspekcji i certyfikacji stosowanego przez organy drugiej Strony, bądź – w stosownych przypadkach – innych środków, zgodnie z odpowiednimi międzynarodowymi standardami, wytycznymi i zaleceniami zawartymi w Kodeksie Żywnościowym, OIE i IPPC; oraz

b) do otrzymywania informacji od drugiej Strony o stosowanym przez nią systemie kontroli, a także do otrzymywania informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych w ramach tego systemu.

2. Każda ze Stron może udostępniać osobom trzecim wyniki weryfikacji, o których mowa w ust. 1 lit. a), oraz podawać je do wiadomości publicznej zgodnie z ewentualnymi wymogami, które mogą mieć zastosowanie do którejkolwiek ze Stron. W toku takiego udostępniania lub podawania do wiadomości publicznej przestrzega się ewentualnych wymogów poufności mających zastosowanie do danej Strony.

3. W przypadku gdy Strona dokonująca przywozu postanawia przeprowadzić wizytę w celu dokonania weryfikacji na terytorium Strony dokonującej wywozu, powiadamia o takiej wizycie Stronę dokonującą wywozu co najmniej trzy miesiące przed terminem takiej wizyty, z wyjątkiem sytuacji wyjątkowych lub jeśli Strony postanowią inaczej. Wszelkie zmiany dotyczące takiej wizyty są uzgadniane przez Strony.

4. Koszty poniesione w związku z przeprowadzeniem weryfikacji całości lub części systemów inspekcji i certyfikacji lub, w stosownych przypadkach, innych środków stosowanych przez właściwe organy drugiej Strony, pokrywa Strona, która przeprowadza weryfikację lub inspekcję.

5. Projekt pisemnego sprawozdania z weryfikacji jest przekazywany Stronie dokonującej wywozu w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu weryfikacji. Strona dokonująca wywozu ma 45 dni roboczych na przygotowanie uwag do projektu sprawozdania. Uwagi zgłoszone przez Stronę dokonującą wywozu zostają załączone do sprawozdania końcowego oraz, w stosownych przypadkach, uwzględnione w jego treści. Jednakże w przypadku gdy w trakcie weryfikacji wykryto znaczące ryzyko dla zdrowia ludzkiego bądź zdrowia zwierząt lub roślin, Strona dokonująca wywozu zostaje poinformowana o tym najszybciej, jak to możliwe, a w każdym przypadku w ciągu 10 dni roboczych od zakończenia weryfikacji.

6. Na potrzeby jasności wyniki weryfikacji mogą zostać wykorzystane w procedurach, o których mowa w art. 181, 183 i 189 niniejszego Układu, prowadzonych przez Strony lub przez jedną ze Stron.

Artykuł 189

Kontrole przywozu i opłaty za inspekcje

1. Strony zgodnie postanawiają, że kontrole przywozu przesyłek z terytorium Strony dokonującej wywozu są prowadzone przez Stronę dokonującą przywozu z poszanowaniem zasad określonych w części A załącznika XXII do niniejszego Układu. Wyniki tych kontroli mogą stanowić wkład do procesu weryfikacji, o którym mowa w art. 188 niniejszego Układu.

2. Częstości fizycznych kontroli przywozu stosowanych przez każdą ze Stron określone są w części B załącznika XXII do niniejszego Układu. Strona może zmienić te częstości w ramach swoich kompetencji oraz zgodnie ze swoim prawodawstwem krajowym, w wyniku postępu dokonanego zgodnie z art. 181, 183 i 186 niniejszego Układu, lub w wyniku weryfikacji, konsultacji lub innych środków przewidzianych w niniejszym Układzie. Podkomitet SPS, o którym mowa w art. 191 niniejszego Układu, odpowiednio zmienia część B załącznika XXII do niniejszego Układu w drodze decyzji.

3. Opłaty za inspekcje mogą obejmować wyłącznie koszty poniesione przez właściwe organy na przeprowadzenie kontroli przywozu. Wysokość tych opłat oblicza się na tej samej podstawie, co opłaty pobierane za inspekcje podobnych produktów krajowych.

4. Strona dokonująca przywozu na wniosek Strony dokonującej wywozu informuje ją o wszelkich zmianach – w tym również o powodach takich zmian – dotyczących środków wpływających na kontrole przywozu i opłaty za inspekcje oraz o wszelkich znaczących zmianach w postępowaniu administracyjnym w zakresie takich kontroli.

5. Począwszy od daty, która ma być ustalona przez Podkomitet SPS, o którym mowa w art. 191 niniejszego Układu, Strony mogą uzgodnić warunki wzajemnego zatwierdzania kontroli, o których mowa w art. 188 ust. 1 lit. b) niniejszego Układu, w celu dostosowania, a w stosownych przypadkach obustronnego ograniczenia, częstości fizycznych kontroli przywozu towarów, o których mowa w art. 186 ust. 2 lit. a) niniejszego Układu.

Począwszy od tej daty Strony mogą wzajemnie zatwierdzać swoje kontrole określonych towarów oraz, co za tym idzie, ograniczać lub zastępować kontrole przywozu tych towarów.

Artykuł 190

Środki ochronne

1. Jeżeli Strona dokonująca wywozu wprowadza na swoim terytorium środki w celu kontroli wszelkich czynników mogących stanowić poważne zagrożenie lub ryzyko dla zdrowia ludzkiego, zdrowia zwierząt lub roślin, to Strona dokonująca przywozu, bez uszczerbku dla postanowień ust. 2, wprowadza równoważne środki, aby zapobiec wprowadzeniu czynników danego zagrożenia lub ryzyka na terytorium Strony dokonującej przywozu.

2. Z uwagi na ważne względy zdrowia ludzkiego bądź zdrowia zwierząt lub roślin Strona dokonująca przywozu może wprowadzić tymczasowe środki niezbędne w celu ochrony zdrowia ludzkiego bądź zdrowia zwierząt lub roślin. W odniesieniu do przesyłek będących w transporcie między Stronami Strona dokonująca przywozu rozważa najbardziej odpowiednie i proporcjonalne rozwiązanie w celu uniknięcia zbędnych zakłóceń w handlu.

3. Strona wprowadzająca środki na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu informuje o tym drugą Stronę najpóźniej w ciągu jednego dnia roboczego od dnia wprowadzenia środków. Na wniosek którejkolwiek ze Stron, zgodnie z postanowieniami art. 185 ust. 3 niniejszego Układu, Strony przeprowadzają konsultacje dotyczące tej sytuacji w ciągu 15 dni roboczych od dnia powiadomienia. Strony należycie uwzględniają wszelkie informacje uzyskane w ramach takich konsultacji oraz dokładają starań w celu uniknięcia zbędnych zakłóceń w handlu, w stosownych przypadkach biorąc pod uwagę wynik konsultacji, o których mowa w art. 185 ust. 3 niniejszego Układu.

Artykuł 191

Podkomitet do Spraw Sanitarnych i Fitosanitarnych

1. Niniejszym powołuje się Podkomitet ds. Sanitarnych i Fitosanitarnych („Podkomitet SPS”). Podkomitet SPS zbiera się w ciągu trzech miesięcy po dniu wejścia w życie niniejszego Układu, na wniosek którejkolwiek ze Stron lub co najmniej raz do roku. Z zastrzeżeniem zgody Stron, spotkanie Podkomitetu SPS może być zorganizowane w formie wideokonferencji lub audiokonferencji. Podkomitet SPS może również poruszać kwestie poza sesją w drodze korespondencyjnej.

2. Podkomitet SPS pełni następujące funkcje:

a) rozpatrywanie wszelkich kwestii związanych z niniejszym rozdziałem;

b) monitorowanie wykonywania niniejszego rozdziału, a także badanie wszelkich kwestii, które mogą wyniknąć w związku z jego wykonaniem;

c) dokonywanie przeglądów załączników XVII–XXV do niniejszego Układu, szczególnie w świetle postępu dokonanego w ramach konsultacji i procedur określonych w niniejszym rozdziale;

d) zmienianie, w drodze decyzji, załączników XVII– XXV do niniejszego Układu w świetle przeglądu przewidzianego w lit. c) niniejszego ustępu lub zgodnie z innymi postanowieniami niniejszego rozdziału; oraz

e) wydawanie opinii i zaleceń dla innych organów określonych w tytule VII (Postanowienia instytucjonalne, ogólne i końcowe) niniejszego Układu w świetle przeglądu przewidzianego w lit. c) niniejszego ustępu.

3. Strony zgodnie postanawiają ustanawiać w stosownych przypadkach techniczne grupy robocze, składające się z przedstawicieli Stron w randze ekspertów, określające i poruszające kwestie techniczne i naukowe wynikające ze stosowania niniejszego rozdziału. W przypadku gdy wymagana jest dodatkowa wiedza fachowa, Strony mogą ustanawiać grupy doraźne, w tym grupy naukowe i grupy ekspertów. Członkostwo w grupach doraźnych nie musi ograniczać się do przedstawicieli Stron.

4. Podkomitet SPS regularnie informuje Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, za pomocą sprawozdań o swojej działalności i decyzjach podjętych w ramach swoich kompetencji.

5. Na pierwszym posiedzeniu Podkomitet SPS przyjmuje swój regulamin.

6. Wszelkie decyzje, zalecenia, sprawozdania i inne działania Podkomitetu SPS lub innej grupy ustanowionej przez Podkomitet SPS są przyjmowane w drodze konsensusu między Stronami.

ROZDZIAŁ 5

Ułatwienia celne i handlowe

Artykuł 192

Cele

1. Strony uznają znaczenie ułatwień celnych i handlowych w zmieniających się warunkach dwustronnej wymiany handlowej. Strony zgodnie postanawiają, że wzmocnią współpracę w tym obszarze w celu zapewnienia, aby odpowiednie przepisy i procedury oraz zdolności administracyjne stosownych organów administracyjnych zasadniczo odpowiadały celom skutecznej kontroli oraz wspierały ułatwienia w legalnym handlu.

2. Strony uznają, że należy zwrócić szczególną uwagę na uzasadnione cele polityki publicznej, w tym na ułatwienia w handlu, bezpieczeństwo i zapobieganie nadużyciom finansowym oraz zrównoważone podejście do tych kwestii.

Artykuł 193

Prawodawstwo i procedury

1. Strony uzgadniają, że ich odnośne prawodawstwo handlowe i celne musi być, co do zasady, stabilne i wszechstronne, a ich przepisy i procedury muszą być proporcjonalne, przejrzyste, przewidywalne, niedyskryminujące, bezstronne oraz stosowane jednolicie i skutecznie oraz służyć między innymi:

a) ochronie i ułatwianiu legalnego handlu poprzez skuteczne egzekwowanie i przestrzeganie wymogów prawnych;

b) unikaniu zbędnych lub dyskryminujących obciążeń podmiotów gospodarczych, zapobieganiu nadużyciom finansowym i dalszemu ułatwianiu podmiotom gospodarczym osiągania wysokiego poziomu zgodności;

c) stosowaniu jednolitego dokumentu administracyjnego (SAD) do celów zgłoszeń celnych;

d) podejmowaniu środków przyczyniających się do zwiększenia skuteczności, przejrzystości i uproszczenia procedur i praktyk celnych na granicy;

e) stosowaniu nowoczesnych technik celnych, wraz z oceną ryzyka, kontroli po odprawie celnej i metod kontroli przedsiębiorstw w celu uproszczenia i ułatwienia wprowadzania i zwalniania towarów;

f) obniżeniu kosztów i zapewnieniu podmiotom gospodarczym, w tym małym i średnim przedsiębiorstwom, większej przewidywalności;

g) bez uszczerbku dla stosowania obiektywnych kryteriów oceny ryzyka – zapewnieniu niedyskryminacyjnego stosowania wymogów i procedur mających zastosowanie do przywozu, wywozu i towarów w tranzycie;

h) stosowaniu międzynarodowych instrumentów mających zastosowanie w dziedzinie ceł i handlu, w tym instrumentów opracowanych przez Światową Organizację Celną („WCO”) (Ramy standardów dla zabezpieczenia i uproszczenia handlu globalnego), WTO (Porozumienie w sprawie ustalania wartości celnej), Konwencji stambulskiej dotyczącej odprawy czasowej z 1990 r., Międzynarodowej konwencji w sprawie zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarów z 1983 r., Konwencji celnej ONZ dotyczącej międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem karnetów TIR z 1975 r., Międzynarodowej konwencji w sprawie harmonizacji kontroli towarów na granicach z 1982 r., a także wytycznych Komisji Europejskiej, takich jak strategie celne;

i) podjęciu niezbędnych środków w celu odzwierciedlenia i wykonania postanowień zmienionej konwencji z Kioto dotyczącej uproszczenia i harmonizacji postępowania celnego z 1973 r.;

j) wprowadzeniu wcześniejszych wiążących interpretacji dotyczących klasyfikacji taryfowej i reguł pochodzenia. Strony zapewniają, aby interpretacja mogła zostać uchylona lub unieważniona wyłącznie po powiadomieniu przedsiębiorcy, którego to dotyczy, i bez mocy wstecznej, chyba że interpretacja taka została sporządzona na podstawie nieprawidłowych lub niekompletnych informacji;

k) wprowadzeniu i stosowaniu uproszczonych procedur dla upoważnionych przedsiębiorców handlowych zgodnie z obiektywnymi i niedyskryminacyjnymi kryteriami;

l) określeniu zasad zapewniających, aby wszelkie kary nałożone w przypadku naruszeń przepisów celnych lub wymogów proceduralnych były proporcjonalne i niedyskryminujące oraz aby ich stosowanie nie było przyczyną nieuzasadnionych opóźnień; oraz

m) stosowaniu przejrzystych, niedyskryminujących i proporcjonalnych zasad w odniesieniu do licencjonowania pośredników celnych.

2. W celu usprawnienia metod pracy oraz zapewnienia niedyskryminacji, przejrzystości, efektywności, rzetelności i rozliczalności działań Strony:

a) podejmują dalsze działania na rzecz ograniczenia, uproszczenia i standaryzacji danych i dokumentacji wymaganych przez organy celne i inne organy;

b) w miarę możliwości upraszczają wymogi i formalności dotyczące szybkiego zwolnienia i odprawy towarów;

c) wprowadzają skuteczne, szybkie i niedyskryminujące procedury gwarantujące prawo do odwołania się od działań, orzeczeń i decyzji administracyjnych organów celnych i innych organów mających wpływ na towary dostarczone do organów celnych. Procedury odwoławcze muszą być łatwo dostępne, również dla małych i średnich przedsiębiorstw, a wszelkie koszty z nimi związane muszą być uzasadnione i współmierne do kosztów poniesionych przez organy w celu zapewnienia prawa do odwołania;

d) podejmują działania w celu zapewnienia, aby – w przypadku odwołania się od zakwestionowanego działania, orzeczenia lub decyzji administracyjnej – towary były zwykle zwolnione, a płatności z tytułu cła mogły zostać odroczone, z zastrzeżeniem podjęcia wszelkich środków zabezpieczających uznanych za konieczne. W razie potrzeby zwolnienie towarów powinno być uzależnione od przedstawienia gwarancji w formie poręczenia lub depozytu; oraz

e) zapewniają utrzymanie najwyższych standardów etycznych, zwłaszcza na granicy, poprzez wykorzystanie środków odzwierciedlających zasady odpowiednich konwencji i instrumentów międzynarodowych w tym zakresie, w szczególności zmienionej deklaracji WCO z Aruszy z 2003 r. oraz strategii Komisji Europejskiej z 2007 r.

3. Strony nie będą stosować:

a) jakichkolwiek wymogów dotyczących obowiązkowego korzystania z usług pośredników celnych; oraz

b) jakichkolwiek wymogów dotyczących obowiązkowego korzystania z inspekcji przedwysyłkowych lub inspekcji przeznaczenia.

4. Do celów niniejszego Układu mają zastosowanie zasady i definicje dotyczące tranzytu określone w postanowieniach WTO, w szczególności art. V GATT 1994 i postanowienia z nim związane, w tym wszelkie wyjaśnienia i ulepszenia wynikające z dauhańskiej rundy negocjacji w sprawie ułatwień w wymianie handlowej. Postanowienia te stosuje się także, gdy tranzyt towarów zaczyna się lub kończy na terytorium Strony (tranzyt wewnętrzny).

Strony podejmują działania zmierzające do stopniowego wzajemnego połączenia swoich systemów tranzytu celnego, mając na uwadze przystąpienie Republiki Mołdawii do wspólnej procedury tranzytowej z 1987 r.

Strony zapewniają współpracę i koordynację pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi organami na ich terytorium, aby ułatwić ruch tranzytowy. Strony wspierają również współpracę między organami a sektorem prywatnym w zakresie tranzytu.

Artykuł 194

Relacje ze środowiskiem gospodarczym

Strony zgodnie postanawiają:

a) zapewnić przejrzystość oraz publiczną dostępność swoich przepisów i procedur, w miarę możliwości w formie elektronicznej, wraz z odpowiednim uzasadnieniem ich przyjęcia. Potrzebny jest rozsądny przedział czasu pomiędzy publikacją nowych lub zmienionych przepisów a ich wejściem w życie;

b) przeprowadzać w odpowiednim terminie regularne konsultacje z przedstawicielami handlu na temat wniosków legislacyjnych, procedur celnych i kwestii handlowych. W tym celu każda ze Stron wprowadza odpowiednie mechanizmy regularnych konsultacji pomiędzy służbami administracyjnymi i środowiskiem gospodarczym;

c) udostępniać publicznie, w miarę możliwości drogą elektroniczną, stosowne komunikaty administracyjne, zawierające informacje o wymaganiach organów celnych i procedurach wprowadzenia i wyprowadzenia, godzinach pracy i procedurach roboczych biur celnych w portach i na przejściach granicznych oraz o punktach kontaktowych udzielających informacji;

d) wspierać współpracę pomiędzy podmiotami gospodarczymi a właściwymi organami administracyjnymi poprzez stosowanie niearbitralnych i publicznie dostępnych procedur, takich jak protokoły ustaleń, przede wszystkim w oparciu o te publikowane przez WCO; oraz

e) zapewniać, aby ich odnośne wymogi oraz procedury celne pozostawały zgodne z uzasadnionymi potrzebami podmiotów handlowych i z najlepszymi praktykami oraz aby ograniczały wymianę handlową w najmniejszym możliwym stopniu.

Artykuł 195

Opłaty i należności

1. Od dnia 1 stycznia roku następującego po wejściu w życie niniejszego Układu Strony zakazują opłat administracyjnych mających skutek równoważny z cłami i należnościami przywozowymi i wywozowymi.

2. W odniesieniu do wszystkich opłat i należności jakiegokolwiek rodzaju nakładanych przez organy celne każdej ze Stron, w tym opłat i należności za zadania wykonane przez inną instancję w imieniu wyżej wymienionych organów, w ramach przywozu lub wywozu lub w związku z przywozem lub wywozem oraz bez uszczerbku dla odnośnych artykułów w rozdziale 1 (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, Strony zgodnie postanawiają, co następuje:

a) opłaty i należności można nałożyć jedynie na usługi świadczone na wniosek zgłaszającego poza normalnymi warunkami pracy, godzinami pracy i w miejscach innych niż te, o których mowa w przepisach celnych, lub tytułem formalności związanych ze świadczeniem takich usług i wymaganych do dokonania takiego przywozu lub wywozu;

b) opłaty i należności nie mogą przekraczać kosztu świadczonej usługi;

c) opłaty i należności nie mogą być obliczane ad valorem;

d) informacje dotyczące opłat i należności są publikowane poprzez urzędowo określony środek przekazu, a jeśli jest to możliwe, na oficjalnej stronie internetowej. Informacje te muszą obejmować przyczyny nałożenia opłat lub należności na świadczone usługi, nazwę odpowiedzialnego organu, opłaty i należności, jakie zostaną zastosowane, oraz termin i sposób dokonania zapłaty; oraz

e) nie nakłada się nowych ani zmienionych opłat i należności aż do czasu opublikowania i udostępnienia informacji o nich.

Artykuł 196

Ustalanie wartości celnej

1. Postanowienia porozumienia w sprawie wykonania art. VII GATT 1994 zawarte w załączniku 1 A do Porozumienia WTO, wraz ze wszelkimi późniejszymi zmianami, regulują zasady ustalania wartości celnej towarów w wymianie handlowej między Stronami. Postanowienia te zostają niniejszym włączone do niniejszego Układu i stanowią jego część. Nie stosuje się minimalnych wartości celnych.

2. Strony współpracują w celu wypracowania wspólnego podejścia do kwestii dotyczących ustalania wartości celnej.

Artykuł 197

Współpraca celna

Strony wzmacniają współpracę w obszarze ceł, aby zapewnić wykonanie celów niniejszego rozdziału, tak aby zapewnić dalej idące ułatwienia handlowe, a równocześnie zapewnić skuteczną kontrolę, bezpieczeństwo i zapobieganie nadużyciom finansowym. W tym celu, w stosownych przypadkach, Strony będą się posługiwać strategią celną Komisji Europejskiej z 2007 r. jako punktem odniesienia.

Aby zapewnić zgodność z postanowieniami niniejszego rozdziału Strony między innymi:

a) wymieniają informacje na temat przepisów i procedur celnych;

b) opracowują wspólne inicjatywy dotyczące procedur przywozu, wywozu i tranzytu, a także działają na rzecz zapewnienia skutecznych usług na rzecz środowiska gospodarczego;

c) współpracują w zakresie automatyzacji procedur celnych i innych procedur handlowych;

d) wymieniają, w stosownych przypadkach, informacje i dane z zastrzeżeniem przestrzegania poufności danych oraz norm i przepisów dotyczących ochrony danych osobowych;

e) współpracują w zakresie zapobiegania nielegalnemu transgranicznemu handlowi towarami, w tym wyrobami tytoniowymi, oraz jego zwalczania;

f) wymieniają informacje lub rozpoczynają konsultacje w celu wypracowania, w miarę możliwości, wspólnych stanowisk na forach organizacji międzynarodowych działających w dziedzinie ceł, takich jak WTO, WCO, ONZ, Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju (UNCTAD) oraz EKG ONZ;

g) współpracują w zakresie planowania i świadczenia pomocy technicznej, zwłaszcza w celu ułatwienia reformy ułatwień celnych i handlowych zgodnie z odpowiednimi postanowieniami niniejszego Układu;

h) wymieniają najlepsze praktyki w zakresie operacji celnych, zwłaszcza dotyczące egzekwowania praw własności intelektualnej, w szczególności w zakresie podrabianych produktów;

i) wspierają koordynację pomiędzy wszystkimi organami służb granicznych Stron w celu ułatwienia procedury przekraczania granic i poprawy kontroli, biorąc pod uwagę, jeśli to możliwe i właściwe, wspólne kontrole graniczne; oraz

j) ustanawiają, stosownie do potrzeb, wzajemne uznawanie programów partnerstwa handlowego i kontroli celnych, w tym równoważnych środków ułatwiających wymianę handlową.

Artykuł 198

Wzajemna pomoc administracyjna w sprawach celnych

Bez uszczerbku dla innych form współpracy przewidzianych w niniejszym Układzie, w szczególności w art. 197 niniejszego Układu, Strony udzielają sobie wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych zgodnie z postanowieniami protokołu III do niniejszego Układu dotyczącego wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

Artykuł 199

Pomoc techniczna i budowanie zdolności

Strony współpracują w zakresie świadczenia pomocy technicznej i budowania zdolności w celu wdrożenia reformy ułatwień handlowych i celnych.

Artykuł 200

Podkomitet ds. Ceł

1. Niniejszym ustanawia się Podkomitet ds. Ceł. Podkomitet ten podlega Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu.

2. Zadania Podkomitetu ds. Ceł obejmują systematyczne konsultacje i monitorowanie wykonania postanowień niniejszego rozdziału oraz administrowanie nimi, w tym kwestie dotyczące współpracy celnej, transgranicznej współpracy celnej i zarządzania, pomocy technicznej, reguł pochodzenia, ułatwień w handlu, a także wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

3. Podkomitet ds. Ceł między innymi:

a) nadzoruje prawidłowe stosowanie niniejszego rozdziału oraz protokołów I i II do niniejszego Układu;

b) przyjmuje ustalenia praktyczne, środki i decyzje w celu wykonania niniejszego rozdziału oraz protokołów II i III do niniejszego Układu, w tym w zakresie wymiany informacji i danych, wzajemnego uznawania kontroli celnych i programów partnerstwa handlowego oraz wzajemnie uzgodnionych korzyści;

c) wymienia poglądy na wszelkie tematy będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym przyszłe środki i zasoby na ich wdrożenie i stosowanie;

d) w stosownych przypadkach – przedstawia zalecenia; oraz

e) przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

Artykuł 201

Zbliżenie przepisów celnych

Dokonuje się stopniowego zbliżenia do przepisów celnych UE i niektórych aktów prawa międzynarodowego, jak przewidziano w załączniku XXVI do niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 6

Prowadzenie przedsiębiorstwa, handel usługami i handel elektroniczny

Sekcja 1

Postanowienia ogólne

Artykuł 202

Cel i zakres stosowania

1. Strony, potwierdzając swoje zobowiązania w ramach Porozumienia WTO, ustanawiają niniejszym niezbędne uzgodnienia dotyczące stopniowej wzajemnej liberalizacji prowadzenia przedsiębiorstw i handlu usługami oraz współpracy w zakresie handlu elektronicznego.

2. Zamówienia publiczne objęte są rozdziałem 8 (Zamówienia publiczne) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako nakładające jakiekolwiek zobowiązania w zakresie zamówień publicznych.

3. Dotacje objęte są rozdziałem 10 (Konkurencja) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Postanowienia niniejszego rozdziału nie mają zastosowania do dotacji przyznawanych przez Strony.

4. Zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału każda ze Stron zachowuje prawo do regulowania i wprowadzania nowych przepisów, aby osiągnąć uzasadnione cele polityczne.

5. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do środków odnoszących się do osób fizycznych starających się o dostęp do rynku pracy Strony, ani do środków dotyczących obywatelstwa, stałego pobytu, czy też stałego zatrudnienia.

6. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia Stronie stosowania środków regulujących wjazd lub czasowy pobyt osób fizycznych na ich terytorium, łącznie ze środkami niezbędnymi dla ochrony integralności granic i zapewnienia zorganizowanego przemieszczania się osób fizycznych przez ich granice, pod warunkiem że środki takie nie są stosowane w sposób niweczący lub naruszający korzyści przypadające którejkolwiek ze Stron zgodnie z warunkami szczegółowego zobowiązania w niniejszym rozdziale i załącznikami XXVII i XXVIII do niniejszego Układu (²).

Artykuł 203

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

1) „środek” oznacza każdy środek Strony w formie ustawy, rozporządzenia, zasady, procedury, decyzji, działania administracyjnego lub w jakiejkolwiek innej formie;

2) „środki wprowadzone lub utrzymywane przez Stronę” oznaczają środki podjęte przez:

a) administrację i organy stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego; oraz

b) organy pozarządowe wykonujące uprawnienia delegowane przez administrację lub organy stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego;

3) „osoba fizyczna pochodząca ze Strony” oznacza obywatela państwa członkowskiego UE lub obywatela Republiki Mołdawii zgodnie z ich właściwym prawodawstwem;

4) „osoba prawna” oznacza każdy podmiot prawny właściwie ustanowiony lub w inny sposób utworzony na podstawie właściwego prawa, dla celów komercyjnych lub innych, prywatny lub rządowy, włączając w to spółkę kapitałową, fundusz powierniczy, spółkę osobową, wspólne przedsięwzięcie, firmę jednoosobową lub stowarzyszenie;

5) „osoba prawna pochodząca z Unii” lub „osoba prawna pochodząca z Republiki Mołdawii” oznacza osobę prawną zdefiniowaną w pkt 4, ustanowioną zgodnie z przepisami, odpowiednio, jednego z państw członkowskich lub Republiki Mołdawii i mającą siedzibę statutową, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności, odpowiednio, na terytorium, do którego zastosowanie ma Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (³) lub na terytorium Republiki Mołdawii.

Jeżeli ta osoba prawna ma jedynie swoją siedzibę statutową lub zarząd odpowiednio na terytorium, do którego ma zastosowanie Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lub na terytorium Republiki Mołdawii, nie jest ona uznawana odpowiednio za osobę prawną pochodzącą z Unii ani za osobę prawną pochodzącą z Republiki Mołdawii, chyba że jej działalność ma rzeczywisty i ciągły związek z gospodarką odpowiednio Unii lub Republiki Mołdawii;

Niezależnie od poprzedniego akapitu, przedsiębiorstwa żeglugowe mające siedzibę poza terytorium Unii lub Republiki Mołdawii i kontrolowane odpowiednio przez obywateli państwa członkowskiego lub Republiki Mołdawii, są także objęte postanowieniami niniejszego Układu, jeżeli ich statki są zarejestrowane zgodnie z właściwym prawodawstwem w tym państwie członkowskim lub w Republice Mołdawii i pływają pod banderą państwa członkowskiego lub Republiki Mołdawii;

6) „jednostka zależna” osoby prawnej pochodzącej z jednej ze Stron oznacza osobę prawną, która jest faktycznie kontrolowana przez inną osobę prawną pochodzącą z tej Strony (⁴);

7) „oddział” osoby prawnej oznacza jednostkę nieposiadającą osobowości prawnej, o charakterze stałym, powstałą na przykład w wyniku rozszerzenia działalności podmiotu macierzystego, posiadającą zarząd i wyposażoną materialnie w celu prowadzenia negocjacji handlowych z osobami trzecimi, aby osoby te, wiedząc, że w razie konieczności istnieje związek prawny z podmiotem macierzystym, którego siedziba zarządu znajduje się za granicą, nie były zobowiązane negocjować bezpośrednio z takim podmiotem macierzystym, lecz mogły dokonywać transakcji handlowych w miejscu prowadzenia działalności stanowiącej rozszerzenie działalności tego podmiotu;

8) „prowadzenie przedsiębiorstwa” oznacza:

a) w odniesieniu do osób prawnych pochodzących z Unii lub z Republiki Mołdawii prawo do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej poprzez ustanowienie, w tym nabycie, osoby prawnej lub założenie oddziału lub przedstawicielstwa odpowiednio w Unii lub w Republice Mołdawii;

b) w odniesieniu do osób fizycznych prawo osób fizycznych pochodzących z Unii lub z Republiki Mołdawii do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej na zasadzie samozatrudnienia i do tworzenia przedsiębiorstw, w szczególności spółek, które faktycznie kontrolują;

9) „działalność gospodarcza” obejmuje działalność o charakterze przemysłowym, handlowym i zawodowym oraz działalność rzemieślniczą, a nie obejmuje działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej;

10) „prowadzenie działalności” oznacza prowadzenie działalności gospodarczej;

11) „ usługi” obejmują wszelkie usługi w jakichkolwiek sektorach z wyjątkiem usług świadczonych w ramach wykonywania władzy publicznej;

12) „usługi świadczone i inne działania prowadzone w ramach wykonywania władzy publicznej” oznaczają wszelkie usługi lub działania, które nie są wykonywane na zasadach handlowych ani w ramach konkurencji z jednym podmiotem gospodarczym lub większą ich liczbą;

13) „transgraniczne świadczenie usług” oznacza świadczenie usług:

a) z terytorium Strony na terytorium drugiej Strony (sposób 1); lub

b) na terytorium Strony dla usługobiorcy pochodzącego z drugiej Strony (sposób 2);

14) „usługodawca” Strony oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną jednej ze Stron, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi;

15) „przedsiębiorca” jednej ze Stron oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która zamierza prowadzić lub prowadzi działalność gospodarczą poprzez utworzenie przedsiębiorstwa.

Sekcja 2

Prowadzenie przedsiębiorstwa

Artykuł 204

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzonych lub utrzymywanych przez Strony, wpływających na prowadzenie wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw z wyjątkiem:

a) wydobywania, wytwarzania i przetwarzania (⁵) materiałów jądrowych;

b) produkcji broni, amunicji i materiałów wojskowych lub handlu nimi;

c) usług audiowizualnych;

d) krajowego kabotażu morskiego (⁶); oraz

e) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego (⁷), regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i) usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii) usługi związane z komputerowym systemem rezerwacji (CRS);

(iv) usługi obsługi naziemnej;

(v) usługi obsługi portów lotniczych.

Artykuł 205

Traktowanie narodowe i zasada największego uprzywilejowania

1. Z uwzględnieniem zastrzeżeń wymienionych w załączniku XXVII-E do niniejszego Układu, z datą wejścia w życie niniejszego Układu Republika Mołdawii przyznaje:

a) w odniesieniu do prowadzenia jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących z Unii, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Republikę Mołdawii jej własnym osobom prawnym, ich oddziałom i przedstawicielstwom lub jednostkom zależnym, oddziałom i przedstawicielstwom jakichkolwiek osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego, w zależności od tego, które jest korzystniejsze;

b) w odniesieniu do działalności założonych w Republice Mołdawii jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących z Unii, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Republikę Mołdawii jej własnym osobom prawnym, ich oddziałom i przedstawicielstwom lub jednostkom zależnym, oddziałom i przedstawicielstwom jakichkolwiek osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego, w zależności od tego, które jest korzystniejsze. (⁸)

2. Z uwzględnieniem zastrzeżeń wymienionych w załączniku XXVII-A do niniejszego Układu, z datą wejścia w życie niniejszego Układu Unia przyznaje:

a) w odniesieniu do prowadzenia jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących z Republiki Mołdawii, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Unię jej własnym osobom prawnym, ich oddziałom i przedstawicielstwom lub jednostkom zależnym, oddziałom i przedstawicielstwom jakichkolwiek osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego, w zależności od tego, które jest korzystniejsze;

b) w odniesieniu do działalności założonych w Unii jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących z Republiki Mołdawii, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Unię jej własnym osobom prawnym, ich oddziałom i przedstawicielstwom lub jednostkom zależnym, oddziałom i przedstawicielstwom jakichkolwiek osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego, w zależności od tego, które jest korzystniejsze (⁹).

3. Z uwzględnieniem zastrzeżeń wymienionych w załącznikach XXVII-A i XXVII-E do niniejszego Układu, Strony nie przyjmują jakichkolwiek nowych przepisów lub środków, które powodują dyskryminację w odniesieniu do prowadzenia osób prawnych pochodzących z Unii lub z Republiki Mołdawii na ich terytorium lub w odniesieniu do prowadzenia działalności przez założone przedsiębiorstwa w porównaniu z ich własnymi osobami prawnymi.

Artykuł 206

Przegląd

1. Mając na uwadze stopniową liberalizację warunków prowadzenia przedsiębiorstwa, Strony regularnie dokonują przeglądu ram prawnych dotyczących prowadzenia przedsiębiorstw (¹⁰) oraz warunków prowadzenia działalności, zachowując spójność ze swoimi zobowiązaniami w ramach umów międzynarodowych.

2. W kontekście przeglądu, o którym mowa w ust. 1, Strony dokonują oceny wszelkich napotkanych przeszkód w prowadzeniu przedsiębiorstwa. W celu ugruntowania postanowień niniejszego rozdziału Strony szukają odpowiednich sposobów na wyeliminowanie takich przeszkód, co mogłoby obejmować dalsze negocjacje, w tym również w odniesieniu do ochrony inwestycji i postępowań mających na celu rozstrzygnięcie sporu między inwestorem a państwem.

Artykuł 207

Inne umowy

Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako ograniczające prawa przedsiębiorców Stron do korzystania z korzystniejszego traktowania przewidzianego w jakichkolwiek istniejących lub przyszłych umowach międzynarodowych odnoszących się do inwestycji, których stronami są państwa członkowskie i Republika Mołdawii.

Artykuł 208

Zasady traktowania oddziałów i przedstawicielstw

1. Postanowienia art. 205 niniejszego Układu nie stanowią przeszkody dla stosowania przez Stronę szczególnych zasad dotyczących prowadzenia oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych drugiej Strony, niezarejestrowanych na terytorium pierwszej Strony, oraz prowadzenia przez nie działalności na jej terytorium, które to zasady są uzasadnione prawnymi lub technicznymi różnicami pomiędzy tymi oddziałami i przedstawicielstwami w porównaniu z oddziałami i przedstawicielstwami osób prawnych zarejestrowanych na jej terytorium lub, w odniesieniu do usług finansowych, ze względów ostrożnościowych.

2. Różnica w traktowaniu nie może wykraczać poza to, co jest ściśle konieczne w związku z istnieniem takich różnic prawnych lub technicznych lub, w odniesieniu do usług finansowych, ze względów ostrożnościowych.

Sekcja 3

Transgraniczne świadczenie usług

Artykuł 209

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzanych przez Strony, które mają wpływ na transgraniczne świadczenie wszystkich rodzajów usług, z wyjątkiem:

a) usług audiowizualnych;

b) krajowego kabotażu morskiego (¹¹); oraz

c) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego (¹²), regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych innych niż:

(i) usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii) usługi związane z komputerowym systemem rezerwacji (CRS);

(iv) usługi obsługi naziemnej;

(v) usługi obsługi portów lotniczych.

Artykuł 210

Dostęp do rynku

1. W zakresie dostępu do rynku poprzez transgraniczne świadczenie usług każda ze Stron przyznaje usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie zapewniane na podstawie szczegółowych zobowiązań zawartych w załącznikach XXVII-B i XXVII-F do niniejszego Układu.

2. W sektorach, w których podejmowane są zobowiązania związane z dostępem do rynku, środki, których Strona nie może utrzymywać lub wprowadzać na podstawie podziału regionalnego albo całego terytorium, o ile w załącznikach XXVII-B i XXVII-F do niniejszego Układu nie postanowiono inaczej, są zdefiniowane jako:

a) ograniczenia liczby usługodawców czy to w postaci kontyngentów określonych liczbowo, monopolów, wyłącznych usługodawców, czy też wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

b) ograniczenia całkowitej wartości transakcji usługowych lub aktywów w postaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

c) ograniczenia całkowitej liczby transakcji usługowych lub całkowitej wielkości produktu wyrażonego w formie określonych liczbowo jednostek, kontyngentów lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych.

Artykuł 211

Traktowanie narodowe

1. W sektorach, w przypadku których zobowiązania dotyczące dostępu do rynku są zawarte w załącznikach XXVII-B i XXVII-F do niniejszego Układu, oraz z zastrzeżeniem wszelkich określonych tam warunków i kompetencji, w odniesieniu do wszystkich środków wpływających na transgraniczne świadczenie usług, każda ze Stron przyznaje takim usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż to, które przyznaje podobnym usługom i usługodawcom krajowym.

2. Strona może spełniać wymóg określony w ust. 1 poprzez przyznanie usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowania identycznego albo innego z formalnego punktu widzenia niż to, które przyznaje własnym podobnym usługom i usługodawcom.

3. Identyczne lub różne z formalnego punktu widzenia traktowanie uważane jest za mniej korzystne, jeżeli zmienia ono warunki konkurencji na korzyść usług lub usługodawców danej Strony w porównaniu z podobnymi usługami lub usługodawcami drugiej Strony.

4. Szczególne zobowiązania podjęte na podstawie niniejszego artykułu nie mogą być interpretowane jako wymagające od którejkolwiek ze Stron rekompensaty za nieodłączne niekorzystne czynniki konkurencji, które wynikają z faktu, że odnośne usługi lub usługodawcy pochodzą z zagranicy.

Artykuł 212

Wykaz zobowiązań

1. Sektory zliberalizowane przez każdą ze Stron zgodnie z niniejszą sekcją oraz, w drodze zastrzeżeń, ograniczenia dotyczące dostępu do rynku i traktowania narodowego mające zastosowanie do usług i usługodawców drugiej Strony w tych sektorach są określone w wykazie zobowiązań zawartym w załącznikach XXVII-B i XXVII-F do niniejszego Układu.

2. Bez uszczerbku dla praw i obowiązków Stron, istniejących lub mogących pojawić się na mocy Europejskiej konwencji o telewizji ponadgranicznej oraz Europejskiej konwencji o koprodukcji filmowej, wykazy zobowiązań zawarte w załącznikach XXVII-B i XXVII-F do niniejszego Układu nie obejmują zobowiązań w zakresie usług audiowizualnych.

Artykuł 213

Przegląd

Mając na uwadze stopniową liberalizację transgranicznego świadczenia usług pomiędzy Stronami, Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, regularnie dokonuje przeglądu wykazu zobowiązań, o którym mowa w art. 212 niniejszego Układu. W przeglądzie tym uwzględniany jest między innymi proces stopniowego zbliżenia, o którym mowa w art. 230, 240, 249 i 253 niniejszego Układu, oraz jego wpływ na wyeliminowanie pozostałych przeszkód dla transgranicznego świadczenia usług między Stronami.

Sekcja 4

Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych

Artykuł 214

Zakres stosowania i definicje

1. Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków podejmowanych przez Strony dotyczących wjazdu oraz tymczasowego pobytu na ich terytorium kluczowego personelu, absolwentów odbywających staż, sprzedawców biznesowych, usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody, bez uszczerbku dla art. 202 ust. 5 niniejszego Układu.

2. Do celów niniejszej sekcji:

a) „personel kluczowy” oznacza osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron inną niż organizacja niedochodowa (¹³), które są odpowiedzialne za utworzenie przedsiębiorstwa lub faktyczną kontrolę nad nim, zarządzanie nim i jego działalność. „Personel kluczowy” obejmuje „osoby odbywające wizyty służbowe” do celów prowadzenia przedsiębiorstwa oraz „ osoby przeniesione wewnątrz przedsiębiorstwa”:

(i) „osoby odbywające wizyty służbowe” do celów prowadzenia przedsiębiorstwa oznaczają osoby fizyczne pracujące na wyższych stanowiskach, które są odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa. Nie oferują one ani nie świadczą usług, ani nie prowadzą działalności gospodarczej innej niż działalność wymagana do celów prowadzenia przedsiębiorstwa. Nie otrzymują one wynagrodzenia ze źródła znajdującego się na terytorium Strony przyjmującej;

(ii) „osoby przeniesione wewnątrz przedsiębiorstwa” oznaczają osoby fizyczne, które zostały zatrudnione przez osobę prawną lub są jej partnerami co najmniej od roku oraz które są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa, które może być jednostką zależną, oddziałem lub jednostką dominującą przedsiębiorstwa lub osoby prawnej znajdującej się na terytorium drugiej Strony. Dana osoba fizyczna należy do jednej z następujących kategorii:

1) kierownicy: osoby pracujące na wyższych stanowiskach w ramach osoby prawnej, które przede wszystkim kierują zarządzaniem przedsiębiorstwem, podlegające ogólnemu nadzorowi lub otrzymujące wytyczne głównie od rady dyrektorów lub udziałowców przedsiębiorstwa, bądź osób im równoważnych, w tym co najmniej:

– kierujący przedsiębiorstwem lub jego departamentem lub działem;

– nadzorujący i kontrolujący pracę innych pracowników nadzoru i kierownictwa lub sprawujących funkcje specjalistyczne, oraz

– upoważnieni do osobistego naboru i zwalniania pracowników lub do wydawania zaleceń w kwestii naboru, zwalniania pracowników lub innych działań dotyczących personelu;

2) specjaliści: osoby pracujące w ramach osoby prawnej, posiadające rzadko spotykaną wiedzę niezbędną do produkcji prowadzonej przez przedsiębiorstwo, obsługi sprzętu badawczego, technik, procesów, procedur lub zarządzania. Przy ocenie takiej wiedzy brana będzie pod uwagę nie tylko wiedza specyficzna dla przedsiębiorstwa, ale również to, czy dana osoba posiada wysoki poziom kwalifikacji odnoszących się do rodzaju pracy lub branży, które wymagają określonej wiedzy technicznej, łącznie z akredytacją w zawodzie regulowanym;

b) „ absolwenci odbywający staż” oznaczają osoby fizyczne, które przez przynajmniej rok były zatrudnione przez osobę prawną jednej ze Stron lub jej oddział, posiadają dyplom ukończenia studiów wyższych oraz są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa założonego przez osobę prawną na terytorium drugiej Strony w celu rozwoju kariery lub odbycia szkolenia w zakresie technik lub metod biznesowych (¹⁴);

c) „sprzedawcy biznesowi” (¹⁵) oznaczają osoby fizyczne, które są przedstawicielami usługodawcy lub dostawcy towarów pochodzącego z jednej ze Stron, starające się o wjazd i czasowy pobyt na terytorium drugiej Strony w celu negocjowania sprzedaży usług lub towarów bądź zawarcia umów na sprzedaż usług lub towarów w imieniu tego usługodawcy lub dostawcy. Nie dokonują oni sprzedaży bezpośredniej klientom indywidualnym i nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony, nie są także komisantami;

d) „usługodawcy kontraktowi” oznaczają osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron, która nie jest agencją zajmującą się rekrutacją i pośrednictwem w zatrudnieniu pracowników ani nie działa za pośrednictwem takiej agencji, nie posiada przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz zawarła umowę w dobrej wierze o świadczenie usług z końcowym usługobiorcą pochodzącym z tej Strony, wymagającą czasowej obecności pracowników na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług (¹⁶);

e) „osoby wykonujące wolny zawód” oznaczają osoby fizyczne świadczące usługi i prowadzące działalność na własny rachunek na terytorium Strony, które nie posiadają przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz które zawarły umowę w dobrej wierze o świadczenie usług (bez udziału agencji zajmującej się rekrutacją i pośrednictwem w zatrudnieniu pracowników) z końcowym usługobiorcą pochodzącym z tej Strony, wymagającą czasowej obecności pracowników na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług (¹⁷);

f) „kwalifikacje” oznaczają dyplomy, świadectwa i inne dowody (formalnych kwalifikacji) wydane przez organ wyznaczony zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi oraz poświadczające pomyślne ukończenie szkolenia zawodowego.

Artykuł 215

Personel kluczowy i absolwenci odbywający staż

1. W przypadku każdego sektora zaangażowanego zgodnie z sekcją 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa) oraz z uwzględnieniem wszelkich zastrzeżeń wymienionych w załącznikach XXVII-A i XXVII-E lub w załącznikach XXVII-C i XXVII-G do niniejszego Układu każda ze Stron umożliwia przedsiębiorcom drugiej Strony zatrudnianie w ich przedsiębiorstwach osób fizycznych drugiej Strony pod warunkiem że tacy pracownicy są personelem kluczowym lub absolwentami odbywającymi staż, zdefiniowanymi w art. 214 niniejszego Układu. Czasowy wjazd i czasowy pobyt personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż wynosi maksymalnie: trzy lata w przypadku przeniesień wewnątrz przedsiębiorstwa, 90 dni w dwunastomiesięcznym okresie dla osób odbywających wizyty służbowe do celów prowadzenia przedsiębiorstwa i jeden rok dla absolwentów odbywających staż.

2. W przypadku każdego sektora zaangażowanego zgodnie z sekcją 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa) środki, których Strony nie utrzymują ani nie wprowadzają zarówno na obszarze całego terytorium, jak i w jednostkach podziału administracyjnego, o ile nie postanowiono inaczej w załącznikach XXVII-C i XXVII-G do niniejszego Układu, są zdefiniowane jako ograniczenia całkowitej liczby osób fizycznych, które przedsiębiorca może zatrudnić w charakterze personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż w konkretnym sektorze, w formie kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych, i są one oznaczone jako ograniczenia dyskryminujące.

Artykuł 216

Sprzedawcy biznesowi

W przypadku każdego sektora zaangażowanego zgodnie z sekcją 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa) lub sekcją 3 (Transgraniczne świadczenie usług) oraz z uwzględnieniem wszelkich zastrzeżeń wymienionych w załącznikach XXVII-A i XXVII-E, a także XXVII-B i XXVII-F do niniejszego Układu każda ze Stron zezwala na wjazd i czasowy pobyt sprzedawców biznesowych przez maksymalnie 90 dni w dwunastomiesięcznym okresie.

Artykuł 217

Usługodawcy kontraktowi

1. Strony potwierdzają swoje obowiązki wynikające z ich zobowiązań w ramach Układu ogólnego w sprawie handlu usługami („ GATS”) w odniesieniu do wjazdu i czasowego pobytu usługodawców kontraktowych.

Zgodnie z załącznikami XXVII-D i XXVII-H do niniejszego Układu każda ze Stron zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych pochodzących z drugiej Strony, z uwzględnieniem warunków określonych w ust. 3 niniejszego artykułu.

2. Zobowiązania podjęte przez Strony podlegają następującym warunkom:

a) osoby fizyczne muszą być czasowo zaangażowane w świadczenie usług jako pracownicy osoby prawnej, która zawarła umowę o świadczenie usług na okres nieprzekraczający 12 miesięcy;

b) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony powinny oferować takie usługi jako pracownicy osoby prawnej świadczącej usługi przez co najmniej rok bezpośrednio poprzedzający datę złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony. Ponadto osoby fizyczne muszą posiadać, w momencie złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, przynajmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe (¹⁸) w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony muszą posiadać:

(i) wykształcenie wyższe lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równoważnym poziomie (¹⁹); oraz

(ii) kwalifikacje zawodowe, tam gdzie jest to niezbędne do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi bądź wymogami prawnymi Strony, na terytorium której świadczona jest dana usługa;

d) z tytułu świadczenia usług na terytorium drugiej Strony osoby fizyczne nie otrzymują innego wynagrodzenia niż wynagrodzenie płacone przez osobę prawną zatrudniającą osobę fizyczną;

e) wjazd i czasowy pobyt osób fizycznych na terytorium zainteresowanej Strony jest możliwy na łączny okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga – 25 tygodni, w każdym dwunastomiesięcznym okresie, bądź na okres trwania umowy, w zależności od tego, który okres jest krótszy;

f) dostęp przyznany na mocy postanowień niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa; oraz

g) liczba osób objętych umową o świadczenie usług nie może być większa, niż wynika to z konieczności zapewnienia wykonania umowy, co może być wymagane przepisami ustawowymi i wykonawczymi lub innymi wymogami prawnymi Strony, na terytorium której świadczona jest usługa.

Artykuł 218

Osoby wykonujące wolne zawody

1. Zgodnie z załącznikami XXVII-D i XXVII-H do niniejszego Układu każda ze Stron zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez osoby wykonujące wolne zawody pochodzące z drugiej Strony, z uwzględnieniem warunków określonych w ust. 2 niniejszego artykułu.

2. Zobowiązania podjęte przez Strony podlegają następującym warunkom:

a) osoby fizyczne muszą być czasowo zaangażowane w świadczenie usług jako osoby prowadzące działalność na własny rachunek zarejestrowane na terytorium drugiej Strony i muszą uzyskać umowę o świadczenie usług na okres nieprzekraczający 12 miesięcy;

b) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony muszą posiadać, w momencie złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, przynajmniej sześcioletnie doświadczenie zawodowe w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony muszą posiadać:

(i) wykształcenie wyższe lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równoważnym poziomie (²⁰); oraz

(ii) kwalifikacje zawodowe, w przypadkach, gdy są one niezbędne do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi bądź innymi wymogami prawnymi Strony, na terytorium której świadczona jest dana usługa;

d) wjazd i czasowy pobyt osób fizycznych na terytorium zainteresowanej Strony jest możliwy na łączny okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga – 25 tygodni, w każdym dwunastomiesięcznym okresie, bądź na okres trwania umowy, w zależności od tego, który okres jest krótszy; oraz

e) dostęp przyznany na mocy postanowień niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa.

Sekcja 5

Ramy regulacyjne

Podsekcja 1

Regulacje krajowe

Artykuł 219

Zakres stosowania i definicje

1. Następujące ograniczenia mają zastosowanie do środków Stron dotyczących wymogów i procedur licencyjnych oraz wymogów i procedur kwalifikacyjnych wpływających na:

a) transgraniczne świadczenie usług;

b) prowadzenie działalności na ich terytorium przez osoby prawne i fizyczne określone w art. 203 ust. 8 niniejszego Układu;

c) tymczasowy pobyt na ich terytorium kategorii osób fizycznych określonych w art. 214 ust. 2 lit. a)–e) niniejszego Układu.

2. W przypadku transgranicznego świadczenia usług ograniczenia te mają wyłącznie zastosowanie do sektorów, w odniesieniu do których Strona przyjęła określone zobowiązania i w zakresie, w jakim te zobowiązania mają zastosowanie. W przypadku prowadzenia przedsiębiorstwa ograniczenia te nie mają zastosowania do sektorów w zakresie objętym zastrzeżeniem wymienionym zgodnie z załącznikami XXVII-A i XXVII-E do niniejszego Układu. W przypadku czasowego pobytu osób fizycznych ograniczenia te nie mają zastosowania do sektorów w zakresie objętym zastrzeżeniem wymienionym w załącznikach XXVII-C, XXVII-D, XXVII-G i XXVII-H do niniejszego Układu.

3. Wspomniane ograniczenia nie mają zastosowania do środków, w zakresie, w jakim stanowią zastrzeżenia objęte planowaniem.

4. Do celów niniejszej sekcji:

a) „wymogi licencyjne” oznaczają wymogi merytoryczne inne niż wymogi kwalifikacyjne, które musi spełnić osoba fizyczna lub prawna, aby uzyskać, zmienić lub przedłużyć zezwolenie na prowadzenie działalności określonej w ust. 1 lit. a)–c);

b) „procedury licencyjne” oznaczają zasady administracyjne lub proceduralne, których osoba fizyczna lub prawna starająca się o zezwolenie na prowadzenie działalności określonej w ust. 1 lit. a)–c), w tym o zmianę lub przedłużenie licencji, musi przestrzegać, aby wykazać spełnienie wymogów licencyjnych;

c) „wymogi kwalifikacyjne” oznaczają wymogi merytoryczne dotyczące kwalifikacji osoby fizycznej do świadczenia usługi, których spełnienie należy wykazać w celu uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi;

d) „procedury kwalifikacyjne” oznaczają zasady administracyjne lub proceduralne, których osoba fizyczna musi przestrzegać, aby wykazać wypełnienie wymogów kwalifikacyjnych w celu uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi; oraz

e) „właściwy organ” oznacza każdą instytucję rządową lub organ na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym bądź organ pozarządowy wykonujący uprawnienia delegowane mu przez instytucje rządowe lub organy na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym, podejmujący decyzję o udzieleniu zezwolenia na świadczenie usług, w tym poprzez ustanowienie nieusługowej działalności gospodarczej lub w odniesieniu do zezwolenia na ustanowienie takiej działalności.

Artykuł 220

Warunki udzielenia licencji i kwalifikacji

1. Każda ze Stron zapewnia, aby środki dotyczące wymogów i procedur licencyjnych oraz wymogów i procedur kwalifikacyjnych oparte były na kryteriach uniemożliwiających właściwym organom wykonywanie prawa do oceny w sposób uznaniowy.

2. Kryteria, o których mowa w ust. 1, muszą być:

a) proporcjonalne do celu z zakresu porządku publicznego;

b) jasne i jednoznaczne;

c) obiektywne;

d) określone z góry;

e) publikowane z wyprzedzeniem; oraz

f) przejrzyste i dostępne.

3. Zezwolenie lub licencja przyznawane są natychmiast po ich wydaniu w świetle wyników stosownego badania stwierdzającego, że warunki ich uzyskania zostały spełnione.

4. Każda ze Stron utrzymuje lub ustanawia organy lub procedury sądowe, arbitrażowe lub administracyjne, które zapewniają, na żądanie poszkodowanego przedsiębiorcy lub usługodawcy, szybkie rozpatrzenie sprawy, a w uzasadnionych przypadkach także odpowiednie środki zaradcze dotyczące decyzji administracyjnych mających wpływ na prowadzenie przedsiębiorstw, transgraniczne świadczenie usług lub tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych. W przypadku gdy takie procedury nie są niezależne od agencji, której powierzono wydawanie odnośnych decyzji administracyjnych, każda ze Stron zapewnia rzeczywisty obiektywizm i bezstronność przy rozpatrywaniu odwołania.

5. W przypadku gdy liczba dostępnych licencji na dany rodzaj działalności jest ograniczona z powodu niedostatecznych zasobów naturalnych lub możliwości technicznych, każda ze Stron stosuje taką procedurę wyboru potencjalnych kandydatów, która w pełni gwarantuje bezstronność, przejrzystość, w tym między innymi wystarczające informowanie o uruchomieniu, przeprowadzeniu i ukończeniu procedury.

6. Z zastrzeżeniem postanowień niniejszego artykułu, określając regulamin procedury kwalifikacji, każda ze Stron może uwzględniać uzasadnione cele związane z porządkiem publicznym, w tym względy zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i zachowania dziedzictwa kulturowego.

Artykuł 221

Procedury licencyjne i kwalifikacyjne

1. Procedury i formalności licencyjne i kwalifikacyjne muszą być jasne, publikowane z wyprzedzeniem oraz stanowić dla wnioskodawców gwarancję, że ich wniosek zostanie rozpatrzony w sposób obiektywny i bezstronny.

2. Procedury i formalności licencyjne i kwalifikacyjne muszą być tak proste, jak to możliwe, oraz nie mogą komplikować niepotrzebnie ani opóźniać świadczenia usługi. Wszelkie opłaty licencyjne (²¹), które wnioskodawcy ponoszą w związku ze złożeniem wniosku, powinny być uzasadnione i proporcjonalne do kosztów odnośnych procedur udzielania zezwoleń.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby decyzje podejmowane przez właściwe organy i stosowane przez nie procedury w ramach procesu udzielania licencji lub zezwolenia były bezstronne w odniesieniu do wszystkich wnioskodawców. Właściwy organ powinien podejmować decyzje w sposób niezależny i nie powinien odpowiadać przed jakimkolwiek podmiotem świadczącym usługi, które wymagają licencji lub zezwolenia.

4. W przypadku gdy istnieją określone terminy na składanie wniosków, wnioskodawca jest uprawniony do jego złożenia w rozsądnym terminie. Właściwy organ bez zbędnej zwłoki przystępuje do rozpatrzenia wniosku. W miarę możliwości wnioski powinny być przyjmowane w formacie elektronicznym na tych samych warunkach w zakresie autentyczności co wnioski papierowe.

5. Każda ze Stron zapewnia, aby rozpatrzenie wniosku, w tym podjęcie ostatecznej decyzji następowało w rozsądnym terminie od złożenia kompletnego wniosku. Każda ze Stron stara się ustanowić zwykłe ramy czasowe dla rozpatrywania wniosków.

6. W przypadku gdy właściwy organ otrzyma wniosek, który uzna za niekompletny, w rozsądnym terminie od jego otrzymania informuje o tym wnioskodawcę, w miarę możliwości wskazując dodatkowe informacje potrzebne do uzupełnienia wniosku i zapewnia mu możliwość poprawienia niedociągnięć.

7. W miarę możliwości uwierzytelnione kopie powinny być przyjmowane zamiast oryginalnych dokumentów.

8. W przypadku gdy właściwy organ odrzuci wniosek, wnioskodawca zostaje o tym powiadomiony pisemnie i bez zbędnej zwłoki. Co do zasady wnioskodawca jest też informowany, na żądanie, o powodach odrzucenia wniosku i o terminach odwołania od decyzji.

9. Każda ze Stron zapewnia, aby udzielona licencja lub zezwolenie wchodziły w życie bez zbędnej zwłoki zgodnie z określonymi w nich warunkami.

Podsekcja 2

Postanowienia o zasięgu ogólnym

Artykuł 222

Wzajemne uznawanie

1. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia którejkolwiek ze Stron nakładania na osoby fizyczne obowiązku posiadania niezbędnych kwalifikacji lub doświadczenia zawodowego wymaganego na terytorium, na którym świadczona jest usługa, w danym sektorze działalności.

2. Każda ze Stron zachęca właściwe organizacje zawodowe do wydania Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, zaleceń dotyczących wzajemnego uznawania w celu wypełnienia przez przedsiębiorców i usługodawców, w całości lub częściowo, kryteriów stosowanych przez każdą ze Stron do wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji przedsiębiorców i usługodawców, w szczególności w zakresie usług świadczonych w ramach wolnych zawodów.

3. Po otrzymaniu zalecenia, o którym mowa w ust. 2, Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu dokonuje w rozsądnym czasie przeglądu tego zalecenia w celu stwierdzenia, czy jest ono spójne z niniejszym Układem i na podstawie informacji zawartych w zaleceniu ocenia przede wszystkim:

a) zakres, w jakim są ze sobą zbieżne standardy i kryteria stosowane przez każdą ze Stron w celu wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji usługodawców i przedsiębiorców; oraz

b) potencjalną wartość ekonomiczną umowy o wzajemnym uznaniu.

4. W przypadku spełnienia tych wymogów Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu określa działania niezbędne do rozpoczęcia negocjacji. Następnie Strony, za pośrednictwem swoich właściwych organów, przystępują do negocjacji w sprawie umowy o wzajemnym uznaniu.

5. Każda umowa o wzajemnym uznaniu, o której mowa w ust. 4 niniejszego artykułu, musi być zgodna z odpowiednimi postanowieniami umowy WTO, a w szczególności z art. VII GATS.

Artykuł 223

Przejrzystość i ujawnianie informacji poufnych

1. Każda ze Stron bezzwłocznie odpowiada na wszystkie wnioski drugiej Strony o szczegółowe informacje dotyczące wszelkich podejmowanych przez nią środków o zasięgu ogólnym lub umów międzynarodowych, odnoszących się do niniejszego Układu lub wpływających na niego. Każda ze Stron ustanawia także przynajmniej jeden punkt informacyjny, który na żądanie udziela szczegółowych informacji przedsiębiorcom i usługodawcom drugiej Strony na temat wszystkich takich kwestii. Strony powiadamiają się nawzajem o swoich punktach informacyjnych w ciągu trzech miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego Układu. Punkty informacyjne nie muszą być depozytariuszami przepisów ustawowych i wykonawczych.

2. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie wymaga od którejkolwiek ze Stron dostarczenia informacji poufnych, których ujawnienie utrudniłoby egzekwowanie prawa lub w inny sposób byłoby sprzeczne z interesem publicznym, czy też naruszałoby uzasadnione interesy handlowe poszczególnych przedsiębiorstw publicznych bądź prywatnych.

Podsekcja 3

Usługi informatyczne

Artykuł 224

Uzgodnienia dotyczące usług informatycznych

1. W zakresie, w jakim handel usługami informatycznymi zostaje zliberalizowany zgodnie z sekcją 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcją 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcją 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych), Strony stosują się do postanowień niniejszego artykułu.

2. CPC (²²) 84 – kod ONZ wykorzystywany do opisu usług informatycznych i usług powiązanych obejmuje podstawowe funkcje stosowane przy świadczeniu takich usług:

a) oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (łącznie z ich opracowaniem i wdrożeniem);

b) przetwarzanie i przechowywanie danych; oraz

c) usługi powiązane, takie jak doradztwo i szkolenie dla pracowników klienta.

Postęp technologiczny doprowadził do coraz częstszego oferowania takich usług w połączeniu z zakupem lub w formie pakietu usług powiązanych, które mogą obejmować niektóre lub wszystkie funkcje podstawowe. Przykładowo, usługi takie jak hosting stron i domen internetowych, usługi eksploracji danych i przetwarzanie siatkowe polegają na łączeniu podstawowych funkcji usług informatycznych.

3. Usługi informatyczne i usługi powiązane niezależnie od tego, czy są świadczone poprzez sieć, w tym Internet, obejmują wszystkie usługi zapewniające:

a) doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, wsparcie, pomoc techniczną lub zarządzanie komputerami bądź systemami komputerowymi;

b) oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (zewnętrznej i wewnętrznej) oraz doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, dostosowanie, konserwację, wsparcie, pomoc techniczną, zarządzanie oprogramowaniem lub jego użytkowanie;

c) przetwarzanie danych, przechowywanie danych, składowanie danych lub usługi w zakresie baz danych;

d) usługi konserwacji i naprawy maszyn biurowych oraz sprzętu, w tym komputerów; lub

e) usługi w zakresie szkolenia pracowników klienta, związane z oprogramowaniem, komputerami lub systemami komputerowymi, gdzie indziej niesklasyfikowane.

4. Usługi informatyczne i usługi powiązane umożliwiają świadczenie pozostałych usług (na przykład bankowości) drogą elektroniczną i w inny sposób. Jednakże istnieje zasadnicza różnica między usługami wspierającymi (na przykład hostingiem stron internetowych lub aplikacji) a usługami podstawowymi lub w zakresie treści, które są świadczone elektronicznie (na przykład bankowością). W takich przypadkach usługi podstawowe lub w zakresie treści nie są objęte CPC 84.

Podsekcja 4

Usługi pocztowe i kurierskie

Artykuł 225

Zakres stosowania i definicje

1. W niniejszej podsekcji określono zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług pocztowych i kurierskich objętych liberalizacją zgodnie z sekcją 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcją 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcją 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych) niniejszego rozdziału.

2. Do celów niniejszej podsekcji oraz sekcji 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcji 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcji 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych) niniejszego rozdziału:

a) „zezwolenie” oznacza zezwolenie przyznane indywidualnemu usługodawcy przez organ regulacyjny, które jest wymagane przed rozpoczęciem świadczenia danej usługi;

b) „usługa powszechna” oznacza ciągłe świadczenie usług pocztowych o określonej jakości we wszystkich punktach na terytorium Strony po przystępnych cenach dla wszystkich użytkowników.

Artykuł 226

Zapobieganie praktykom antykonkurencyjnym w sektorze usług pocztowych i kurierskich

Strony utrzymują lub wprowadzają odpowiednie środki w celu powstrzymania usługodawców, którzy pojedynczo lub razem mogą istotnie wpływać na warunki uczestnictwa (w odniesieniu do cen i dostaw) na rynku właściwym usług pocztowych i kurierskich na skutek wykorzystania ich pozycji rynkowej, od podejmowania lub kontynuowania praktyk antykonkurencyjnych.

Artykuł 227

Usługa powszechna

Każda ze Stron ma prawo do określenia rodzaju obowiązku świadczenia usługi powszechnej, jaki zamierza utrzymać. Takie obowiązki nie będą uważane za antykonkurencyjne jako takie, pod warunkiem że będą wprowadzane w sposób przejrzysty, niedyskryminacyjny i będą konkurencyjnie neutralne oraz że nie będą bardziej uciążliwe, niż to jest konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonej przez Stronę.

Artykuł 228

Zezwolenia

1. Zezwolenie może być wymagane tylko w przypadku usług, które wchodzą w zakres usługi powszechnej.

2. W przypadku gdy wymagane jest posiadanie zezwolenia, do wiadomości publicznej podaje się następujące informacje:

a) wszystkie kryteria udzielania zezwolenia i termin, w jakim zwykle wydawana jest decyzja w sprawie wniosku o wydanie zezwolenia; oraz

b) warunki dotyczące zezwolenia.

3. Wnioskodawca otrzymuje, na żądanie, uzasadnienie odmowy wydania zezwolenia. Każda ze Stron ustanawia procedurę odwoławczą odbywającą się za pośrednictwem niezależnego organu. Procedura taka musi być przejrzysta, niedyskryminacyjna i oparta na obiektywnych kryteriach.

Artykuł 229

Niezależność organu regulacyjnego

Organ regulacyjny musi być prawnie odrębny od podmiotów świadczących usługi pocztowe i kurierskie i nie ponosi przed nimi odpowiedzialności. Decyzje organu regulacyjnego i stosowane przezeń procedury muszą być bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

Artykuł 230

Stopniowe zbliżenie przepisów

Każda ze Stron uznaje znaczenie stopniowego zbliżenia obecnie obowiązującego i przyszłego prawodawstwa Republiki Mołdawii do dorobku prawnego Unii, określonego w postaci wykazu zawartego w załączniku XXVIII-C do niniejszego Układu.

Podsekcja 5

Sieci i usługi łączności elektronicznej

Artykuł 231

Zakres stosowania i definicje

1. W niniejszej sekcji określa się zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług łączności elektronicznej objętych liberalizacją zgodnie z sekcją 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcją 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcją 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych) niniejszego rozdziału.

2. Do celów niniejszej podsekcji oraz sekcji 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcji 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcji 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych) niniejszego rozdziału:

a) „usługi łączności elektronicznej” oznaczają wszystkie usługi, które w całości lub w dużej części polegają na przekazywaniu sygnałów za pomocą sieci łączności elektronicznej, w tym usługi telekomunikacyjne i usługi transmisji w sieciach używanych do nadawania. Usługi te nie obejmują usług dostarczania treści przekazywanych za pomocą sieci lub usług łączności elektronicznej lub sprawowania kontroli edytorskiej nad tymi treściami;

b) „ publiczna sieć łączności” oznacza sieć łączności elektronicznej wykorzystywaną w całości lub w dużej części do świadczenia publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej;

c) „sieć łączności elektronicznej” oznacza systemy transmisyjne oraz, w stosownych przypadkach, urządzenia przełączające lub routingowe oraz inne zasoby, które umożliwiają przekazywanie sygnałów przewodowo, za pomocą radia, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych, w tym sieci satelitarne, stacjonarne (komutowane i pakietowe, w tym internet) i naziemne sieci przenośne, elektryczne systemy kablowe, w zakresie, w jakim są one wykorzystywane do przekazywania sygnałów, sieci nadawania radiowego i telewizyjnego oraz sieci telewizji kablowej, niezależnie od rodzaju przekazywanej informacji;

d) „organ regulacyjny” w sektorze łączności elektronicznej oznacza organ lub organy zajmujące się regulowaniem łączności elektronicznej, o której mowa w niniejszym rozdziale;

e) uznaje się, że usługodawca ma „znaczącą pozycję rynkową”, jeżeli samodzielnie albo wspólnie z innymi ma pozycję równoważną pozycji dominującej, tj. tak silną pozycję ekonomiczną, że uprawnia go ona do postępowania według swojego uznania, nie zważając na innych konkurentów, klientów i ostatecznych konsumentów;

f) „wzajemne połączenie” oznacza fizyczne lub logiczne połączenie publicznych sieci łączności wykorzystywanych przez tego samego usługodawcę lub przez różnych usługodawców, aby umożliwić użytkownikom jednego usługodawcy komunikowanie się z użytkownikami tego samego lub innego usługodawcy bądź uzyskiwanie dostępu do usług świadczonych przez innego usługodawcę. Świadczeniem usług mogą się zajmować zainteresowane Strony lub inne podmioty, które mają dostęp do sieci. Wzajemne połączenie to szczególny rodzaj dostępu między operatorami sieci publicznych;

g) „usługa powszechna” oznacza zestaw usług o określonej jakości, które muszą być dostępne dla wszystkich użytkowników na terytorium Strony, niezależnie od ich geograficznej lokalizacji i po przystępnych cenach. Zakres i zasady wdrażania usługi powszechnej ustala każda ze Stron;

h) „dostęp” oznacza udostępnienie obiektów lub usług innemu usługodawcy na określonych warunkach, na wyłączność albo nie, w celu świadczenia usług łączności elektronicznej. Obejmuje on między innymi: dostęp do elementów sieci i urządzeń towarzyszących, co może się wiązać z podłączeniem urządzeń za pomocą środków stacjonarnych lub niestacjonarnych (w szczególności obejmuje to dostęp do lokalnej pętli abonenckiej oraz urządzeń i usług niezbędnych do świadczenia usług w lokalnej pętli abonenckiej); dostęp do infrastruktury fizycznej, w tym budynków, kanałów i masztów; dostęp do odpowiednich systemów oprogramowania, w tym do systemów wsparcia operacyjnego, dostęp do translacji numerów lub systemów zapewniających analogiczne funkcje, dostęp do stacjonarnych i ruchomych sieci, a w szczególności do roamingu, dostęp do systemów warunkowego dostępu dla usług telewizji cyfrowej, dostęp do usług sieci wirtualnych;

i) „użytkownik końcowy” oznacza użytkownika, który nie obsługuje publicznych sieci łączności ani nie świadczy publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej;

j) „lokalna pętla abonencka” oznacza fizyczny obwód łączący urządzenie końcowe sieci w pomieszczeniach abonenta z przełącznicą główną lub równoważnym urządzeniem w ramach stacjonarnej publicznej sieci łączności.

Artykuł 232

Organ regulacyjny

1. Każda ze Stron zapewnia, aby organy regulacyjne ds. usług łączności elektronicznej były prawnie odrębne i funkcjonalnie niezależne od dostawców usług łączności elektronicznej. Jeżeli Strony zachowują własność lub kontrolę nad dostawcą sieci lub usług łączności elektronicznej, zapewniają one skuteczne oddzielenie strukturalne funkcji regulacyjnych od działalności związanej z własnością lub kontrolą.

2. Każda ze Stron zapewnia organowi regulacyjnemu wystarczające uprawnienia do regulacji sektora. Zadania, które ma wypełniać organ regulacyjny, są podawane do wiadomości publicznej w łatwo dostępny i zrozumiały sposób, zwłaszcza gdy takie zadania są powierzone większej liczbie organów.

3. Każda ze Stron zapewnia bezstronność decyzji organów regulacyjnych i stosowanych przez nie procedur w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku oraz ich przejrzystość.

4. Organ regulacyjny ma uprawnienia do przeprowadzenia analizy rynków właściwych produktów i usług, które wymagają wcześniejszego uregulowania. W przypadku gdy organ regulacyjny ma obowiązek stwierdzenia zgodnie z art. 234 niniejszego Układu, czy należy nałożyć, utrzymać, zmienić lub wycofać obowiązki, stwierdza na podstawie analizy rynku, czy na rynku właściwym istnieje skuteczna konkurencja.

5. W przypadku gdy organ regulacyjny stwierdzi, że na rynku właściwym nie ma skutecznej konkurencji, określa on i wskazuje usługodawców mających znaczącą pozycję rynkową na tym rynku i stosownie do potrzeb nakłada na nich, utrzymuje lub zmienia szczegółowe obowiązki regulacyjne, o których mowa w art. 234 niniejszego Układu. W przypadku gdy organ regulacyjny uzna, że na rynku istnieje skuteczna konkurencja, nie nakłada on ani nie utrzymuje jakichkolwiek obowiązków regulacyjnych, o których mowa w art. 234 niniejszego Układu.

6. Każda ze Stron zapewnia usługodawcy, którego dotyczy decyzja organu regulacyjnego, prawo odwołania się od niej do niezależnego organu odwoławczego. Każda ze Stron zapewnia należyte uwzględnienie merytorycznych aspektów sprawy. Do czasu rozstrzygnięcia odwołania decyzja organu regulacyjnego pozostaje w mocy, o ile organ odwoławczy nie postanowi inaczej. W przypadku gdy organ odwoławczy nie ma charakteru sądowego, jego decyzja jest zawsze uzasadniana na piśmie, a także podlega przeglądowi przeprowadzanemu przez bezstronny i niezależny organ sądowy. Decyzje podejmowane przez organy odwoławcze muszą być skutecznie egzekwowane.

7. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku gdy organy regulacyjne zamierzają podjąć środki dotyczące postanowień niniejszej podsekcji i mające znaczący wpływ na rynek właściwy, umożliwiały one zainteresowanym stronom przedstawienie uwag na temat projektu środków w rozsądnym terminie. Organy regulacyjne publikują swoje procedury konsultacji. Wyniki konsultacji są podawane do wiadomości publicznej, z wyjątkiem informacji poufnych.

8. Każda ze Stron zapewnia, aby dostawcy sieci i usług łączności elektronicznej udzielali wszelkich informacji, w tym informacji finansowych niezbędnych organom regulacyjnym do zapewnienia zgodności z postanowieniami niniejszej podsekcji lub z decyzjami podjętymi zgodnie z niniejszą podsekcją. Dostawcy udzielają takich informacji bezzwłocznie, na odpowiedni wniosek oraz w terminie wymaganym przez organ regulacyjny i zgodnie z oczekiwanym przezeń poziomem szczegółowości. Informacje wymagane przez organ regulacyjny muszą być proporcjonalne do wypełnienia tego zadania. Organ regulacyjny uzasadnia swój wniosek o udzielenie informacji.

Artykuł 233

Zezwolenie na świadczenie usług łączności elektronicznej

1. Każda ze Stron zapewnia, aby świadczenie usług było, w miarę możliwości, dopuszczane po zwykłym powiadomieniu.

2. Każda ze Stron zapewnia możliwość wprowadzenia wymogu uzyskania licencji, aby rozwiązać kwestię przydziału numerów i częstotliwości. Warunki uzyskania takiej licencji podawane są do wiadomości publicznej.

3. W przypadku gdy licencja jest wymagana, każda ze Stron zapewnia, aby:

a) wszystkie kryteria udzielania licencji i rozsądny termin, w jakim zwykle należy podjąć decyzję w sprawie wniosku o licencję, były podawane do wiadomości publicznej;

b) wnioskodawca otrzymywał, na żądanie, pisemne uzasadnienie odmowy wydania licencji;

c) wnioskodawca miał możliwość odwołania się do organu odwoławczego w przypadku nieuzasadnionej odmowy wydania licencji; oraz

d) opłaty licencyjne (²³) stosowane przez Strony za wydanie licencji nie przekraczały kosztów administracyjnych zwykle ponoszonych w związku z zarządzaniem, kontrolą i egzekwowaniem obowiązujących licencji. Opłaty licencyjne za korzystanie z widma radiowego i zasobów numeracyjnych nie podlegają wymogom określonym w niniejszym ustępie.

Artykuł 234

Dostęp i wzajemne połączenia

1. Każda ze Stron zapewnia, aby każdy usługodawca mający zezwolenie na świadczenie usług łączności elektronicznej miał prawo i obowiązek negocjowania dostępu i wzajemnych połączeń z innymi dostawcami publicznych sieci i usług łączności elektronicznej. Dostęp i połączenia wzajemne powinny być co do zasady uzgadniane w ramach negocjacji handlowych między zainteresowanymi usługodawcami.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby usługodawcy uzyskujący informacje od innego usługodawcy podczas negocjowania uzgodnień o wzajemnych połączeniach wykorzystywali takie informacje wyłącznie do celów, dla których zostały one przekazane, i zawsze z poszanowaniem poufności przekazanych lub przechowywanych informacji.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby po ustaleniu zgodnie z art. 232 niniejszego Układu, że na rynku właściwym nie istnieje skuteczna konkurencja, organ regulacyjny miał uprawnienia, aby nałożyć na dostawcę, wskazanego jako mający znaczącą pozycję rynkową, jeden lub kilka z poniższych obowiązków w związku z wzajemnymi połączeniami lub dostępem:

a) obowiązek niedyskryminacji, tak aby zapewnić stosowanie przez operatora równoważnych warunków w równoważnych okolicznościach wobec innych dostawców świadczących równoważne usługi, a także świadczenie przezeń usług i udzielanie informacji innym operatorom na tych samych warunkach i z zachowaniem tej samej jakości, jak w przypadku własnych usług lub usług świadczonych przez swoje jednostki zależne i swoich partnerów;

b) nałożony na pionowo zintegrowane przedsiębiorstwa obowiązek zapewnienia przejrzystości cen hurtowych i wewnętrznych cen transferowych w przypadku wymogu niedyskryminacji lub zapobiegania nieuczciwemu subsydiowaniu skrośnemu. Organ regulacyjny może sprecyzować format i metodologię rachunkowości, którą należy zastosować;

c) obowiązek uwzględnienia uzasadnionych wniosków o dostęp i użytkowanie specyficznych elementów sieci oraz urządzeń towarzyszących, w tym uwolniony dostęp do lokalnej pętli abonenckiej, między innymi w sytuacjach, gdy organ regulacyjny uznaje, że odmowa przyznania dostępu lub ustanowienie nieuzasadnionych warunków mających podobny skutek uniemożliwiłoby pojawienie się trwale konkurencyjnego rynku detalicznego lub nie byłoby w interesie użytkowników końcowych.

Do obowiązków wymienionych w niniejszej literze organy regulacyjne mogą dołączyć takie warunki jak uczciwość, uzasadniony charakter i terminowość;

d) obowiązek świadczenia określonych usług na zasadach hurtowych w celu odsprzedaży przez osoby trzecie; zapewnienia otwartego dostępu do interfejsów technicznych, protokołów lub innych kluczowych technologii, niezbędnych do interoperacyjności usług lub wirtualnych usług sieciowych; zapewnienia kolokacji lub innych form współkorzystania z urządzeń, takich jak kanały kablowe, budynki lub maszty; zapewnienia wyspecjalizowanych usług potrzebnych do zapewnienia interoperacyjności usług dla użytkowników typu koniec-koniec, w tym urządzeń potrzebnych do świadczenia usług w ramach sieci inteligentnych; zapewnienia dostępu do systemów wsparcia operacyjnego lub podobnych systemów oprogramowania niezbędnych do zapewnienia uczciwej konkurencji w ramach świadczenia usług oraz wzajemnego połączenia sieci lub urządzeń sieciowych.

Do obowiązków wymienionych w niniejszej literze organy regulacyjne mogą dołączyć takie warunki jak uczciwość, uzasadniony charakter i terminowość;

e) obowiązki związane ze zwrotem kosztów oraz kontrolą cen, w tym obowiązki związane z określaniem cen w zależności od ponoszonych kosztów oraz obowiązki dotyczące systemów księgowania kosztów, w odniesieniu do udostępniania szczególnych rodzajów wzajemnych połączeń lub dostępu, w sytuacjach gdy przeprowadzona analiza rynku wskazuje, że dany operator mógłby, w przypadku braku skutecznej konkurencji, utrzymywać ceny na nadmiernie wysokim poziomie lub stosować zaniżanie cen, ze szkodą dla użytkowników końcowych.

Organy regulacyjne biorą pod uwagę inwestycje operatora i umożliwiają mu uzyskanie rozsądnej stopy zwrotu ze stosownej kwoty zaangażowanego kapitału, z uwzględnieniem poziomu ryzyka;

f) obowiązek publikowania konkretnych obowiązków nałożonych na usługodawcę przez organ regulacyjny, ze wskazaniem konkretnych rynków produktów i usług oraz rynków geograficznych. Aktualne informacje, które nie mają charakteru poufnego i nie obejmują tajemnic handlowych, są udostępniane publicznie w sposób gwarantujący wszystkim zainteresowanym stronom łatwy dostęp;

g) obowiązki związane z przejrzystością wymagające od operatorów udostępniania określonych informacji; w szczególności w przypadku, gdy na operatorach spoczywa obowiązek zapewnienia niedyskryminacji, organ regulacyjny może wymagać od operatora opublikowania oferty referencyjnej, która zapewnia wystarczające rozdzielenie elementów działalności w celu zapewnienia, aby usługodawcy nie musieli płacić za urządzenia, które nie są niezbędne do zapewnienia zamówionej usługi, i zawiera opis odnośnych ofert w rozbiciu na elementy odpowiadające potrzebom rynkowym oraz związane z nimi warunki, w tym ceny.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby usługodawca wnioskujący o ustanowienie wzajemnego połączenia z dostawcą wskazanym jako mający znaczącą pozycję rynkową, miał możliwość odwołania się, w każdym momencie lub po upływie rozsądnego czasu, który był podany do wiadomości publicznej, do niezależnego organu krajowego, który może być organem regulacyjnym, o którym mowa w art. 231 ust. 2 lit. d) niniejszego Układu, w celu rozstrzygnięcia sporów dotyczących warunków wzajemnych połączeń lub dostępu.

Artykuł 235

Rzadkie zasoby

1. Każda ze Stron zapewnia przeprowadzanie wszelkich procedur dotyczących przydziału i wykorzystania rzadkich zasobów, w tym częstotliwości, numerów i pierwszeństwa, w sposób obiektywny, proporcjonalny, terminowy, przejrzysty i niedyskryminacyjny. Aktualny stan przyznanych częstotliwości podaje się do wiadomości publicznej, jednakże nie wymaga się szczegółowej identyfikacji częstotliwości przyznanych na realizację określonych zadań rządowych.

2. Każda ze Stron zapewnia skuteczne zarządzanie częstotliwościami radiowymi w odniesieniu do usług łączności elektronicznej świadczonych na swoim terytorium w celu zapewnienia skutecznego i efektywnego wykorzystania widma. W przypadku gdy zapotrzebowanie na określone częstotliwości przekracza dostępność, przy przyznawaniu tych częstotliwości stosuje się odpowiednie i przejrzyste procedury w celu optymalizacji ich wykorzystania oraz ułatwienia rozwoju konkurencji.

3. Każda ze Stron zapewnia powierzenie przyznawania krajowych zasobów numeracyjnych i zarządzanie krajowymi planami numeracyjnymi organowi regulacyjnemu.

4. W przypadku gdy organy władz państwowych lub lokalnych zachowują własność lub kontrolę nad dostawcami obsługującymi publiczne sieci lub usługi łączności, należy zapewnić skuteczne rozdzielenie strukturalne funkcji odpowiedzialnych za przyznawanie prawa pierwszeństwa od działalności związanej z własnością lub kontrolą.

Artykuł 236

Usługa powszechna

1. Każda ze Stron ma prawo do określenia rodzaju obowiązku świadczenia usługi powszechnej, jaki zamierza zachować.

2. Takie obowiązki nie będą uważane za antykonkurencyjne same w sobie, pod warunkiem że będą zarządzane w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminacyjny. Zarządzanie takimi obowiązkami musi być również neutralne w odniesieniu do konkurencji i nie może być bardziej uciążliwe, niż jest to konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonego przez Stronę.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby wszyscy usługodawcy kwalifikowali się do zapewnienia usługi powszechnej i aby żaden usługodawca nie był a priori wykluczony. Wyznaczanie odbywa się za pomocą efektywnego, przejrzystego, obiektywnego i niedyskryminacyjnego mechanizmu. Każda ze Stron ocenia, w miarę potrzeby, czy świadczenie usługi powszechnej stanowi niesprawiedliwe obciążenie dla organizacji wyznaczonych do świadczenia takiej usługi. W przypadkach uzasadnionych taką oceną i biorąc pod uwagę korzyści rynkowe, o ile takie występują, dla organizacji świadczącej usługę powszechną, organy regulacyjne określają, czy wymagany jest mechanizm służący wyrównaniu kosztów ponoszonych przez danego usługodawcę lub podziałowi kosztów netto wynikających z obowiązku świadczenia usługi powszechnej.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby:

a) udostępniano użytkownikom, w formie drukowanej lub elektronicznej lub w obydwu formach, spis wszystkich abonentów oraz aby był on aktualizowany regularnie, co najmniej raz w roku; oraz

b) organizacje świadczące usługi, o których mowa w lit. a), stosowały zasadę niedyskryminacyjnego traktowania informacji, które zostały im dostarczone przez inne organizacje.

Artykuł 237

Transgraniczne świadczenie usług łączności elektronicznej

Żadna ze Stron nie może wymagać od usługodawcy drugiej Strony tworzenia przedsiębiorstw, ustanowienia jakiejkolwiek formy obecności lub pobytu na jej terytorium jako warunku transgranicznego świadczenia usług.

Artykuł 238

Poufność informacji

Każda ze Stron zapewnia poufność łączności elektronicznej i związanych z nią danych o przekazie za pośrednictwem publicznej sieci łączności i publicznie dostępnych usług takiej łączności, w sposób nieograniczający handlu usługami.

Artykuł 239

Spory między usługodawcami

1. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku sporu pomiędzy dostawcami sieci lub usług łączności elektronicznej w związku z prawami i obowiązkami, o których mowa w niniejszym rozdziale, dany organ regulacyjny na wniosek jednej ze stron wydawał wiążącą decyzję w celu rozstrzygnięcia sporu w najkrótszym możliwym terminie, a w każdym przypadku w ciągu czterech miesięcy.

2. Decyzja organu regulacyjnego jest podawana do wiadomości publicznej z uwzględnieniem wymogów tajemnicy handlowej. Usługodawcy otrzymują pełne uzasadnienie decyzji.

3. Jeżeli spór dotyczy transgranicznego świadczenia usług, zainteresowane organy regulacyjne koordynują swoje działania, aby umożliwić rozstrzygnięcie sporu.

Artykuł 240

Stopniowe zbliżenie przepisów

Każda ze Stron uznaje znaczenie stopniowego zbliżenia obecnie obowiązujących i przyszłych przepisów Republiki Mołdawii do dorobku prawnego Unii, określonego w załączniku XXVIII-B do niniejszego Układu.

Podsekcja 6

Usługi finansowe

Artykuł 241

Zakres stosowania i definicja

1. Niniejsza sekcja określa zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług finansowych objętych liberalizacją na mocy postanowień sekcji 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcji 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcji 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych) niniejszego rozdziału.

2. Do celów niniejszej podsekcji oraz sekcji 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcji 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcji 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych) niniejszego rozdziału:

a) „usługa finansowa” oznacza dowolną usługę o charakterze finansowym, oferowaną przez podmiot Strony świadczący usługi finansowe. Usługi finansowe obejmują następujące rodzaje działalności:

(i) usługi ubezpieczeniowe i związane z ubezpieczeniami:

1) ubezpieczenia bezpośrednie (w tym koasekuracja):

a) na życie;

b) pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe;

2) reasekuracja i retrocesja;

3) pośrednictwo ubezpieczeniowe, takie jak usługi brokerskie i agencyjne; oraz

4) pomocnicze usługi ubezpieczeniowe, takie jak doradztwo ubezpieczeniowe, usługi aktuarialne, ocena ryzyka oraz likwidacja szkód;

(ii) usługi bankowe i inne usługi finansowe (z wyłączeniem ubezpieczeń):

1) przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych od ludności;

2) udzielanie wszelkiego rodzaju pożyczek i kredytów, w tym kredytów konsumenckich i kredytów hipotecznych, faktoring oraz finansowanie transakcji handlowych;

3) leasing finansowy;

4) wszelkie usługi w sferze płatności i transferu środków pieniężnych, w tym kart kredytowych, obciążeniowych, debetowych, czeków podróżnych oraz czeków bankierskich;

5) gwarancje i zobowiązania;

6) operacje przeprowadzane na własny rachunek lub na zlecenie klientów, zarówno na giełdzie, jak i poza giełdą, bądź w inny sposób za pomocą:

a) instrumentów rynku pieniężnego (w tym czeków, weksli, certyfikatów depozytowych);

b) walut obcych;

c) instrumentów pochodnych, w tym, ale nie wyłącznie, transakcji typu futures i opcji;

d) instrumentów kursu walutowego i instrumentów pochodnych stóp procentowych, w tym takich produktów, jak transakcje swapowe i kontrakty terminowe na stopę procentową;

e) zbywalnych papierów wartościowych;

f) innych zbywalnych papierów wartościowych i aktywów finansowych, w tym kruszcu;

7) udział w emisji wszelkiego rodzaju papierów wartościowych, w tym w gwarantowaniu i inwestycjach (publicznych i prywatnych) w charakterze agenta oraz świadczenie usług z tym związanych;

8) pośrednictwo na rynku pieniężnym;

9) zarządzanie majątkiem, a szczególnie zarządzanie środkami pieniężnymi i portfelem aktywów, wszelkie formy zarządzania inwestycjami zbiorowymi, zarządzanie funduszem emerytalnym oraz usługi w zakresie przechowywania, deponowania i powiernictwa;

10) usługi rozrachunkowe i rozliczeniowe w odniesieniu do aktywów finansowych, takich jak papiery wartościowe, instrumenty pochodne i inne instrumenty zbywalne;

11) dostarczanie i przekazywanie informacji finansowych, przetwarzanie danych finansowych i udostępnianie związanego z nimi oprogramowania;

12) doradztwo, pośrednictwo i inne pomocnicze usługi finansowe w odniesieniu do wszystkich rodzajów działalności wymienionych w pkt 1–11, w tym badanie zdolności kredytowej i analiza kredytowa, badania i doradztwo w odniesieniu do inwestycji i tworzenia portfela aktywów, doradztwo w zakresie nabywania oraz restrukturyzacji i strategii przedsiębiorstw;

b) „podmiot świadczący usługi finansowe” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną pochodzącą ze Strony, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi finansowe. Pojęcie „podmiot świadczący usługi finansowe” nie obejmuje podmiotów publicznych;

c) „podmiot publiczny” oznacza:

(i) rząd, bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną i finansową Strony lub podmiot będący własnością Strony lub kontrolowany przez Stronę, który jest głównie zaangażowany w realizowanie funkcji publicznych lub działań do celów publicznych, wyłączając podmioty głównie zaangażowane w świadczenie usług finansowych na warunkach komercyjnych; lub

(ii) podmiot prywatny realizujący zadania wykonywane zwykle przez bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną i finansową – w zakresie wykonywania tych zadań;

d) „nowa usługa finansowa” oznacza usługę o charakterze finansowym, w tym usługi związane z istniejącymi i nowymi produktami lub sposób, w jaki produkt jest dostarczany, która nie jest świadczona przez jakikolwiek podmiot świadczący usługi finansowe na terytorium Strony, ale która świadczona jest na terytorium drugiej Strony.

Artykuł 242

Wyłączenie ze względów ostrożności

1. Każda ze Stron może wprowadzać lub utrzymywać środki ze względów ostrożności, takie jak:

a) ochrona inwestorów, deponentów, ubezpieczonych lub osób, względem których podmioty świadczące usługi finansowe mają obowiązek powierniczy; oraz

b) zapewnienie integralności i stabilności systemu finansowego Strony.

2. Środki te nie mogą być bardziej uciążliwe, niż jest to konieczne do osiągnięcia ich celu i nie mogą dyskryminować podmiotów świadczących usługi finansowe pochodzących z drugiej Strony w porównaniu z własnymi podobnymi podmiotami świadczącymi usługi finansowe.

3. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie może być interpretowane jako nakładające na Stronę obowiązek ujawnienia informacji odnoszących się do interesów i rachunków indywidualnych klientów, ani jakiejkolwiek informacji poufnej lub informacji zastrzeżonej będącej w posiadaniu podmiotów publicznych.

Artykuł 243

Skuteczna i przejrzysta regulacja

1. Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby udostępniać z wyprzedzeniem wszystkim zainteresowanym osobom treść wszystkich aktów o zasięgu ogólnym, które Strona ta zamierza przyjąć, w celu umożliwienia takim osobom zgłoszenia uwag do tych aktów. Akty te są udostępniane:

a) poprzez publikację urzędową; lub

b) w innej formie pisemnej lub elektronicznej.

2. Każda ze Stron udostępnia zainteresowanym osobom swoje wymogi dotyczące wypełniania wniosków odnoszących się do świadczenia usług finansowych.

Na wniosek wnioskodawcy zainteresowana Strona informuje wnioskodawcę o statusie jego wniosku. Zainteresowana Strona bez zbędnej zwłoki powiadamia wnioskodawcę o konieczności przekazania przez niego dodatkowych informacji.

3. Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby zapewnić wdrażanie i stosowanie na jej terytorium międzynarodowych norm dotyczących regulacji i nadzoru nad sektorem usług finansowych oraz dotyczących przeciwdziałania unikaniu zobowiązań podatkowych i uchylaniu się od nich. Do takich międzynarodowych norm należą między innymi Podstawowe zasady efektywnego nadzoru bankowego przyjęte przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, Podstawowe Zasady Ubezpieczeń Międzynarodowego Stowarzyszenia Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego, Cele i zasady regulacji papierów wartościowych Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych, Umowa dotycząca wymiany informacji w zakresie spraw podatkowych przyjęta w ramach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Deklaracja w sprawie przejrzystości i wymiany informacji w sprawach podatkowych przyjęta w ramach G-20 oraz Czterdzieści zaleceń w sprawie prania pieniędzy i Dziewięć specjalnych zaleceń w sprawie finansowania terroryzmu Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy.

Strony uwzględniają również Dziesięć głównych zasad wymiany informacji przyjętych przez Ministrów Finansów państw G7 i podejmą wszelkie niezbędne działania na rzecz stosowania tych zasad w kontaktach dwustronnych.

Artykuł 244

Nowe usługi finansowe

Każda ze Stron zezwala podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony na świadczenie wszelkich nowych usług finansowych podobnych do tych, na które Strona pozwoliłaby swoim własnym podmiotom świadczącym usługi finansowe w ramach swojego prawodawstwa krajowego w podobnych okolicznościach. Strona może określić formę prawną świadczonej usługi i może wymagać uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi. W przypadkach, w których wymagane jest takie zezwolenie, decyzja w sprawie jego przyznania powinna zostać wydana w rozsądnym terminie, a odmowa może nastąpić wyłącznie ze względów ostrożności.

Artykuł 245

Przetwarzanie danych

1. Każda ze Stron zezwala podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony na przekazywanie informacji w formie elektronicznej lub w innej formie, na i z jej terytorium, na potrzeby przetwarzania danych, w przypadku gdy takie przetwarzanie jest wymagane do zwykłego prowadzenia działalności przez taki podmiot świadczący usługi finansowe.

2. Każda ze Stron przyjmuje odpowiednie zabezpieczenia w celu ochrony prywatności oraz podstawowych praw i wolności osób, w szczególności w odniesieniu do przekazywania danych osobowych.

Artykuł 246

Szczególne wyjątki

1. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron, w tym ich podmiotom publicznym, wyłączne prowadzenie działalności lub świadczenie na jej terytorium usług w ramach powszechnego programu emerytalnego lub ustawowego systemu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy działalność taka może być, w świetle przepisów krajowych Strony, realizowana przez podmioty świadczące usługi finansowe konkurujące z podmiotami publicznymi lub prywatnymi.

2. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie ma zastosowania do działalności banku centralnego lub władz monetarnych bądź innego podmiotu publicznego w wykonywaniu polityki pieniężnej lub kursowej.

3. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być rozumiane jako uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron, w tym ich podmiotom publicznym, realizowanie działań lub świadczenie usług na swoim terytorium na zasadzie wyłączności na rachunek Strony lub jej podmiotów publicznych, z wykorzystaniem gwarancji przez nie udzielonych lub z użyciem ich zasobów finansowych.

Artykuł 247

Organizacje samoregulacyjne

W przypadku gdy Strona wymaga członkostwa lub uczestnictwa w jakimkolwiek organie samoregulacyjnym, giełdzie lub rynkach papierów wartościowych lub transakcji typu futures, instytucji dokonującej rozliczeń lub jakiejkolwiek innej organizacji lub stowarzyszeniu bądź dostępu do nich w celu umożliwienia podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony świadczenia usług finansowych na zasadach równorzędnych z zasadami dotyczącymi podmiotów świadczących usługi finansowe pochodzących z danej Strony lub jeżeli bezpośrednio lub pośrednio Strona zapewnia takim podmiotom przywileje lub korzyści w zakresie świadczenia usług finansowych, Strona ta zapewnia przestrzeganie zobowiązań wynikających z art. 205 ust. 1 i art. 211 niniejszego Układu.

Artykuł 248

Systemy rozliczeń i płatności

Na podstawie warunków, które przyznają traktowanie narodowe, każda ze Stron przyznaje podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony, z siedzibą na jej terytorium, dostęp do systemów płatności i rozliczeń obsługiwanych przez podmioty publiczne oraz do możliwości związanych z urzędową konsolidacją długu i refinansowaniem, dostępnych w ramach zwykłego prowadzenia działalności. Niniejszy artykuł nie ma na celu przyznania dostępu do narzędzi kredytodawcy ostatniego stopnia Strony.

Artykuł 249

Stopniowe zbliżenie przepisów

Każda ze Stron uznaje znaczenie stopniowego zbliżenia obecnie obowiązujących i przyszłych przepisów Republiki Mołdawii do najwyższych standardów praktyki międzynarodowej wymienionych w art. 243 ust. 3 niniejszego Układu oraz do dorobku prawnego Unii określonego w załączniku XXVIII-A do niniejszego Układu.

Podsekcja 7

Usługi transportowe

Artykuł 250

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja określa zasady dotyczące liberalizacji usług międzynarodowego transportu morskiego na mocy postanowień sekcji 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcji 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcji 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych) niniejszego rozdziału.

Artykuł 251

Międzynarodowy transport morski

1. Do celów niniejszej podsekcji oraz sekcji 2 (Prowadzenie przedsiębiorstwa), sekcji 3 (Transgraniczne świadczenie usług) i sekcji 4 (Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych) niniejszego rozdziału:

a) „międzynarodowy transport morski” obejmuje transport „ od drzwi do drzwi” oraz transport multimodalny, wykorzystujący do transportu towarów więcej niż jeden rodzaj środków transportu, obejmujący odcinek morski, odbywający się w ramach jednolitego dokumentu przewozowego i obejmujący prawo do bezpośredniego zawierania umów z podmiotami świadczącymi usługi transportowe innego rodzaju;

b) „morskie usługi w zakresie obsługi ładunku” oznaczają działania wykonywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się załadunkiem i rozładunkiem, w tym przez operatorów terminali portowych, jednak nieobejmujące działalności pracowników portowych w przypadkach, kiedy nie są oni pracownikami przedsiębiorstw zajmujących się załadunkiem i rozładunkiem lub operatorów terminali portowych. Do działań objętych powyższą definicją zalicza się organizacja i nadzór:

(i) załadunku ładunku na statek i jego rozładunku ze statku;

(ii) przycumowywania lub odcumowywania ładunku; oraz

(iii) odbioru/dostawy i przechowywania ładunków przed załadunkiem lub po rozładunku;

c) „usługi w zakresie odprawy celnej” (wymiennie „usługi pośredników urzędów celnych”) oznaczają działalność polegającą na przeprowadzaniu w imieniu drugiej Strony formalności celnych dotyczących przywozu, wywozu lub przewozu ładunków, bez względu na to, czy usługa ta stanowi główny przedmiot działalności usługodawcy, czy zwyczajowe uzupełnienie jego głównego przedmiotu działalności;

d) „usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania” oznaczają działalność polegającą na przechowywaniu kontenerów, na terenie portu lub na lądzie, w celu ich zapełnienia/opróżnienia, napraw i udostępniania do załadunku;

e) „usługi agencji morskich” oznaczają działalność polegającą na reprezentowaniu, w ramach danego obszaru geograficznego, w charakterze agenta, interesów jednej lub większej liczby linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstw żeglugowych, do następujących celów:

(i) marketing i sprzedaż usług w zakresie transportu morskiego i usług pokrewnych, począwszy od podania ceny po fakturowanie oraz wystawianie listów przewozowych w imieniu spółek, nabywanie i odsprzedaż niezbędnych usług pokrewnych, przygotowanie dokumentów i dostarczanie informacji handlowych;

(ii) działanie w imieniu spółek organizujących zawinięcie statku do portu lub przejęcie ładunków, w razie potrzeby;

f) „ usługi spedycyjne” oznaczają usługi polegające na organizowaniu i monitorowaniu operacji przewozu w imieniu przewoźników, poprzez nabywanie usług transportowych i pokrewnych, przygotowanie dokumentacji i dostarczenie informacji handlowych;

g) „usługi dowozowe” oznaczają morski przewóz ładunków, szczególnie w kontenerach, pomiędzy portami danej Strony przed ich przewozem międzynarodowym lub po nim.

2. W odniesieniu do międzynarodowego transportu morskiego Strony zgodnie postanawiają zapewnić skuteczne stosowanie zasady nieograniczonego dostępu do ładunków na zasadach komercyjnych, swobodę świadczenia międzynarodowych usług morskich, a także traktowania narodowego w odniesieniu do świadczenia takich usług.

Mając na uwadze obecny poziom liberalizacji między Stronami usług międzynarodowego transportu morskiego:

a) każda ze Stron skutecznie stosuje zasadę nieograniczonego dostępu do międzynarodowego rynku i handlu morskiego na zasadach handlowych i na zasadzie braku dyskryminacji;

b) każda ze Stron przyznaje statkom pływającym pod banderą drugiej Strony lub obsługiwanym przez usługodawców pochodzących z drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane jej własnym statkom lub statkom jakiegokolwiek państwa trzeciego, zależnie od tego, które jest korzystniejsze, w zakresie między innymi dostępu do portów, korzystania z infrastruktury i usług portowych oraz korzystania z morskich usług pomocniczych, a także w zakresie związanych z tym prowizji i opłat, infrastruktury celnej oraz wyznaczania miejsca do cumowania statku w porcie oraz sprzętu do załadunku i rozładunku.

3. Stosując te zasady, Strony:

a) nie wprowadzają uzgodnień dotyczących dzielenia ładunku w przyszłych umowach z państwami trzecimi dotyczących usług międzynarodowego transportu morskiego, w tym handlu towarami masowymi w postaci płynnej i stałej i ładunków przewożonych liniowcami oraz zakończą w rozsądnym terminie obowiązywanie takich uzgodnień w przypadkach, gdy zostały one zawarte we wcześniej podpisanych umowach; oraz

b) po wejściu w życie niniejszego Układu znoszą jednostronne środki oraz przeszkody administracyjne, techniczne i inne, mogące stanowić ukryte ograniczenie lub mieć dyskryminujący skutek w stosunku do swobodnego świadczenia usług w międzynarodowym transporcie morskim, oraz wstrzymują się od wprowadzania takich środków i przeszkód.

4. Każda ze Stron zezwala podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na posiadanie przedsiębiorstw na jej terytorium na warunkach prowadzenia i funkcjonowania przedsiębiorstw nie mniej korzystnych niż przyznane usługodawcom pochodzącym z tej Strony lub z państwa trzeciego, w zależności od tego, które są bardziej korzystne.

5. Każda ze Stron udostępnia podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi transportu morskiego, na rozsądnych i niedyskryminujących warunkach, następujące usługi w porcie: pilotaż, holowanie i pomoc holowniczą, zaopatrzenie, uzupełnianie paliwa i wody, odbiór odpadów i utylizację odpadów balastowych, usługi kapitanatu portu, pomoc nawigacyjną, usługi operacyjne na nabrzeżu niezbędne dla funkcjonowania statku, włączając usługi komunikacyjne, dostawę wody i energii elektrycznej; usługi naprawcze w przypadku nagłych awarii; kotwiczenie, cumowanie i usługi związane z cumowaniem.

6. Każda ze Stron zezwala na przemieszczanie takiego sprzętu jak puste kontenery, nieprzewożonego odpłatnie jako ładunek pomiędzy portami państwa członkowskiego lub portami Republiki Mołdawii.

7. Każda ze Stron, pod warunkiem zgody właściwego organu, zezwala podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na świadczenie usług dowozowych pomiędzy ich portami krajowymi.

Artykuł 252

Transport lotniczy

Stopniowa liberalizacja transportu lotniczego między Stronami, dostosowana do ich wzajemnych potrzeb handlowych i warunków wzajemnego dostępu do rynku przebiega zgodnie z umową w sprawie ustanowienia Wspólnego Obszaru Lotniczego między UE i jej państwami członkowskimi a Republiką Mołdawii.

Artykuł 253

Stopniowe zbliżenie przepisów

Każda ze Stron uznaje znaczenie stopniowego zbliżenia obecnie obowiązujących i przyszłych przepisów Republiki Mołdawii do dorobku prawnego Unii określonego w załączniku XXVIII-D do niniejszego Układu.

Sekcja 6

Handel elektroniczny

Podsekcja 1

Postanowienia ogólne

Artykuł 254

Cel i zasady

1. Uznając, że handel elektroniczny zwiększa możliwości handlowe w wielu sektorach, Strony zgodnie postanawiają, że będą propagowały rozwój wzajemnego handlu elektronicznego, w szczególności poprzez współpracę w kwestiach z zakresu handlu elektronicznego, w ramach postanowień niniejszego rozdziału.

2. Strony zgadzają się, że rozwój handlu elektronicznego musi być w pełni zgodny z najwyższymi międzynarodowymi standardami w zakresie ochrony danych, aby zdobyć zaufanie użytkowników handlu elektronicznego.

3. Strony uzgadniają, że przekaz elektroniczny uznaje się za świadczenie usług w rozumieniu sekcji 3 (Transgraniczne świadczenie usług) niniejszego rozdziału, które nie może być objęte należnościami celnymi.

Artykuł 255

Współpraca w zakresie handlu elektronicznego

1. Strony będą prowadziły dialog dotyczący kwestii regulacyjnych związanych z handlem elektronicznym, który obejmie między innymi następujące kwestie:

a) uznanie certyfikatów podpisów elektronicznych wydawanych użytkownikom oraz ułatwianie świadczenia transgranicznych usług certyfikacyjnych;

b) odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami w zakresie transmisji lub przechowywania informacji;

c) traktowanie niezamówionych komercyjnych wiadomości elektronicznych;

d) ochrona konsumentów w dziedzinie handlu elektronicznego; oraz

e) wszelkie inne kwestie mające związek z rozwojem handlu elektronicznego.

2. Współpraca taka może obejmować wymianę informacji dotyczących prawodawstwa poszczególnych Stron na ten temat, jak również wdrażania tego prawodawstwa.

Podsekcja 2

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami

Artykuł 256

Korzystanie z usług pośredników

1. Strony zdają sobie sprawę, że usługi pośredników mogą być wykorzystywane przez strony trzecie do działań naruszających prawo i przyjmują względem usługodawców będących pośrednikami środki określone w niniejszej podsekcji.

2. Do celów art. 257 niniejszego Układu „dostawca usług” oznacza dostawcę transmisji, routingu lub połączeń dla cyfrowej komunikacji internetowej bez zmiany ich treści, pomiędzy punktami określonymi przez użytkownika sprzętu, który został przez użytkownika wybrany. Do celów art. 258 i 259 niniejszego Układu „dostawca usług” oznacza dostawcę lub operatora urządzeń do dostarczania usług internetowych lub dostępu do sieci.

Artykuł 257

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami: „zwykły przekaz”

1. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego polegającej na transmisji w sieci łączności informacji przekazanych przez usługobiorcę lub na zapewnianiu dostępu do sieci łączności, usługodawca nie był odpowiedzialny za przekazywane informacje, pod warunkiem że:

a) nie jest inicjatorem transmisji;

b) nie wybiera odbiorcy transmisji; oraz

c) nie wybiera ani nie modyfikuje informacji zawartych w transmisji.

2. Czynności polegające na transmisji oraz zapewnianiu dostępu, o których mowa w ust. 1, obejmują automatyczne, pośrednie i krótkotrwałe przechowywanie przekazywanych informacji w zakresie, w jakim służy to wyłącznie wykonywaniu transmisji w sieci łączności, oraz pod warunkiem że okres przechowywania nie przekracza czasu rozsądnie koniecznego do transmisji.

3. Niniejszy artykuł nie ma wpływu na możliwość wymagania od usługodawcy przez sądy lub organy administracyjne, zgodnie z systemem prawnym Stron, żeby przerwał on naruszanie prawa lub mu zapobiegł.

Artykuł 258

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami: „caching”

1. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego polegającej na transmisji w sieci łączności informacji przekazanych przez usługobiorcę, usługodawca nie był odpowiedzialny z tytułu automatycznego, pośredniego i krótkotrwałego przechowywania tej informacji, dokonywanego wyłącznie w celu usprawnienia późniejszej transmisji informacji na żądanie innych usługobiorców, pod warunkiem że:

a) usługodawca nie modyfikuje informacji;

b) usługodawca przestrzega warunków dostępu do informacji;

c) usługodawca przestrzega zasad dotyczących aktualizowania informacji, określonych w sposób szeroko uznany i używany w branży;

d) usługodawca nie zakłóca zgodnego z prawem posługiwania się technologią, szeroko uznaną i używaną w branży w celu uzyskania danych o korzystaniu z informacji; oraz

e) usługodawca podejmuje bezzwłocznie odpowiednie działania w celu usunięcia przechowywanych informacji lub uniemożliwienia dostępu do nich, gdy uzyska wiarygodną wiadomość, że informacje zostały usunięte z początkowego źródła transmisji lub dostęp do nich został uniemożliwiony bądź gdy sąd lub organ administracyjny nakazał usunięcie informacji lub uniemożliwienie dostępu do niej.

2. Niniejszy artykuł nie ma wpływu na możliwość wymagania od usługodawcy przez sądy lub organy administracyjne, zgodnie z systemem prawnym Stron, żeby przerwał on naruszanie prawa lub mu zapobiegł.

Artykuł 259

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami: „hosting”

1. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego polegającej na przechowywaniu informacji przekazanych przez usługobiorcę, usługodawca nie był odpowiedzialny za informacje przechowywane na żądanie usługobiorcy, pod warunkiem że:

a) usługodawca nie ma wiarygodnych wiadomości o bezprawnym charakterze czynów lub informacji, a w odniesieniu do roszczeń odszkodowawczych – nie wie o stanie faktycznym lub okolicznościach, które w sposób oczywisty świadczą o tej bezprawności; lub

b) usługodawca podejmuje bezzwłocznie odpowiednie działania w celu usunięcia lub uniemożliwienia dostępu do informacji, gdy uzyska takie wiadomości lub zostanie o nich powiadomiony.

2. ust. 1 nie ma zastosowania, jeżeli usługobiorca działa z upoważnienia lub pod kontrolą usługodawcy.

3. Niniejszy artykuł nie ma wpływu na możliwość wymagania od usługodawcy przez sądy lub organy administracyjne, zgodnie z systemem prawnym Stron, żeby przerwał on naruszanie prawa lub mu zapobiegł ani nie ma wpływu na możliwość ustanowienia przez Strony procedur regulujących usuwanie lub uniemożliwianie dostępu do tych informacji.

Artykuł 260

Brak ogólnego obowiązku w zakresie nadzoru

1. Strony nie nakładają na usługodawców świadczących usługi objęte art. 257, 258 i 259 niniejszego Układu ogólnego obowiązku nadzorowania informacji, które przekazują lub przechowują, ani ogólnego obowiązku aktywnego poszukiwania faktów i okoliczności wskazujących na czyny bezprawne.

2. Strony mogą ustanowić w stosunku do usługodawców świadczących usługi społeczeństwa informacyjnego obowiązek bezzwłocznego informowania właściwych organów publicznych o domniemanych bezprawnych działaniach podjętych przez ich usługobiorców lub o przekazanych przez nich informacjach o charakterze bezprawnym lub obowiązek przekazywania właściwym organom na ich wniosek informacji umożliwiających identyfikację usługobiorców, z którymi zawarli umowy dotyczące przechowywania.

Sekcja 7

Wyjątki

Artykuł 261

Wyjątki o charakterze ogólnym

1. Bez uszczerbku dla wyjątków ogólnych określonych w art. 446 niniejszego Układu postanowienia niniejszego rozdziału oraz załączników XXVII-A i XXVII-E, XXVII-B i XXVII-F, XXVII-C i XXVII-G, XXVII-D i XXVII-H do niniejszego Układu podlegają wyjątkom określonym w niniejszym artykule.

2. Z zastrzeżeniem, że takie środki nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między państwami, w przypadku gdy obowiązują podobne warunki, lub ukryte ograniczenia dla prowadzenia przedsiębiorstwa lub transgranicznego świadczenia usług, żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako zapobiegające przyjmowaniu lub stosowaniu przez którąś ze Stron środków:

a) niezbędnych do ochrony bezpieczeństwa publicznego lub moralności publicznej bądź do utrzymania porządku publicznego;

b) niezbędnych do ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin;

c) odnoszących się do zachowania wyczerpywalnych zasobów naturalnych, jeżeli środki te stosowane są w połączeniu z ograniczeniami dotyczącymi krajowych przedsiębiorców lub krajowej podaży i konsumpcji usług;

d) niezbędnych do ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej;

e) niezbędnych dla zapewnienia przestrzegania przepisów ustawowych i wykonawczych, które nie są sprzeczne z postanowieniami niniejszego rozdziału, łącznie z przepisami odnoszącymi się do:

(i) zapobiegania działaniom o charakterze oszukańczym i podstępnym lub postępowania ze skutkami niewykonania umów;

(ii) ochrony prywatności osób w odniesieniu do przetwarzania i rozpowszechniania danych osobowych i ochrony poufności akt i rachunków osobistych;

(iii) bezpieczeństwa;

f) niezgodnych z art. 205 ust. 1 i art. 211 niniejszego Układu, pod warunkiem że zróżnicowane traktowanie ma na celu zapewnienie skutecznego lub sprawiedliwego opodatkowania lub poboru podatków bezpośrednich w odniesieniu do działalności gospodarczej, przedsiębiorców lub usługodawców drugiej Strony (²⁴).

3. Postanowienia niniejszego rozdziału oraz załączników XXVII-A i XXVII-E, XXVII-B i XXVII-F, XXVII-C i XXVII-G, XXVII-D i XXVII-H do niniejszego Układu nie mają zastosowania do systemów zabezpieczenia społecznego każdej ze Stron ani do działań prowadzonych na ich terytorium, które związane są, nawet tylko sporadycznie, z wykonywaniem władzy publicznej.

Artykuł 262

Środki w zakresie opodatkowania

Uprzywilejowane traktowanie przyznane zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału nie ma zastosowania do traktowania w zakresie opodatkowania, którego Strony udzielają lub udzielą w przyszłości na podstawie zawartych między sobą umów mających na celu unikanie podwójnego opodatkowania.

Artykuł 263

Wyjątki ze względów bezpieczeństwa

Żadne z postanowień niniejszego Układu nie może być interpretowane jako:

a) wymagające od Stron dostarczenia jakichkolwiek informacji, których ujawnienie uważa się za sprzeczne z ich podstawowymi interesami bezpieczeństwa;

b) uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron przeprowadzenie jakiegokolwiek działania uznanego przez nią za niezbędne dla ochrony jej podstawowych interesów bezpieczeństwa:

(i) związanego z produkcją broni, amunicji lub materiałów wojskowych lub handlem nimi;

(ii) odnoszącego się do działalności gospodarczej prowadzonej bezpośrednio lub pośrednio dla celów zaopatrzenia sił zbrojnych;

(iii) odnoszącego się do materiałów rozszczepialnych i materiałów do syntezy jądrowej lub materiałów służących do ich uzyskania; lub

(iv) podjętego w czasie wojny lub w obliczu innego zagrożenia w stosunkach międzynarodowych; lub

c) uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron przeprowadzenie jakiegokolwiek działania w celu wywiązania się z zobowiązań podjętych w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

ROZDZIAŁ 7

Płatności bieżące i przepływ kapitału

Artykuł 264

Płatności bieżące

Strony zobowiązują się zezwolić na dokonywanie, w walucie w pełni wymienialnej, zgodnie z postanowieniami art. VIII Statutu Międzynarodowego Funduszu Walutowego, wszelkich płatności i transferów na rachunku bieżącym w ramach bilansu płatniczego między Stronami.

Artykuł 265

Przepływy kapitału

1. W odniesieniu do transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Strony zapewniają swobodny przepływ kapitału związanego z inwestycjami bezpośrednimi, w tym nabyciem nieruchomości, dokonywanymi zgodnie z przepisami państwa przyjmującego, z inwestycjami dokonywanymi zgodnie z postanowieniami rozdziału 6 (Prowadzenie przedsiębiorstwa, handel usługami i handel elektroniczny) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, jak również z likwidacją lub wycofywaniem tego kapitału oraz wszelkiego wynikającego z niego zysku.

2. W odniesieniu do transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego, innych niż transakcje wymienione w ust. 1, od dnia wejścia w życie niniejszego Układu, bez uszczerbku dla innych jego postanowień, każda ze Stron zapewnia:

a) swobodny przepływ kapitału związanego z kredytami dotyczącymi transakcji handlowych lub ze świadczeniem usług, w których uczestniczy rezydent jednej ze Stron; oraz

b) swobodny przepływ kapitału związanego z inwestycjami portfelowymi oraz pożyczkami i kredytami finansowymi udzielonymi przez inwestorów drugiej Strony.

Artykuł 266

Środki ochronne

W przypadku gdy w szczególnych okolicznościach płatności lub przepływ kapitału powoduje lub może spowodować poważne trudności w funkcjonowaniu polityki kursowej lub polityki pieniężnej, w tym poważne trudności w zrównoważeniu bilansu płatniczego, w jednym lub większej liczbie państw członkowskich lub w Republice Mołdawii, zainteresowane Strony mogą podjąć środki ochronne na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, jeżeli środki takie są absolutnie niezbędne. Strona przyjmująca środki ochronne bezzwłocznie informuje drugą Stronę o ich przyjęciu oraz przedstawia, najwcześniej jak to możliwe, harmonogram ich zniesienia.

Artykuł 267

Postanowienia dotyczące ułatwienia przepływu kapitału oraz postanowienia przejściowe

1. Strony konsultują się ze sobą w celu ułatwienia przepływu kapitału między nimi, mając na uwadze wspieranie celów niniejszego Układu.

2. W ciągu pierwszych czterech lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Strony podejmują środki pozwalające na stworzenie warunków niezbędnych do dalszego stopniowego wprowadzania unijnych przepisów dotyczących swobodnego przepływu kapitału.

3. Przed upływem piątego roku od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, dokonuje przeglądu środków i określa zasady dalszej liberalizacji.

ROZDZIAŁ 8

Zamówienia publiczne

Artykuł 268

Cele

1. Strony uznają znaczenie przejrzystych, niedyskryminacyjnych, konkurencyjnych i otwartych procedur przetargowych dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego i przyjmują za cel skuteczne, wzajemne i stopniowe otwarcie swoich rynków zamówień publicznych.

2. W niniejszym rozdziale przewidziano wzajemny dostęp do rynków zamówień publicznych na podstawie zasady traktowania narodowego na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w odniesieniu do zamówień publicznych i koncesji w sektorze publicznym, a także w sektorze usług użyteczności publicznej. Niniejszy rozdział przewiduje stopniowe zbliżenie przepisów Republiki Mołdawii dotyczących zamówień publicznych do dorobku prawnego Unii dotyczącego tej dziedziny, czemu towarzyszy reforma instytucjonalna oraz utworzenie efektywnego systemu zamówień publicznych opierającego się na zasadach regulujących zamówienia publiczne w UE oraz warunkach i definicjach określonych w dyrektywie 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi oraz dyrektywie 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynującej procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych.

Artykuł 269

Zakres stosowania

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi, jak również do zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi w sektorach użyteczności publicznej oraz do koncesji na roboty budowlane i usługi.

2. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do wszelkich instytucji zamawiających oraz podmiotów zamawiających, które spełniają kryteria określone w definicjach zawartych w dorobku prawnym UE dotyczącym zamówień publicznych (dalej łącznie zwanych „podmiotami zamawiającymi”). Obejmuje on również podmioty prawa publicznego i przedsiębiorstwa publiczne świadczące usługi użyteczności publicznej, takie jak przedsiębiorstwa państwowe prowadzące taką działalność oraz przedsiębiorstwa prywatne działające na podstawie szczególnych i wyłącznych praw w sektorze usługi użyteczności publicznej.

3. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do zamówień o wartości przekraczającej progi ustanowione w załączniku XXIX-A do niniejszego Układu.

4. Podstawą obliczania szacunkowej wartości zamówienia publicznego jest całkowita kwota należna, bez podatku od wartości dodanej. Przy stosowaniu tych progów Republika Mołdawii będzie obliczać i przeliczać wartości zamówień na własną walutę krajową przy zastosowaniu kursu wymiany swojego banku narodowego.

5. Progi wartości podlegają regularnemu przeglądowi co dwa lata, począwszy od roku wejścia w życie niniejszego Układu, na podstawie średniej dziennej wartości euro, wyrażonej w specjalnym prawie ciągnienia, z okresu 24 miesięcy upływającego w ostatnim dniu sierpnia poprzedzającym korektę, ze skutkiem od dnia 1 stycznia. W razie konieczności wartość progów poddanych korekcie zostaje zaokrąglona w dół do najbliższego tysiąca euro. Korekta progów jest przyjmowana decyzją Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu.

Artykuł 270

Kontekst instytucjonalny

1. Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje odpowiednie ramy i mechanizmy instytucjonalne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania systemu zamówień publicznych oraz do wdrażania postanowień niniejszego rozdziału.

2. W ramach reformy instytucjonalnej Republika Mołdawii wyznacza w szczególności:

a) organ wykonawczy odpowiedzialny za politykę gospodarczą na poziomie centralnym, którego zadaniem jest zagwarantowanie spójnej polityki we wszystkich obszarach związanych z zamówieniami publicznymi. Organ ten ułatwia i koordynuje wdrażanie niniejszego rozdziału i kieruje procesem stopniowego zbliżenia przepisów do dorobku prawnego Unii; oraz

b) bezstronny, niezależny organ, którego zadaniem jest dokonywanie przeglądu decyzji podejmowanych przez instytucje lub podmioty zamawiające w trakcie udzielania zamówień. W tym kontekście „niezależny” oznacza, że jest to organ publiczny niepołączony z jakimkolwiek podmiotem zamawiającym ani podmiotem gospodarczym. Od decyzji takiego organu przysługuje odwołanie do sądu.

3. Każda ze Stron zapewnia skuteczne egzekwowanie decyzji organów odpowiedzialnych za rozpatrywanie skarg podmiotów gospodarczych na naruszenia prawa krajowego.

Artykuł 271

Podstawowe normy regulujące udzielanie zamówień

1. Najpóźniej w terminie dziewięciu miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Strony zapewniają przestrzeganie szeregu podstawowych norm w zakresie udzielania zamówień, zgodnie z postanowieniami ust. 2–15. Te podstawowe normy wywodzą się bezpośrednio z zasad i warunków dotyczących zamówień publicznych, określonych w dorobku prawnym UE regulującym te kwestie, w tym z zasad niedyskryminacji, równego traktowania, przejrzystości i proporcjonalności.

Publikacja

2. Każda ze Stron zapewnia publikację wszystkich planowanych zamówień w stosownych mediach w sposób wystarczający:

a) aby umożliwić otwarcie rynku na konkurencję; oraz

b) aby umożliwić zainteresowanym podmiotom gospodarczym uzyskanie odpowiedniego dostępu do informacji dotyczących planowanych zamówień przed ich udzieleniem oraz wyrażenie zainteresowania ich uzyskaniem.

3. Publikacja musi być dostosowana do ekonomicznego znaczenia zamówienia dla podmiotów gospodarczych.

4. Publikacja zawiera co najmniej najważniejsze szczegóły zamówienia, które ma zostać udzielone, kryteria kwalifikacji podmiotowej, metodę udzielenia, kryteria udzielenia zamówienia oraz wszelkie dodatkowe informacje, których podmioty gospodarcze mogłyby w uzasadnionym zakresie potrzebować, aby podjąć decyzję o wyrażeniu zainteresowania zamówieniem.

Udzielanie zamówień

5. Wszystkie zamówienia udzielane są w toku przejrzystych i bezstronnych procedur, które zapobiegają działaniom korupcyjnym. Taką bezstronność zapewnia się w szczególności przez niedyskryminacyjny opis przedmiotu zamówienia, zapewnienie równego dostępu wszystkim podmiotom gospodarczym, odpowiednie ramy czasowe oraz przejrzyste i obiektywne podejście.

6. W opisie cech wymaganych robót budowlanych, dostaw lub usług, podmiot zamawiający stosuje ogólny opis zasad wykonania i funkcji oraz normy międzynarodowe, europejskie lub krajowe.

7. Opis wymaganych cech robót budowlanych, dostaw lub usług nie może zawierać odniesienia do konkretnej marki czy źródła ani też konkretnego procesu, znaku towarowego, patentu, rodzaju czy też określonego pochodzenia lub produkcji, chyba że takie odniesienie jest uzasadnione przedmiotem zamówienia i opatrzone słowami „lub równoważny”. Preferowane jest stosowanie ogólnych opisów zasad wykonania lub funkcji.

8. Podmioty zamawiające nie nakładają warunków, które skutkowałyby bezpośrednią lub pośrednią dyskryminacją podmiotów gospodarczych drugiej Strony, takich jak wymóg, aby podmioty gospodarcze zainteresowane uzyskaniem zamówienia miały siedzibę w tym samym kraju, regionie lub terytorium co podmiot zamawiający.

Niezależnie od akapitu pierwszego, w przypadkach, w których jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami towarzyszącymi zamówieniu, na wyłonionego wnioskodawcę można nałożyć wymóg ustanowienia określonej infrastruktury gospodarczej na miejscu wykonania.

9. Terminy na wyrażenie zainteresowania i przedłożenie ofert muszą być wystarczająco długie, aby podmioty gospodarcze pochodzące z drugiej Strony mogły dokonać rzetelnej oceny przetargu i przygotować swoją ofertę.

10. Od wszystkich uczestników wymaga się zapoznania się z mającymi zastosowanie zasadami, kryteriami kwalifikacji i kryteriami udzielenia zamówienia. Zasady te muszą stosowane jednakowo wobec wszystkich uczestników.

11. Podmioty zamawiające mogą zaprosić ograniczoną liczbę wnioskodawców do składania ofert, pod warunkiem że:

a) odbywa się to w sposób przejrzysty i niedyskryminacyjny; oraz

b) wyboru dokonuje się wyłącznie na podstawie obiektywnych czynników, takich jak doświadczenie wnioskodawców w danym sektorze, rozmiary i infrastruktura ich przedsiębiorstw bądź ich możliwości techniczne i zawodowe.

Zapraszając ograniczoną liczbę wnioskodawców do składania ofert, bierze się pod uwagę konieczność zapewnienia odpowiedniej konkurencji.

12. Podmioty zamawiające mogą korzystać z procedury negocjacyjnej wyłącznie w wyjątkowych i określonych przypadkach, gdy taka procedura rzeczywiście nie zakłóca konkurencji.

13. Podmioty zamawiające mogą korzystać z systemów kwalifikowania tylko pod warunkiem że wykaz kwalifikowanych podmiotów zostanie sporządzony w drodze należycie ogłoszonego, przejrzystego i otwartego postępowania. Zamówienia wchodzące w zakres tego rodzaju systemów są również udzielane na niedyskryminacyjnych warunkach.

14. Każda ze Stron zapewnia, aby zamówienia były udzielane w sposób przejrzysty wnioskodawcom, którzy przedstawili ekonomicznie najkorzystniejszą lub najtańszą ofertę, na podstawie kryteriów przetargu i przepisów proceduralnych ustanowionych i ogłoszonych z wyprzedzeniem. Ostateczne decyzje są przekazywane wszystkim wnioskodawcom bez zbędnej zwłoki. Na żądanie wnioskodawcy, który nie został wybrany, musi zostać przedstawione dostatecznie szczegółowe uzasadnienie, umożliwiające weryfikację takiej decyzji.

Ochrona sądowa

15. Każda ze Stron zapewnia każdej osobie, która jest lub była zainteresowana uzyskaniem określonego zamówienia i która poniosła lub mogłaby ponieść szkodę z tytułu domniemanego naruszenia, prawo do skutecznej i bezstronnej ochrony sądowej przed jakąkolwiek decyzją podmiotu zamawiającego dotyczącą udzielenia tego zamówienia. Decyzje podjęte w trakcie i na zakończenie takiej procedury weryfikacji są podawane do wiadomości publicznej w sposób wystarczający, aby poinformować wszystkie zainteresowane podmioty gospodarcze.

Artykuł 272

Planowanie stopniowego zbliżenia przepisów

1. Przed rozpoczęciem stopniowego zbliżenia przepisów Republika Mołdawii przedkłada Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, wyczerpujący harmonogram wdrożenia niniejszego rozdziału, wraz z terminami i najważniejszymi etapami, które obejmują wszystkie reformy w zakresie zbliżenia przepisów do dorobku prawnego Unii i budowania zdolności instytucjonalnych. Harmonogram ten musi być zgodny z etapami i terminami przedstawionymi w załączniku XXIX-B do niniejszego Układu.

2. Harmonogram obejmuje wszystkie aspekty reformy i ogólne ramy prawne wdrożenia działań związanych z zamówieniami publicznymi, a w szczególności zbliżenie przepisów dotyczących zamówień publicznych, zamówień w sektorze usług użyteczności publicznej, koncesji na roboty budowlane oraz procedur weryfikacji, a także wzmocnienie możliwości administracyjnych na wszystkich poziomach, łącznie z organami weryfikującymi i mechanizmami egzekwowania.

3. Po pozytywnym zaopiniowaniu przez Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu harmonogram zostaje uznany za dokument referencyjny do celów wdrożenia niniejszego rozdziału. Unia Europejska dokłada wszelkich starań, aby wesprzeć Republikę Mołdawii we wdrożeniu harmonogramu.

Artykuł 273

Stopniowe zbliżenie przepisów

1. Republika Mołdawii zapewnia stopniowe dostosowanie swoich obowiązujących i przyszłych przepisów dotyczących zamówień publicznych do dorobku prawnego Unii w tej dziedzinie.

2. Zbliżenie przepisów do dorobku prawnego Unii odbywa się w kilku etapach przedstawionych w harmonogramie w załączniku XXIX-B do niniejszego Układu i doprecyzowanych w załącznikach XXIX-C do XXIX-F, XXIX-H, XXIX–I oraz XXIX-K. W załącznikach XXIX-G i XXIX-J do niniejszego Układu określono nieobowiązkowe elementy, które nie wymagają zbliżenia, a w załącznikach XXIX-L do XXIX-O do niniejszego Układu określono elementy dorobku prawnego UE, które pozostają poza zakresem zbliżenia przepisów. W trakcie tego procesu odpowiednio uwzględnia się odpowiednie orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz środki wykonawcze przyjmowane przez Komisję Europejską, jak również – w razie konieczności – wszelkie zmiany w dorobku prawnym Unii wprowadzone w trakcie jego trwania. Po ukończeniu każdego etapu wdrożenie podlega ocenie Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, a po wydaniu pozytywnej oceny przez ten komitet następuje wzajemne udzielenie dostępu do rynku zgodnie z załącznikiem XXIX-B do niniejszego Układu. Komisja Europejska bez zbędnej zwłoki informuje Republikę Mołdawii o wszelkich zmianach dorobku prawnego Unii. Komisja zapewnia stosowne doradztwo i pomoc techniczną, aby ułatwić wdrożenie takich zmian.

3. Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu przystępuje do oceny kolejnego etapu dopiero gdy środki służące wdrożeniu poprzedniego etapu zostaną zrealizowane i zatwierdzone w trybie określonym w ust. 2.

4. Każda ze Stron zapewnia zgodność tych aspektów i obszarów zamówień publicznych, które nie są objęte niniejszym artykułem, z zasadami przejrzystości, niedyskryminacji i równego traktowania, określonymi w art. 271 niniejszego Układu.

Artykuł 274

Dostęp do rynku

1. Strony zgodnie postanawiają, że będą stopniowo i równocześnie dążyć do skutecznego i wzajemnego otwarcia swoich rynków. W trakcie procesu zbliżenia przepisów zakres wzajemnie udzielanego dostępu do rynku jest powiązany z postępami w ramach tego procesu, wyszczególnionymi w załączniku XXIX-B do niniejszego Układu.

2. Decyzję o przejściu do kolejnego etapu otwarcia rynku podejmuje się na podstawie oceny jakości przyjętych przepisów oraz ich praktycznego wdrożenia. Ocenę tę regularnie przeprowadza Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu.

3. W zakresie, w jakim jedna Strona dokonała zgodnie z załącznikiem XXIX-B do niniejszego Układu otwarcia rynku zamówień publicznych dla drugiej Strony:

a) Unia zapewnia dostęp do postępowań o udzielenie zamówienia przedsiębiorstwom z Republiki Mołdawii – bez względu na to, czy mają one siedzibę w Unii – zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi zamówień publicznych i na warunkach nie mniej korzystnych niż warunki stosowane względem przedsiębiorstw Unii;

b) Republika Mołdawii zapewnia dostęp do postępowań o udzielenie zamówienia przedsiębiorstwom z Unii – bez względu na to, czy mają one siedzibę w Republice Mołdawii – zgodnie z krajowymi przepisami dotyczącymi zamówień publicznych i na warunkach nie mniej korzystnych niż warunki stosowane względem przedsiębiorstw z Republiki Mołdawii.

4. Po wdrożeniu ostatniego etapu procesu zbliżania przepisów Strony przeanalizują możliwość wzajemnego zapewnienia dostępu do rynku w przypadku zamówień publicznych o wartości poniżej progów określonych w załączniku XXIX-A do niniejszego Układu.

5. Finlandia zastrzega swoje stanowisko w odniesieniu do Wysp Alandzkich.

Artykuł 275

Informacje

1. Każda ze Stron zapewnia odpowiednie poinformowanie podmiotów zamawiających i podmiotów gospodarczych na temat postępowania o udzielenie zamówienia, w tym publikację wszystkich stosownych przepisów ustawodawczych i decyzji administracyjnych.

2. Każda ze Stron zapewnia skuteczne rozpowszechnianie informacji na temat możliwości składania ofert.

Artykuł 276

Współpraca

1. Strony wzmacniają współpracę poprzez wymianę doświadczeń i informacji dotyczących swoich najlepszych praktyk i ram regulacyjnych.

2. Unia ułatwia wdrożenie niniejszego rozdziału, w tym – w stosownych przypadkach – poprzez pomoc techniczną. Zgodnie z postanowieniami w tytule VI (Pomoc finansowa oraz postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych i kontroli) niniejszego Układu konkretne decyzje dotyczące pomocy finansowej są podejmowane z wykorzystaniem stosownych unijnych mechanizmów i instrumentów finansowych.

3. Orientacyjny wykaz zagadnień objętych współpracą zawarto w załączniku XXIX-P do niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 9

Prawa własności intelektualnej

Sekcja 1

Ogólne postanowienia i zasady

Artykuł 277

Cele

Celem niniejszego rozdziału jest:

a) ułatwianie produkcji i komercjalizacji produktów innowacyjnych i kreatywnych między Stronami; oraz

b) osiągnięcie odpowiedniego i skutecznego poziomu ochrony oraz egzekwowania praw własności intelektualnej.

Artykuł 278

Charakter i zakres zobowiązań

1. Strony zapewniają odpowiednie i skuteczne wykonanie umów międzynarodowych dotyczących własności intelektualnej, których są stronami, w tym Porozumienia WTO w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej („porozumienie TRIPS”). Postanowienia niniejszego rozdziału uzupełniają i szczegółowo określają prawa i obowiązki Stron zgodnie z porozumieniem TRIPS i innymi umowami międzynarodowymi w dziedzinie własności intelektualnej.

2. Do celów niniejszego Układu pojęcie „prawa własności intelektualnej” obejmuje co najmniej wszystkie rodzaje własności intelektualnej, o których mowa w art. 280 do 317 niniejszego Układu.

3. Ochrona własności intelektualnej obejmuje ochronę przed nieuczciwą konkurencją, o której mowa w art. 10 bis Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej z 1967 r. („konwencja paryska”).

Artykuł 279

Wyczerpanie

Każda ze Stron ustanawia krajowy lub regionalny system wyczerpania praw własności intelektualnej.

Sekcja 2

Normy dotyczące praw własności intelektualnej

Podsekcja 1

Prawo autorskie i prawa pokrewne

Artykuł 280

Przyznana ochrona

Strony przestrzegają praw i obowiązków określonych w następujących umowach międzynarodowych:

a) Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych („konwencja berneńska”);

b) Międzynarodowej konwencji o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych z 1961 r.;

c) porozumieniu TRIPS

d) traktacie WIPO o prawie autorskim; oraz

e) Traktacie WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach.

Artykuł 281

Autorzy

Każda ze Stron nadaje autorom prawo wyłączne do zezwolenia lub zakazu:

a) bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich utworów, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

b) jakiejkolwiek formy publicznej dystrybucji poprzez sprzedaż lub w inny sposób oryginalnego utworu lub jego kopii; oraz

c) jakiegokolwiek publicznego przekazu ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym publicznego udostępniania ich utworów w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie.

Artykuł 282

Wykonawcy

Każda ze Stron nadaje wykonawcom prawo wyłączne do:

a) zezwolenia lub zakazu utrwalania (²⁵) ich wykonań;

b) zezwolenia lub zakazu bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich wykonań, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

c) publicznego udostępnienia, poprzez sprzedaż lub w inny sposób, utrwalonych wykonań;

d) zezwolenia lub zakazu publicznego udostępniania utrwalonych wykonań, drogą przewodową lub bezprzewodową, w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie;

e) zezwolenia lub zakazu bezprzewodowego nadawania oraz publicznego przekazu ich wykonań artystycznych, chyba że wykonania te stanowią same w sobie nadawane wykonanie lub oparte są na utrwaleniu.

Artykuł 283

Producenci fonogramów

Każda ze Stron nadaje producentom fonogramów prawo wyłączne do:

a) zezwolenia lub zakazu bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich fonogramów, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

b) publicznego udostępnienia, poprzez sprzedaż lub w inny sposób, fonogramów lub ich kopii; oraz

c) zezwolenia lub zakazu publicznego udostępniania ich fonogramów, drogą przewodową lub bezprzewodową, w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie.

Artykuł 284

Organizacje nadawcze

Każda ze Stron nadaje organizacjom radiowym i telewizyjnym prawo wyłączne do zezwolenia lub zakazu:

a) utrwalenia ich audycji;

b) zwielokrotniania utrwalonych audycji;

c) publicznego udostępniania utrwalonych audycji, drogą przewodową lub bezprzewodową; oraz

d) bezprzewodowej retransmisji ich audycji oraz przekazu publicznego ich audycji, jeśli ten przekaz następuje w miejscach dostępnych publicznie za opłatą wstępu.

Artykuł 285

Nadawanie i przekaz publiczny

1. Każda ze Stron ustanawia prawo w celu zapewnienia wypłaty jednorazowego godziwego wynagrodzenia płatnego przez użytkownika, jeżeli fonogram opublikowany w celach handlowych lub zwielokrotniony egzemplarz takiego fonogramu zostaną użyte do nadania drogą bezprzewodową lub w jakikolwiek sposób odtworzone publicznie oraz zapewnienia jego podziału między odpowiednich wykonawców i producentów fonogramów.

2. W przypadku braku porozumienia w tej sprawie między wykonawcami i producentami fonogramów każda ze Stron może określić warunki podziału wynagrodzenia między nimi.

Artykuł 286

Okres ochrony

1. Prawa autora utworu literackiego lub artystycznego w rozumieniu art. 2 konwencji berneńskiej podlegają ochronie w okresie życia autora i przez okres 70 lat po dniu jego śmierci, niezależnie od daty zgodnego z prawem publicznego udostępnienia utworu.

2. Okres ochrony utworu muzycznego ze słowami wygasa po upływie 70 lat po dniu śmierci ostatniej spośród niżej wymienionych osób, bez względu na to, czy zostały one wskazane jako współautorzy: autora tekstu i kompozytora utworu muzycznego, pod warunkiem że obydwa dzieła zostały stworzone specjalnie dla danego utworu muzycznego ze słowami.

3. Prawa artystów wykonawców wygasają po upływie przynajmniej 50 lat po dniu wykonania utworu. Jednakże:

a) jeżeli utrwalenie wykonania na innym nośniku niż fonogram jest zgodnie z prawem opublikowane lub zgodnie z prawem publicznie udostępnione w tym okresie, prawa te wygasają po upływie 50 lat od dnia pierwszej takiej publikacji lub pierwszego takiego publicznego udostępnienia, w zależności od tego, które z tych wydarzeń miało miejsce wcześniej;

b) jeżeli utrwalenie wykonania na fonogramie jest zgodnie z prawem opublikowane lub zgodnie z prawem publicznie udostępnione w tym okresie, prawa te wygasają po upływie 70 lat od dnia pierwszej takiej publikacji lub pierwszego takiego publicznego udostępnienia, w zależności od tego, które z tych wydarzeń miało miejsce wcześniej.

4. Prawa producentów fonogramów wygasają po upływie przynajmniej 50 lat po dniu sporządzenia utrwalenia. Jednakże:

a) jeżeli w tym okresie fonogram został opublikowany zgodnie z prawem, wspomniane prawa wygasają po upływie przynajmniej 70 lat od dnia pierwszej publikacji dokonanej zgodnie z prawem. W przypadku braku publikacji dokonanej zgodnie z prawem w okresie określonym w zdaniu pierwszym oraz jeżeli fonogram został zgodnie z prawem publicznie udostępniony w tym okresie, prawa te wygasają po upływie przynajmniej 70 lat od dnia pierwszego dokonanego zgodnie z prawem publicznego udostępnienia utworu;

b) jeżeli 50 lat po dniu dokonanej zgodnie z prawem publikacji lub publicznego udostępnienia fonogramu, producent fonogramu nie oferuje egzemplarzy fonogramu do sprzedaży w wystarczającej ilości, lub nie udostępnia go społeczeństwu, artysta wykonawca może rozwiązać umowę, poprzez którą przeniósł lub powierzył swoje prawa do utrwalenia jego wykonania producentowi fonogramu.

5. Prawa organizacji radiowych i telewizyjnych wygasają po okresie co najmniej 50 lat po dniu pierwszej emisji audycji, niezależnie od tego, czy audycja emitowana jest przewodowo lub bezprzewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego.

6. Okresy ochrony ustanowione w niniejszym artykule liczone są od dnia pierwszego stycznia roku następującego po zdarzeniu, które powoduje rozpoczęcie biegu okresu ochrony.

Artykuł 287

Ochrona środków technicznych

1. Każda ze Stron zapewnia odpowiednią ochronę prawną zapobiegającą obchodzeniu wszelkich skutecznych środków technicznych, którego dana osoba dokonuje wiedząc, lub mając uzasadnione podstawy, by wiedzieć, że dąży do osiągnięcia tego celu.

2. Każda ze Stron zapewnia odpowiednią ochronę prawną zapobiegającą wytwarzaniu, przywozowi, dystrybucji, sprzedaży, wypożyczaniu, reklamowaniu sprzedaży lub wypożyczania lub posiadaniu w celach handlowych urządzeń, produktów lub części składowych, lub świadczeniu usług, które:

a) stanowią przedmiot promocji, reklamy lub sprzedaży w celu obejścia jakichkolwiek skutecznych środków technicznych;

b) mają jedynie ograniczony cel handlowy lub zastosowanie inne niż w celu obejścia jakichkolwiek skutecznych środków technicznych; lub

c) są zaprojektowane, produkowane, dostosowane lub świadczone głównie w celu umożliwienia lub ułatwienia obejścia skutecznych środków technicznych.

3. Do celów niniejszego Układu pojęcie „środki techniczne” oznacza wszelkiego rodzaju technologie, urządzenia lub części składowe, które, przy normalnym funkcjonowaniu, są przeznaczone do udaremnienia lub ograniczenia czynności w odniesieniu do utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, które nie zostały dopuszczone przez posiadacza prawa autorskiego lub praw pokrewnych prawu autorskiemu zgodnie z prawodawstwem krajowym. Środki techniczne uważa się za „skuteczne” w przypadku, gdy korzystanie z utworu lub z innego przedmiotu objętego ochroną jest kontrolowane przez posiadaczy prawa autorskiego poprzez zastosowanie kodu dostępu lub mechanizmu zabezpieczenia, takiego jak szyfrowanie, kodowanie lub inna transformacja utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, lub mechanizmu kontroli kopiowania, które spełniają cel ochronny.

Artykuł 288

Ochrona informacji o zarządzaniu prawami

1. Każda ze Stron zapewnia odpowiednią ochronę prawną zapobiegającą podejmowaniu przez kogokolwiek bez odpowiedniego zezwolenia któregokolwiek z następujących działań:

a) usunięcia lub zmiany jakichkolwiek elektronicznych informacji o zarządzaniu prawami;

b) dystrybucji, przywozu w celu dystrybucji, nadawania, przekazywania lub upublicznienia dzieł lub innych przedmiotów objętych ochroną zgodnie z niniejszym Układem, z których usunięto lub zmieniono bez odpowiedniego zezwolenia elektroniczne informacje o zarządzaniu prawami,

jeżeli taka osoba wie lub ma uzasadnione podstawy, by wiedzieć, że poprzez to powoduje, umożliwia, ułatwia lub ukrywa naruszenie praw autorskich lub praw pokrewnych prawu autorskiemu przewidziane w prawie krajowym.

2. Do celów niniejszego rozdziału wyrażenie „informacje o zarządzaniu prawami” oznacza wszelkie informacje dostarczone przez posiadaczy prawa autorskiego, które identyfikują utwór lub inne przedmioty objęte ochroną na mocy niniejszego rozdziału, autora lub jakiegokolwiek innego posiadacza prawa autorskiego, lub informacje na temat warunków dotyczących wykorzystania utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, oraz wszelkie numery i kody, poprzez które takie informacje są wyrażane. ust. 1 stosuje się w przypadku, gdy którekolwiek ze wspomnianych informacji są powiązane z kopią utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną na mocy niniejszego rozdziału lub gdy informacje te pojawiają się w związku z ich publicznym przekazem.

Artykuł 289

Wyjątki i ograniczenia

1. Zgodnie z konwencjami i umowami międzynarodowymi, których są stronami, każda ze Stron może przewidzieć ograniczenia lub wyjątki od praw określonych w art. 281 do 286 niniejszego Układu tylko w pewnych szczególnych przypadkach, o ile nie stoi to w sprzeczności z normalnym wykorzystaniem przedmiotu objętego ochroną i nie przynosi nieuzasadnionego uszczerbku uzasadnionym interesom posiadaczy prawa autorskiego.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby tymczasowe czynności zwielokrotniania, o których mowa w art. 282 do 285 niniejszego Układu, które mają charakter przejściowy lub przypadkowy, stanowią integralną i zasadniczą część procesu technologicznego, których jedynym celem jest umożliwienie:

a) transmisji w sieci między stronami trzecimi przez pośrednika; lub

b) zgodnego z prawem korzystania z utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną i które nie mają odrębnego znaczenia ekonomicznego, były wyłączone z prawa do zwielokrotniania określonego w art. 282 do 285 niniejszego Układu.

Artykuł 290

Prawo artysty do odsprzedaży dzieła sztuki

1. Każda ze Stron nadaje autorowi oryginalnego dzieła sztuki prawo do odsprzedaży tego dzieła, określone jako niezbywalne prawo, którego nie można się zrzec, nawet z góry, do otrzymania opłaty licencyjnej opartej na cenie sprzedaży uzyskanej z każdej odsprzedaży dzieła następującej po pierwszym rozporządzeniu dziełem przez autora.

2. Prawo, o którym mowa w ust. 1, ma zastosowanie do wszystkich czynności odsprzedaży, w których w charakterze sprzedawców, kupujących lub pośredników uczestniczą podmioty zawodowo działające na rynku dzieł sztuki, takie jak salony sprzedaży, galerie sztuki, oraz wszelkie podmioty zajmujące się handlem dziełami sztuki.

3. Każda ze Stron może postanowić, że prawo, o którym mowa w ust. 1, nie ma zastosowania do czynności odsprzedaży, w przypadku gdy sprzedawca nabył dzieło bezpośrednio od autora mniej niż trzy lata przed tą odsprzedażą oraz w przypadku gdy cena odsprzedaży nie przekracza określonej kwoty minimalnej.

4. Opłata licencyjna jest wypłacana przez sprzedawcę. Każda ze Stron może postanowić, że jedna z osób fizycznych lub prawnych, o których mowa w ust. 2, inna niż sprzedawca, jest wyłącznie odpowiedzialna lub odpowiedzialna wspólnie ze sprzedawcą za wypłatę opłat licencyjnych.

5. Ochrony można żądać jedynie w zakresie przewidzianym przez Stronę, na terytorium której wnosi się o tę ochronę. Procedury pobierania należnych kwot oraz ich wysokość określa prawo krajowe.

Artykuł 291

Współpraca w zakresie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi

Strony dążą do promowania dialogu i wzajemnej współpracy między ich organizacjami zbiorowego zarządzania prawami w celu propagowania dostępności utworów i innych przedmiotów objętych ochroną oraz przekazywania opłat licencyjnych za wykorzystanie tych utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną.

Podsekcja 2

Znaki towarowe

Artykuł 292

Umowy międzynarodowe

Strony:

a) przestrzegają Protokołu do Porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków, Traktatu WIPO o znakach towarowych oraz Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków; oraz

b) podejmują wszystkie możliwe starania na rzecz przystąpienia do Traktatu singapurskiego o prawie znaków towarowych.

Artykuł 293

Procedura rejestracji

1. Każda ze Stron przewiduje system rejestracji znaków towarowych, w którym ostateczne decyzje odmowne odpowiednich organów właściwych w obszarze znaków towarowych są przekazywane wnioskodawcy na piśmie wraz z należytym uzasadnieniem.

2. Każda ze Stron przewiduje możliwość złożenia sprzeciwu w odniesieniu do wniosków o rejestrację znaków towarowych. Takie postępowanie w sprawie sprzeciwu ma charakter kontradyktoryjny.

3. Strony przewidują publiczną elektroniczną bazę danych wniosków o rejestrację i zarejestrowanych znaków towarowych.

Artykuł 294

Znaki towarowe powszechnie znane

Do celu nadania skuteczności art. 6bis konwencji paryskiej oraz art. 16 ust. 2 i 3 porozumienia TRIPS dotyczącym ochrony znaków towarowych powszechnie znanych, Strony stosują wspólne zalecenie dotyczące przepisów o ochronie znaków towarowych powszechnie znanych, przyjęte przez Zgromadzenie Unii paryskiej o ochronie własności przemysłowej oraz Zgromadzenie Ogólne Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) na 34. serii spotkań zgromadzeń państw członkowskich WIPO (wrzesień 1999 r.)

Artykuł 295

Wyjątki od praw związanych ze znakiem towarowym

Każda ze Stron przewiduje pewne wyjątki od praw związanych ze znakiem towarowym, takich jak uczciwe używanie terminów opisowych, ochrona oznaczeń geograficznych, zgodnie z art. 303 niniejszego Układu, lub inne ograniczone wyjątki uwzględniające uzasadnione interesy właściciela znaku towarowego oraz stron trzecich.

Podsekcja 3

Oznaczenia geograficzne

Artykuł 296

Zakres stosowania

1. Niniejsza podsekcja ma zastosowanie do uznawania i ochrony oznaczeń geograficznych pochodzących z terytoriów Stron.

2. Aby oznaczenie geograficzne jednej Strony było chronione przez drugą Stronę, musi ono dotyczyć produktów objętych zakresem prawodawstwa tej Strony, o których mowa w art. 297 niniejszego Układu.

3. „Oznaczenie geograficzne” oznacza oznaczenie zdefiniowane w art. 22 ust. 1 porozumienia TRIPS, które również obejmuje „ nazwy pochodzenia”.

Artykuł 297

Uznane oznaczenia geograficzne

1. Po przeanalizowaniu prawodawstwa Republiki Mołdawii dotyczącego ochrony oznaczeń geograficznych, wymienionego w załączniku XXX-A część A do niniejszego Układu, Unia stwierdza, że jest ono zgodne z elementami określonymi w załączniku XXX-A część C do niniejszego Układu.

2. Po przeanalizowaniu prawodawstwa Unii dotyczącego ochrony oznaczeń geograficznych, wymienionego w załączniku XXX-A część B do niniejszego Układu, Republika Mołdawii stwierdza, że jest ono zgodne z elementami określonymi w załączniku XXX-A część C do niniejszego Układu.

3. Rząd Republiki Mołdawii, po zakończeniu procedury sprzeciwu zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku XXX-B do niniejszego Układu oraz po zbadaniu oznaczeń geograficznych dotyczących unijnych produktów rolnych oraz środków spożywczych wymienionych w załączniku XXX-C do niniejszego Układu oraz oznaczeń geograficznych dla unijnych win, win aromatyzowanych oraz napojów spirytusowych wymienionych w załączniku XXX-D do niniejszego Układu, które zostały zarejestrowane przez Unię na mocy prawodawstwa, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, chroni te oznaczenia geograficzne zgodnie z poziomem ochrony określonym w niniejszej podsekcji.

4. Unia, po zakończeniu procedury sprzeciwu zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku XXX-B do niniejszego Układu oraz po zbadaniu oznaczeń geograficznych dotyczących produktów rolnych oraz środków spożywczych Republiki Mołdawii wymienionych w załączniku XXX-C do niniejszego Układu oraz oznaczeń geograficznych dla win, win aromatyzowanych oraz napojów spirytusowych Republiki Mołdawii wymienionych w załączniku XXX-D do niniejszego Układu, które zostały zarejestrowane przez Republikę Mołdawii na mocy prawodawstwa, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, chroni te oznaczenia geograficzne zgodnie z poziomem ochrony określonym w niniejszej podsekcji.

5. Decyzje Wspólnego Komitetu ustanowionego na mocy art. 11 Umowy między Unią Europejską a Republiką Mołdowy w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych produktów rolnych i środków spożywczych, dotyczące zmiany załączników III i IV do tej umowy, które zostały przyjęte przed wejściem w życie niniejszego Układu, uznaje się za decyzje Podkomitetu ds. Oznaczeń Geograficznych, a oznaczenia geograficzne dodane do załączników III i IV do tej umowy uważa się za część załączników XXX-C i XXX-D do niniejszego Układu. W związku z tym Strony chronią te oznaczenia geograficzne jako uznane oznaczenia geograficzne na mocy niniejszego Układu.

Artykuł 298

Dodawanie nowych oznaczeń geograficznych

1. Strony zgodnie postanawiają o możliwości dodawania nowych oznaczeń geograficznych obejmowanych ochroną do załączników XXX-C i XXX-D do niniejszego Układu, zgodnie z procedurą określoną w art. 306 ust. 3 niniejszego Układu, po zakończeniu procedury sprzeciwu i po zbadaniu oznaczeń geograficznych, jak określono w art. 297 ust. 3 i 4 niniejszego Układu, w sposób zadowalający obie Strony.

2. Strona nie jest zobowiązana do ochrony jako oznaczenia geograficznego nazwy sprzecznej z nazwą odmiany rośliny, w tym odmiany winorośli, lub rasy zwierząt i w konsekwencji mogącej wprowadzić konsumenta w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu.

Artykuł 299

Zakres ochrony oznaczeń geograficznych

1. Oznaczenia geograficzne wymienione w załącznikach XXX-C i XXX-D do niniejszego Układu, a także oznaczenia dodane na podstawie art. 298 do niniejszego Układu, są chronione przed:

a) wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystaniem chronionej nazwy w celach handlowych:

(i) w odniesieniu do porównywalnych produktów niezgodnych ze specyfikacją produktu chronionej nazwy; lub

(ii) w stopniu, w jakim takie użycie wykorzystuje renomę oznaczenia geograficznego;

b) wszelkim niewłaściwym stosowaniem, naśladowaniem bądź przywołaniem (²⁶), nawet jeśli podane jest prawdziwe pochodzenie produktu lub chroniona nazwa jest podana w tłumaczeniu, w formie transkrypcji lub transliteracji, lub z dodaniem takiego określenia jak: „w stylu” , „typu”, „zgodnie z metodą”, „jak produkowane w”, „imitacja”, „o smaku”, „podobne do” itp.

c) wszelkim innym nieprawdziwym lub wprowadzającym w błąd określeniem miejsca pochodzenia lub wytwarzania, właściwości lub podstawowych cech produktu, znajdującym się na opakowaniu zewnętrznym lub wewnętrznym, w materiale reklamowym lub w dokumentach odnoszących się do danego produktu, jak również stosowaniem opakowań mogących stworzyć fałszywe wrażenie co do jego pochodzenia; oraz

d) wszelkimi innymi praktykami, które mogłyby wprowadzać konsumenta w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu.

2. W przypadku całkowicie lub częściowo jednobrzmiących oznaczeń geograficznych ochronę przyznaje się każdemu oznaczeniu, pod warunkiem że było ono użyte w dobrej wierze i z należytym uwzględnieniem zastosowań lokalnych i tradycyjnych oraz rzeczywistego ryzyka pomyłki. Bez uszczerbku dla art. 23 porozumienia TRIPS, Strony wspólnie uzgadniają praktyczne warunki zastosowania, na podstawie których jednobrzmiące oznaczenia geograficzne będą rozróżniane, uwzględniając przy tym konieczność zapewnienia sprawiedliwego traktowania producentów i uniknięcie sytuacji, w której konsumenci mogliby zostać wprowadzeni w błąd. Nazwa jednobrzmiąca prowadząca do błędnego przekonania konsumenta, że produkty pochodzą z innego terytorium, nie może być zarejestrowana nawet w przypadku, gdy nazwa ta odpowiada nazwie faktycznego terytorium, regionu lub miejsca pochodzenia danego produktu.

3. W przypadku gdy Strona, w kontekście negocjacji z państwem trzecim, proponuje ochronę oznaczenia geograficznego tego państwa trzeciego, a nazwa ta jest jednobrzmiąca z oznaczeniem geograficznym drugiej Strony, ta ostatnia jest o tym informowana i otrzymuje możliwość wyrażenia uwag na ten temat, zanim dana nazwa zostanie objęta ochroną.

4. Żadne postanowienia niniejszej podsekcji nie zobowiązują Stron do ochrony oznaczenia geograficznego, które nie jest lub przestało być chronione w jego państwie pochodzenia. Strony powiadamiają się wzajemnie, jeżeli oznaczenie geograficzne przestaje być chronione w swoim państwie pochodzenia.

5. Postanowienia niniejszej podsekcji w żadnym wypadku nie naruszają prawa jakiejkolwiek osoby do stosowania w handlu jej nazwiska lub nazwiska jej poprzedników w celach komercyjnych, z wyjątkiem przypadków stosowania takiego nazwiska w sposób wprowadzający konsumentów w błąd.

Artykuł 300

Prawo do wykorzystania oznaczeń geograficznych

1. Nazwa chroniona na mocy niniejszej podsekcji może być wykorzystywana przez każdy podmiot wprowadzający do obrotu, produkujący lub przetwarzający produkty rolne, środki spożywcze, wina, wina aromatyzowane lub napoje spirytusowe zgodne z odpowiednią specyfikacją produktu.

2. Jeżeli oznaczenie geograficzne jest chronione na mocy niniejszej podsekcji, wykorzystanie tej nazwy chronionej nie podlega jakiejkolwiek rejestracji użytkowników ani dodatkowym kosztom.

Artykuł 301

Egzekwowanie ochrony

Strony egzekwują ochronę przewidzianą w art. 297 do 300 niniejszego Układu, poprzez – odpowiednio –odpowiednie działania administracyjne lub postępowania sądowe, w tym na granicy celnej (wywóz i przywóz) w celu zapobiegania wszelkim niezgodnym z prawem przypadkom wykorzystywania chronionych oznaczeń geograficznych i położenia im kresu. Strony egzekwują taką ochronę także na wniosek zainteresowanej strony.

Artykuł 302

Wdrażanie działań uzupełniających

Bez uszczerbku dla wcześniejszych zobowiązań Republiki Mołdawii w zakresie ochrony unijnych oznaczeń geograficznych, wynikających z międzynarodowych umów w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i ich egzekwowania, w tym zobowiązań podjętych w Umowie lizbońskiej w sprawie ochrony nazw pochodzenia i ich międzynarodowych rejestracji, oraz zgodnie z art. 301 niniejszego Układu Republika Mołdawii korzysta z pięcioletniego okresu przejściowego, począwszy od dnia 1 kwietnia 2013 r., na wprowadzenie wszelkich działań uzupełniających niezbędnych do położenia kresu wszelkim niezgodnym z prawem wykorzystaniom chronionych oznaczeń geograficznych, w szczególności środków mających zastosowanie na granicy celnej.

Artykuł 303

Związek ze znakami towarowymi

1. Strony odmawiają rejestracji lub unieważniają rejestrację, z urzędu lub na wniosek jakiejkolwiek zainteresowanej strony, zgodnie z przepisami każdej ze Stron, znaku towarowego odpowiadającego którejkolwiek z sytuacji, o których mowa w art. 299 ust. 1 niniejszego Układu, w związku z chronionym oznaczeniem geograficznym dla podobnych produktów, o ile wniosek o rejestrację znaku towarowego został złożony po dacie złożenia wniosku o ochronę oznaczenia geograficznego na danym terytorium.

2. W odniesieniu do oznaczeń geograficznych, o których mowa w art. 297 niniejszego Układu, datą złożenia wniosku o objęcie ochroną jest dzień 1 kwietnia 2013 r.

3. W odniesieniu do oznaczeń geograficznych, o których mowa w art. 298 niniejszego Układu, data złożenia wniosku o objęcie ochroną odpowiada dacie przekazania drugiej Stronie wniosku o ochronę oznaczenia geograficznego.

4. W odniesieniu do oznaczeń geograficznych, o których mowa w art. 298 niniejszego Układu, Strony nie są zobowiązane do ochrony oznaczenia geograficznego w przypadku gdy – w świetle renomy lub popularności znaku towarowego – ochrona mogłaby wprowadzić konsumenta w błąd co do prawdziwej tożsamości produktu.

5. Bez uszczerbku dla ust. 4 niniejszego artykułu, Strony chronią oznaczenia geograficzne również wtedy, gdy istnieje poprzedni znak towarowy. Przez poprzedni znak towarowy rozumie się znak towarowy, którego wykorzystanie odpowiada jednej z sytuacji, o których mowa w art. 299 ust. 1 niniejszego Układu, i w odniesieniu do którego złożono wniosek bądź który został zarejestrowany lub ustanowiony poprzez użycie, jeżeli odnośne przepisy przewidują tę możliwość, na terytorium jednej ze Stron przed datą złożenia przez drugą Stronę wniosku o ochronę oznaczenia geograficznego na mocy niniejszej podsekcji. Taki znak towarowy może nadal być używany i wznawiany pomimo ochrony oznaczenia geograficznego, pod warunkiem że w przepisach Stron dotyczących znaków towarowych nie istnieje żaden powód nieważności lub cofnięcia znaku towarowego.

Artykuł 304

Zasady ogólne

1. Niniejsza podsekcja pozostaje bez uszczerbku dla praw i obowiązków Stron wynikających z Porozumienia WTO.

2. Niezależnie od art. 302 niniejszego Układu operacje przywozu, wywozu i wprowadzania do obrotu wszelkich produktów, o których mowa w art. 297 i 298 niniejszego Układu, odbywają się zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi mającymi zastosowanie na terytorium Strony dokonującej przywozu.

3. Wszelkie kwestie wynikające ze specyfikacji technicznych zarejestrowanych nazw są rozstrzygane w ramach Podkomitetu ds. Oznaczeń Geograficznych, ustanowionego na mocy art. 306 niniejszego Układu.

4. Oznaczenia geograficzne chronione na mocy niniejszej podsekcji mogą być anulowane jedynie przez Stronę, z której pochodzi produkt.

5. Specyfikacja produktu, o której mowa w niniejszej podsekcji, to specyfikacja zatwierdzona, w tym wszelkie zmiany również zatwierdzone, przez organy Strony, z której pochodzi produkt.

Artykuł 305

Współpraca i przejrzystość

1. Strony pozostają w kontakcie bezpośrednim albo za pośrednictwem Podkomitetu ds. Oznaczeń Geograficznych ustanowionego na podstawie art. 306 niniejszego Układu we wszelkich kwestiach dotyczących wdrażania i funkcjonowania niniejszej podsekcji. W szczególności Strona może zwrócić się do drugiej Strony o informacje dotyczące specyfikacji produktów i zmian do nich, a do punktów kontaktowych w sprawie przepisów dotyczących kontroli.

2. Każda ze Stron może udostępnić publicznie specyfikacje produktów lub ich skrócone wersje oraz punkty kontaktowe w sprawie przepisów dotyczących kontroli odpowiadające oznaczeniom geograficznym drugiej Strony chronionych na mocy niniejszego artykułu.

Artykuł 306

Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych

1. Niniejszym powołuje się Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych.

2. Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych składa się z przedstawicieli Stron i ma za zadanie monitorowanie funkcjonowania niniejszej podsekcji oraz wzmacnianie współpracy i dialogu w zakresie oznaczeń geograficznych. Podkomitet ten składa sprawozdania Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu.

3. Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych przyjmuje decyzje w drodze konsensusu. Podkomitet przyjmuje swój regulamin wewnętrzny. Podkomitet zbiera się co najmniej raz do roku na wniosek którejkolwiek ze Stron, na przemian w UE i Republice Mołdawii, w terminie, w miejscu oraz w sposób (może to być również wideokonferencja) ustalony wspólnie przez Strony, lecz nie później niż 90 dni po dniu przedstawienia wniosku.

4. Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych dba również o prawidłowe funkcjonowanie niniejszej podsekcji i może rozpatrywać wszelkie sprawy związane z jej wdrożeniem i wykonaniem. Odpowiada on w szczególności za:

a) zmianę załącznika XXX-A część A i B do niniejszego Układu w zakresie odniesień do przepisów mających zastosowanie na terytorium Stron,

b) zmianę załączników XXX-C i XXX-D do niniejszego Układu w odniesieniu do oznaczeń geograficznych;

c) wymianę informacji na temat zmian w przepisach i polityce w zakresie oznaczeń geograficznych oraz wszelkich innych kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w obszarze oznaczeń geograficznych;

d) wymianę informacji na temat oznaczeń geograficznych w celu rozpatrzenia kwestii ich ochrony zgodnie z niniejszą podsekcją; oraz

e) monitorowanie najnowszych wydarzeń związanych z egzekwowaniem ochrony oznaczeń geograficznych wymienionych w załącznikach XXX-C i XXX-D do niniejszego Układu.

Podsekcja 4

Wzory

Artykuł 307

Umowy międzynarodowe

Strony przestrzegają Aktu genewskiego Porozumienia haskiego w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych z 1999 r.

Artykuł 308

Ochrona zarejestrowanych wzorów

1. Każda ze Stron zapewnia ochronę niezależnie stworzonym wzorom, które są nowe i oryginalne (²⁷). Ochronę zapewnia się w drodze rejestracji, która przyznaje wyłączne prawa posiadaczom zarejestrowanych wzorów zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu.

2. Wzór naniesiony na produkt lub zawarty w produkcie, który stanowi część składową produktu złożonego, jest uważany za nowy i oryginalny wyłącznie:

a) jeżeli dana część składowa po włączeniu do produktu złożonego pozostaje widoczna podczas normalnego użytku tego produktu; oraz

b) w stopniu, w jakim te widoczne cechy danej części składowej spełniają wymogi co do nowości i oryginalności.

3. „Normalny użytek”, o którym mowa w ust. 2 lit. a), oznacza stosowanie przez użytkownika końcowego, wyłączając konserwację, obsługę i naprawę.

4. Posiadacz zarejestrowanego wzoru ma prawo do uniemożliwienia osobom trzecim nieposiadającym jego zgody co najmniej wytwarzania, oferowania do sprzedaży, sprzedaży, przywozu, wywozu, przechowywania lub używania produktów noszących bądź reprezentujących chroniony wzór, jeżeli takie działania podejmowane są w celach handlowych, w sposób nieuzasadniony naruszają normalne wykorzystywanie wzoru lub są niezgodne z praktykami sprawiedliwego handlu.

5. Okres ochrony wynosi 25 lat od dnia złożenia wniosku o rejestrację.

Artykuł 309

Ochrona wzorów niezarejestrowanych

1. Każda ze Stron zapewnia środki prawne, które zapobiegają wykorzystywaniu niezarejestrowanych wzorów, lecz wyłącznie wówczas, gdy zakwestionowane użycie jest rezultatem powielenia niezarejestrowanego wyglądu produktu. Do celów niniejszego artykułu pojęcie „wykorzystywanie” obejmuje oferowanie do sprzedaży, wprowadzanie do obrotu, przywóz oraz wywóz produktu.

2. Okres ochrony przyznanej w odniesieniu do wzorów niezarejestrowanych wynosi co najmniej trzy lata od dnia, w którym wzór został udostępniony publicznie na terytorium jednej ze Stron.

Artykuł 310

Wyjątki i ograniczenia

1. Każda ze Stron może ustanowić ograniczone wyjątki od ochrony wzorów, pod warunkiem że takie wyjątki nie będą bezzasadnie sprzeczne z normalnym wykorzystaniem chronionych wzorów i nie będą bezzasadnie naruszały uzasadnionych interesów właściciela chronionego wzoru, biorąc pod uwagę uzasadnione interesy stron trzecich.

2. Ochrona wzoru nie obejmuje wzorów podyktowanych głównie względami technicznymi lub funkcjonalnymi. W szczególności prawo do wzoru nie obejmuje cech wyglądu produktu, które muszą być odtworzone w dokładnej formie i wymiarach, aby produkt, w który włączono wzór lub na którym jest on naniesiony, mógł zostać mechanicznie złożony lub połączony z innym produktem lub mógł zostać umieszczony w nim, na nim lub dookoła niego, tak aby oba produkty mogły spełniać swoje funkcje.

Artykuł 311

Stosunek do prawa autorskiego

Wzór może zostać również objęty ochroną na mocy prawa autorskiego danej Strony od dnia stworzenia wzoru lub jego utrwalenia w jakiejkolwiek formie. Zakres i warunki, zgodnie z którymi tego rodzaju ochrona jest przyznawana, łącznie z wymaganym stopniem oryginalności, są ustalane przez każdą ze Stron.

Podsekcja 5

Patenty

Artykuł 312

Umowy międzynarodowe

Strony przystępują do Układu o współpracy patentowej WIPO oraz podejmują wszystkie rozsądne wysiłki w celu osiągnięcia zgodności z Traktatem o prawie patentowym WIPO.

Artykuł 313

Patenty a zdrowie publiczne

1. Strony uznają znaczenie Deklaracji w sprawie porozumienia TRIPS i zdrowia publicznego, przyjętej przez konferencję ministerialną WTO w dniu 14 listopada 2001 r. Interpretując i wdrażając prawa i obowiązki wynikające z niniejszego rozdziału, Strony zapewniają zgodność z tą deklaracją.

2. Strony przestrzegają decyzji Rady Generalnej WTO z dnia 30 sierpnia 2003 r. w sprawie ustępu 6 deklaracji, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz wnoszą wkład w jej wdrażanie.

Artykuł 314

Dodatkowe świadectwo ochronne

1. Strony uznają, że produkty lecznicze oraz środki ochrony roślin chronione patentami mogą podlegać administracyjnej procedurze wydawania pozwolenia przed wprowadzeniem ich do obrotu. Strony uznają, że okres, który upływa między złożeniem wniosku o patent a wydaniem zezwolenia na wprowadzenie produktu do obrotu na odpowiednim rynku, zdefiniowanego w tym celu w prawie krajowym, może spowodować skrócenie okresu rzeczywistej ochrony w ramach patentu.

2. Każda ze Stron ustanawia dalszy okres ochrony produktu leczniczego lub środka ochrony roślin, który jest chroniony patentem i podlega administracyjnej procedurze wydawania pozwolenia, który to okres jest równy okresowi, o którym mowa w ust. 1 zdanie drugie, skróconemu o okres pięciu lat.

3. Niezależnie od ust. 2, kolejny okres ochrony nie może przekraczać pięciu lat.

4. W przypadku produktów leczniczych, w odniesieniu do których przeprowadzono badania pediatryczne, oraz pod warunkiem że wyniki tych badań uwzględniono w informacjach o produkcie, Strony ustanawiają przedłużenie okresu ochrony, o którym mowa w ust. 2, o kolejne sześć miesięcy.

Artykuł 315

Ochrona danych przekazanych w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego

1. Każda ze Stron wdraża kompleksowy system gwarantujący poufność danych przedłożonych w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego, nieujawnianie takich danych, a także niepowoływanie się na nie. (²⁸)

2. Każda ze Stron zapewnia, aby wszelkie wymagane informacje, które są przedkładane w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie produktu leczniczego do obrotu, nie były ujawniane osobom trzecim i były objęte ochroną przed nieuczciwym wykorzystaniem w celach handlowych.

W tym celu:

a) przez okres co najmniej pięciu lat, poczynając od daty wydania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu na terytorium danej Strony, żadna osoba ani podmiot publiczny lub prywatny, inne niż osoba lub podmiot, które przedstawiły te dane niejawne, nie mogą opierać się bezpośrednio lub pośrednio na takich danych, bez wyraźnej zgody osoby lub podmiotu, który przedłożył dane na poparcie wniosku o wydanie pozwolenia na wprowadzenie produktu leczniczego do obrotu;

b) przez okres co najmniej siedmiu lat, począwszy od daty przyznania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu na terytorium danej Strony, nie przyznaje się pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w przypadku jakichkolwiek kolejnych wniosków, chyba że wnioskodawca przedkłada własne dane lub dane wykorzystywane z upoważnienia posiadacza pierwszego pozwolenia, spełniające takie same wymogi, jak w przypadku pierwszego pozwolenia. Produkty zarejestrowane bez przedkładania takich danych usuwa się z obrotu do czasu spełnienia wymogów.

3. Okres siedmiu lat, o którym mowa w ust. 2 lit. b), zostaje przedłużony do maksymalnie ośmiu lat, jeżeli podczas pierwszych pięciu lat po uzyskaniu początkowego pozwolenia, posiadacz uzyskał pozwolenie na jedno lub kilka nowych wskazań terapeutycznych uznanych za przynoszące znaczące korzyści kliniczne w porównaniu z istniejącymi metodami leczenia.

4. Postanowienia niniejszego artykułu nie działają wstecz. Nie mają one wpływu na wprowadzanie do obrotu produktów leczniczych dopuszczonych do obrotu przed wejściem w życie niniejszego Układu.

5. Republika Mołdawii zobowiązuje się dostosować swoje prawodawstwo dotyczące ochrony danych w zakresie produktów leczniczych do prawodawstwa UE w tej dziedzinie, w terminie określonym przez Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu.

Artykuł 316

Ochrona danych w zakresie środków ochrony roślin

1. Każda ze Stron przed wydaniem pozwolenia na dopuszczenie do obrotu środków ochrony roślin ustala wymogi dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności.

2. Każda ze Stron przyznaje tymczasowe prawo do ochrony danych właściciela badania lub sprawozdania z badania złożonego po raz pierwszy w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu.

Podczas okresu trwania prawa do ochrony danych badanie lub sprawozdanie z badania nie może być wykorzystywane na korzyść jakichkolwiek innych osób ubiegających się o uzyskanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu środka ochrony roślin, z wyjątkiem przypadków, gdy właściciel wyraził na to wyraźną zgodę.

3. Badanie lub sprawozdanie z badania musi spełniać następujące wymogi:

a) jest niezbędne do udzielenia pozwolenia lub zmiany pozwolenia w celu dopuszczenia stosowania w odniesieniu do innej uprawy; oraz

b) uzyskało certyfikat zgodności z zasadami dobrej praktyki laboratoryjnej lub zasadami dobrej praktyki doświadczalnej.

4. Okres ochrony danych wynosi przynajmniej dziesięć lat od otrzymania pierwszego pozwolenia na terytorium zainteresowanej Strony. W przypadku środków ochrony roślin charakteryzujących się niskim poziomem ryzyka okres ten może być przedłużony do 13 lat.

5. Okresy, o których mowa w ust. 4, przedłuża się o trzy miesiące dla każdego rozszerzenia pozwolenia na zastosowania małoobszarowe (²⁹), jeżeli posiadacz pozwolenia złoży wniosek co najmniej pięć lat po dacie udzielenia pierwszego pozwolenia. Całkowity okres ochrony danych nie może w żadnym wypadku przekroczyć 13 lat. W przypadku środków ochrony roślin charakteryzujących się niskim poziomem ryzyka całkowity okres ochrony nie może w żadnym wypadku przekroczyć 15 lat.

6. Badanie lub sprawozdanie z badania również podlegają ochronie, jeżeli jest to niezbędne do odnowienia lub przeglądu pozwolenia. W takich przypadkach okres ochrony danych wynosi 30 miesięcy.

Artykuł 317

Odmiany roślin

Strony chronią prawa do ochrony odmian roślin zgodnie z Międzynarodową konwencją o ochronie nowych odmian roślin, włącznie z fakultatywnym wyjątkiem od prawa hodowcy, o którym mowa w art. 15 ust. 2 wspomnianej konwencji, oraz współpracują w celu promowania i egzekwowania tych praw.

Sekcja 3

Egzekwowanie praw własności intelektualnej

Artykuł 318

Obowiązki ogólne

1. Strony potwierdzają swoje zobowiązania wynikające z porozumienia TRIPS, a w szczególności z jego części III, oraz wprowadzają ustanowione w niniejszej sekcji środki uzupełniające, procedury oraz środki zaradcze niezbędne dla zapewnienia egzekwowania praw własności intelektualnej (³⁰).

2. Te środki uzupełniające, procedury i środki zaradcze muszą być sprawiedliwe i słuszne, nie mogą być nadmiernie skomplikowane czy kosztowne ani też pociągać za sobą nierozsądnych ograniczeń czasowych czy nieuzasadnionych opóźnień.

3. Te środki uzupełniające i środki zaradcze muszą być również skuteczne, proporcjonalne i odstraszające oraz muszą być stosowane w taki sposób, aby uniknąć tworzenia przeszkód dla handlu legalnego oraz zapewnić ochronę przed ich naruszeniem.

Artykuł 319

Podmioty uprawnione

Każda ze Stron za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków zaradczych, o których mowa w niniejszej sekcji oraz w części III Porozumienia TRIPS, uznaje:

a) posiadaczy praw własności intelektualnej zgodnie z przepisami prawa właściwego;

b) wszystkie inne osoby uprawnione do korzystania z tych praw, w szczególności licencjobiorców, w zakresie dozwolonym przez przepisy prawa właściwego i zgodnie z nimi;

c) organizacje zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej, które są prawnie uznane za uprawnione do reprezentowania posiadaczy praw własności intelektualnej, w zakresie dozwolonym przez przepisy prawa właściwego i zgodnie z nimi; oraz

d) profesjonalne organizacje zrzeszające pełnomocników, prawnie uznane za uprawnione do reprezentowania posiadaczy praw własności intelektualnej, w zakresie dozwolonym przez przepisy prawa właściwego i zgodnie z nimi.

Podsekcja 1

Dochodzenie i egzekwowanie praw w postępowaniu cywilnym

Artykuł 320

Środki zabezpieczenia dowodów

1. Każda ze Stron zapewnia, aby nawet przed rozpoczęciem postępowania dotyczącego istoty sprawy, na wniosek podmiotu, który przedstawił rozsądnie dostępne dowody uzasadniające zarzut naruszenia jego prawa własności intelektualnej lub zagrożenie naruszenia tego prawa, właściwe organy sądowe mogą nakazać wprowadzenie natychmiastowych i skutecznych środków tymczasowych w celu zabezpieczenia odpowiednich dowodów dotyczących domniemanego naruszenia, z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych.

2. Środki takie mogą obejmować szczegółowy opis z pobieraniem próbek lub bez, lub zajęcie fizyczne domniemanych towarów naruszających prawo, a także, w stosownych przypadkach, materiałów i narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji tych towarów oraz związanych z nimi dokumentów. W razie konieczności środki tymczasowe podejmuje się bez wysłuchania drugiej strony, w szczególności w przypadku gdy jakakolwiek zwłoka może spowodować dla posiadacza praw nieodwracalną szkodę lub gdy istnieje wyraźne ryzyko, że dowody zostaną zniszczone.

Artykuł 321

Prawo do informacji

1. Każda ze Stron zapewnia, aby w kontekście postępowania dotyczącego naruszenia prawa własności intelektualnej oraz w odpowiedzi na uzasadnione i proporcjonalne żądanie strony skarżącej, właściwe organy sądowe mogły nakazać przedstawienie informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług naruszających prawo własności intelektualnej przez naruszającego lub przez jakąkolwiek inną osobę, która:

a) znajdowała się w posiadaniu towarów naruszających prawo na skalę handlową;

b) korzystała z usług naruszających prawo na skalę handlową;

c) świadczyła na skalę handlową usługi wykorzystywane w działaniach naruszających prawo;

d) została wskazana przez osobę, o której mowa w lit. a), b) lub c) jako zaangażowana w produkcję, wytwarzanie lub dystrybucję towarów lub świadczenie usług.

2. W stosownych przypadkach, informacja, o której mowa w ust. 1, zawiera:

a) nazwy i adresy producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy towarów lub usług, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów;

b) informacje o produkowanych, wytworzonych, dostarczonych, otrzymanych lub zamówionych ilościach, jak również o cenie uzyskanej za dane towary lub usługi.

3. ust. 1 i 2 stosuje się bez uszczerbku dla innych przepisów, które:

a) przyznają podmiotowi uprawnionemu prawa do otrzymania pełniejszej informacji;

b) regulują wykorzystanie informacji przekazanej na podstawie niniejszego artykułu w postępowaniach cywilnych i karnych;

c) regulują odpowiedzialność za niewłaściwe skorzystanie z prawa do informacji;

d) umożliwiają odmowę przekazania informacji, które zmusiłyby osobę, o której mowa w ust. 1, do przyznania się do udziału lub udziału jej bliskich krewnych w naruszeniu prawa własności intelektualnej; lub

e) regulują ochronę poufności źródeł informacji lub przetwarzania danych osobowych.

Artykuł 322

Środki tymczasowe i zabezpieczające

1. Każda ze Stron zapewnia, aby organy sądowe mogły – na żądanie wnioskodawcy – wydać przeciwko domniemanemu sprawcy naruszenia tymczasowy nakaz sądowy mający zapobiec jakiemukolwiek nieuchronnemu zagrożeniu naruszenia prawa własności intelektualnej lub zabronić, tymczasowo oraz, w stosownych przypadkach, pod rygorem okresowego uiszczania kary pieniężnej, w przypadku gdy taka kara przewidziana jest w prawie krajowym, dalszego domniemanego naruszania tego prawa, lub w przypadku jego kontynuowania nakazać złożenie zabezpieczenia zapewniającego pokrycie strat poniesionych przez posiadacza prawa. Tymczasowy nakaz sądowy może być także wydany na tych samych warunkach przeciwko pośrednikowi, którego usługi są używane przez osobę trzecią do naruszania prawa własności intelektualnej.

2. Tymczasowy nakaz sądowy może być także wydany w celu zajęcia lub przekazania towarów, w stosunku do których istnieje podejrzenie, że naruszają prawo własności intelektualnej, aby zapobiec wprowadzeniu ich do obrotu lub przepływowi w kanałach handlowych.

3. W przypadku domniemanych naruszeń na skalę handlową Strony zapewniają, aby w przypadku, gdy wnioskodawca wskaże okoliczności, które mogłyby zagrozić naprawieniu szkód, organy sądowe mogły zarządzić tymczasowe zajęcie ruchomości i nieruchomości domniemanego sprawcy naruszenia, łącznie z zablokowaniem jego konta bankowego i innych aktywów. W tym celu właściwe organy mogą zarządzić przedłożenie dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych lub stosowny dostęp do odpowiednich informacji.

Artykuł 323

Środki naprawcze

1. Każda ze Stron zapewnia, aby właściwe organy sądowe mogły nakazać, na żądanie wnioskodawcy oraz bez uszczerbku dla jakichkolwiek odszkodowań należnych uprawnionemu z tytułu naruszenia oraz bez żadnego rodzaju rekompensaty, przynajmniej ostateczne wycofanie z kanałów handlowych lub zniszczenie towarów, w przypadku których stwierdzono naruszenie prawa własności intelektualnej. W stosownych przypadkach właściwe organy sądowe mogą również nakazać zniszczenie głównych materiałów i narzędzi wykorzystywanych do tworzenia lub wytwarzania tych towarów.

2. Organy sądowe Stron mogą nakazać, aby środki te były podejmowane na koszt naruszającego, chyba że istnieją szczególne powody przemawiające za innym rozwiązaniem.

Artykuł 324

Nakazy

Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa własności intelektualnej w orzeczeniu sądowym, organy sądowe mogły wydać przeciwko naruszającemu, a także przeciwko pośrednikowi, z usług których korzysta osoba trzecia do naruszania prawa własności intelektualnej, nakaz sądowy zakazujący dalszego naruszania.

Artykuł 325

Środki alternatywne

Strony mogą postanowić, że w stosownych przypadkach i na wniosek osoby podlegającej środkom określonym w art. 323 lub 324 niniejszego Układu, właściwe organy sądowe mogą nałożyć odszkodowanie pieniężne na rzecz strony poszkodowanej zamiast stosowania środków przewidzianych w tych dwóch artykułach, jeżeli osoba ta działała nieumyślnie i nie dopuściła się niedbalstwa, jeżeli wykonanie odnośnych środków spowodowałoby dla niej niewspółmierną szkodę i jeżeli odszkodowanie pieniężne na rzecz strony poszkodowanej jest stosunkowo satysfakcjonujące.

Artykuł 326

Odszkodowania

1. Każda ze Stron zapewnia, aby na wniosek poszkodowanej strony właściwe organy sądowe nakazywały naruszającemu, który świadomie lub mając rozsądne podstawy do posiadania takiej wiedzy, zaangażował się w naruszającą działalność, wypłacenie posiadaczowi prawa odszkodowań odpowiednich do rzeczywistego uszczerbku, jaki poniósł on w wyniku naruszenia. Ustanawiając wysokość odszkodowań, organy sądowe:

a) uwzględniają wszystkie odpowiednie kwestie, takie jak negatywne skutki gospodarcze, łącznie z utraconymi zyskami, poniesione przez stronę poszkodowaną, wszelki nieuczciwy zysk osiągnięty przez naruszającego oraz, w stosownych przypadkach, elementy inne niż czynniki gospodarcze, takie jak szkoda moralna, jaką uprawniony odniósł w związku z naruszeniem; lub

b) jako alternatywę do lit. a) mogą one, w stosownych przypadkach, wymierzyć odszkodowanie jako płatność ryczałtową na podstawie przynajmniej takich elementów, jak wysokość opłat licencyjnych lub opłat należnych w przypadku złożenia przez naruszającego wniosku o upoważnienie do wykorzystywania danych praw własności intelektualnej.

2. W przypadku gdy naruszający nie zaangażował się w naruszającą działalność świadomie lub mając rozsądne podstawy do posiadania takiej wiedzy, Strony mogą postanowić, że organy sądowe mogą wydać – na korzyść strony poszkodowanej – nakaz zwrotu zysku lub zapłaty odszkodowań, których wysokość może być ustalona wcześniej.

Artykuł 327

Koszty sądowe

Każda ze Stron zapewnia, aby rozsądne i proporcjonalne koszty sądowe oraz inne wydatki poniesione przez stronę wygrywającą były co do zasady pokrywane przez stronę przegrywającą, chyba że jest to sprzeczne z zasadą sprawiedliwości.

Artykuł 328

Publikowanie orzeczeń sądowych

Każda ze Stron zapewnia, aby w ramach postępowania sądowego wszczętego w przypadku naruszenia prawa własności intelektualnej organy sądowe mogły, na wniosek wnioskodawcy, a na koszt naruszającego, zarządzić odpowiednie środki w celu upowszechnienia informacji dotyczącej orzeczenia, w tym również jego wyeksponowania i publikacji w całości lub w części.

Artykuł 329

Domniemanie autorstwa lub własności

Do celów stosowania środków, procedur i środków zaradczych przewidzianych w niniejszej sekcji:

a) umieszczenie nazwiska autora na utworze w sposób zwyczajowo przyjęty wystarcza autorowi utworu literackiego lub artystycznego, w przypadku braku dowodu przeciwnego, do uznania go za autora tego utworu i w konsekwencji uprawnia go do wszczynania postępowania w sprawie naruszenia;

b) lit. a) stosuje się odpowiednio do posiadaczy praw pokrewnych prawu autorskiemu w odniesieniu do przedmiotów ich ochrony.

Podsekcja 2

Pozostałe postanowienia

Artykuł 330

Środki stosowane przy kontroli granicznej

1. O ile w niniejszej podsekcji nie postanowiono inaczej, każda ze Stron przyjmuje procedury umożliwiające posiadaczowi praw, mającemu uzasadnione powody do podejrzenia, że ma miejsce przywóz, wywóz, wywóz ponowny, wprowadzenie na obszar celny lub wyprowadzenie z niego, poddanie procedurze zawieszającej bądź umieszczenie w strefie wolnocłowej lub składzie wolnocłowym towarów naruszających prawo własności intelektualnej (³¹), złożenie do właściwych organów administracyjnych lub sądowych pisemnego wniosku o zawieszenie przez organy celne zwolnienia lub zatrzymania takich towarów.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku gdy organy celne, w trakcie działania, a przed złożeniem wniosku przez posiadacza prawa lub przed jego uwzględnieniem, mają wystarczające powody by podejrzewać, iż towary naruszają prawo własności intelektualnej, mogły zawiesić zwolnienie towarów lub zatrzymać je, aby umożliwić posiadaczowi prawa złożenie wniosku o podjęcie działań zgodnie z ust. 1.

3. Wszelkie prawa lub obowiązki importera, ustanowione w krajowych przepisach wykonawczych do niniejszego artykułu oraz sekcji 4 części III porozumienia TRIPS, stosuje się także do eksportera lub do posiadacza towarów.

4. Każda ze Stron zapewnia swoim właściwym organom prawo do wymagania od posiadacza praw, który wnosi o zastosowanie procedur opisanych w ust. 1, aby przedstawił odpowiednie dowody, tak aby właściwe organy mogły stwierdzić, że według prawa Strony zapewniającej procedury doszło prima facie do naruszenia prawa własności intelektualnej tego posiadacza, oraz aby przekazał wystarczające informacje, co do których można w uzasadniony sposób przypuszczać, że znajdują się w jego posiadaniu, dzięki którym podejrzane towary mogą być odpowiednio zidentyfikowane przez właściwe organy. Wymóg dostarczenia wystarczających informacji nie może nadmiernie zniechęcać do korzystania z procedur opisanych w ust. 1.

5. W celu ustalenia, czy prawo własności intelektualnej zostało naruszone, urząd celny przekazuje posiadaczowi praw, jeśli jest on znany, na jego wniosek, informacje na temat nazwy i adresu odbiorcy, wysyłającego lub posiadacza towarów, oraz pochodzenia towarów podejrzanych o naruszenie prawa własności intelektualnej.

Urząd celny umożliwia również wnioskodawcy skontrolowanie towarów, których zwolnienie zostało zawieszone lub które zostały zatrzymane. Przy kontroli towarów urząd celny może pobrać próbki, a następnie przekazać lub przesłać je posiadaczowi praw, na jego wniosek, wyłącznie do celów analizy oraz ułatwienia późniejszej procedury.

6. Organy celne prowadzą na podstawie technik analizy ryzyka aktywną działalność ukierunkowaną na odnajdywanie przesyłek zawierających towary podejrzane o naruszenie prawa własności intelektualnej. Ustanawiają one systemy ścisłej współpracy z posiadaczami praw, w tym skuteczne mechanizmy gromadzenia danych dla celów analizy ryzyka.

7. Strony zgodnie postanawiają współpracować w celu wyeliminowania międzynarodowego handlu towarami, które naruszają prawa własności intelektualnej. W szczególności w tym celu, w stosownych przypadkach, wymieniają one informacje i zapewniają współpracę swoich właściwych organów dotyczącą handlu towarami naruszającymi prawa własności intelektualnej.

8. W przypadku towarów będących w tranzycie przez terytorium jednej ze Stron i przeznaczonych na terytorium drugiej Strony, pierwsza Strona dostarcza Stronie docelowej informacje w celu umożliwienia skutecznego egzekwowania przepisów wobec przesyłek towarów podejrzanych o naruszenie prawa własności intelektualnej.

9. Bez uszczerbku dla innych form współpracy, protokół III dotyczący wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych będzie miał zastosowanie w odniesieniu do ust. 7 i 8 niniejszego artykułu w zakresie naruszeń przepisów celnych dotyczących praw własności intelektualnej.

10. Podkomitet ds. Ceł, o którym mowa w art. 200 niniejszego Układu, działa jako komitet odpowiedzialny za zapewnienie właściwego funkcjonowania i wdrażania niniejszego artykułu.

Artykuł 331

Kodeksy postępowania

Strony wspierają:

a) tworzenie przez stowarzyszenia bądź organizacje handlowe lub zawodowe kodeksów postępowania, mających na celu poprawę egzekwowania praw własności intelektualnej; oraz

b) przedkładanie właściwym organom Stron projektów kodeksów postępowania oraz wszelkich ocen stosowania tych kodeksów postępowania.

Artykuł 332

Współpraca

1. Strony zgodnie postanawiają współpracować w celu wspierania wdrażania praw i obowiązków podjętych w ramach niniejszego rozdziału.

2. Z zastrzeżeniem postanowień tytułu VI (Pomoc finansowa oraz postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych i kontroli) niniejszego Układu w ramach współpracy podejmuje się między innymi następujące działania:

a) wymianę informacji na temat ram prawnych w dziedzinie praw własności intelektualnej oraz stosownych przepisów dotyczących ich ochrony i egzekwowania; wymianę doświadczeń w zakresie postępów w pracach legislacyjnych w tych obszarach;

b) wymianę doświadczeń i informacji na temat egzekwowania praw własności intelektualnej;

c) wymianę doświadczeń w zakresie egzekwowania prawa na szczeblu centralnym i podcentralnym przez organy celne, policję, organy administracyjne i sądowe; koordynację w celu zapobiegania wywozowi podrobionych towarów, w tym również z innymi krajami;

d) budowanie zdolności; wymianę oraz szkolenie pracowników;

e) promowanie i rozpowszechnienie informacji na temat praw własności intelektualnej, między innymi w środowisku przedsiębiorców i w społeczeństwie obywatelskim; promowanie świadomości społecznej konsumentów i posiadaczy praw;

f) wzmacnianie współpracy instytucjonalnej, przykładowo między urzędami własności intelektualnej;

g) aktywne zwiększanie świadomości i promowanie edukacji ogółu społeczeństwa w zakresie polityki praw własności intelektualnej; formułowanie skutecznych strategii w celu określenia kluczowych odbiorców i tworzenie programów komunikacyjnych służących podniesieniu świadomości konsumentów i mediów w zakresie skutków naruszania własności intelektualnej, w tym zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa oraz powiązań z przestępczością zorganizowaną.

ROZDZIAŁ 10

Konkurencja

Sekcja 1

Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym i łączenie przedsiębiorstw

Artykuł 333

Definicje

Do celów niniejszej sekcji:

1) „organ ds. konkurencji” oznacza w przypadku Unii – Komisję Europejską, a w przypadku Republiki Mołdawii – Radę ds. Konkurencji;

2) „przepisy w dziedzinie konkurencji” oznaczają:

a) w przypadku Unii – art. 101, 102 i 106 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie WE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw) oraz ich przepisy wykonawcze lub zmiany;

b) w przypadku Republiki Mołdawii – ustawę o konkurencji nr 183 z dnia 11 lipca 2012 r. oraz jej przepisy wykonawcze lub zmiany; oraz

c) wszelkie zmiany, jakim mogą podlegać instrumenty, o których mowa w lit. a) i b), po wejściu w życie niniejszego Układu.

Artykuł 334

Zasady

Strony uznają znaczenie wolnej i niezakłóconej konkurencji w swoich stosunkach handlowych. Strony potwierdzają, że antykonkurencyjne praktyki gospodarcze mogą zakłócać właściwe funkcjonowanie rynków i osłabiać korzyści płynące z liberalizacji handlu.

Artykuł 335

Realizacja

1. Każda ze Stron utrzymuje na swoim terytorium kompleksowe przepisy dziedzinie konkurencji, które zapewniają skuteczne rozwiązania dla zwalczania porozumień antykonkurencyjnych, uzgodnionych praktyk oraz antykonkurencyjnych jednostronnych praktyk przedsiębiorstw o dominującej pozycji rynkowej oraz zapewniają skuteczną kontrolę koncentracji.

2. Każda ze Stron utrzymuje funkcjonalnie niezależny organ wyposażony w odpowiednie zasoby ludzkie i finansowe w celu skutecznego egzekwowania przepisów w dziedzinie konkurencji, o których mowa w art. 333 ust. 2.

3. Strony uznają znaczenie stosowania swoich wzajemnych przepisów w dziedzinie konkurencji w terminowy, przejrzysty i niedyskryminacyjny sposób, przy poszanowaniu zasady sprawiedliwości proceduralnej i prawa zaangażowanych przedsiębiorstw do obrony.

Artykuł 336

Monopole państwowe, przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa mające prawa specjalne lub wyłączne

1. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie stanowi przeszkody dla Stron do ustanowienia lub zachowania zgodnie z prawem krajowym monopolu państwowego lub przedsiębiorstw publicznych bądź przedsiębiorstw mających prawa specjalne lub wyłączne.

2. W odniesieniu do monopoli państwowych o charakterze handlowym, przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw mających prawa specjalne lub wyłączne, każda ze Stron zapewnia, aby przedsiębiorstwa takie podlegały przepisom w dziedzinie konkurencji, o których mowa w art. 333 ust. 2 – w zakresie, w jakim stosowanie tych przepisów nie zakłóca wykonywania, pod względem prawnym lub faktycznie, określonego zadania w interesie publicznym powierzonego tym przedsiębiorstwom.

Artykuł 337

Współpraca i wymiana informacji

1. Strony uznają znaczenie współpracy i koordynacji pomiędzy ich odpowiednimi organami ds. konkurencji, pozwalające wzmacniać skuteczne egzekwowanie przepisów w dziedzinie konkurencji oraz zrealizować cele niniejszego Układu poprzez promowanie konkurencji i ograniczenie antykonkurencyjnych praktyk przedsiębiorstw lub antykonkurencyjnych transakcji.

2. W tym celu organ ds. konkurencji może poinformować drugi organ ds. konkurencji o woli współpracy w zakresie stosowania przepisów przez każdą ze Stron. Żadnej ze Stron nie można ograniczyć swobody podejmowania decyzji w kwestiach objętych zakresem współpracy.

3. W celu ułatwienia skutecznego egzekwowania swoich odnośnych przepisów w dziedzinie konkurencji organy ds. konkurencji mogą wymieniać między sobą informacje niepoufne. Każda wymiana informacji podlega standardom poufności stosowanym przez każdą ze Stron. Przy każdej wymianie informacji na mocy niniejszego artykułu, Strony uwzględniają ograniczenia wynikające z wymogu zachowania tajemnicy zawodowej i handlowej przewidziane w ich jurysdykcjach.

Artykuł 338

Rozstrzyganie sporów

Postanowienia dotyczące mechanizmu rozstrzygania sporów określone w rozdziale 14 (Rozstrzyganie sporów) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu nie mają zastosowania do niniejszej sekcji.

Sekcja 2

Pomoc państwa

Artykuł 339

Zasady ogólne i zakres

1. Pomoc państwa przyznana przez Unię lub Republikę Mołdawii lub przy użyciu zasobów jednej ze Stron, w jakiejkolwiek formie, zakłócająca konkurencję lub grożąca jej zakłóceniem poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, która wpływa na wymianę handlową między Stronami, jest niezgodna z niniejszym Układem.

2. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do pomocy państwa dla sektora rybołówstwa, produktów objętych załącznikiem 1 do porozumienia w sprawie rolnictwa ani innych pomocy objętych porozumieniem w sprawie rolnictwa.

Artykuł 340

Ocena pomocy państwa

1. Pomoc państwa jest oceniana na podstawie kryteriów wynikających ze stosowania zasad konkurencji mających zastosowanie w UE, w szczególności art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz instrumentów wykładni prawa przyjętych przez instytucje UE, w tym odpowiedniego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

2. Zobowiązania wynikające z niniejszego artykułu stosuje się w ciągu pięciu lat od daty wejścia w życie niniejszego Układu.

Artykuł 341

Prawodawstwo w dziedzinie pomocy państwa oraz urząd ds. pomocy państwa

1. Strony przyjmują lub utrzymują, w stosownych przypadkach, przepisy dotyczące kontroli pomocy państwa. Strony tworzą lub utrzymują, w stosownych przypadkach, funkcjonalnie niezależny urząd wyposażony w uprawnienia niezbędne do kontroli pomocy państwa. Urząd ten musi posiadać między innymi uprawnienia do zatwierdzania programów pomocy państwa, indywidualnych środków pomocy państwa, jak również uprawnienia do nakazania zwrotu pomocy państwa przyznanej niezgodnie z prawem.

2. Zobowiązania wynikające z niniejszego artykułu są realizowane się w terminie dwóch lat od daty wejścia w życie niniejszego Układu.

3. Wszelkie programy pomocy ustanowione przed utworzeniem urzędu ds. pomocy państwa są dostosowywane w ciągu ośmiu lat od daty wejścia w życie niniejszego Układu. Bez uszczerbku dla innych rozdziałów niniejszego Układu, termin dostosowania przedłuża się na maksymalny okres do dziesięciu lat od daty wejścia w życie niniejszego Układu w odniesieniu do programów pomocy państwa ustanowionych zgodnie z ustawą Republiki Mołdawii o wolnych strefach ekonomicznych nr 440XV z dnia 27 lipca 2001 r.

Artykuł 342

Przejrzystość

1. Każda ze Stron zapewnia przejrzystość w dziedzinie pomocy państwa. W tym celu każda ze Stron począwszy od dnia 1 stycznia 2016 r. przedkłada drugiej Stronie co dwa lata sprawozdanie sporządzone zgodnie z metodologią i sposobem prezentacji dorocznego przeglądu pomocy państwa UE. Sprawozdanie uważa się za przedłożone, jeżeli odpowiednie informacje zostały upublicznione przez Strony lub w ich imieniu na ogólnodostępnej stronie internetowej.

2. Jeśli jedna Strona uznaje, że jej stosunki handlowe zostały naruszone w związku indywidualnym środkiem pomocy państwa przyznanym przez drugą Stronę, zainteresowana Strona może żądać od drugiej Strony przekazania informacji na temat tego indywidualnego środka pomocy państwa.

Artykuł 343

Poufność

Przy wymianie informacji w ramach niniejszego rozdziału, Strony uwzględniają ograniczenia wynikające z wymogu zachowania tajemnicy zawodowej i handlowej.

Artykuł 344

Klauzula przeglądowa

Strony zapewniają stały przegląd kwestii, o których mowa w niniejszym rozdziale. Każda ze Stron może skierować takie kwestie do Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu. Strony zgodnie postanawiają dokonywać przeglądu postępów we wdrażaniu niniejszego rozdziału co dwa lata od dnia wejścia w życie niniejszego Układu, chyba że wspólnie postanowią inaczej.

ROZDZIAŁ 11

Zagadnienia energetyczne związane z handlem

Artykuł 345

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

1) „towary energetyczne” oznaczają ropę naftową (kod HS 27.09), gaz ziemny (kod HS 27.11) i energię elektryczną (kod HS 27.16);

2) „infrastruktura stała” oznacza wszelkie sieci przesyłowe lub dystrybucyjne, instalacje skroplonego gazu ziemnego i instalacje magazynowe, zdefiniowane w dyrektywie 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego oraz dyrektywie 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej;

3) „transport” oznacza przesył i dystrybucję, zdefiniowane w dyrektywie 2003/54/WE i dyrektywie 2003/55/WE, oraz przenoszenie lub przesyłanie ropy naftowej rurociągami;

4) „nieuprawnione pobieranie” oznacza każdą czynność polegającą na niezgodnym z prawem pobieraniu towarów energetycznych z infrastruktury stałej.

Artykuł 346

Krajowe ceny regulowane

1. Zgodnie z Protokołem w sprawie przystąpienia Republiki Mołdawii do Wspólnoty Energetycznej ceny dostaw gazu i energii elektrycznej dla odbiorców niebędących gospodarstwem domowym kształtowane są wyłącznie pod wpływem podaży i popytu.

2. W drodze odstępstwa od ust. 1 Strony mogą, w ogólnym interesie gospodarczym (³²), nałożyć na przedsiębiorstwa obowiązek dotyczące ceny dostaw gazu ziemnego i energii elektrycznej (dalej zwany „ceną regulowaną”). Jeśli odbiorca niebędący gospodarstwem domowym nie jest w stanie uzgodnić z dostawcą ceny energii elektrycznej lub gazu ziemnego niższej od ceny regulowanej lub jej równej, odbiorca niebędący gospodarstwem domowym ma prawo zawarcia z dostawcą umowy o dostawę energii elektrycznej lub gazu ziemnego niezgodnej z mającą zastosowanie ceną regulowaną. W każdym razie odbiorcy niebędący gospodarstwem domowym mają swobodę negocjowania i podpisania umowy z jakimkolwiek alternatywnym dostawcą.

3. Strona nakładająca obowiązek zgodnie z ust. 2 zapewnia, aby obowiązek ten był jasno określony, przejrzysty, proporcjonalny, niedyskryminujący, możliwy do zweryfikowania i ograniczony w czasie. Przy nakładaniu tego obowiązku Strony gwarantują również równy dostęp innych przedsiębiorstw do konsumentów.

4. W przypadkach, w których cena, po której gaz ziemny i energia elektryczna sprzedawane są na rynku krajowym jest regulowana przez Stronę, Strona ta zapewnia, aby metodologia wyliczenia ceny regulowanej została opublikowana przed wejściem ceny regulowanej w życie.

Artykuł 347

Zakaz stosowania podwójnych cen

1. Bez uszczerbku dla możliwości nakładania cen regulowanych zgodnie z art. 346 ust. 2 i 3 niniejszego Układu, żadna ze Stron ani ich organy regulacyjne nie mogą przyjmować ani stosować środków, w wyniku których cena towarów energetycznych przy wywozie do drugiej Strony byłaby wyższa niż cena uzyskiwana za takie towary przeznaczone do konsumpcji krajowej.

2. Strona dokonująca wywozu przedstawia na wniosek drugiej Strony dowody na to, że różnica cen tych samych towarów energetycznych sprzedawanych na rynku krajowym i sprzedawanych na wywóz nie wynika ze środka zabronionego na mocy ust. 1.

Artykuł 348

Tranzyt

Strony podejmują wszelkie niezbędne środki w celu ułatwienia tranzytu, zgodnie z zasadą swobody tranzytu oraz z art. V.1, V.2, V.4 i V.5 GATT 1994 i art. 7 ust.1 i 3 Traktatu karty energetycznej z 1994 r., które zostają włączone do niniejszego Układu i stanowią jego część.

Artykuł 349

Transport

W zakresie transportu energii elektrycznej i gazu, a zwłaszcza dostępu osób trzecich do infrastruktury stałej, Strony dostosowują swoje przepisy, o których mowa w załączniku VIII do niniejszego Układu oraz w Traktacie o Wspólnocie Energetycznej, w celu zapewnienia, aby taryfy, publikowane przed ich wejściem w życie, procedury alokacji zdolności przesyłowych oraz wszystkie inne warunki były obiektywne, uzasadnione i przejrzyste oraz nie wprowadzały rozróżnień ze względu na pochodzenie, własność ani przeznaczenie danej energii elektrycznej lub gazu.

Artykuł 350

Nieuprawnione pobieranie towarów w tranzycie

Każda ze Stron podejmuje wszelkie niezbędne środki w celu zakazania i udaremnienia wszelkiego nieuprawnionego pobierania przez jakikolwiek podmiot podlegający ich kontroli lub jurysdykcji towarów energetycznych będących w tranzycie przez jej terytorium.

Artykuł 351

Nieprzerwany tranzyt

1. Strony nie zakłócają tranzytu towarów energetycznych przez jej terytorium, z wyjątkiem przypadków, w których jest to wyraźnie przewidziane w umowie lub innym porozumieniu regulującym taki tranzyt.

2. W przypadku sporu dotyczącego jakiejkolwiek kwestii angażującej Strony lub jeden lub większą liczbę podmiotów podlegających kontroli lub jurysdykcji jednej ze Stron, Strona przez której terytorium odbywa się tranzyt towarów energetycznych, do czasu zakończenia procedury rozstrzygania sporu w ramach odpowiedniej umowy lub porozumienia lub procedury wyjątkowej na mocy załącznika XXXI do niniejszego Układu lub rozdziału 14 (Rozstrzyganie sporów) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) do niniejszego Układu, nie przerywa ani nie ogranicza takiego tranzytu, nie zezwala na takie przerwanie lub ograniczenie jakiemukolwiek podmiotowi podlegającemu jej kontroli lub jurysdykcji, w tym państwowemu przedsiębiorstwu handlowemu, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ust. 1 niniejszego artykułu.

3. Strony nie odpowiadają za przerwanie lub ograniczenie tranzytu na mocy niniejszego artykułu w przypadku gdy nie są w stanie zapewnić dostaw lub tranzytu towarów energetycznych w wyniku działań państwa trzeciego lub podmiotu podlegającego kontroli lub jurysdykcji państwa trzeciego.

Artykuł 352

Zobowiązanie tranzytowe operatorów

Każda ze Stron zapewnia, aby operatorzy infrastruktury stałej podjęli wszelkie niezbędne kroki w celu:

a) zminimalizowania ryzyka nieprzewidzianych przerw w tranzycie bądź ograniczenia tranzytu; oraz

b) bezzwłocznego przywrócenia normalnego działania tranzytu w wypadku jego nieprzewidzianego przerwania lub ograniczenia.

Artykuł 353

Organy regulacyjne w sektorze energii elektrycznej i gazu ziemnego

1. Zgodnie z dyrektywą 2003/55/WE oraz dyrektywą 2003/54/WE organ regulacyjny w sektorze gazu ziemnego i energii elektrycznej musi być odrębny pod względem prawnym i niezależny w działaniu od wszelkich podmiotów publicznych i prywatnych oraz dysponować uprawnieniami wystarczającymi do zapewnienia skutecznej konkurencji i efektywnego funkcjonowania rynku.

2. Decyzje organów regulacyjnych oraz stosowane przez nie procedury muszą być bezstronne w stosunku do wszystkich uczestników rynku.

3. Operator, którego dotyczy decyzja organu regulacyjnego, ma prawo odwołać się od niej do organu odwoławczego niezależnego od zainteresowanych stron. W przypadku gdy organ odwoławczy nie ma charakteru sądowego, jego decyzja musi być zawsze uzasadniana na piśmie, a także podlegać przeglądowi przeprowadzanemu przez bezstronny i niezależny organ sądowy. Decyzje podejmowane przez organy odwoławcze muszą być skutecznie egzekwowane.

Artykuł 354

Powiązanie z Traktatem o Wspólnocie Energetycznej

1. W przypadku sprzeczności między postanowieniami niniejszego rozdziału a postanowieniami Traktatu o Wspólnocie Energetycznej lub przepisami unijnymi mającymi zastosowanie na mocy Traktatu o Wspólnocie Energetycznej, pierwszeństwo mają postanowienia Traktatu o Wspólnocie Energetycznej lub przepisy unijne mające zastosowanie na mocy Traktatu o Wspólnocie Energetycznej.

2. W ramach wdrażania niniejszego rozdziału pierwszeństwo ma przyjęcie aktów prawnych lub innych aktów zgodnych z Traktatem o Wspólnocie Energetycznej lub opierających się na prawodawstwie mającym zastosowanie w Unii. W przypadku sporu dotyczącego niniejszego rozdziału przyjmuje się, że akty prawne lub inne akty spełniające powyższe kryteria są zgodne z niniejszym rozdziałem. W ocenie, czy dane akty prawne lub inne akty spełniają te kryteria, uwzględnia się wszelkie odnośne decyzje podjęte na podstawie art. 91 Traktatu o Wspólnocie Energetycznej.

3. Żadna ze Stron nie może odwoływać się do postanowień niniejszego Układu dotyczących rozstrzygania sporów w celu zarzucenia naruszenia postanowień Traktatu o Wspólnocie Energetycznej.

ROZDZIAŁ 12

Przejrzystość

Artykuł 355

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

1) „środki o zasięgu ogólnym” obejmują przepisy ustawowe i wykonawcze, orzeczenia sądowe oraz procedury i decyzje administracyjne o zasięgu ogólnym oraz wszelkie inne akty, ogólne lub abstrakcyjne, interpretacje lub wymogi, które mogą mieć wpływ na jakiekolwiek kwestie objęte tytułem V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Nie obejmują decyzji skierowanych do konkretnych osób;

2) „zainteresowana osoba” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która może podlegać prawom lub obowiązkom wynikającym ze środków o zasięgu ogólnym w rozumieniu tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 356

Cel i zakres stosowania

Uznając wpływ, jaki otoczenia regulacyjne mogą mieć na handel i inwestycje między nimi, Strony ustanawiają przewidywalne otoczenie regulacyjne dla podmiotów gospodarczych oraz skuteczne procedury, z należytym uwzględnieniem wymogów pewności prawa i proporcjonalności.

Artykuł 357

Publikacja

1. Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby środki o zasięgu ogólnym:

a) były bezzwłocznie publikowane i łatwo dostępne za pośrednictwem urzędowo wyznaczonego medium oraz, o ile to wykonalne, w wersji elektronicznej, tak aby zainteresowane osoby miały możliwość zapoznać się z ich treścią;

b) zawierały wyjaśnienie celów i uzasadnienie takich środków; oraz

c) przewidywały odpowiednio długi czas między publikacją a wejściem w życie, z wyjątkiem należycie uzasadnionych przypadków.

2. Każda ze Stron:

a) dokłada starań w celu opublikowania z odpowiednim wyprzedzeniem wszelkich wniosków zmierzających do przyjęcia lub zmiany środków o zasięgu ogólnym, wraz z wyjaśnieniem celu oraz uzasadnieniem wniosku;

b) zapewnia zainteresowanym osobom odpowiednią możliwość wyrażenia uwag na temat takiego wniosku, a zwłaszcza zapewnia im odpowiednio dużo czasu wtym celu; oraz

c) dokłada starań w celu uwzględnienia uwag zainteresowanych podmiotów na temat takiego wniosku.

Artykuł 358

Zapytania i punkty kontaktowe

1. W celu ułatwienia komunikacji między Stronami we wszelkich kwestiach objętych tytułem V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu każda ze Stron wyznacza punkt kontaktowy, który będzie spełniał funkcję koordynacyjną.

2. Każda ze Stron utrzymuje lub ustanawia odpowiednie mechanizmy odpowiadania na zapytania od jakichkolwiek osób na temat wszelkich środków o zasięgu ogólnym, w sprawie których złożono wniosek lub które już obowiązują, oraz na temat ich stosowania. Zapytania można składać za pośrednictwem punktów kontaktowych ustanowionych na mocy ust. 1 lub, w stosownych przypadkach, za pomocą innego mechanizmu.

3. Strony uznają, że wszelkie odpowiedzi przewidziane w ust. 2 mogą nie być definitywne oraz prawnie wiążące, lecz są udzielane w celach wyłącznie informacyjnych, o ile odpowiednie przepisy ustawowe i wykonawcze Stron nie stanowią inaczej.

4. Na wniosek jednej ze Stron druga Strona bezzwłocznie przekazuje informacje oraz udziela odpowiedzi na pytania dotyczące jakiegokolwiek obowiązującego lub będącego przedmiotem wniosku środka o zasięgu ogólnym, który Strona kierująca zapytanie uznaje za mogący wpływać na funkcjonowanie tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, bez względu na to, czy Strona kierująca zapytanie została uprzednio powiadomiona o takim środku.

Artykuł 359

Stosowanie środków o zasięgu ogólnym

Każda ze Stron stosuje w sposób obiektywny, bezstronny i racjonalny wszystkie środki o zasięgu ogólnym. W tym celu, stosując takie środki względem poszczególnych osób fizycznych lub prawnych, towarów i usług drugiej Strony w konkretnych przypadkach, każda ze Stron:

a) dokłada wszelkich starań, aby z odpowiednim wyprzedzeniem zawiadamiać zainteresowane osoby, których postępowanie bezpośrednio dotyczy, zgodnie ze swoimi procedurami, o wszczęciu postępowania, dołączając informację o rodzaju postępowania, oświadczenie organu wszczynającego postępowanie oraz ogólny opis każdej spornej kwestii;

b) daje takim zainteresowanym osobom odpowiednią możliwość przedstawienia faktów i argumentów na poparcie ich stanowiska przed ostatecznym etapem czynności administracyjnych, w zakresie, w jakim pozwala na to czas, rodzaj postępowania oraz interes publiczny; oraz

c) zapewnia, aby jej procedury oparte były na jej przepisach oraz zgodnie z nimi stosowane.

Artykuł 360

Przegląd i odwołanie

1. Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje sądy, sądy arbitrażowe lub administracyjne bądź procedury służące szybkiemu przeprowadzaniu przeglądu, a w stosownych przypadkach, również korygowaniu czynności administracyjnych w obszarach objętych tytułem V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Takie sądy lub procedury muszą być bezstronne i niezależne od urzędu lub organu odpowiedzialnego za egzekucję administracyjną i z wynikiem sprawy nie może wiązać się dla nich żaden istotny interes.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby we wszelkich takich sądach lub procedurach strony postępowania miały zapewnione prawo do:

a) odpowiedniej możliwości uzasadnienia lub obrony swojego stanowiska; oraz

b) decyzji opartej na dowodach i złożonych oświadczeniach lub, gdy wymaga tego prawo danej Strony, dokumentacji zgromadzonej przez organ administracyjny.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby, z zastrzeżeniem odwołania lub późniejszego przeglądu zgodnie z jej prawem, decyzja taka była wykonywana przez właściwy urząd lub organ oraz regulowała stosowane przez nich praktyki w odniesieniu do spornej czynności administracyjnej.

Artykuł 361

Jakość i skuteczność regulacji oraz dobra praktyka administracyjna

1. Strony zgodnie postanawiają współpracować w zakresie promowania jakości i skuteczności regulacji, w tym poprzez wymianę informacji i najlepszych praktyk dotyczących ich własnej polityki regulacyjnej oraz ocen skutków regulacji.

2. Strony zobowiązują się przestrzegać zasad dobrego postępowania administracyjnego (³³) oraz zgodnie postanawiają współpracować na rzecz ich promowania, w tym poprzez wymianę informacji i najlepszych praktyk.

Artykuł 362

Zasady szczegółowe

Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się bez uszczerbku dla wszelkich szczegółowych zasad dotyczących przejrzystości określonych w innych rozdziałach tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 13

Handel i zrównoważony rozwój

Artykuł 363

Kontekst i cele

1. Strony odwołują się do Agendy 21 Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój” z 1992 r., Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy z 1998 r., Planu działań w sprawie zrównoważonego rozwoju przyjętego w Johannesburgu w 2002 r., deklaracji ministerialnej Komisji Ekonomiczno-Społecznej ONZ w sprawie pełnego i produktywnego poziomu zatrudnienia i godnej pracy dla wszystkich z 2006 r. oraz deklaracji MOP dotyczącej sprawiedliwości społecznej na rzecz uczciwej globalizacji z 2008 r. Strony potwierdzają swoje zobowiązania w zakresie promowania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób przyczyniający się do realizacji celu zrównoważonego rozwoju, dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń, oraz zapewniający uwzględnianie i odzwierciedlanie tego celu na wszystkich poziomach swoich stosunków handlowych.

2. Strony potwierdzają zaangażowanie w podejmowanie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz uznają, że rozwój gospodarczy, społeczny oraz ochrona środowiska stanowią jego powiązane i wzajemnie uzupełniające się podstawy. Podkreślają one korzyści z uwzględnienia związanych z handlem zagadnień dotyczących pracy (³⁴) i środowiska, jako części globalnego podejścia do handlu i zrównoważonego rozwoju.

Artykuł 364

Prawo do regulacji oraz poziomy ochrony

1. Każda ze Stron uznaje wzajemne prawo do określenia polityki i priorytetów zrównoważonego rozwoju, ustanowienia własnych krajowych norm w zakresie ochrony środowiska i ochrony pracy oraz do przyjęcia lub zmiany w związku z tym odpowiednich przepisów ustawowych i polityk, zgodnie ze swoimi zobowiązaniami wynikającymi z uznanych na poziomie międzynarodowym norm i umów, o których mowa w art. 365 i 366 niniejszego Układu.

2. W tym kontekście każda ze Stron dąży do zapewnienia, aby jej krajowe przepisy i polityki przewidywały wysoki poziom ochrony środowiska i pracy oraz mu sprzyjały, i podejmują starania, aby wciąż ulepszać te przepisy i polityki oraz podstawowe poziomy ochrony.

Artykuł 365

Wielostronne normy i umowy dotyczące pracy

1. Strony uznają pełne i wydajne zatrudnienie oraz godną pracę dla wszystkich za kluczowe elementy w kontekście globalizacji oraz potwierdzają swoje zobowiązanie do promowania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób sprzyjający pełnemu i wydajnemu zatrudnieniu oraz godnej pracy dla wszystkich. W tym kontekście Strony zobowiązują się do konsultacji i współpracy, w stosownych przypadkach, na temat związanych z handlem zagadnień dotyczących pracy, będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

2. Zgodnie ze swoimi zobowiązaniami wynikającymi z członkostwa w MOP oraz z Deklaracji MOP dotyczącej Podstawowych Zasad i Praw w Pracy oraz działań uzupełniających z 1998 r. Strony zobowiązują się do przestrzegania, promowania i stosowania w prawie i w praktyce, na całym swoim terytorium uznanych na poziomie międzynarodowym podstawowych norm pracy, zapisanych w najważniejszych konwencjach MOP, takich jak w szczególności:

a) wolność zrzeszania się oraz skuteczne uznawanie prawa do negocjacji zbiorowych;

b) likwidacja wszelkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej;

c) skuteczne zniesienie pracy dzieci; oraz

d) likwidacja dyskryminacji w obszarze zatrudnienia i wykonywania zawodu.

3. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do skutecznego wdrożenia w prawie i w praktyce ratyfikowanych przez państwa członkowskie oraz Republikę Mołdawii podstawowych, priorytetowych i innych konwencji MOP.

4. Strony rozważą również ratyfikację pozostałych, priorytetowych i innych konwencji, które MOP zaklasyfikowała jako aktualne. W tym kontekście Strony prowadzą regularną wymianę informacji na temat swojej sytuacji i postępów w zakresie ratyfikacji.

5. Strony uznają, że naruszenie fundamentalnych zasad i praw w pracy nie może stanowić pretekstu ani być wykorzystane w jakikolwiek inny sposób jako uzasadniona przewaga komparatywna, a standardy pracy nie powinny być wykorzystywane dla protekcjonistycznych celów handlowych.

Artykuł 366

Wielostronne normy i umowy dotyczące środowiska

1. Strony uznają znaczenie międzynarodowego zarządzania i umów dotyczących środowiska jako odpowiedzi wspólnoty międzynarodowej na światowe lub regionalne problemy związane ze środowiskiem oraz podkreślają konieczność wzmacniania wzajemnych powiązań między polityką w dziedzinie handlu oraz środowiska. W tym kontekście Strony zobowiązują się w stosownych przypadkach do konsultacji i współpracy w zakresie negocjacji na temat związanych z handlem zagadnień środowiskowych oraz z innych zagadnień środowiskowych związanych z handlem, będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

2. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do skutecznego wdrożenia wielostronnych umów dotyczących środowiska, których są stronami, w swoich przepisach ustawowych i praktyce.

3. Strony prowadzą regularną wymianę informacji na temat sytuacji i postępów w zakresie procesu ratyfikacyjnego wielostronnych umów dotyczących środowiska lub zmian do tych umów.

4. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do osiągnięcia nadrzędnego celu Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) i Protokołu z Kioto do tej konwencji. Strony zobowiązują się do współpracy w zakresie rozwijania przyszłych międzynarodowych ram dotyczących zmian klimatu w ramach UNFCCC i związanych z nią umów i decyzji.

5. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie stanowi przeszkody dla podjęcia lub zachowania przez Stronę jakichkolwiek środków w celu wdrożenia wielostronnych umów dotyczących środowiska, których są stronami, pod warunkiem że takie środki nie są stosowane w sposób, który stanowiłby narzędzie służące arbitralnemu lub nieuzasadnionemu wprowadzaniu różnic między Stronami lub ukryte ograniczenie handlu.

Artykuł 367

Handel i inwestycje wspierające zrównoważony rozwój

Strony potwierdzają zaangażowanie w intensywniejsze przyczynianie się handlu do celów zrównoważonego rozwoju w wymiarze gospodarczym, społecznym i środowiskowym. W tym celu Strony:

a) uznają korzystny wpływ, jaki podstawowe normy pracy i godna praca mogą wywierać na efektywność gospodarczą, innowacyjność i wydajność, oraz dążą do większej spójności między politykami handlowymi a politykami pracy;

b) podejmują wszelkie działania w celu ułatwienia i promowania handlu i inwestycji w przyjazne dla środowiska towary i usługi, w tym poprzez usuwanie związanych z nimi barier pozataryfowych;

c) ułatwiają usuwanie przeszkód w handlu i inwestycjach w odniesieniu do towarów i usług mających szczególne znaczenie dla łagodzenia skutków zmiany klimatu, takich jak zrównoważone i odnawialne źródła energii, energooszczędne produkty i usługi, w tym poprzez przyjęcie ram politycznych sprzyjających wprowadzaniu najlepszych dostępnych technologii oraz poprzez promowanie standardów odpowiadających na problemy środowiskowe i gospodarcze, jak również zminimalizowanie barier technicznych w handlu;

d) zgodnie postanawiają promować handel towarami, które sprzyjają lepszym warunkom socjalnym i praktykom przyjaznym dla środowiska, w tym towarami, które są objęte dobrowolnymi systemami zapewniania zgodności ze zrównoważonym rozwojem, takimi jak sprawiedliwy i etyczny handel, oznakowania ekologiczne i programy certyfikacji dla produktów opartych na zasobach naturalnych;

e) zgodnie postanawiają współpracować w zakresie promowania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, w tym poprzez wymianę informacji i najlepszych praktyk. W tym celu Strony korzystają z uznanych na szczeblu międzynarodowym odpowiednich zasad i porozumień, takich jak Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, inicjatywa Global Compact oraz Trójstronna deklaracja zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej MOP.

Artykuł 368

Różnorodność biologiczna

1. Strony uznają znaczenie zapewnienia ochrony i zrównoważonego korzystania z różnorodności biologicznej jako głównego elementu służącego osiągnięciu zrównoważonego rozwoju oraz potwierdzają swoje zaangażowanie w ochronę i zrównoważone korzystanie z różnorodności biologicznej, zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej i innymi odpowiednimi instrumentami międzynarodowymi, których są stronami.

2. W tym celu Strony zobowiązują się do:

a) promowania handlu produktami opartymi na zasobach naturalnych otrzymanymi dzięki zrównoważonemu wykorzystaniu różnorodności biologicznej oraz do przyczyniania się do ochrony różnorodności biologicznej;

b) wymiany informacji na temat działań w zakresie handlu produktami opartymi na zasobach naturalnych, mającej na celu zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej i zmniejszenie presji na różnorodność biologiczną oraz, w stosownych przypadkach, współpracy w celu zmaksymalizowania wpływu oraz zapewnienia wzajemnego wspierania się polityk;

c) promowanie wpisywania gatunków do wykazu w ramach Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES) w przypadku, gdy stan ochrony tych gatunków wskazuje, iż są one zagrożone; oraz

d) współpracy na poziomie regionalnym i światowym w celu promowania ochrony i zrównoważonego wykorzystywania różnorodności biologicznej w ekosystemach naturalnych i rolniczych, w tym zagrożonych gatunków, ich siedlisk, specjalnie chronionych obszarów naturalnych i różnorodności genetycznej, przywrócenie ekosystemów oraz wyeliminowanie lub zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko wynikającego z wykorzystywania żywych i nieożywionych zasobów naturalnych lub ekosystemów.

Artykuł 369

Zrównoważone zarządzanie lasami i handel produktami leśnymi

1. Strony uznają znaczenie zapewnienia ochrony i zrównoważonego zarządzania lasami oraz przyczyniania się lasów do osiągania przez Strony celów gospodarczych, środowiskowych i społecznych.

2. W tym celu Strony zobowiązują się do:

a) wspierania handlu produktami leśnymi pochodzącymi z lasów o zrównoważonej gospodarce leśnej, pozyskanymi zgodnie z przepisami krajowymi kraju, w którym zostały pozyskane. Działania w tym zakresie mogą obejmować zawarcie dobrowolnej umowy o partnerstwie dotyczącej egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa;

b) wymiany informacji na temat środków propagowania konsumpcji drewna i produktów z drewna pochodzących z lasów o zrównoważonej gospodarce leśnej, a w stosownych przypadkach, współpracy w rozwijaniu takich środków;

c) podejmowania środków w celu promocji ochrony powierzchni terenów zalesionych i zwalczania nielegalnego wyrębu drzew oraz związanego z tym handlu, w tym w stosownych przypadkach, w odniesieniu do państw trzecich;

d) wymiany informacji na temat działań na rzecz poprawy gospodarki leśnej oraz, w stosownych przypadkach, współpraca na rzecz zmaksymalizowania wpływu i zapewnienia wzajemnego wspierania się polityk służących wykluczeniu nielegalnie pozyskanego drewna i produktów z drewna z przepływów handlowych;

e) promowania włączania gatunków drzew do wykazu CITES, w przypadku gdy stan ochrony tych gatunków wskazuje, iż są one zagrożone; oraz

f) współpracy na poziomie regionalnym i światowym w celu wspierania ochrony powierzchni terenów zalesionych i zrównoważonego gospodarowania wszelkimi rodzajami lasów, z wykorzystaniem systemu certyfikacji, promującego odpowiedzialne zarządzanie lasami.

Artykuł 370

Handel produktami rybnymi

Uwzględniając znaczenie odpowiedzialnego i zrównoważonego gospodarowania zasobami rybnymi oraz promowania dobrego zarządzania w handlu, Strony zobowiązują się do:

a) promowania najlepszych praktyk w zarządzaniu rybołówstwem w celu zapewnienia ochrony zasobów rybnych i gospodarowania nimi w sposób zrównoważony, zgodnie z podejściem ekosystemowym;

b) podejmowania skutecznych środków w celu monitorowania i kontroli działalności połowowej;

c) zapewnienia pełnej zgodności z mającymi zastosowanie środkami ochrony i kontroli przyjętymi przez regionalne organizacje ds. gospodarki rybnej, a także jak najszerszej współpracy z tymi organizacjami oraz w ich ramach; oraz

d) współpracy w zwalczaniu za pomocą kompleksowych, skutecznych i przejrzystych środków nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów (NNN) oraz działań związanych z połowami. Strony wprowadzają także w życie polityki oraz środki w celu wyłączenia z przepływów handlowych i swoich rynków produktów pochodzących z połowów NNN.

Artykuł 371

Utrzymywanie poziomów ochrony

1. Strony uznają za niewłaściwe stymulowanie handlu lub inwestycji przez obniżenie poziomu ochrony przewidzianego w krajowym prawie dotyczącym środowiska lub pracy.

2. Strony nie zaniechują ani nie odstępują od stosowania swoich przepisów w zakresie środowiska lub pracy ani nie oferują możliwości takiego zaniechania lub odstąpienia, jako zachęty do handlu lub ustanowienia, nabycia, rozwoju lub zachowania inwestycji lub inwestora na swoim terytorium.

3. Strona ani poprzez ciągłe lub powtarzające się działanie ani zaniechanie, nie może uchylać się od skutecznego egzekwowania swoich przepisów w zakresie środowiska i pracy, jako zachęty do handlu i inwestycji.

Artykuł 372

Informacje naukowe

Podczas przygotowania i wdrażania środków służących ochronie środowiska i warunków pracy, które mogą mieć wpływ na handel lub inwestycje, Strony uwzględniają dostępne informacje naukowe i techniczne oraz odpowiednie normy, wytyczne lub zalecenia międzynarodowe, o ile takie istnieją, włącznie z zasadą ostrożności.

Artykuł 373

Przejrzystość

Każda ze Stron, zgodnie ze swoim prawem krajowym oraz rozdziałem 12 (Przejrzystość) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, zapewnia, aby każdy środek, którego celem jest ochrona środowiska lub warunków pracy, który może mieć wpływ na handel lub inwestycje, był opracowywany, wprowadzany i wdrażany w sposób przejrzysty, towarzyszyły mu odpowiednie zawiadomienia i konsultacje publiczne, oraz był należycie i w odpowiednim czasie przekazywany i konsultowany z podmiotami niepaństwowymi.

Artykuł 374

Przegląd oddziaływania na zrównoważony rozwój

Strony zobowiązują się do przeprowadzania przeglądów, monitorowania i oceny wpływu wdrożenia tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu na zrównoważony rozwój poprzez własne odpowiednie procesy i instytucje partycypacyjne, a także procesy i instytucje ustanowione na mocy niniejszego Układu, na przykład poprzez związane z handlem oceny oddziaływania na zrównoważony rozwój.

Artykuł 375

Współpraca w dziedzinie handlu i zrównoważonego rozwoju

Strony uznają znaczenie współpracy w zakresie zagadnień związanych z handlem w polityce ochrony środowiska i pracy w dążeniu do osiągnięcia celów tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Mogą one współpracować między innymi w następujących dziedzinach:

a) zagadnienia handlowe i z zakresu zrównoważonego rozwoju związane z pracą i ochroną środowiska na forach międzynarodowych, w tym w szczególności w ramach WTO, MOP, UNEP i wielostronnych umów dotyczących środowiska;

b) metodologia i wskaźniki dla związanych z handlem ocen oddziaływania na zrównoważony rozwój;

c) wpływ prawodawstwa, norm i zasad w dziedzinie pracy i środowiska na handel i inwestycje, jak również wpływ zasad w zakresie handlu i inwestycji na prawo pracy i prawo środowiska, w tym rozwijanie przepisów i polityki w dziedzinie pracy i ochrony środowiska;

d) dodatni i ujemny wpływ tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu na zrównoważony rozwój i sposoby – odpowiednio – wzmocnienia tego wpływu, zapobiegania mu lub łagodzenia jego skutków, z uwzględnieniem ocen oddziaływania na zrównoważony rozwój, przeprowadzanych przez jedną lub obie Strony;

e) promowanie ratyfikacji i skutecznego wdrażania podstawowych, priorytetowych i innych aktualnych konwencji MOP oraz wielostronnych porozumień dotyczących środowiska mających znaczenie z punktu widzenia handlu;

f) wspieranie prywatnych i publicznych systemów certyfikacji, identyfikowalności i etykietowania, w tym systemów oznakowania ekologicznego;

g) promowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, na przykład poprzez działania na rzecz podnoszenia świadomości, przestrzegania i wdrażania międzynarodowych wytycznych i zasad oraz działań następczych z nimi związanych;

h) związane z handlem aspekty programu godnej pracy opracowanego przez MOP, łącznie ze wzajemnymi powiązaniami między handlem a pełnym i wydajnym zatrudnieniem, dostosowaniem rynku pracy, podstawowymi normami pracy, statystykami pracy, rozwojem zarządzania zasobami ludzkimi, kształceniem przez całe życie, ochroną socjalną i włączeniem społecznym, a także dialogiem społecznym i równouprawnieniem płci;

i) związane z handlem aspekty wielostronnych umów dotyczących środowiska, w tym współpraca celna;

j) związane z handlem aspekty obecnej i przyszłej międzynarodowej strategii przeciwdziałania zmianie klimatu, w tym środki na rzecz promocji technologii niskoemisyjnych i efektywności energetycznej;

k) związane z handlem środki promocji ochrony i zrównoważonego wykorzystania różnorodności biologicznej;

l) związane z handlem środki na rzecz przeciwdziałania wylesianiu, w tym rozwiązywania problemu nielegalnego pozyskiwania drewna; oraz

m) związane z handlem środki promocji zrównoważonych praktyk połowowych oraz obrotu produktami rybnymi zarządzanymi w zrównoważony sposób.

Artykuł 376

Mechanizmy instytucjonalne i nadzorowania

1. Każda ze Stron wyznacza w obrębie swojej administracji urząd, który stanowi punkt kontaktowy dla drugiej Strony do celów wykonania niniejszego rozdziału.

2. Niniejszym ustanawia się Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju. Podkomitet ten składa sprawozdania ze swoich działań Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu. W skład Podkomitetu wchodzą wysocy rangą urzędnicy reprezentujący administrację każdej ze Stron.

3. Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju zbiera się w ciągu pierwszego roku po dniu wejścia w życie niniejszego Układu, a następnie w zależności od potrzeb, w celu nadzorowania wykonywania niniejszego rozdziału, w tym wspólnych działań, podejmowanych na mocy art. 375 niniejszego Układu. Podkomitet przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

4. Każda ze Stron zwołuje nową krajową grupę doradczą ds. zrównoważonego rozwoju mającą za zadanie udzielać porad w kwestiach dotyczących niniejszego rozdziału lub konsultuje się z istniejącą taką grupą. Grupy mogą przedstawiać opinie lub zalecenia dotyczące wykonywania niniejszego rozdziału, również z własnej inicjatywy.

5. W skład krajowych grup doradczych wchodzą niezależne reprezentatywne organizacje społeczeństwa obywatelskiego, reprezentujące w sposób wyważony podmioty gospodarcze, społeczne i ekologiczne, w tym między innymi organizacje pracodawców i pracowników, organizacje pozarządowe, organizacje gospodarcze i inne odpowiednie zainteresowane strony.

Artykuł 377

Wspólne forum dialogu społeczeństwa obywatelskiego

1. Strony prowadzą wspólne forum wraz z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego mającymi siedzibę na ich terytorium, które obejmuje członków ich krajowych grup doradczych i ogółu społeczeństwa, i którego celem jest prowadzenie dialogu na temat zagadnień niniejszego Układu związanych ze zrównoważonym rozwojem. Strony dążą do zapewnienia zrównoważonej reprezentacji poszczególnych grup interesów, w tym niezależnych reprezentatywnych organizacji pracodawców, pracowników, grup związanych z ochroną środowiska i grup przedsiębiorstw, jak również – w stosownych przypadkach – innych odpowiednich zainteresowanych stron.

2. Wspólne forum dialogu społeczeństwa obywatelskiego zbiera się raz w roku, o ile Strony nie postanowią inaczej. Strony dokonają uzgodnień dotyczących działania wspólnego forum dialogu społeczeństwa obywatelskiego najpóźniej w rok po wejściu w życie niniejszego Układu.

3. Strony przedstawiają wspólnemu forum dialogu społeczeństwa obywatelskiego sprawozdanie z postępów w wykonywaniu niniejszego rozdziału. Poglądy i opinie wspólnego forum dialogu społeczeństwa obywatelskiego są przedkładane Stronom i podawane do publicznej wiadomości.

Artykuł 378

Konsultacje z władzami publicznymi

1. We wszelkich kwestiach wynikających z niniejszego rozdziału Strony odwołują się wyłącznie do procedur ustanowionych w niniejszym artykule i w art. 379 niniejszego Układu.

2. Strona może zwrócić się do drugiej Strony o konsultację w każdej kwestii wynikającej z niniejszego rozdziału poprzez przedłożenie pisemnego wniosku w punkcie kontaktowym drugiej Strony. We wniosku wyraźnie przedstawia się sprawę, wskazując problem, którego dotyczy spór, i załączając zwięzłe przedstawienie zarzutów w ramach niniejszego rozdziału. Konsultacje rozpoczynają się bezzwłocznie po złożeniu przez Stronę wniosku o konsultacje.

3. Strony dokładają wszelkich starań w celu osiągnięcia wzajemnie satysfakcjonującego porozumienia w danej kwestii. Strony uwzględniają działania MOP lub odpowiednich wielostronnych organizacji lub organów z zakresu ochrony środowiska, tak by promować szerszą współpracę i większą spójność między działaniami Stron i tych organizacji. W stosownych przypadkach Strony mogą zwracać się o opinię do tych organizacji lub organów lub jakiejkolwiek osoby lub podmiotu, które uznają za właściwe, w celu pełnego rozpatrzenia danej kwestii.

4. Jeśli jedna ze Stron uzna, że kwestia wymaga dalszego omówienia, może – składając pisemny wniosek w punkcie kontaktowym drugiej Strony – zwrócić się o zwołanie posiedzenia Podkomitetu ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju w celu rozpatrzenia tej kwestii. Podkomitet zbiera się bezzwłocznie i dokłada wszelkich starań w celu uzgodnienia rozwiązania tej kwestii.

5. W stosownych przypadkach Podkomitet może zasięgać porady krajowych grup doradczych jednej ze Stron lub obu Stron lub innej pomocy ekspertów.

6. Wszelkie rozwiązania osiągnięte przez strony biorące udział w konsultacjach podaje się do publicznej wiadomości.

Artykuł 379

Zespół ekspertów

1. Każda ze Stron może, 90 dni po złożeniu wniosku o konsultacje zgodnie z art. 378 ust. 2 niniejszego Układu, wnioskować o zwołanie zespołu ekspertów w celu rozpatrzenia kwestii, która nie została w satysfakcjonujący sposób rozstrzygnięta w drodze konsultacji z władzami publicznymi.

2. O ile w niniejszym artykule nie postanowiono inaczej, zastosowanie mają postanowienia podsekcji 1 i 3 sekcji 3 oraz art. 406 rozdziału 14 (Rozstrzyganie sporów) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, a także regulamin zawarty w załączniku XXXIII do niniejszego Układu i kodeks postępowania arbitrów i mediatorów („kodeks postępowania” ) zawarty w załączniku XXXIV do niniejszego Układu.

3. Na swoim pierwszym posiedzeniu po wejściu w życie niniejszego Układu Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju sporządza listę co najmniej 15 osób, które wyrażają chęć i są zdolne pełnić funkcję w zespole ekspertów. Każda ze Stron proponuje przynajmniej pięć osób mających pełnić rolę eksperta. Strony wybierają także przynajmniej pięć osób, niebędących obywatelami żadnej ze Stron, które mogą pełnić rolę przewodniczącego zespołu ekspertów. Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju zapewnia, aby na liście znajdowała się zawsze ta określona liczba osób.

4. Lista, o której mowa w ust. 3, obejmuje osoby posiadające specjalistyczną wiedzę lub doświadczenie w zakresie prawa, pracy lub ochrony środowiska, o których mowa w niniejszym rozdziale, lub rozstrzygania sporów wynikających z umów międzynarodowych. Muszą to być osoby niezależne, działające w imieniu własnym, nieprzyjmujące instrukcji od jakiegokolwiek rządu czy organizacji w odniesieniu do zagadnień związanych z daną kwestią, oraz niepowiązane z rządem którejkolwiek ze Stron, a ich postępowanie musi być zgodne z kodeksem postępowania, znajdującym się w załączniku XXXIV do niniejszego Układu.

5. W kwestiach wynikających z niniejszego rozdziału, zespół ekspertów składa się z ekspertów z listy, o której mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, zgodnie z art. 385 niniejszego Układu i art. 8 regulaminu wewnętrznego określonego w załączniku XXXIII do niniejszego Układu.

6. Zespół ekspertów może zasięgać informacji i porady od każdej ze Stron, krajowych grup doradczych lub z wszelkich innych źródeł, jakie uzna za właściwe. W kwestiach dotyczących przestrzegania umów wielostronnych, o których mowa w art. 365 i 366 niniejszego Układu, zespół ekspertów powinien zasięgać informacji i porady organów MOP lub wielostronnych umów dotyczących środowiska.

7. Zespół ekspertów przedstawia Stronom sprawozdania, zgodnie z odpowiednimi procedurami określonymi w rozdziale 14 (Rozstrzyganie sporów) w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Sprawozdanie zawiera ustalenia faktyczne, zakres stosowania odpowiednich postanowień oraz ogólne uzasadnienie wszelkich ustaleń i zaleceń wydawanych przez zespół ekspertów. Strony udostępniają sprawozdanie do publicznej wiadomości w ciągu 15 dni od jego wydania.

8. Strony omawiają odpowiednie środki, jakie należy wdrożyć w związku ze sprawozdaniem i zaleceniami zespołu ekspertów. Nie później niż trzy miesiące po publicznym udostępnieniu sprawozdania zainteresowana Strona informuje swoją grupę doradczą i drugą Stronę o swoich decyzjach dotyczących wszelkich działań lub środków, które mają zostać wdrożone. Działania następcze wynikające ze sprawozdania i zaleceń zespołu ekspertów są monitorowane przez Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju. Organy doradcze i wspólne forum dialogu społeczeństwa obywatelskiego mogą przedstawiać swoje uwagi Podkomitetowi ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju.

ROZDZIAŁ 14

Rozstrzyganie sporów

Sekcja 1

Cel i zakres stosowania

Artykuł 380

Cel

Celem niniejszego rozdziału jest ustanowienie skutecznego i efektywnego mechanizmu unikania oraz rozstrzygania sporów między Stronami w zakresie interpretacji i stosowania tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, mając na uwadze poszukiwanie, w miarę możliwości, wspólnie uzgodnionych rozwiązań.

Artykuł 381

Zakres stosowania

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do wszelkich sporów dotyczących interpretacji i stosowania postanowień tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, chyba że postanowiono inaczej.

Sekcja 2

Konsultacje i mediacje

Artykuł 382

Konsultacje

1. Strony dokładają wszelkich starań, aby rozstrzygnąć wszelkie spory, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, poprzez podejmowanie konsultacji prowadzonych w dobrej wierze w celu osiągnięcia wspólnie uzgodnionych rozwiązań.

2. Strona wnioskuje o przeprowadzenie konsultacji, kierując do drugiej Strony pisemny wniosek, którego kopia zostaje przesłana Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, zgodnie z art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, zawierający uzasadnienie, w tym identyfikację odnośnego środka oraz postanowień, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, które jej zdaniem mają zastosowanie.

3. Konsultacje przeprowadza się w ciągu 30 dni od dnia otrzymania wniosku oraz, o ile Strony nie postanowiły inaczej, odbywają się one na terytorium Strony, do której kierowany jest wniosek. Konsultacje uznaje się za zakończone w ciągu 30 dni od daty otrzymania wniosku, chyba że obie Strony zgodnie postanawiają je kontynuować. Konsultacje, w szczególności wszystkie ujawnione informacje oraz stanowiska, jakie Strony zajęły podczas konsultacji, są poufne i pozostają bez uszczerbku dla praw każdej ze Stron w dalszych postępowaniach.

4. Konsultacje w pilnych kwestiach, w tym w kwestiach dotyczących towarów łatwo psujących się lub towarów i usług sezonowych, przeprowadza się w ciągu 15 dni od daty otrzymania wniosku przez Stronę, do której kierowany jest wniosek, i uznaje się za zakończone w ciągu tych 15 dni, chyba że obie Strony zgodnie postanawiają je kontynuować.

5. Jeżeli Strona, do której kierowany jest wniosek, nie odpowie na wniosek o konsultacje w terminie dziesięciu dni od daty jego otrzymania, lub jeżeli konsultacje nie odbyły się w terminie określonym w ust. 3 lub 4 niniejszego artykułu, odpowiednio, lub jeśli Strony postanawiają nie przeprowadzać konsultacji lub jeżeli po zakończeniu konsultacji nie osiągnięto wspólnie uzgodnionego rozwiązania, Strona, która zwróciła się o konsultacje, może zastosować art. 384 niniejszego Układu.

6. Podczas konsultacji każda ze Stron przekazuje wystarczające rzeczowe informacje, tak aby umożliwić pełne zbadanie, w jaki sposób dany środek może wpłynąć na funkcjonowanie i stosowanie niniejszego Układu.

7. W przypadku gdy konsultacje dotyczą przesyłu towarów energetycznych za pośrednictwem sieci, a jedna Strona uzna rozstrzygnięcie sporu za pilne z uwagi na przerwanie, w całości lub w części, transportu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej między Stronami, przeprowadza się je w ciągu trzech dni od daty złożenia wniosku i uznaje się za zakończone w ciągu trzech dni od daty złożenia wniosku, chyba że obie Strony zgodnie postanawiają je kontynuować.

Artykuł 383

Mediacja

Każda Strona może zażądać od drugiej Strony rozpoczęcia mediacji w odniesieniu do wszelkich środków negatywnie wpływających na handel lub inwestycje między Stronami, zgodnie z załącznikiem XXXII do niniejszego Układu.

Sekcja 3

Postępowania mające na celu rozstrzygnięcie sporu

Podsekcja 1

Postępowanie arbitrażowe

Artykuł 384

Wszczęcie postępowania arbitrażowego

1. W przypadku gdy Stronom nie uda się rozstrzygnąć sporu w drodze konsultacji przewidzianych w art. 382 niniejszego Układu, Strona, która wniosła o konsultacje, może na mocy niniejszego złożyć wniosek o powołanie organu arbitrażowego.

2. Wniosek o powołanie organu arbitrażowego kieruje się na piśmie do drugiej Strony i Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu. Strona skarżąca określa w swoim wniosku środek, którego dotyczy skarga, oraz wyjaśnia, w jaki sposób środek ten narusza postanowienia, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu; dokonuje tego w sposób umożliwiający na wyraźne przedstawienie podstawy prawnej skargi.

Artykuł 385

Powołanie organu arbitrażowego

1. W skład organu arbitrażowego wchodzi trzech arbitrów.

2. W ciągu dziesięciu dni od daty otrzymania przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut, wniosku o powołanie organu arbitrażowego, Strony konsultują się w celu osiągnięcia porozumienia co do składu organu arbitrażowego.

3. W przypadku gdy Strony nie są w stanie porozumieć się w kwestii składu organu arbitrażowego w terminie określonym w ust. 2 niniejszego artykułu, każda ze Stron może wyznaczyć arbitra spośród osób wskazanych w liście sporządzonej zgodnie z art. 404 niniejszego Układu w ciągu pięciu dni od upływu terminu określonego w ust. 2 niniejszego artykułu. Jeżeli jedna ze Stron nie wyznaczy arbitra, jest on, na wniosek drugiej Strony, wybierany w drodze losowania przez przewodniczącego Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, lub osobę przez niego umocowaną, spośród osób wskazanych w części dotyczącej tej Strony w liście sporządzonej zgodnie z art. 404 niniejszego Układu.

4. O ile Strony nie osiągną porozumienia dotyczącego przewodniczącego organu arbitrażowego w terminie określonym w ust. 2 niniejszego artykułu, przewodniczący Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu lub osoba przez niego umocowana, na wniosek jednej ze Stron, wyłania w drodze losowania przewodniczącego organu arbitrażowego spośród osób wskazanych w części zawierającej kandydatów na przewodniczącego w liście sporządzonej zgodnie z art. 404 niniejszego Układu.

5. Przewodniczący Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu lub osoba przez niego umocowana wyznacza arbitrów w ciągu pięciu dni od złożenia przez Stronę wniosku, o którym mowa w ust. 3 i 4.

6. Datą ustanowienia organu arbitrażowego jest dzień, w którym ostatni z trzech wybranych arbitrów akceptuje tę rolę zgodnie z regulaminem zawartym w załączniku XXXIII do niniejszego Układu.

7. Jeżeli do czasu złożenia wniosku na podstawie ust. 3 i 4 niniejszego artykułu któraś z list przewidzianych w art. 404 niniejszego Układu nie zostanie sporządzona lub nie zawiera wystarczającej liczby nazwisk, arbitrów wyłania się w drodze losowania spośród osób formalnie zaproponowanych przez jedną ze Stron lub obie Strony.

8. O ile Strony nie postanowią inaczej, w odniesieniu do sporów dotyczących rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, które jedna ze Stron uzna za pilne ze uwagi na przerwanie, w całości lub w części, transportu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźbę jego wystąpienia, między Stronami, zastosowanie ma ust. 3 zdanie drugie oraz ust. 4, bez odwoływania się do postanowień ust. 2, a okres, o którym mowa w ust. 5, wynosi dwa dni.

Artykuł 386

Wstępna decyzja o pilnym charakterze sprawy

Na wniosek Strony organ arbitrażowy, w ciągu dziesięciu dni od jego powołania, wydaje wstępną decyzję o uznaniu sprawy za pilną.

Artykuł 387

Sprawozdanie organu arbitrażowego

1. Organ arbitrażowy przekazuje Stronom sprawozdanie wstępne przedstawiające ustalenia faktyczne, możliwość zastosowania odpowiednich postanowień oraz ogólne uzasadnienie każdego z jego ustaleń i zaleceń, nie później niż w terminie 90 dni po jego powołaniu. W przypadku gdy organ arbitrażowy uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, jego przewodniczący zobowiązany jest powiadomić o tym na piśmie Strony oraz Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin przedstawienia sprawozdania wstępnego. W żadnym przypadku sprawozdanie wstępne nie może zostać przedstawione później niż w terminie 120 dni po powołaniu organu arbitrażowego.

2. Strona może złożyć pisemny wniosek do organu arbitrażowego o dokonanie przeglądu konkretnych elementów sprawozdania wstępnego w ciągu 14 dni od jego przekazania.

3. W pilnych przypadkach, w tym w przypadkach dotyczących towarów łatwo psujących się lub towarów i usług sezonowych, organ arbitrażowy dokłada wszelkich starań, aby przekazać swoje sprawozdanie wstępne w ciągu 45 dni, a w żadnym przypadku nie później niż 60 dni po jego powołaniu. Strona może w ciągu 7 dni od przekazania sprawozdania wstępnego złożyć pisemny wniosek do organu arbitrażowego o dokonanie przeglądu konkretnych elementów sprawozdania.

4. Po rozważeniu wszelkich pisemnych uwag dotyczących sprawozdania wstępnego przedstawionych przez Strony organ arbitrażowy może zmienić swoje sprawozdanie oraz przeprowadzić wszelkie dalsze badania, jakie uzna za właściwe. Ustalenia zawarte w ostatecznej decyzji organu arbitrażowego muszą zawierać wystarczające uzasadnienie argumentów przedstawionych na etapie przeglądu tymczasowego i jasno odpowiadać na pytania i uwagi Stron.

5. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, którego rozstrzygnięcie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na przerwanie, w całości lub w części, transportu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźbę jego wystąpienia, między Stronami, sprawozdanie wstępne przekazywane jest w terminie 20 dni po dniu powołania organu arbitrażowego, a wnioski na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu składane są w terminie pięciu dni od dnia przekazania sprawozdania na piśmie. Organ arbitrażowy może również podjąć decyzję o odstąpieniu od sporządzenia sprawozdania wstępnego.

Artykuł 388

Procedura pojednawcza w przypadku pilnych sporów o energię

1. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, którego rozstrzygnięcie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na przerwanie, w całości lub w części, transportu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźbę jego wystąpienia między Stronami, każda Strona może w drodze wniosku do organu arbitrażowego zwrócić się do przewodniczącego organu arbitrażowego o działanie w charakterze rozjemcy w odniesieniu do wszelkich kwestii związanych ze sporem.

2. Rozjemca dąży do rozstrzygnięcia sporu w drodze porozumienia lub do określenia postępowania mającego na celu osiągnięcie takiego rozstrzygnięcia. Jeżeli w ciągu 15 dni od powołania rozjemcy nie uda się doprowadzić do takiego porozumienia, proponuje on rozstrzygnięcie sporu lub postępowanie mające na celu osiągnięcie takiego rozstrzygnięcia i decyduje o warunkach, jakie mają być przestrzegane od dnia, który określi, do dnia rozstrzygnięcia sporu.

3. Strony i podmioty przez nie kontrolowane lub podlegające ich jurysdykcji muszą przestrzegać zaleceń dotyczących warunków, dokonanych na mocy ust. 2, przez trzy miesiące od dnia decyzji rozjemcy lub do czasu rozstrzygnięcia sporu, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej.

4. Rozjemca musi przestrzegać kodeksu postępowania określonego w załączniku XXXIV do niniejszego Układu.

Artykuł 389

Powiadomienie o decyzji organu arbitrażowego

1. Organ arbitrażowy przekazuje swoją ostateczną decyzję Stronom i Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, w ciągu 120 dni od dnia powołania organu arbitrażowego. W przypadku gdy organ uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, przewodniczący organu arbitrażowego powiadamia o tym Strony oraz Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu na piśmie, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin wydania decyzji. W żadnym przypadku decyzja nie powinna zostać przekazana później niż 150 dni od dnia powołania organu arbitrażowego.

2. W pilnych przypadkach, w tym w przypadkach dotyczących towarów łatwo psujących się lub towarów i usług sezonowych, organ arbitrażowy dokłada wszelkich starań, aby przekazać swoją decyzję w ciągu 60 dni od dnia jego powołania. W żadnym wypadku decyzja nie powinna zostać przekazana później niż w ciągu 75 dni od dnia powołania organu arbitrażowego.

3. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, którego rozstrzygnięcie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na przerwanie, w całości lub w części, transportu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźbę jego wystąpienia, między Stronami, organ arbitrażowy przekazuje swoją decyzję w ciągu 40 dni od dnia jego powołania.

Podsekcja 2

Zgodność

Artykuł 390

Wykonanie decyzji organu arbitrażowego

Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, podejmuje wszelkie środki niezbędne do wykonania bezzwłocznie i w dobrej wierze decyzji organu arbitrażowego.

Artykuł 391

Rozsądny termin wykonania decyzji

1. Jeśli bezzwłoczne wykonanie decyzji nie jest możliwe, Strony dokładają wszelkich starań, aby ustalić termin wykonania decyzji. W takim przypadku Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, nie później niż 30 dni po przekazaniu Stronom decyzji organu arbitrażowego, powiadamia Stronę skarżącą oraz Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, o tym, ile czasu potrzebuje na wykonanie decyzji („rozsądny termin”), oraz przedstawia uzasadnienie proponowanego rozsądnego terminu.

2. Jeżeli Strony nie mogą się porozumieć co do rozsądnego terminu wykonania decyzji organu arbitrażowego, Strona skarżąca składa w ciągu 20 dni od otrzymania przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut, powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, pisemny wniosek do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie w celu ustalenia rozsądnego terminu. O złożeniu takiego wniosku powiadamia się jednocześnie drugą Stronę oraz Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu. W ciągu 20 dni od daty złożenia wniosku organ arbitrażowy w pierwotnym składzie przekazuje swoją decyzję Stronom oraz Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu.

3. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, pisemnie informuje Stronę skarżącą o swoich postępach w wykonaniu decyzji organu arbitrażowego nie później niż 30 dni przed upływem rozsądnego terminu.

4. Rozsądny termin może zostać przedłużony za zgodą obu Stron.

Artykuł 392

Przegląd środków podjętych w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego

1. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, przed upływem rozsądnego terminu powiadamia Stronę skarżącą oraz Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, o wszelkich środkach, które podjęła w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego.

2. W przypadku braku porozumienia Stron co do istnienia środka podjętego w celu wykonania decyzji zgłoszonego na podstawie ust. 1 lub jego zgodności z postanowieniami, o których mowa w art. 381, Strona skarżąca może wystąpić z pisemnym wnioskiem do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie o wydanie decyzji w tej sprawie. We wniosku takim określa ona środek, którego dotyczy skarga, oraz wyjaśnia, w jaki sposób środek ten narusza postanowienia, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu; dokonuje tego w sposób umożliwiający na wyraźne przedstawienie podstawy prawnej skargi. W ciągu 45 dni od daty złożenia wniosku organ arbitrażowy w pierwotnym składzie przekazuje swą decyzję Stronom oraz Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu.

Artykuł 393

Tymczasowe środki zaradcze w przypadku niewykonania decyzji

1. Jeżeli przed upływem rozsądnego terminu Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, nie powiadomi o podjęciu środków służących wykonaniu decyzji organu arbitrażowego lub jeżeli organ arbitrażowy uzna, że nie podjęto żadnego środka w celu wykonania decyzji lub że środek zgłoszony zgodnie z art. 392 ust. 1 niniejszego Układu jest sprzeczny ze zobowiązaniem nałożonym na tę Stronę na mocy postanowień, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, na wniosek Strony skarżącej i po konsultacji z nią, jest zobowiązana do przedstawienia propozycji tymczasowej rekompensaty.

2. Jeżeli Strona skarżąca nie wniesie o przedstawienie propozycji tymczasowej rekompensaty zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu lub jeżeli po złożeniu wniosku nie osiągnięto porozumienia w sprawie rekompensaty w ciągu 30 dni od upływu rozsądnego terminu lub od wydania decyzji organu arbitrażowego na mocy art. 392 niniejszego Układu stwierdzającej, że nie podjęto żadnego środka w celu wykonania decyzji lub iż środek podjęty w celu wykonania decyzji jest sprzeczny z postanowieniami, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, Strona skarżąca jest uprawniona, po wcześniejszym powiadomieniu drugiej Strony i Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, do zawieszenia zobowiązań wynikających z postanowień, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, w zakresie odpowiadającym zakresowi zniweczenia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem postanowień. W powiadomieniu określa się zakres zawieszenia zobowiązań. Strona skarżąca może zastosować takie zawieszenie w każdej chwili po upływie 10 dni po dniu otrzymania powiadomienia przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut, chyba że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, złoży wniosek o arbitraż na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu.

3. Jeżeli Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, uzna, że zakres zawieszenia nie odpowiada zakresowi zniweczenia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem postanowień, może wystąpić z pisemnym wnioskiem do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku powiadamia się Stronę skarżącą oraz Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu przed upływem dziesięciu dni, o których mowa w ust. 2. Organ arbitrażowy w pierwotnym składzie w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku przekazuje Stronom oraz Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu decyzję w sprawie zakresu zawieszenia zobowiązań. Zawieszenie zobowiązań nie może nastąpić przed przekazaniem decyzji przez organ arbitrażowy w pierwotnym składzie i musi być zgodne z decyzją tego organu.

4. Zawieszenie zobowiązań i rekompensata przewidziana w niniejszym artykule mają charakter tymczasowy i nie mogą być stosowane po:

a) wspólnym uzgodnieniu przez Strony rozwiązania zgodnie z art. 398 niniejszego Układu;

b) wspólnym uzgodnieniu przez Strony, że środek zgłoszony na mocy art. 392 ust. 1 niniejszego Układu powoduje, że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, dostosowała się do postanowień, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu; lub

c) środek uznany za sprzeczny z postanowieniami, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, został wycofany lub zmieniony w sposób zapewniający jego zgodność z tymi postanowieniami, zgodnie z art. 392 ust. 1 niniejszego Układu.

Artykuł 394

Środki zaradcze w przypadku pilnych sporów o energię

1. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, którego rozstrzygnięcie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na przerwanie, w całości lub w części, transportu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźbę jego wystąpienia, między Stronami, stosuje się postanowienia niniejszego artykułu w sprawie środków zaradczych.

2. W drodze odstępstwa od art. 391, 392 i 393 niniejszego Układu, Strona skarżąca może zawiesić zobowiązania wynikające z tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu w zakresie odpowiadającym zakresowi zniweczenia lub naruszenia korzyści spowodowanego przez Stronę, która nie wykona decyzji organu arbitrażowego w ciągu 15 dni od dnia jej przekazania. Takie zawieszenie staje się skuteczne bezzwłocznie. Zawieszenie może pozostać w mocy do czasu, gdy Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, dostosuje się do decyzji organu arbitrażowego.

3. Jeżeli Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, kwestionuje istnienie braku wykonania lub zakres zawieszenia z powodu braku wykonania, może wszcząć postępowanie na mocy art. 393 ust. 3 i art. 395 niniejszego Układu, które przebiega w drodze procedury przyspieszonej. Strona skarżąca jest zobowiązana do rezygnacji z zawieszenia lub do jego dostosowania dopiero po wydaniu przez organ arbitrażowy decyzji w tej sprawie i może ona utrzymać zawieszenie na czas trwania postępowania.

Artykuł 395

Ocena środków podjętych w celu wykonania decyzji po przyjęciu tymczasowych środków zaradczych związanych z niewykonaniem decyzji

1. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, powiadamia Stronę skarżącą i Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określony w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, o środkach, które podjęła w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego w związku z, odpowiednio, wprowadzeniem zawieszenia koncesji lub zastosowaniem czasowej rekompensaty. Z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 niniejszego artykułu, Strona skarżąca kończy zawieszenie koncesji w ciągu 30 dni od otrzymania powiadomienia. W przypadkach, w których zastosowano rekompensatę oraz z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2, Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, może zakończyć stosowanie takiej rekompensaty w ciągu 30 dni od powiadomienia, że dostosowała się do decyzji organu arbitrażowego.

2. Jeżeli Strony w ciągu 30 dni od daty takiego powiadomienia nie osiągną porozumienia w kwestii, czy zgłoszony środek powoduje, że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, dostosowała się do postanowień, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, Strona skarżąca występuje do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie z pisemnym wnioskiem o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku powiadamia się jednocześnie drugą Stronę oraz Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu. W ciągu 45 dni od daty złożenia wniosku organ arbitrażowy przekazuje swą decyzję Stronom oraz Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu. Jeżeli organ arbitrażowy uzna, że środki podjęte w celu wykonania decyzji są zgodne z postanowieniami, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, zawieszenie zobowiązań lub obowiązek rekompensaty ulega zakończeniu. W stosownych przypadkach Strona skarżąca dostosowuje poziom zawieszenia koncesji do poziomu określonego przez organ arbitrażowy.

Podsekcja 3

Postanowienia wspólne

Artykuł 396

Zastępowanie arbitrów

Jeżeli w postępowaniu arbitrażowym w ramach niniejszego rozdziału organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą uczestniczyć, wycofają się, lub muszą zostać zastąpieni, ponieważ nie spełniają wymogów kodeksu postępowania określonego w załączniku XXXIV do niniejszego Układu, zastosowanie ma procedura określona w art. 385 niniejszego Układu. Termin powiadomienia o decyzji organu arbitrażowego zostaje przedłużony o czas niezbędny, aby powołać nowego arbitra, lecz nie więcej niż o 20 dni.

Artykuł 397

Zawieszenie i zakończenie postępowania arbitrażowego i procedury zapewniania zgodności

Na pisemny wniosek Stron organ arbitrażowy może w dowolnej chwili zawiesić prace na uzgodniony przez Strony okres, nieprzekraczający 12 kolejnych miesięcy. Organ arbitrażowy wznawia prace przed końcem tego okresu na pisemny wniosek Stron lub na koniec tego okresu na pisemny wniosek jednej ze Stron. Strona składająca wniosek informuje o tym odpowiednio przewodniczącego Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, oraz drugą Stronę. Jeśli żadna Strona nie zawnioskuje o wznowienie prac organu arbitrażowego po upływie uzgodnionego okresu zawieszenia, procedura zostaje zakończona. Zawieszenie i zakończenie prac organu arbitrażowego pozostają bez uszczerbku dla praw każdej ze Stron w innym postępowaniu zgodnie z art. 405 niniejszego Układu.

Artykuł 398

Wspólnie uzgodnione rozwiązanie

Strony mogą w dowolnym momencie wspólnie uzgodnić rozwiązanie sporu podlegającego niniejszemu rozdziałowi. Strony wspólnie zgłaszają Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, oraz przewodniczącemu organu arbitrażowego, w stosownych przypadkach, wszystkie takie rozwiązania. Jeżeli rozwiązanie wymaga zatwierdzenia zgodnie z odpowiednimi procedurami krajowymi Stron, powiadomienie odwołuje się do tego wymogu, a postępowanie mające na celu rozstrzygnięcie sporu zostaje zawieszone. Jeśli zatwierdzenie takie nie jest konieczne lub z chwilą powiadomienia o zakończeniu odpowiedniego postępowania krajowego, postępowanie mające na celu rozstrzygnięcie sporu zostaje zakończone.

Artykuł 399

Regulamin wewnętrzny

1. Postępowania mające na celu rozstrzygnięcie sporu, o których mowa w niniejszym rozdziale, regulowane są przez regulamin wewnętrzny określony w załączniku XXXIII do niniejszego Układu oraz kodeks postępowania określony w załączniku XXXIV do niniejszego Układu.

2. Wszelkie rozprawy prowadzone przez organ arbitrażowy mają charakter otwarty, o ile regulamin wewnętrzny nie przewiduje inaczej.

Artykuł 400

Informacje i doradztwo techniczne

Na wniosek jednej ze Stron lub z własnej inicjatywy organ arbitrażowy może z dowolnego źródła, w tym również od Stron zaangażowanych w spór, pozyskiwać informacje, jakie uzna za stosowne dla prowadzonego postępowania. Organ arbitrażowy ma także prawo, jeśli uzna to za stosowne, zwrócić się o opinię ekspertów. Przed dokonaniem wyboru ekspertów organ arbitrażowy przeprowadza konsultacje ze Stronami. Osoby fizyczne lub prawne mające swoją siedzibę na terytorium Stron mogą przedkładać organowi arbitrażowemu raporty amicus curiae zgodnie z jego regulaminem wewnętrznym. Wszelkie informacje uzyskane zgodnie z niniejszym artykułem ujawnia się obu Stronom, dając im możliwość zgłoszenia swoich uwag.

Artykuł 401

Reguły interpretacji

Organ arbitrażowy interpretuje postanowienia, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu, zgodnie ze zwyczajowymi zasadami interpretacji prawa międzynarodowego publicznego, w tym zasadami określonymi w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r. Organ arbitrażowy uwzględnia również właściwą interpretację zawartą w sprawozdaniach organów arbitrażowych oraz organu odwoławczego przyjętych przez Organ Rozstrzygania Sporów WTO. Decyzje organu arbitrażowego nie mogą rozszerzać ani ograniczać praw i obowiązków Stron przewidzianych w niniejszym Układzie.

Artykuł 402

Decyzje organu arbitrażowego

1. Organ arbitrażowy dokłada wszelkich starań, aby jego decyzje podejmowane były w drodze konsensusu. Jednak w przypadku gdy decyzja nie może zostać podjęta w drodze konsensusu, sprawa będąca przedmiotem decyzji rozstrzygana jest większością głosów. W żadnym jednak wypadku odrębne opinie arbitrów nie są ujawniane.

2. Decyzje organu arbitrażowego są bezwarunkowo przyjmowane przez Strony. Decyzje te nie tworzą praw ani obowiązków względem osób prawnych i fizycznych. W decyzji podaje się ustalenia faktyczne, zakres stosowania odpowiednich postanowień, o których mowa w art. 381 niniejszego Układu oraz ogólne uzasadnienie ustaleń i wniosków. Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, podaje decyzje organu arbitrażowego do wiadomości publicznej w całości w terminie dziesięciu dni od ich przekazania, chyba że postanowi inaczej ze względu na zapewnienie poufności niejawnych informacji biznesowych.

Artykuł 403

Skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

1. Postępowania określone w niniejszym artykule mają zastosowanie do sporów dotyczących interpretacji i stosowania postanowień niniejszego Układu dotyczących stopniowego zbliżenia postanowień zawartych w rozdziale 3 (Bariery techniczne w handlu), rozdziale 4 (Środki sanitarne i fitosanitarne), rozdziale 5 (Ułatwienia celne i handlowe), rozdziale 6 (Prowadzenie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny), rozdziale 8 (Zamówienia publiczne) i rozdziale 10 (Konkurencja) tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu lub które w inny sposób nakładają na Stronę zobowiązanie określone przez odniesienie do przepisu prawa Unii.

2. W przypadkach, w których spór porusza kwestię interpretacji przepisów prawa Unii, o których mowa w ust. 1, organ arbitrażowy nie podejmuje decyzji, lecz zwraca się o wydanie orzeczenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W takich przypadkach terminy mające zastosowanie do decyzji organu arbitrażowego zostają zawieszone do czasu wydania orzeczenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest wiążące dla organu arbitrażowego.

Sekcja 4

Postanowienia ogólne

Artykuł 404

Listy arbitrów

1. Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, nie później niż sześć miesięcy po wejściu w życie niniejszego Układu sporządza listę co najmniej 15 osób, które są wyrażają chęć i są zdolne pełnić funkcję arbitra. Lista składa się z trzech części: po jednej części dla każdej Strony oraz jednej części dla osób niebędących obywatelami żadnej Strony, które mogą przewodniczyć organowi arbitrażowemu. Każda część listy obejmuje co najmniej pięć nazwisk. Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu zapewnia, aby na liście znajdowała się zawsze taka liczba nazwisk.

2. Kandydaci do funkcji arbitra muszą posiadać specjalistyczną wiedzę i doświadczenie w dziedzinie prawa i handlu międzynarodowego. Muszą to być osoby niezależne, działające w imieniu własnym, nieprzyjmujące instrukcji od żadnego rządu czy organizacji, oraz niepowiązane z rządem żadnej ze Stron, a ich postępowanie musi być zgodne z kodeksem postępowania, znajdującym się w załączniku XXXIV do niniejszego Układu.

3. Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu może sporządzić dodatkową listę 12 osób posiadających wiedzę i doświadczenie w sektorach objętych niniejszym Układem. Z zastrzeżeniem zgody Stron, te dodatkowe listy wykorzystywane są do powoływania składu organu arbitrażowego zgodnie z procedurą określoną w art. 385 niniejszego Układu.

Artykuł 405

Odniesienie do zobowiązań w ramach WTO

1. Odwołanie do postanowień niniejszego rozdziału dotyczących rozstrzygania sporów pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich działań w ramach WTO, w tym również postępowania mającego na celu rozstrzygnięcie sporu.

2. Jednakże w odniesieniu do konkretnego środka, Strona nie może dochodzić na obu forach roszczeń z tytułu naruszenia zobowiązania, które jest identyczne na mocy niniejszego Układu i na mocy porozumienia WTO. W takim przypadku po wszczęciu postępowania mającego na celu rozstrzygnięcia sporu, Strony nie dochodzą na drugim forum roszczeń z tytułu naruszenia zobowiązania, które jest co do istoty równoważne postanowieniu w ramach drugiej umowy, chyba że pierwsze wybrane forum z powodów proceduralnych lub jurysdykcyjnych nie umożliwi dokonania ustaleń dotyczących roszczeń związanych z naruszeniem tego zobowiązania.

3. Do celów ust. 2 niniejszego artykułu:

a) postępowanie mające na celu rozstrzygnięcie sporu na mocy porozumienia WTO uznaje się za rozpoczęte z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron wniosku o ustanowienie organu arbitrażowego na mocy art. 6 Uzgodnienia w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów w ramach porozumienia WTO; oraz

b) postępowanie mające na celu rozstrzygnięcie sporu na mocy niniejszego rozdziału uznaje się za rozpoczęte z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron wniosku o powołanie organu arbitrażowego na mocy art. 384 niniejszego Układu.

4. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie wyklucza możliwości wprowadzenia zawieszenia zobowiązań przez jedną ze Stron, jeżeli zezwala na to Organ Rozstrzygania Sporów WTO. Nie można w oparciu o porozumienie WTO uniemożliwić jednej ze Stron zawieszenia zobowiązań na mocy niniejszego rozdziału.

Artykuł 406

Terminy

1. Wszystkie terminy określone w niniejszym rozdziale, w tym terminy dotyczące przekazywania decyzji przez organy arbitrażowe, liczy się w dniach kalendarzowych od dnia następującego po dokonaniu czynności lub wystąpieniu zdarzenia, do którego się odnoszą, o ile nie postanowiono inaczej.

2. Terminy, o których mowa w niniejszym rozdziale, mogą zostać zmienione za wzajemnym porozumieniem Stron sporu. Organ arbitrażowy może, podając przyczyny, w każdym momencie zaproponować Stronom zmianę terminów, o których mowa w niniejszym rozdziale.

ROZDZIAŁ 15

Ogólne postanowienia dotyczące zbliżenia przepisów w ramach Tytułu V

Artykuł 407

Postępy w zbliżeniu przepisów w dziedzinach związanych z handlem

1. W celu ułatwienia oceny zbliżenia przepisów Republiki Mołdawii do unijnych przepisów w dziedzinach związanych z handlem określonych w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem), o którym to zbliżeniu mowa w art. 451 i 452 niniejszego Układu, Strony systematycznie i co najmniej raz do roku, omawiają postęp w zbliżeniu przepisów w świetle uzgodnionych ram czasowych określonych w rozdziałach 3, 4, 5, 6, 8 i 10 tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu w ramach Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, lub jednego z jego podkomitetów ustanowionych niniejszym Układem.

2. Na wniosek Unii oraz na potrzeby takich dyskusji Republika Mołdawii przedkłada Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu lub, w stosownych przypadkach, jednemu z jego podkomitetów, pisemne informacje na temat postępu w zbliżaniu przepisów oraz skutecznego wdrażania i egzekwowania dostosowanych przepisów krajowych dotyczących odpowiednich rozdziałów tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

3. Republika Mołdawii informuje Unię o zakończeniu w poszczególnych rozdziałach zbliżenia przepisów, o którym mowa w ust. 1.

Artykuł 408

Uchylenie niezgodnych przepisów krajowych

W ramach zbliżenia przepisów Republika Mołdawii dokonuje uchylenia przepisów swojego prawa krajowego oraz zaniechania praktyk krajowych niezgodnych z prawem Unii lub z jej przepisami krajowymi dostosowanymi do prawa Unii w dziedzinach związanych z handlem objętych tytułem V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 409

Ocena zbliżenia przepisów w dziedzinach związanych z handlem

1. Unia rozpoczyna ocenę zbliżenia przepisów, o których mowa w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, po otrzymaniu od Republiki Mołdawii informacji zgodnie z art. 407 ust. 3 niniejszego Układu, o ile postanowienia rozdziałów 4 i 8 tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu nie stanowią inaczej.

2. Unia ocenia, czy prawodawstwo Republiki Mołdawii zostało zbliżone do prawa Unii oraz czy jest skutecznie wdrażane i egzekwowane. Republika Mołdawii przekazuje Unii we wspólnie uzgodnionym języku wszelkie niezbędne informacje w celu umożliwienia takiej oceny.

3. W ocenie przeprowadzanej przez Unię na mocy ust. 2 bierze się pod uwagę istnienie i funkcjonowanie w Republice Mołdawii odpowiedniej infrastruktury, organów i procedur niezbędnych do skutecznego wdrażania i egzekwowania przepisów Republiki Mołdawii.

4. W ocenie przeprowadzanej przez Unię na mocy ust. 2 bierze się pod uwagę istnienie przepisów krajowych i praktyk, które są niezgodne z prawem Unii lub prawem krajowym dostosowanym do prawa Unii w dziedzinach związanych z handlem objętych tytułem V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

5. W terminie 12 miesięcy od daty rozpoczęcia oceny, o której mowa w ust. 1, Unia informuje Republikę Mołdawii o wynikach oceny, o ile nie postanowiono inaczej. Strony omawiają ocenę na forum Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, lub odpowiednich podkomitetów, zgodnie z art. 452 niniejszego Układu, o ile nie postanowiono inaczej.

Artykuł 410

Zmiany prawodawstwa w trakcie procesu zbliżenia przepisów

1. Republika Mołdawii zapewnia skuteczne wdrożenie zbliżonych przepisów prawa krajowego i podejmuje wszelkie działania niezbędne dla odzwierciedlenia w prawie krajowym zmian w prawie Unii w dziedzinach związanych z handlem objętych tytułem V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

2. Republika Mołdawii powstrzymuje się od wszelkich działań, które mogłyby utrudniać realizację celu, jakim jest zbliżenie przepisów w ramach tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu lub jego wyniku.

3. Unia informuje Republikę Mołdawii o wszelkich ostatecznych wnioskach ustawodawczych Komisji Europejskiej w sprawie przyjęcia lub zmian prawa Unii odnoszących się do spoczywającego na Republice Mołdawii zobowiązania do zbliżenia przepisów w ramach tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

4. Republika Mołdawii informuje Unię o krajowych wnioskach ustawodawczych i innych środkach, w tym krajowych praktykach, które mogą wpłynąć na wypełnienie jej zobowiązań w ramach tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

5. Na wniosek, Strony omawiają wpływ wniosków ustawodawczych lub działań, o których mowa w ust. 3 i 4 niniejszego artykułu, na prawodawstwo Republiki Mołdawii lub na zgodność ze zobowiązaniami w ramach tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

6. Jeżeli po dokonaniu oceny na mocy art. 409 niniejszego Układu Republika Mołdawii wprowadza zmiany do swojego prawa krajowego w celu uwzględnienia zmian w rozdziałach 3, 4, 5, 6, 8 i 10 tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, Unia przeprowadza nową ocenę zgodnie z art. 409 niniejszego Układu. Jeżeli Republika Mołdawii podejmie jakiekolwiek inne działania, które mogłyby mieć wpływ na wdrożenie i egzekwowanie dostosowanego prawa krajowego, Unia może przeprowadzić nową ocenę zgodnie z art. 409 niniejszego Układu.

7. Jeśli wymagają tego okoliczności, szczególne korzyści przyznane przez Unię w wyniku pozytywnej oceny zbliżenia przepisów Republiki Mołdawii do prawa Unii i ich skutecznego wdrożenia i egzekwowania, mogą zostać tymczasowo zawieszone zgodnie z ust. 8, jeżeli Republika Mołdawii nie zbliży swoich przepisów krajowych w celu uwzględnienia zmian w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, jeżeli z oceny, o której mowa w ust. 6, wynika, że przepisy Republiki Mołdawii przestały być dostosowane do prawa Unii, lub jeśli Rada Stowarzyszenia ustanowiona na mocy art. 434 niniejszego Układu nie podejmie decyzji w sprawie aktualizacji tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu w świetle zmian w prawie Unii.

8. Jeżeli Unia zamierza wdrożyć takie zawieszenie, bezzwłocznie powiadamia o tym Republikę Mołdawii. Republika Mołdawii może przekazać sprawę Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, w terminie jednego miesiąca od powiadomienia, wraz z uzasadnieniem na piśmie. Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu omawia sprawę w ciągu trzech miesięcy od daty przekazania sprawy. Jeżeli sprawa nie zostaje przekazana Komitetowi Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu lub jeżeli Komitet ten nie znajdzie rozwiązania w terminie trzech miesięcy od wniesienia sprawy, Unia może zastosować takie zawieszenie korzyści. Zawieszenie zostaje bezzwłocznie cofnięte, jeżeli Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu znajdzie rozwiązanie powyższej kwestii.

Artykuł 411

Wymiana informacji

Wymiana informacji na temat zbliżenia przepisów w ramach tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) odbywa się za pośrednictwem punktów kontaktowych ustanowionych w art. 358 ust. 1 niniejszego Układu.

Artykuł 412

Postanowienia ogólne

1. Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, przyjmuje procedury w celu ułatwienia oceny zbliżenia przepisów i zapewnienia skutecznej wymiany informacji dotyczących zbliżenia przepisów, w tym formy, treści i języka przesyłanych informacji.

2. Wszelkie odniesienia do konkretnego aktu Unii w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu obejmują poprawki, uzupełnienia i przepisy zastępcze opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej przed dniem 29 listopada 2013 r.

3. Postanowienia zawarte w rozdziałach 3, 4, 5, 6, 8 i 10 tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu są nadrzędne w stosunku do postanowień niniejszego rozdziału w zakresie, w jakim są one sprzeczne.

4. Skarg dotyczących naruszenia postanowień niniejszego rozdziału nie rozpatruje się na podstawie rozdziału 14 (Rozstrzyganie sporów) w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

TYTUŁ VI

POMOC FINANSOWA ORAZ POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ZWALCZANIA NADUŻYĆ FINANSOWYCH I KONTROLI

ROZDZIAŁ 1

Pomoc finansowa

Artykuł 413

Republika Mołdawii korzysta z pomocy finansowej poprzez odpowiednie mechanizmy i instrumenty finansowania UE. Republika Mołdawii może również korzystać z pożyczek Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EIB), Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR) oraz innych międzynarodowych instytucji finansowych. Pomoc finansowa przyczyni się do realizacji celów niniejszego Układu i będzie świadczona zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału.

Artykuł 414

Podstawowe zasady pomocy finansowej są określone w odpowiednich rozporządzeniach dotyczących instrumentów finansowych UE.

Artykuł 415

Uzgodnione przez Strony priorytetowe obszary pomocy finansowej UE określa się w rocznych programach działań opartych o ramy wieloletnie, odzwierciedlające uzgodnione priorytety polityki. Wysokość pomocy określona w tych programach uwzględnia zapotrzebowanie Republiki Mołdawii, zdolności sektorowe oraz postępy reform, w szczególności w obszarach objętych niniejszym Układem.

Artykuł 416

W celu optymalnego wykorzystania dostępnych środków Strony dążą do wdrażania pomocy UE w ścisłej współpracy i koordynacji z innymi darczyńcami – państwami i organizacjami oraz międzynarodowymi instytucjami finansowymi, oraz zgodnie z międzynarodowymi zasadami dotyczącymi skuteczności pomocy.

Artykuł 417

Najważniejsze prawne, administracyjne i techniczne podstawy pomocy finansowej określa się w ramach odpowiednich umów między Stronami.

Artykuł 418

Rada Stowarzyszenia jest informowana o postępach we wdrażaniu pomocy finansowej oraz jej wpływie na realizację celów niniejszego Układu. W tym celu właściwe organy Stron dostarczają sobie wzajemnie i regularnie odpowiednich informacji w zakresie monitorowania i oceny.

Artykuł 419

Strony wdrażają pomoc zgodnie z zasadami należytego zarządzania finansami i współpracują w zakresie ochrony interesów finansowych UE i Republiki Mołdawii zgodnie z rozdziałem 2 (Postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych i kontroli) w niniejszym tytule.

ROZDZIAŁ 2

Postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych i kontroli

Artykuł 420

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału mają zastosowanie definicje zawarte w protokole IV do niniejszego Układu.

Artykuł 421

Zakres

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do wszelkich dalszych umów lub instrumentów finansowania, jakie zostaną zawarte między Stronami, oraz wszelkich instrumentów finansowych UE, z jakimi Republika Mołdawii będzie stowarzyszona, bez uszczerbku dla wszelkich dodatkowych klauzul dotyczących audytu, kontroli na miejscu, inspekcji, kontroli i środków zwalczania nadużyć finansowych, prowadzonych między innymi przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) i Europejski Trybunał Obrachunkowy.

Artykuł 422

Środki mające na celu zapobieganie nadużyciom finansowym, korupcji i innym nielegalnym działaniom oraz ich zwalczanie

Strony podejmują skuteczne środki w celu zapobiegania nadużyciom finansowym, korupcji i innym nielegalnym działaniom oraz ich zwalczania, między innymi poprzez wzajemną pomoc administracyjną i prawną w dziedzinach objętych niniejszym Układem.

Artykuł 423

Wymiana informacji i dalsza współpraca na szczeblu operacyjnym

1. Na potrzeby właściwego wykonania niniejszego rozdziału, właściwe organy UE i Republiki Mołdawii regularnie wymieniają informacje oraz, na wniosek jednej ze Stron, prowadzą konsultacje.

2. OLAF może uzgodnić ze swoim odpowiednikiem w Republice Mołdawii dalszą współpracę w obszarze zwalczania nadużyć finansowych, w tym dokonać ustaleń operacyjnych z władzami Republiki Mołdawii.

3. W odniesieniu do przekazywania i przetwarzania danych osobowych zastosowanie ma art. 13 tytułu III (Sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo) niniejszego Układu.

Artykuł 424

Zapobieganie nieprawidłowościom, nadużyciom finansowym i korupcji

1. Władze Republiki Mołdawii regularnie sprawdzają, czy operacje finansowane ze środków finansowych UE są realizowane należycie. Podejmują one wszelkie odpowiednie środki w celu zapobiegania nieprawidłowościom i nadużyciom finansowym oraz w celu ich naprawiania.

2. Władze Republiki Mołdawii podejmują wszelkie stosowne środki w celu zapobiegania wszelkim praktykom korupcji czynnej lub biernej oraz w celu ich naprawiania, a także w celu wykluczenia konfliktu interesów na każdym etapie procedury związanej z wykorzystaniem środków finansowych UE.

3. Władze Republiki Mołdawii informują Komisję Europejską o wszelkich podjętych środkach prewencyjnych.

4. Komisja Europejska jest uprawniona do uzyskania dowodów zgodnie z art. 56 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich.

5. Komisja Europejska jest również uprawniona do uzyskiwania dowodów na to, że postępowania o udzielenie zamówienia i dotacji są zgodne z zasadami przejrzystości, równego traktowania oraz niedyskryminacji, zapobiegają wszelkim konfliktom interesów, oferują gwarancje odpowiadające przyjętym normom międzynarodowym oraz zapewniają zgodność z przepisami dotyczącymi należytego zarządzania finansami.

6. W tym celu właściwe organy Republiki Mołdawii udostępniają Komisji Europejskiej wszelkie informacje związane z wykorzystaniem środków finansowych UE i informują ją bez zbędnej zwłoki o wszelkich zasadniczych zmianach w swoich procedurach lub systemach.

Artykuł 425

Dochodzenie i ściganie

W następstwie kontroli krajowej lub kontroli UE, władze Republiki Mołdawii zapewniają dochodzenie i ściganie domniemanych i stwierdzonych przypadków nadużyć finansowych, korupcji lub wszelkich innych nieprawidłowości, w tym konfliktów interesów. W stosownych przypadkach OLAF może wspierać właściwe organy Republiki Mołdawii w realizacji tych zadań.

Artykuł 426

Informowanie o przypadkach nadużyć finansowych, korupcji i nieprawidłowości

1. Władze Republiki Mołdawii bez zbędnej zwłoki przekazują Komisji Europejskiej wszelkie informacje, które są w ich posiadaniu, i które dotyczą domniemania lub stwierdzenia nadużyć finansowych, korupcji lub wszelkich innych nieprawidłowości, w tym konfliktu interesów, występujących w związku z wykorzystaniem środków finansowych UE. W przypadku podejrzenia nadużycia finansowego lub korupcji informowany jest również OLAF.

2. Władze Republiki Mołdawii zgłaszają również wszystkie środki podjęte w związku z faktami, o których zawiadamiają na podstawie niniejszego artykułu. Jeżeli nie wystąpiły domniemane lub stwierdzone przypadki nadużyć finansowych, korupcji lub jakichkolwiek innych nieprawidłowości, które podlegałyby zgłoszeniu, władze Republiki Mołdawii informują Komisję Europejską po zakończeniu każdego roku kalendarzowego.

Artykuł 427

Kontrole

1. Komisja Europejska i Europejski Trybunał Obrachunkowy są uprawnieni do sprawdzenia, czy wszystkie wydatki związane z wykorzystaniem środków finansowych UE zostały poniesione prawidłowo, w sposób zgodny z prawem, oraz z zachowaniem przepisów o należytym zarządzaniu finansami.

2. Kontrole przeprowadza się na podstawie podjętych zobowiązań i dokonanych płatności. Opierają się one na rejestrach oraz, w razie potrzeby, obejmują kontrole w lokalu każdego podmiotu, który zarządza wykorzystaniem środków finansowych UE lub bierze w nim udział. Kontrole mogą być przeprowadzane przed zamknięciem rozliczeń za dany rok budżetowy oraz za okres pięciu lat od dnia wypłaty salda.

3. Inspektorzy Komisji Europejskiej lub inne osoby, które zostały upoważnione przez Komisję Europejską lub Europejski Trybunał Obrachunkowy, mogą przeprowadzać kontrole dokumentacji lub kontrole na miejscu oraz kontrole w lokalu każdego podmiotu, który zarządza wykorzystaniem środków finansoych UE lub bierze w nim udział, jak również każdego z ich podwykonawców na terytorium Republiki Mołdawii.

4. Pracownicy Komisji Europejskiej lub inne osoby upoważnione przez Komisję Europejską lub Europejski Trybunał Obrachunkowy muszą mieć odpowiedni dostęp do miejsc, prac i dokumentów oraz do wszelkich informacji wymaganych w celu przeprowadzenia takich kontroli, łącznie z informacjami w formie elektronicznej. Informacja o prawie dostępu powinna być przekazana wszystkim instytucjom państwowym w Republice Mołdawii i powinna być wyraźnie zawarta w umowach zawieranych celem wdrożenia instrumentów, o których mowa w niniejszym Układzie.

5. Inspekcje i kontrole, o których mowa w niniejszym artykule, mają zastosowanie do wszystkich wykonawców i podwykonawców, którzy bezpośrednio lub pośrednio otrzymali środki finansowe UE. Realizując swoje zadania, Europejski Trybunał Obrachunkowy oraz organy kontrolne w Republice Mołdawii współpracują w duchu zaufania, z zachowaniem swojej niezależności.

Artykuł 428

Kontrole na miejscu

1. W ramach niniejszego Układu OLAF uprawniony jest do przeprowadzania kontroli i inspekcji na miejscu w celu ochrony interesów finansowych UE przed nadużyciami finansowymi i innymi nieprawidłowościami, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 2185/96 z dnia 11 listopada 1996 r. w sprawie kontroli na miejscu oraz inspekcji przeprowadzanych przez Komisję w celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich przed nadużyciami finansowymi i innymi nieprawidłowościami.

2. Kontrole i inspekcje na miejscu są przygotowywane i przeprowadzane przez OLAF w ścisłej współpracy z właściwymi organami Republiki Mołdawii.

3. Władze Republiki Mołdawii są odpowiednio wcześnie powiadamiane o przedmiocie, celu i podstawie prawnej kontroli i inspekcji, tak aby mogły zapewnić wszelką wymaganą pomoc. W tym celu urzędnicy zatrudnieni we właściwych organach Republiki Mołdawii mogą brać udział w kontrolach i inspekcjach na miejscu.

4. Jeśli zainteresowane organy Republiki Mołdawii wyrażą takie zapotrzebowanie, kontrole i inspekcje na miejscu mogą być przeprowadzone wspólnie przez te organy i OLAF.

5. Jeżeli podmiot gospodarczy przeciwstawia się kontroli lub inspekcji na miejscu, władze Republiki Mołdawii udzielają OLAF potrzebnego wsparcia, aby umożliwić mu wykonanie jego zadań polegającego na przeprowadzeniu kontroli lub inspekcji na miejscu.

Artykuł 429

Środki i sankcje administracyjne

Komisja Europejska może nakładać środki i sankcje administracyjne zgodnie z rozporządzeniami (WE, Euratom) nr 1605/2002 oraz (WE, Euratom) nr 2342/2002 z dnia 23 grudnia 2002 r. oraz z rozporządzeniem Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich.

Artykuł 430

Odzyskanie środków

1. Władze Republiki Mołdawii podejmują wszelkie stosowne kroki w celu odzyskania nienależnie wypłaconych środków finansowych UE.

2. W przypadku gdy wykorzystanie środków finansowych UE powierzono władzom Republiki Mołdawii, Komisja Europejska jest uprawniona do odzyskania nienależnie wypłaconych środków finansowych UE, zwłaszcza w drodze korekt finansowych. Komisja Europejska uwzględnia środki podjęte przez władze Republiki Mołdawii w celu zapobieżenia utracie odnośnych środków finansowych UE.

3. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji w sprawie odzyskania środków Komisja Europejska konsultuje się w tej sprawie z Republiką Mołdawii. Spory dotyczące odzyskania środków będą omawiane w Radzie Stowarzyszenia.

4. W przypadku gdy Komisja Europejska wykorzystuje środki finansowe UE pośrednio lub bezpośrednio poprzez powierzanie zadań związanych z wykonaniem budżetu osobom trzecim, decyzje podejmowane przez Komisję Europejską w ramach niniejszego tytułu, na mocy których na osoby inne niż państwa nakładane są zobowiązania pieniężne, podlegają wykonaniu na terytorium Republiki Mołdawii zgodnie z następującymi zasadami:

a) ich wykonanie odbywa się zgodnie z obowiązującymi w Republice Mołdawii przepisami z zakresu postępowania cywilnego. Klauzula wykonalności decyzji jest nadawana bez jakiejkolwiek kontroli wychodzącej poza weryfikację autentyczności decyzji przez wyznaczony w tym celu przez rząd Republiki Mołdawii organ krajowy, o którym zostanie powiadomiona Komisja Europejska i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej;

b) po dopełnieniu formalności, o których mowa w lit. a), na wniosek zainteresowanej Strony może ona przystąpić do wykonywania zgodnie z ustawodawstwem Republiki Mołdawii, wnosząc o rozpatrzenie sprawy bezpośrednio do właściwego organu;

c) postępowanie egzekucyjne może zostać zawieszone tylko na podstawie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jednakże do rozpatrywania skarg na prawidłowość czynności egzekucyjnych właściwe są sądy Republiki Mołdawii.

5. Tytuł egzekucyjny wydawany jest przez wyznaczone w tym celu przez rząd Republiki Mołdawii organy, bez potrzeby przeprowadzania przez nie jakiejkolwiek kontroli wychodzącej poza weryfikację autentyczności aktu. Wykonanie tytułu egzekucyjnego odbywa się zgodnie z przepisami obowiązującymi w Republice Mołdawii. Zgodność z prawem decyzji o egzekucji podlega kontroli ze strony Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

6. Na tych samych zasadach wykonywane są orzeczenia wydane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej na podstawie klauzuli arbitrażowej zawartej w danej umowie objętej zakresem niniejszego rozdziału.

Artykuł 431

Poufność

Informacje w jakiejkolwiek formie, które pozyskano lub nabyto na podstawie niniejszego rozdziału objęte są tajemnicą zawodową i chronione w taki sam sposób, w jaki podobne informacje chronione są prawem Republiki Mołdawii oraz odpowiednimi przepisami mającymi zastosowanie w odniesieniu do instytucji UE. Takich informacji nie wolno przekazywać osobom innym niż osoby w instytucjach UE, państwach członkowskich lub w Republice Mołdawii, których funkcje wymagają posiadania takich informacji, nie wolno ich również wykorzystywać do celów innych niż zapewnienie skutecznej ochrony interesów finansowych Stron.

Artykuł 432

Zbliżenie przepisów

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swoich przepisów do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XXXV do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

TYTUŁ VII

POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE, OGÓLNE I KOŃCOWE

ROZDZIAŁ 1

Ramy instytucjonalne

Artykuł 433

Dialog polityczny i merytoryczny, w tym na temat kwestii dotyczących współpracy sektorowej między Stronami, może być prowadzony na wszelkich szczeblach. Okresowy dialog merytoryczny na wysokim szczeblu prowadzony jest w ramach Rady Stowarzyszenia ustanowionej na mocy art. 434 niniejszego Układu oraz w ramach regularnych, odbywających się za wzajemnym porozumieniem spotkań przedstawicieli Stron szczebla ministerialnego.

Artykuł 434

1. Niniejszym ustanawia się Radę Stowarzyszenia. Rada Stowarzyszenia nadzoruje i monitoruje stosowanie i wykonanie niniejszego Układu oraz prowadzi okresowe przeglądy funkcjonowania niniejszego Układu w świetle jego celów.

2. Posiedzenia Rady Stowarzyszenia odbywają się na szczeblu ministerialnym w regularnych odstępach czasu, co najmniej raz do roku, a także w przypadkach, gdy wymagają tego okoliczności. Rada Stowarzyszenia może odbywać spotkania w różnych składach za wzajemnym porozumieniem.

3. Poza nadzorowaniem i monitorowaniem stosowania i wykonania niniejszego Układu Rada Stowarzyszenia analizuje wszystkie najważniejsze kwestie wynikające z niniejszego Układu oraz wszelkie inne dwustronne i międzynarodowe kwestie będące przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Artykuł 435

1. Rada Stowarzyszenia składa się z jednej strony z członków Rady Unii Europejskiej i członków Komisji Europejskiej, a z drugiej strony – z członków rządu Republiki Mołdawii.

2. Rada Stowarzyszenia przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

3. Radzie Stowarzyszenia przewodniczy naprzemiennie przedstawiciel Unii i przedstawiciel Republiki Mołdawii.

4. W stosownych przypadkach oraz za wzajemnym porozumieniem w pracach Rady Stowarzyszenia mogą uczestniczyć przedstawiciele innych podmiotów w charakterze obserwatorów.

Artykuł 436

1. Dla osiągnięcia celów niniejszego Układu Rada Stowarzyszenia jest uprawniona do podejmowania decyzji w ramach zakresu stosowania niniejszego Układu. Decyzje te są wiążące dla Stron, które w celu ich wdrożenia podejmują odpowiednie środki, w tym w razie konieczności działania w ramach organów powołanych na mocy niniejszego Układu. Rada Stowarzyszenia może również wydawać zalecenia. Decyzje i zalecenia Rady Stowarzyszenia przyjmuje się za porozumieniem Stron po wypełnieniu odpowiednich procedur wewnętrznych.

2. Zgodnie z wyznaczonym w niniejszym Układzie celem stopniowego zbliżenia przepisów Republiki Mołdawii do przepisów Unii Rada Stowarzyszenia będzie stanowić platformę wymiany informacji na temat będących w przygotowaniu i obowiązujących przepisów UE i Republiki Mołdawii oraz na temat środków wdrażania, egzekwowania i zgodności.

3. Zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu Rada Stowarzyszenia jest uprawniona do aktualizacji i zmiany załączników do niniejszego Układu bez uszczerbku dla jakichkolwiek postanowień szczegółowych tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 437

1. Niniejszym powołuje się Komitet Stowarzyszenia. Komitet Stowarzyszenia wspomaga Radę Stowarzyszenia w wykonywaniu jej obowiązków.

2. Komitet Stowarzyszenia składa się z przedstawicieli Stron, co do zasady na szczeblu wyższych urzędników państwowych.

3. Komitetowi Stowarzyszenia przewodniczy naprzemiennie przedstawiciel Unii i przedstawiciel Republiki Mołdawii.

Artykuł 438

1. W swoim regulaminie Rada Stowarzyszenia określa obowiązki i zasady funkcjonowania Komitetu Stowarzyszenia, do którego zadań należy przygotowanie posiedzeń Rady Stowarzyszenia. Posiedzenia Komitetu Stowarzyszenia odbywają się co najmniej raz w roku.

2. Rada Stowarzyszenia może przekazać Komitetowi Stowarzyszenia jakiekolwiek swoje uprawnienia, w tym uprawnienia do podejmowania wiążących decyzji.

3. Komitet Stowarzyszenia jest uprawniony do przyjmowania decyzji w przypadkach, przewidzianych w niniejszym Układzie oraz w dziedzinach, w których Rada Stowarzyszenia przekazała mu uprawnienia. Decyzje te są wiążące dla Stron, które podejmują odpowiednie środki w celu ich wdrożenia. Komitet Stowarzyszenia przyjmuje decyzje na zasadzie porozumienia Stron.

4. Komitet Stowarzyszenia odbywa posiedzenia w szczególnym składzie w celu rozstrzygania kwestii dotyczących tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Posiedzenia Komitetu Stowarzyszenia w tym składzie odbywają się co najmniej raz w roku.

Artykuł 439

1. Komitet Stowarzyszenia wspierają podkomitety powołane na mocy niniejszego Układu.

2. Rada Stowarzyszenia może podjąć decyzję o utworzeniu w poszczególnych dziedzinach jakichkolwiek innych specjalnych komitetów lub organów, które są niezbędne do wykonania niniejszego Układu oraz określa ich skład, zadania i zasady funkcjonowania. Ponadto takie specjalne komitety i organy mogą poddać dyskusji wszelkie kwestie, jakie uznają za istotne, bez uszczerbku dla postanowień szczegółowych tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

3. Komitet Stowarzyszenia może również tworzyć podkomitety, w tym w celu odnotowania postępu w zakresie regularnych dialogów, o których mowa w niniejszym Układzie.

4. Podkomitety są uprawnione do podejmowania decyzji w przypadkach przewidzianych w niniejszym Układzie. Podkomitety przedstawiają zgodnie z wymogami regularne sprawozdania ze swoich działań Komitetowi Stowarzyszenia.

5. Podkomitety powołane na mocy tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu informują z odpowiednim wyprzedzeniem Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu, o terminach i porządku obrad swoich posiedzeń. Przedstawiają one sprawozdania ze swojej działalności na każdym posiedzeniu Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, określonym w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu.

6. Istnienie podkomitetów nie stanowi dla żadnej ze Stron przeszkody przed kierowaniem wszelkich kwestii bezpośrednio do Komitetu Stowarzyszenia, w tym do jego składu rozstrzygającego kwestie dotyczące handlu, określonego w art. 438 ust. 4 niniejszego Układu.

Artykuł 440

1. Niniejszym powołuje się Komisję Parlamentarną Stowarzyszenia. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia składa się z jednej strony z członków Parlamentu Europejskiego, a z drugiej strony z członków Parlamentu Republiki Mołdawii i stanowi forum spotkań i wymiany poglądów. Komisja zbiera się w odstępach czasowych, które sama określa.

2. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

3. Komisji Parlamentarnej Stowarzyszenia przewodniczy naprzemiennie przedstawiciel Parlamentu Europejskiego i przedstawiciel Parlamentu Republiki Mołdawii, zgodnie z postanowieniami regulaminu wewnętrznego tej komisji.

Artykuł 441

1. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może zażądać od Rady Stowarzyszenia stosownych informacji dotyczących wykonania niniejszego Układu, a Rada Stowarzyszenia dostarcza Komisji Parlamentarnej Stowarzyszenia te informacje.

2. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia jest informowana o decyzjach i zaleceniach Rady Stowarzyszenia.

3. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może kierować zalecenia do Rady Stowarzyszenia.

4. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może powołać podkomisje parlamentarne stowarzyszenia.

Artykuł 442

1. Strony propagują również regularne spotkania przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, których celem jest przekazywanie im informacji na temat wykonania niniejszego Układu oraz pozyskiwanie od nich uwag na ten temat.

2. Niniejszym ustanawia się Platformę Społeczeństwa Obywatelskiego. Stanowi ona forum spotkań i wymiany poglądów, a w jej skład wchodzą, ze strony UE, przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, w tym członkowie Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, a ze strony Republiki Mołdawii – przedstawiciele jej społeczeństwa obywatelskiego. Platforma zbiera się w określonych przez siebie odstępach czasu.

3. Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

4. Platformie Społeczeństwa Obywatelskiego przewodniczy naprzemiennie przedstawiciel Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz przedstawiciele społeczeństwa cywilnego Republiki Mołdawii, zgodnie z postanowieniami regulaminu wewnętrznego tej platformy.

Artykuł 443

1. Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego jest informowana o decyzjach i zaleceniach Rady Stowarzyszenia.

2. Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego może kierować zalecenia do Rady Stowarzyszenia.

3. Komitet Stowarzyszenia i Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia dbają o regularne kontakty z przedstawicielami Platformy Społeczeństwa Obywatelskiego w celu pozyskania ich opinii na temat realizacji celów niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 2

Postanowienia ogólne i końcowe

Artykuł 444

Dostęp do sądów i organów administracyjnych

W zakresie niniejszego Układu każda ze Stron zobowiązuje się zapewnić osobom fizycznym i prawnym drugiej Strony dostęp do właściwych sądów i organów administracyjnych na zasadach wolnych od dyskryminacji w porównaniu ze swoimi własnymi obywatelami, aby osoby te mogły tam dochodzić swoich praw osobistych i rzeczowych.

Artykuł 445

Dostęp do dokumentów urzędowych

Postanowienia niniejszego Układu pozostają bez uszczerbku dla stosowania odpowiednich krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych Stron, dotyczących publicznego dostępu do dokumentów urzędowych.

Artykuł 446

Wyjątki ze względów bezpieczeństwa

Żadne z postanowień niniejszego Układu nie stanowi przeszkody dla podjęcia przez Stronę jakichkolwiek środków, które:

a) Strona ta uważa za niezbędne w celu zapobieżenia ujawnieniu informacji szkodzących jej podstawowym interesom bezpieczeństwa;

b) odnoszą się do produkcji broni, amunicji lub materiałów wojskowych lub handlu nimi bądź do badań, rozwoju lub produkcji niezbędnej do celów obronnych, o ile środki te nie osłabiają warunków konkurencji w zakresie produktów nieprzeznaczonych na cele ściśle wojskowe; oraz

c) Strona ta uznaje za istotne dla zapewnienia własnego bezpieczeństwa w przypadku poważnych niepokojów wewnętrznych mających wpływ na utrzymanie porządku publicznego, w czasie wojny lub poważnych napięć międzynarodowych grożących wybuchem wojny, lub w celu wywiązania się z zobowiązań, jakie na siebie przyjęła, aby zapewnić utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Artykuł 447

Niedyskryminacja

1. W obszarach objętych niniejszym Układem oraz bez uszczerbku dla jakichkolwiek szczegółowych postanowień w nim zawartych:

a) uregulowania stosowane przez Republikę Mołdawii w stosunku do Unii lub jej państw członkowskich nie mogą prowadzić do powstania jakiejkolwiek dyskryminacji między państwami członkowskimi, ich obywatelami, przedsiębiorstwami lub spółkami; oraz

b) uregulowania stosowane przez Unię lub jej państwa członkowskie w stosunku do Republiki Mołdawii nie mogą prowadzić do powstania jakiejkolwiek dyskryminacji między obywatelami Republiki Mołdawii, jej przedsiębiorstwami lub spółkami.

2. Postanowienia ust. 1 pozostają bez uszczerbku dla prawa Stron do stosowania odpowiednich przepisów podatkowych wobec podatników, którzy nie znajdują się w sytuacji identycznej jeżeli chodzi o miejsce zamieszkania lub siedzibę.

Artykuł 448

Stopniowe zbliżenie przepisów

Republika Mołdawii przeprowadza stopniowe zbliżenie swoich przepisów do prawa UE i instrumentów międzynarodowych zgodnie z załącznikami do niniejszego Układu, w oparciu o zobowiązania określone w niniejszym Układzie oraz zgodnie z postanowieniami zawartymi w tych załącznikach. Niniejsze postanowienie pozostaje bez uszczerbku dla szczegółowych postanowień i zobowiązań w zakresie zbliżenia przepisów w ramach tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 449

Dynamiczne zbliżenie przepisów

Zgodnie z celem zakładającym stopniowe zbliżenie przez Republikę Mołdawii swoich przepisów do prawa UE, w szczególności w odniesieniu do zobowiązań określonych w tytułach III, IV, V i VI niniejszego Układu oraz zgodnie z postanowieniami załączników do niniejszego Układu, Rada Stowarzyszenia okresowo dokonuje przeglądu i aktualizacji tych załączników, w tym aby uwzględnić zmiany prawa UE, zgodnie z niniejszym Układem. Niniejsze postanowienie pozostaje bez uszczerbku dla postanowień szczegółowych w ramach tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 450

Monitorowanie

Monitorowanie oznacza stałą ocenę postępów we wdrażaniu i egzekwowaniu środków objętych niniejszym Układem. Strony będą współpracować w celu ułatwienia procesu monitorowania w ramach organów instytucjonalnych powołanych na mocy niniejszego Układu.

Artykuł 451

Ocena zbliżenia przepisów

1. UE ocenia zbliżenie przepisów Republiki Mołdawii do prawa UE, zgodnie z niniejszym Układem. Ocena obejmuje wdrażanie i egzekwowanie. Ocena może być przeprowadzana przez UE indywidualnie, przez UE w porozumieniu z Republiką Mołdawii lub wspólnie przez Strony. Aby ułatwić proces oceny, Republika Mołdawii składa UE sprawozdania z postępów w zbliżeniu przepisów, w stosownych przypadkach przed zakończeniem okresów przejściowych określonych w niniejszym Układzie w odniesieniu do aktów prawnych UE. Proces sprawozdawczości i oceny, w tym sposób przeprowadzania oceny i jej częstotliwość, uwzględnia szczególne procedury określone w niniejszym Układzie lub decyzje organów instytucjonalnych powołanych na mocy niniejszego Układu.

2. Ocena zbliżenia może obejmować kontrole na miejscu z udziałem instytucji, organów i agencji UE, organów pozarządowych, organów nadzorczych, niezależnych ekspertów oraz, w razie konieczności, innych organów i osób.

Artykuł 452

Wyniki monitorowania, w tym oceny zbliżenia przepisów

1. Wynik działań monitorujących, w tym oceny zbliżenia przepisów zgodnie z art. 451 niniejszego Układu, poddawany jest dyskusji we wszystkich właściwych organach ustanowionych na mocy niniejszego Układu. Organy te mogą, za jednomyślną zgodą, przyjmować wspólne zalecenia, które przedkłada się Radzie Stowarzyszenia.

2. Jeśli Strony zgadzają się, że niezbędne środki objęte tytułem V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu zostały wdrożone i są egzekwowane, Rada Stowarzyszenia, w ramach uprawnień przyznanych jej na mocy art. 436 niniejszego Układu, wyraża zgodę na dalsze otwarcie rynku zgodnie z tytułem V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

3. Przedkładane Radzie Stowarzyszenia wspólne zalecenia, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, lub brak wydania takiego zalecenia, nie podlegają rozstrzyganiu sporów określonemu w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Decyzja podjęta przez właściwy organ ustanowiony na mocy niniejszego Układu, lub brak takiej decyzji, nie podlega rozstrzyganiu sporów określonemu w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 453

Wypełnianie zobowiązań

1. Strony podejmują wszelkie ogólne lub szczególne środki wymagane w celu wypełnienia ich zobowiązań w ramach niniejszego Układu. Zapewniają one osiągnięcie celów określonych w niniejszym Układzie.

2. Strony zgodnie postanawiają prowadzić w trybie pilnym i odpowiednimi kanałami, na wniosek jednej ze Stron, konsultacje mające na celu rozpatrzenie wszelkich kwestii związanych z interpretacją, wykonaniem lub stosowaniem w dobrej wierze niniejszego Układu oraz innymi stosownymi aspektami stosunków między Stronami.

3. Strony kierują do Rady Stowarzyszenia wszelkie spory dotyczące interpretacji, wykonania lub stosowania w dobrej wierze niniejszego Układu zgodnie z jego art. 454. Rada Stowarzyszenia może rozstrzygać spory w drodze wiążących decyzji.

Artykuł 454

Rozstrzyganie sporów

1. W przypadku powstania sporu między Stronami dotyczącego interpretacji, wykonania lub stosowania w dobrej wierze niniejszego Układu jedna ze Stron przekazuje drugiej Stronie oraz Radzie Stowarzyszenia formalny wniosek o rozstrzygnięcie spornej kwestii. W drodze odstępstwa spory dotyczące interpretacji, wykonania lub stosowania w dobrej wierze tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) reguluje wyłącznie rozdział 14 (Rozstrzyganie sporów) tego tytułu.

2. Strony dokładają wszelkich starań, aby rozstrzygnąć spór poprzez prowadzone w dobrej wierze konsultacje w ramach Rady Stowarzyszenia oraz innych właściwych organów, o których mowa w art. 437 i 439 niniejszego Układu, w celu jak najszybszego znalezienia rozwiązań możliwych do przyjęcia przez obie Strony.

3. Strony przekazują Radzie Stowarzyszenia i innym właściwym organom wszelkie informacje niezbędne do dokładnego zbadania sytuacji.

4. Do czasu rozstrzygnięcia sporu jest on przedmiotem dyskusji na każdym posiedzeniu Rady Stowarzyszenia. Spór uznaje się za rozstrzygnięty, gdy Rada Stowarzyszenia podjęła wiążącą decyzję rozstrzygającą zgodnie z art. 453 ust. 3 niniejszego Układu lub jeśli oświadczyła, że spór został zakończony. Konsultacje w sprawie sporu mogą również toczyć się na spotkaniach Rady Stowarzyszenia lub innych właściwych organów, o których mowa w art. 439 niniejszego Układu, zgodnie z uzgodnieniami między Stronami lub na wniosek jednej ze Stron. Konsultacje mogą być również prowadzone w formie pisemnej.

5. Wszystkie informacje ujawnione podczas konsultacji są poufne.

Artykuł 455

Środki właściwe w przypadku niewypełnienia zobowiązań

1. Strona może podjąć właściwe środki, jeśli sporna kwestia nie zostanie rozwiązana w ciągu trzech miesięcy od dnia przedłożenia formalnego wniosku o rozstrzygnięcie sporu zgodnie z art. 454 niniejszego Układu oraz jeśli Strona skarżąca nadal uznaje, że druga Strona nie wypełniła zobowiązań spoczywającym na niej na mocy niniejszego Układu. Warunek trzymiesięcznego okresu konsultacji nie ma zastosowania do wyjątkowych przypadków określonych w ust. 3 niniejszego artykułu.

2. W wyborze właściwych środków pierwszeństwo przyznaje się środkom, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszego Układu. Z wyjątkiem przypadków, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, takie środki nie mogą obejmować zawieszenia praw lub obowiązków wynikających z niniejszego Układu, określonych w tytule V (Handel i zagadnienia związane z handlem). Środki podjęte na mocy ust. 1 niniejszego artykułu są bezzwłocznie przekazywane Radzie Stowarzyszenia i podlegają konsultacjom zgodnie z art. 453 ust. 2 niniejszego Układu oraz mechanizmowi rozstrzygania sporów zgodnie z art. 453 ust. 3 i art. 454 niniejszego Układu.

3. Wyjątki, o których mowa w ust. 1 i 2, dotyczą:

a) wypowiedzenia Układu, nieusankcjonowanego przez zasady ogólne prawa międzynarodowego; lub

b) naruszenia przez drugą Stronę któregokolwiek z istotnych elementów niniejszego Układu, o których mowa w art. 2 w tytule I (Zasady ogólne) niniejszego Układu.

Artykuł 456

Związek z innymi umowami

1. Niniejszym traci moc Umowa o partnerstwie i współpracy między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Mołdowy, z drugiej strony, podpisana w Luksemburgu w dniu 28 listopada 1994 r., która weszła w życie w dniu 1 lipca 1998 r.

2. Niniejszy Układ zastępuje umowę, o której mowa w ust. 1. Odesłania do tej umowy we wszystkich innych umowach między Stronami traktuje się jako odesłania do niniejszego Układu.

3. Niniejszy Układ zastępuje Umowę między Unią Europejską a Republiką Mołdawii w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych produktów rolnych i środków spożywczych, podpisaną w Brukseli w dniu 26 czerwca 2012 r., która weszła w życie w dniu 1 kwietnia 2013 r.

Artykuł 457

1. Do czasu przyznania równoważnych praw osobom i podmiotom gospodarczym na mocy niniejszego Układu pozostaje on bez wpływu na prawa zapewnione tym osobom i podmiotom na mocy postanowień istniejących umów wiążących jedno lub większą liczbę państw członkowskich, z jednej strony, i Republikę Mołdawii, z drugiej strony.

2. Obowiązujące umowy dotyczące szczegółowych obszarów współpracy, objętych zakresem niniejszego Układu, są uważane za część ogólnych stosunków dwustronnych regulowanych niniejszym Układem oraz za część wspólnych ram instytucjonalnych.

Artykuł 458

1. Strony mogą uzupełnić niniejszy Układ poprzez zawarcie szczegółowych umów w którymkolwiek z obszarów objętych zakresem Układu. Takie umowy są integralną częścią ogólnych stosunków dwustronnych regulowanych niniejszym Układem oraz stanowią część wspólnych ram instytucjonalnych.

2. Bez uszczerbku dla odpowiednich postanowień Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ani niniejszy Układ, ani działania podejmowane na jego podstawie, nie mają jakiegokolwiek wpływu na uprawnienia państw członkowskich do podejmowania działań w ramach współpracy dwustronnej z Republiką Mołdawii, bądź też do zawierania, w stosownych przypadkach, nowych umów o partnerstwie i współpracy z Republiką Mołdawii.

Artykuł 459

Załączniki i protokoły

Załączniki i protokoły do niniejszego Układu stanowią integralną część niniejszego Układu.

Artykuł 460

Czas trwania

1. Niniejszy Układ zostaje zawarty na czas nieokreślony.

2. Każda ze Stron może wypowiedzieć niniejszy Układ poprzez powiadomienie drugiej Strony. Niniejszy Układ przestaje obowiązywać po upływie sześciu miesięcy od daty otrzymania takiego powiadomienia.

Artykuł 461

Definicja Stron

Do celów niniejszego Układu pojęcie „Strony” oznacza UE, państwa członkowskie UE lub UE i jej państwa członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi uprawnieniami przyznanymi na mocy Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz, w stosownych przypadkach, oznacza również Euratom, zgodnie z jego uprawnieniami przyznanymi na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, z jednej strony, oraz Republikę Mołdawii, z drugiej strony.

Artykuł 462

Terytorialny zakres stosowania

1. Niniejszy Układ ma zastosowanie, z jednej strony, do terytoriów, do których stosuje się Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, na warunkach określonych w tych Traktatach oraz, z drugiej strony, bez uszczerbku dla ust. 2 niniejszego artykułu, do terytorium Republiki Mołdawii.

2. Stosowanie niniejszego Układu lub jego tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) w odniesieniu do tych obszarów Republiki Mołdawii, nad którymi rząd Republiki Mołdawii nie sprawuje faktycznej kontroli, rozpoczyna się w momencie, gdy Republika Mołdawii zapewni pełne wykonanie i egzekwowanie niniejszego Układu lub, odpowiednio, jego tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) na całym swoim terytorium.

3. Rada Stowarzyszenia przyjmuje decyzję dotyczącą terminu zapewnienia pełnego wykonania i egzekwowania niniejszego Układu lub jego tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) na całym terytorium Republiki Mołdawii.

4. Jeżeli jedna ze Stron uzna, że pełne wykonanie i egzekwowanie niniejszego Układu lub jego tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) przestaje być zapewnione na obszarach Republiki Mołdawii, o których mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, Strona ta może złożyć wniosek do Rady Stowarzyszenia o ponowne rozważenie dalszego stosowania odpowiednio niniejszego Układu lub jego tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) w odniesieniu do odnośnych obszarów. Rada Stowarzyszenia bada sytuację i przyjmuje decyzję w sprawie dalszego stosowania niniejszego Układu lub jego tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) w terminie trzech miesięcy od daty otrzymania wniosku. Jeżeli Rada Stowarzyszenia nie przyjmie decyzji w terminie trzech miesięcy od daty otrzymania wniosku, stosowanie niniejszego Układu lub jego tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) zostaje zawieszone w odniesieniu do odnośnych obszarów do dnia przyjęcia decyzji przez Radę Stowarzyszenia.

5. Decyzje Rady Stowarzyszenia na mocy niniejszego artykułu dotyczące stosowania tytułu V (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu dotyczą całego tytułu V i nie mogą obejmować tylko jego poszczególnych części.

Artykuł 463

Depozytariusz Układu

Depozytariuszem niniejszego Układu jest Sekretariat Generalny Rady Unii Europejskiej.

Artykuł 464

Wejście w życie i tymczasowe stosowanie

1. Strony ratyfikują lub zatwierdzają niniejszy Układ zgodnie z własnymi procedurami wewnętrznymi. Dokumenty ratyfikacyjne lub zatwierdzające składa się w Sekretariacie Generalnym Rady Unii Europejskiej.

2. Niniejszy Układ wchodzi w życie w pierwszym dniu drugiego miesiąca po dacie złożenia ostatniego dokumentu ratyfikacyjnego lub zatwierdzającego.

3. Niezależnie od ust. 2 niniejszego artykułu, Unia i Republika Mołdawii zgodnie postanawiają tymczasowo stosować niniejszy Układ w części ustalonej przez Unię, określonej w ust. 4 niniejszego artykułu, oraz zgodnie z właściwymi procedurami wewnętrznymi Stron i ich mającym zastosowanie prawodawstwem.

4. Tymczasowe stosowanie niniejszego Układu staje się skuteczne od pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po dacie otrzymania przez depozytariusza niniejszego Układu następujących dokumentów:

a) od Unii – powiadomienia o zakończeniu procedur niezbędnych w tym celu, wskazującego części Układu, które stosuje się tymczasowo; oraz

b) od Republiki Mołdawii – powiadomienia o ukończeniu procedur niezbędnych do tymczasowego stosowania niniejszego Układu.

5. Do celów stosownych postanowień niniejszego Układu, w tym jego odpowiednich załączników i protokołów, zgodnie z art. 459, wszelkie odniesienia w tych postanowieniach do „daty wejścia w życie niniejszego Układu” rozumie się jako „datę, od której niniejszy Układ stosuje się tymczasowo” zgodnie z ust. 3 niniejszego artykułu.

6. W okresie tymczasowego stosowania nadal stosuje się postanowienia Umowy o partnerstwie i współpracy między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Mołdowy, z drugiej strony, podpisanej w Luksemburgu w dniu 28 listopada 1994 r., która weszła w życie w dniu 1 lipca 1998 r., o ile nie wchodzą one w zakres objęty tymczasowym stosowaniem niniejszego Układu.

7. Każda ze Stron może złożyć depozytariuszowi niniejszego Układu pisemne powiadomienie o zamiarze odstąpienia od tymczasowego stosowania niniejszego Układu. Wypowiedzenie tymczasowego stosowania staje się skuteczne sześć miesięcy po otrzymaniu powiadomienia przez depozytariusza niniejszego Układu.

Artykuł 465

Teksty autentyczne

Niniejszy Układ sporządza się w dwóch egzemplarzach w każdym z następujących języków: angielskim, bułgarskim, chorwackim, czeskim, duńskim, estońskim, fińskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, litewskim, łotewskim, maltańskim, niderlandzkim, niemieckim, polskim, portugalskim, słowackim, słoweńskim, szwedzkim, rumuńskim, węgierskim i włoskim, przy czym każdy z tych tekstów jest jednakowo autentyczny.

W DOWÓD CZEGO, niżej podpisani Pełnomocnicy, należycie w tym celu umocowani, podpisali niniejszy Układ.

Voor het Koninkrijk België

Pour le Royaume de Belgique

Fü r das Königreich Belgien

Deze handtekening verbindt eveneens de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Cette signature engage également la Communauté française, la Communauté flamande, la Communauté germanophone, la Région wallonne, la Ré gion flamande et la Région de Bruxelles-Capitale.

Diese Unterschrift bindet zugleich die Deutschsprachige Gemeinschaft, die Flämische Gemeinschaft, die Französische Gemeinschaft, die Wallonische Region, die Flä mische Region und die Region Brüssel-Hauptstadt.

За Република Б ългария

Za Českou republiku

For Kongeriget Danmark

Fü r die Bundesrepublik Deutschland

Eesti Vabariigi nimel

Thar cheann Na hÉireann

For Ireland

Γ ια την Ελληνικ ή Δημοκρατία

Por el Reino de España

Pour la République française

Za Republiku Hrvatsku

Per la Repubblica italiana

Γ ια την Κυπριακ ή Δημοκρατία

Latvijas Republikas vārdā –

Lietuvos Respublikos vardu

Pour le Grand-Duché de Luxembourg

Magyarorszá g részéről

Għ ar-Repubblika ta' Malta

Voor het Koninkrijk der Nederlanden

Fü r die Republik Österreich

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Pela República Portuguesa

Pentru România

Za Republiko Slovenijo

Za Slovenskú republiku

Suomen tasavallan puolesta

För Republiken Finland

Fö r Konungariket Sverige

For the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

З а Европейск ия съюз
Por la Unión Europea
Za Evropskou unii
For Den Europæiske Union
Für die Europäische Union
Euroopa Liidu nimel
Γι α την Ευρωπαϊκ ή Ένωση
For the European Union
Pour l'Union européenne
Za Europsku uniju
Per l'Unione europea
Eiropas Savienības vārdā –
Europos Sąjungos vardu
Az Európai Unió részéről
Għ all-Unjoni Ewropea
Voor de Europese Unie
W imieniu Unii Europejskiej
Pela União Europeia
Pentru Uniunea Europeană
Za Európsku úniu
Za Evropsko unijo
Euroopan unionin puolesta
Fö r Europeiska unionen
За Европ ейската общ ност за атом на енергия
Por la Comunidad Europea de la Energía Atómica
Za Evropské společenství pro atomovou energii
For Det Europæiske Atomenergifæ llesskab
Für die Europäische Atomgemeinschaft
Euroopa Aatomienergiaühenduse nimel
Γ ια την Ευρωπαϊ κή Κοινότητα Α τομικής Ενέργ ειας
For the European Atomic Energy Community
Pour la Communauté européenne de l'énergie atomique
Za Europsku zajednicu za atomsku energiju
Per la Comunità europea dell'energia atomica
Eiropas Atomenerģijas Kopienas vārdā –
Europos atominés energijos bendrijos vardu
Az Európai Atomenergia-kö zösség részéről
F'isem il-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika
Voor de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie
W imieniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej
Pela Comunidade Europeia da Energia Atómica
Pentru Comunitatea Europeană a Energiei Atomice
Za Európske spoločenstvo pre atómovú energiu
Za Evropsko skupnost za atomsko energtjo
Euroopan atomienergiajä rjestön puolcsta
Fö r Europeiska atomenergigemenskapen
Pentru Republica Moldova

ZAŁĄCZNIK I

DO TYTUŁU III (WOLNOŚĆ, BEZPIECZEŃSTWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ)

Treść załącznika I do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK II

DO ROZDZIAŁU 3 (PRAWO SPÓŁEK, RACHUNKOWOŚĆ I AUDYT ORAZ ŁAD KORPORACYJNY) W TYTULE IV

Treść załącznika II do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK III

DO ROZDZIAŁU 4 (ZATRUDNIENIE, POLITYKA SPOŁECZNA I RÓWNOŚĆ SZANS) W TYTULE IV

Treść załącznika III do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IV

DO ROZDZIAŁU 5 (OCHRONA KONSUMENTÓW) W TYTULE IV

Treść załącznika IV do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK V

DO ROZDZIAŁU 6 (STATYSTYKA) W TYTULE IV

Treść załącznika V do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK VI

DO ROZDZIAŁU 8 (PODATKI) W TYTULE IV

Treść załącznika VI do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK VII

DO ROZDZIAŁU 12 (ROLNICTWO I ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH) W TYTULE IV

Treść załącznika VII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK VIII

DO ROZDZIAŁU 14 (WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE ENERGII) W TYTULE IV

Treść załącznika VIII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IX

DO ROZDZIAŁU 15 (TRANSPORT) W TYTULE IV

Treść załącznika IX do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK X

DO ROZDZIAŁU 15 (TRANSPORT) TYTUŁU IV

Treść załącznika X do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XI

DO ROZDZIAŁU 16 (ŚRODOWISKO)

Treść załącznika XI do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XII

DO ROZDZIAŁU 17 (DZIAŁANIA W DZIEDZINIE KLIMATU) W TYTULE IV

Treść załącznika XII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XIII

DO ROZDZIAŁU 21 (ZDROWIE PUBLICZNE) W TYTULE IV

Treść załącznika XIII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XIV

DO ROZDZIAŁU 25 (WSPÓŁPRACA W OBSZARZE KULTURY, POLITYKI AUDIOWIZUALNEJ I MEDIÓW) W TYTULE IV

Treść załącznika XIV do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XV

ZNOSZENIE CEŁ

Treść załącznika XV do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XVI

WYKAZ PRAWODAWSTWA WRAZ Z HARMONOGRAMEM JEGO ZBLIŻENIA

Treść załącznika XVI do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XVII

ZAKRES

Treść załącznika XVII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XVIII

WYKAZ CHORÓB ZWIERZĄT I ZWIERZĄT AKWAKULTURY PODLEGAJĄCYCH OBOWIĄZKOWI ZGŁASZANIA ORAZ ZWALCZANYCH AGROFAGÓW, OD KTÓRYCH DANE REGIONY MOŻNA UZNAĆ ZA WOLNE

Treść załącznika XVIII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XIX

REGIONALIZACJA/PODZIAŁ NA STREFY, OBSZARY WOLNE OD AGROFAGA I STREFY CHRONIONE

Treść załącznika XIX do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XX

TYMCZASOWE ZATWIERDZANIE ZAKŁADÓW

Treść załącznika XX do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXI

PROCES UZNAWANIA RÓWNOWAŻNOŚCI

Treść załącznika XXI do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXII

KONTROLE PRZYWOZU I OPŁATY ZA INSPEKCJE

Treść załącznika XXII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXIII

CERTYFIKACJA

Treść załącznika XXIII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXIV

ZBLIŻENIE PRZEPISÓW

Treść załącznika XXIV do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXV

STATUS RÓWNOWAŻNOŚCI

Treść załącznika XXV do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXVI

ZBLIŻENIE PRZEPISÓW CELNYCH

Treść załącznika XXVI do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXVII

WYKAZ ZASTRZEŻEŃ DOTYCZĄCYCH PROWADZENIA PRZEDSIĘBIORSTWA;

WYKAZ ZOBOWIĄZAŃ DOTYCZĄCYCH TRANSGRANICZNEGO ŚWIADCZENIA USŁUG;

WYKAZ ZASTRZEŻEŃ DOTYCZĄCYCH PERSONELU KLUCZOWEGO, ABSOLWENTÓW ODBYWAJĄCYCH STAŻ ORAZ SPRZEDAWCÓW BIZNESOWYCH;

WYKAZ ZASTRZEŻEŃ DOTYCZĄCYCH USŁUGODAWCÓW KONTRAKTOWYCH I OSÓB WYKONUJĄCYCH WOLNE ZAWODY

Treść załącznika XXVII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXVIII

ZBLIŻENIE PRZEPISÓW

Treść załącznika XXVIII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXIX

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

Treść załącznika XXIX do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXX

OZNACZENIA GEOGRAFICZNE

Treść załącznika XXX do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXXI

MECHANIZM WCZESNEGO OSTRZEGANIA

Treść załącznika XXXI do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXXII

MECHANIZM MEDIACJI

Treść załącznika XXXII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXXIII

REGULAMIN ROZSTRZYGANIA SPORÓW

Treść załącznika XXXIII do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK XXXIV

KODEKS POSTĘPOWANIA ARBITRÓW I MEDIATORÓW

Treść załącznika XXXIV do pobrania tutaj