KRÓLESTWO BELGII,

REPUBLIKA BUŁGARII,

REPUBLIKA CZESKA,

KRÓLESTWO DANII,

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC,

REPUBLIKA ESTOŃSKA,

IRLANDIA,

REPUBLIKA GRECKA,

KRÓLESTWO HISZPANII,

REPUBLIKA FRANCUSKA,

REPUBLIKA WŁOSKA,

REPUBLIKA CYPRYJSKA,

REPUBLIKA ŁOTEWSKA,

REPUBLIKA LITEWSKA,

WIELKIE KSIĘSTWO LUKSEMBURGA,

WĘGRY,

MALTA,

KRÓLESTWO NIDERLANDÓW,

REPUBLIKA AUSTRII,

RZECZPOSPOLITA POLSKA,

REPUBLIKA PORTUGALSKA,

RUMUNIA,

REPUBLIKA SŁOWENII,

REPUBLIKA SŁOWACKA,

REPUBLIKA FINLANDII,

KRÓLESTWO SZWECJI,

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ,

Umawiające się Strony Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zwane dalej „państwami członkowskimi Unii Europejskiej” ,

oraz

UNIA EUROPEJSKA,

z jednej strony, oraz

REPUBLIKA KOSTARYKI,

REPUBLIKA SALWADORU,

REPUBLIKA GWATEMALI,

REPUBLIKA HONDURASU,

REPUBLIKA NIKARAGUI,

REPUBLIKA PANAMY, zwane dalej „Ameryką Środkową”,

z drugiej strony,

UWZGLĘDNIAJĄC tradycyjne historyczne, kulturalne, polityczne, gospodarcze i społeczne więzi między Stronami oraz chęć zacieśnienia łączących je stosunków w oparciu o wspólne zasady i wartości, wykorzystując istniejące mechanizmy, które regulują stosunki między Stronami oraz chęć do skonsolidowania, pogłębienia i wielostronnego rozwoju powiązań między oboma regionami w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w duchu wzajemnego szacunku, równości, braku dyskryminacji, solidarności i obopólnego interesu;

ZWAŻYWSZY na fakt, że pozytywny rozwój sytuacji w obu regionach w dwóch ostatnich dziesięcioleciach umożliwił promowanie wspólnych celów i kwestii leżących we wspólnym interesie oraz wejście w nową fazę stosunków, zacieśnionych, nowoczesnych i stałych, w celu utworzenia stowarzyszenia obu regionów, które odpowiada na obecne wewnętrzne wyzwania i nową sytuację międzynarodową;

PODKREŚLAJĄC znaczenie, jakie Strony przywiązują do konsolidacji dialogu politycznego i procesu współpracy gospodarczej, istniejącej w ramach dialogu z San José, zapoczątkowanego w 1984 r. i wielokrotnie odnawianego;

PRZYPOMINAJĄC konkluzje szczytu w Wiedniu w 2006 r., w tym zobowiązania podjęte przez Amerykę Środkową w zakresie pogłębienia regionalnej integracji gospodarczej;

UZNAJĄC postępy osiągnięte w procesie integracji gospodarczej Ameryki Środkowej, takie jak ratyfikacja Convenio Marco para el Establecimiento de la Unión Aduanera Centroamericana oraz Tratado sobre Inversión y Comercio de Servicios, a także utworzenie mechanizmu jurysdykcyjnego zapewniającego wdrożenie regionalnej legislacji gospodarczej w całym regionie Ameryki Środkowej;

POTWIERDZAJĄC poszanowanie dla zasad demokracji i podstawowych praw człowieka, zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka;

PRZYWOŁUJĄC swoje zaangażowanie na rzecz zasady państwa prawa i dobrych rządów;

WYZNAJĄC zasadę wspólnej odpowiedzialności i przeświadczeni o znaczeniu zapobiegania zażywaniu narkotyków i zmniejszania ich negatywnego wpływu, w tym walki z nielegalną uprawą, produkcją, przetwarzaniem i handlem narkotykami i ich prekursorami, oraz praniem pieniędzy;

STWIERDZAJĄC, że postanowienia niniejszej Umowy wchodzące w zakres tytułu V część III Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wiążą Zjednoczone Królestwo i Irlandię jako odrębne Umawiające się Strony, nie zaś jako część Unii Europejskiej, chyba że Unia Europejska wraz ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią wspólnie poinformują republiki Strony AŚ, że Zjednoczone Królestwo lub Irlandia są nimi związane jako część Unii Europejskiej zgodnie z Protokołem nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jeżeli Zjednoczone Królestwo lub Irlandia przestaną być związane Umową jako część Unii Europejskiej zgodnie z art. 4a protokołu nr 21, Unia Europejska wraz ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią natychmiast poinformują republiki Strony AŚ o wszelkich zmianach w ich stanowisku, w którym to przypadku pozostaną nadal związane postanowieniami niniejszej Umowy indywidualnie. To samo dotyczy Danii, zgodnie z Protokołem w sprawie stanowiska Danii załączonym do wspomnianych Traktatów;

PODKREŚLAJĄC swoje zaangażowanie w prowadzenie wspólnych działań, zmierzających do osiągnięcia wyznaczonych celów, jakimi są eliminacja ubóstwa, tworzenie nowych miejsc pracy, sprawiedliwy i zrównoważony rozwój, w tym kwestie podatności na klęski żywiołowe, zachowania środowiska i jego ochrony oraz bioróżnorodności, a także stopniowej integracji republik Strony AŚ z gospodarką światową;

POTWIERDZAJĄC znaczenie, jakie Strony przywiązują do postanowień i zasad regulujących handel międzynarodowy, w szczególności tych zawartych w porozumieniu z Marrakeszu z dnia 15 kwietnia 1994 r. ustanawiającym Światową Organizację Handlu (zwanym dalej „ Porozumieniem WTO”) oraz porozumień wielostronnych załączonych do Porozumienia WTO, a także do potrzeby stosowania ich w sposób przejrzysty i niedyskryminacyjny;

UWZGLĘDNIAJĄC różnicę w poziomie rozwoju gospodarczego i społecznego między republikami Strony AŚ a Unią Europejską (Strona UE) oraz wspólny cel wzmocnienia procesu rozwoju gospodarczego i społecznego w Ameryce Środkowej;

PRAGNĄC wzmocnić stosunki gospodarcze, w szczególności handel i inwestycje, wzmacniając i poprawiając obecny poziom dostępu republik Strony AŚ do rynku Unii Europejskiej, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu gospodarczego w Ameryce Środkowej i zmniejszenia asymetrii, które istnieją między oboma regionami;

PRZEKONANI, że niniejsza Umowa stworzy klimat sprzyjający rozwojowi zrównoważonych stosunków gospodarczych między nimi, szczególnie w sektorach handlu i inwestycji, które mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju gospodarczego i społecznego oraz dla innowacji i modernizacji technologicznej;

PODKREŚLAJĄC potrzebę oparcia się na zasadach, celach i mechanizmach, które regulują stosunki między oboma regionami, w szczególności Umowie o dialogu politycznym i współpracy między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi a Republikami Kostaryki, Salwadoru, Gwatemali, Hondurasu, Nikaragui i Panamy podpisanej w 2003 r. (zwanej dalej „Umową o dialogu politycznym i współpracy z 2003 r.”), a także umowie ramowej o współpracy z 1993 r. podpisanej między tymi samymi stronami;

ŚWIADOMI konieczności promowania w obu regionach zrównoważonego rozwoju poprzez partnerstwo na rzecz rozwoju, w którym uczestniczyłyby wszystkie zainteresowane strony, w tym społeczeństwo obywatelskie i sektor prywatny, zgodnie z zasadami określonymi w konsensusie z Monterrey i deklaracji z Johannesburga oraz planie realizacji z Johannesburga;

POTWIERDZAJĄC, że państwa, korzystając z suwerennego prawa do eksploatacji własnych zasobów naturalnych zgodnie z własną polityką ochrony środowiska i rozwoju, powinny propagować zrównoważony rozwój;

W TROSCE o potrzebę prowadzenia kompleksowego dialogu dotyczącego migracji dla zacieśnienia współpracy między oboma regionami w zakresie migracji w ramach części niniejszej Umowy dotyczących dialogu politycznego i współpracy oraz zapewnienia skutecznego promowania i skutecznej ochrony praw człowieka wszystkich migrantów;

UZNAJĄC, że żadne z postanowień niniejszej Umowy nie odnosi się do stanowiska Stron w trwających lub przyszłych, dwustronnych lub wielostronnych negocjacjach handlowych, ani nie jest interpretowane lub rozumiane w taki sposób;

PODKREŚLAJĄC wolę współpracy na forach międzynarodowych w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

MAJĄC NA UWADZE strategiczne partnerstwo Unii Europejskiej z Ameryką Łacińską i państwami Karaibów, zawiązane na szczycie w Rio w 1999 r. i potwierdzone na szczycie w Madrycie w 2002 r., na szczycie w Guadalajarze w 2004 r., na szczycie w Wiedniu w 2006 r., na szczycie w Limie w 2008 r. oraz na szczycie w Madrycie w 2010 r.;

UWZGLĘDNIAJĄC deklarację z Madrytu z maja 2010 r.,

POSTANAWIAJĄ ZAWRZEĆ NINIEJSZĄ UMOWĘ:

CZĘŚĆ I

POSTANOWIENIA OGÓLNE I INSTYTUCJONALNE

TYTUŁ I

CHARAKTER I ZAKRES NINIEJSZEJ UMOWY

Artykuł 1

Zasady

1. Poszanowanie zasad demokracji i podstawowych praw człowieka, zawartych w Powszechnej deklaracji praw człowieka, oraz zasady państwa prawa, stanowi fundament polityki wewnętrznej i międzynarodowej obu Stron oraz zasadniczy element niniejszej Umowy.

2. Strony zobowiązują się promować zrównoważony rozwój, który stanowi nadrzędną zasadę wdrożenia niniejszej Umowy uwzględniając w szczególności milenijne cele rozwoju. Strony zapewniają zachowanie odpowiedniej równowagi między gospodarczymi, społecznymi i środowiskowymi aspektami zrównoważonego rozwoju.

3. Strony potwierdzają przywiązanie do dobrego rządzenia i praworządności, z czym wiąże się w szczególności pierwszeństwo prawa, rozdział władz, niezawisłość sądownictwa, jasne procedury decyzyjne na poziomie władz publicznych, przejrzyste i odpowiedzialne instytucje, należyte i przejrzyste zarządzanie sprawami publicznymi na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym oraz wdrożenie środków mających na celu zapobieganie i zwalczanie korupcji.

Artykuł 2

Cele

Strony zgadzają się, że celami niniejszej Umowy są:

a) wzmocnienie i konsolidacja stosunków między Stronami poprzez stowarzyszenie oparte na trzech niezależnych i zasadniczych częściach: dialogu politycznym, współpracy i handlu, opartych na wzajemnym poszanowaniu, wzajemności i wspólnym interesie. Przy wdrażaniu niniejszej Umowy wykorzystuje się w pełni uregulowania instytucjonalne i mechanizmy uzgodnione przez Strony;

b) rozwój uprzywilejowanego partnerstwa opartego na wartościach, zasadach i wspólnych celach, w szczególności poszanowaniu i propagowaniu demokracji i praw człowieka, zrównoważonym rozwoju, dobrym rządzeniu i praworządności, ze zobowiązaniem do propagowania i ochrony tych wartości i zasad na arenie światowej w sposób przyczyniający się do wzmocnienia multilateralizmu;

c) pogłębienie współpracy między oboma regionami w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w celu osiągnięcia bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego rozwoju gospodarczego i społecznego w obu regionach;

d) rozszerzenie i zróżnicowanie stosunków handlowych między oboma regionami zgodnie z Porozumieniem WTO oraz szczegółowymi celami i postanowieniami, określonymi w części IV niniejszej Umowy, które powinno się przyczynić do większego wzrostu gospodarczego, stopniowej poprawy jakości życia w obu regionach oraz lepszej integracji obu regionów w gospodarce światowej;

e) wzmocnienie i pogłębienie procesu stopniowej integracji regionalnej w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w celu ułatwienia wdrożenia niniejszej Umowy;

f) wzmocnienie dobrosąsiedzkich stosunków i zasady pokojowego rozstrzygania sporów;

g) rozwój, a przynajmniej utrzymanie poziomu dobrych rządów, standardów socjalnych, pracowniczych i środowiskowych poprzez skuteczne wdrożenie międzynarodowych konwencji, do których należą Strony w chwili wejścia w życie niniejszej Umowy; oraz

h) wspieranie zwiększonej wymiany handlowej i inwestycji między Stronami, z uwzględnieniem specjalnego i zróżnicowanego traktowania w celu zmniejszenia strukturalnych asymetrii istniejących między oboma regionami.

Artykuł 3

Zakres

Strony traktują się jako równe. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie może być interpretowane w sposób naruszający suwerenność republik Strony AŚ.

TYTUŁ II

RAMY INSTYTUCJONALNE

Artykuł 4

Rada Stowarzyszenia

1. Niniejszym ustanawia się Radę Stowarzyszenia, która nadzoruje osiąganie celów niniejszej Umowy oraz jej wdrożenie. Rada Stowarzyszenia zbiera się na szczeblu ministerialnym w regularnych odstępach czasu, nieprzekraczających okresu dwóch lat, i nadzwyczajnie w każdym przypadku, gdy wymagają tego okoliczności, jeżeli Strony wyrażają na to zgodę. Rada Stowarzyszenia zbiera się w stosownych i uzgodnionych przez obie Strony przypadkach na szczeblu szefów państw lub rządów. Ponadto, aby wzmocnić dialog polityczny i zwiększyć jego skuteczność zachęca się do organizowania posiedzeń ad hoc na szczeblu roboczym.

2. Rada Stowarzyszenia bada wszelkie zasadnicze kwestie, powstałe w ramach niniejszej Umowy, jak również wszelkie inne kwestie dwustronne, wielostronne lub międzynarodowe, będące przedmiotem wspólnego zainteresowania.

3. Rada Stowarzyszenia bada również propozycje i zalecenia Stron, dotyczące ulepszenia stosunków ustanowionych na mocy niniejszej Umowy.

Artykuł 5

Skład Rady Stowarzyszenia i jej regulamin wewnętrzny

1. Rada Stowarzyszenia składa się z przedstawicieli Strony UE oraz każdej z republik Strony AŚ na szczeblu ministerialnym, zgodnie z odpowiednimi ustaleniami wewnętrznymi Stron i z uwzględnieniem konkretnych spraw (dialog polityczny, współpraca lub handel) rozpatrywanych na danym posiedzeniu.

2. Rada Stowarzyszenia ustanawia swój regulamin wewnętrzny.

3. Członkowie Rady Stowarzyszenia mogą być zastępowani zgodnie z warunkami określonymi w jej regulaminie wewnętrznym.

4. Radzie Stowarzyszenia przewodniczy kolejno przedstawiciel Strony UE, z jednej strony, oraz przedstawiciel jednej z republik Strony AŚ, z drugiej strony, zgodnie z zasadami określonymi w jej regulaminie wewnętrznym.

Artykuł 6

Uprawnienia do podejmowania decyzji

1. Dla osiągnięcia celów niniejszej Umowy Rada Stowarzyszenia ma prawo do podejmowania decyzji w przypadkach przewidzianych w niniejszej Umowie.

2. Podjęte decyzje wiążą Strony, które podejmują wszelkie środki, niezbędne do ich wykonania zgodnie z regulaminem wewnętrznym i procedurami prawnymi każdej ze Stron.

3. Rada Stowarzyszenia może również formułować odpowiednie zalecenia.

4. Rada Stowarzyszenia przyjmuje decyzje i wydaje zalecenia na podstawie wzajemnego porozumienia między Stronami. W przypadku republik Strony AŚ przyjmowanie decyzji i wydawanie zaleceń wymaga ich konsensusu.

5. Procedura ustanowiona w ust. 4 ma zastosowanie do wszystkich pozostałych organów zarządzających utworzonych na mocy niniejszej Umowy.

Artykuł 7

Komitet Stowarzyszenia

1. Radę Stowarzyszenia wspiera w wykonywaniu jej obowiązków Komitet Stowarzyszenia składający się z przedstawicieli Strony UE oraz każdej z republik Strony AŚ na szczeblu wyższych urzędników, z uwzględnieniem konkretnych spraw (dialog polityczny, współpraca lub handel) rozpatrywanych na danym posiedzeniu.

2. Komitet Stowarzyszenia jest odpowiedzialny za wdrożenie niniejszej Umowy.

3. Rada Stowarzyszenia ustanawia regulamin wewnętrzny Komitetu Stowarzyszenia.

4. Komitet Stowarzyszenia uprawniony jest do podejmowania decyzji w przypadkach przewidzianych w niniejszej Umowie lub w przypadku gdy uprawnienia te zostały mu przekazane przez Radę Stowarzyszenia. W takim wypadku Komitet Stowarzyszenia podejmuje decyzje zgodnie z warunkami ustanowionymi w art. 4-6.

5. Komitet Stowarzyszenia zasadniczo zbiera się raz w roku w celu dokonania całościowego przeglądu wdrożenia niniejszej Umowy, w terminie i według porządku dziennego uzgodnionego z wyprzedzeniem przez Strony, jednego roku w Brukseli, a kolejnego roku w Ameryce Środkowej. Dodatkowe posiedzenia mogą zostać zwołane za obopólną zgodą, na wniosek jednej ze Stron. Komitetowi Stowarzyszenia przewodniczy przemiennie przedstawiciel każdej ze Stron.

Artykuł 8

Podkomitety

1. Komitetowi Stowarzyszenia towarzyszą w wykonywaniu jego obowiązków podkomitety, ustanowione w niniejszej Umowie.

2. Komitet Stowarzyszenia może podjąć decyzję o utworzeniu dodatkowego podkomitetu. Komitet Stowarzyszenia może podjąć decyzję o zmianie zadania powierzonego podkomitetowi lub o jego rozwiązaniu.

3. Podkomitety spotykają się na odpowiednim szczeblu raz w roku lub na wniosek jednej ze Stron lub Komitetu Stowarzyszenia. Posiedzenia z osobistym udziałem członków odbywają się na przemian w Brukseli i w Ameryce Środkowej. Posiedzenia mogą się również odbywać przy użyciu wszelkich środków technicznych dostępnych Stronom.

4. Podkomitetom przewodniczy kolejno przedstawiciel Strony UE, z jednej strony, oraz przedstawiciel jednej z republik Strony AŚ, z drugiej strony, przez okres jednego roku.

5. Utworzenie lub istnienie podkomitetów nie stanowi dla Stron przeszkody w przedkładaniu dowolnych spraw bezpośrednio Komitetowi Stowarzyszenia.

6. Rada Stowarzyszenia przyjmuje regulamin wewnętrzny, który ustala skład i obowiązki tych podkomitetów i sposób ich funkcjonowania, o ile nie określa tego niniejsza Umowa.

7. Niniejszym ustanawia się Podkomitet ds. Współpracy. Podkomitet ten towarzyszy Radzie Stowarzyszenia w wykonywaniu jej obowiązków dotyczących części III niniejszej Umowy. Jego zadania obejmują również:

a) zajmowanie się wszelkimi sprawami związanymi ze współpracą zleconymi przez Komitet Stowarzyszenia;

b) monitorowanie wdrożenia części III niniejszej Umowy;

c) omawianie wszelkich kwestii związanych ze współpracą, które mogą mieć wpływ na stosowanie części III niniejszej Umowy.

Artykuł 9

Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia

1. Niniejszym ustanawia się Komisję Parlamentarną Stowarzyszenia. Składa się ona z członków Parlamentu Europejskiego, z jednej strony, oraz z członków Parlamento Centroamericano (PARLACEN), a w przypadku republik Strony AŚ, które nie są członkami PARLACEN, przedstawicieli powołanych przez ich odpowiedni Kongres Narodowy, z drugiej strony, którzy spotykają się i wymieniają poglądy. Komisja określa częstotliwość swoich posiedzeń i przewodniczą jej na przemian obie Strony.

2. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia uchwala swój regulamin wewnętrzny.

3. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może się zwrócić do Rady Stowarzyszenia o przekazanie istotnych informacji, dotyczących wdrożenia niniejszej Umowy. Rada Stowarzyszenia dostarcza Komisji wymagane informacje.

4. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia jest informowana o decyzjach i zaleceniach Rady Stowarzyszenia.

5. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może kierować zalecenia do Rady Stowarzyszenia.

Artykuł 10

Wspólny Komitet Konsultacyjny

1. Niniejszym ustanawia się Wspólny Komitet Konsultacyjny, jako organ doradczy Rady Stowarzyszenia. Jego zadaniem jest przedstawianie Radzie opinii organizacji społeczeństwa obywatelskiego dotyczących wdrażania niniejszej Umowy bez uszczerbku dla innych procesów zgodnie z art. 11. Dodatkowym zadaniem Wspólnego Komitetu Konsultacyjnego jest przyczynianie się do wspierania dialogu i współpracy między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w Unii Europejskiej i takimi organizacjami w Ameryce Środkowej.

2. Wspólny Komitet Konsultacyjny składa się z równej liczby przedstawicieli Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, z jednej strony, oraz przedstawicieli Comité Consultivo del Sistema de la Integración Centroamericana (CC-SICA) i Comité Consultivo de Integración Económica (CCIE), z drugiej strony.

3. Wspólny Komitet Konsultacyjny przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

Artykuł 11

Społeczeństwo obywatelskie

1. Strony promują spotkania przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego Unii Europejskiej i Ameryki Środkowej, obejmujące środowisko akademickie, partnerów społecznych i gospodarczych raz organizacje pozarządowe.

2. Strony wzywają do regularnych spotkań z tymi przedstawicielami, aby informować ich o wdrażaniu niniejszej Umowy oraz zbierać ich sugestie w tym względzie.

CZĘŚĆ II

DIALOG POLITYCZNY

Artykuł 12

Cele

Strony zgadzają się, że celami dialogu politycznego między republikami Strony AŚ a Stroną UE są:

a) ustanowienie uprzywilejowanego partnerstwa opartego w szczególności na poszanowaniu i propagowaniu demokracji, pokoju, praw człowieka, dobrego rządzenia, praworządności i zrównoważonego rozwoju;

b) ochrona wspólnych wartości, zasad i celów poprzez ich promowanie na poziomie międzynarodowym, zwłaszcza na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych;

c) wzmocnienie Organizacji Narodów Zjednoczonych, jako głównego elementu systemu wielostronnego, aby umożliwić jej skuteczne sprostanie globalnym wyzwaniom;

d) nasilenie dialogu politycznego, aby umożliwić szeroką wymianę poglądów, stanowisk i informacji prowadzącą do wspólnych inicjatyw na poziomie międzynarodowym;

e) współpraca w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w celu koordynacji stanowisk oraz podejmowania wspólnych inicjatyw we wspólnym interesie na właściwych forach międzynarodowych.

Artykuł 13

Obszary

1. Strony postanawiają, że dialog polityczny obejmuje wszystkie kwestie będące przedmiotem wspólnego zainteresowania na poziomie regionalnym lub międzynarodowym.

2. Dialog polityczny między Stronami toruje drogę dla nowych inicjatyw, umożliwiających realizację wspólnych celów i tworzenie wspólnych podstaw w dziedzinach takich jak: integracja regionalna; praworządność; dobre rządy; demokracja; prawa człowieka; promowanie i ochrona praw i podstawowych wolności ludów tubylczych i należących do nich osób, uznanych w Deklaracji praw ludów tubylczych przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych; równe szanse i równouprawnienie płci; struktura i ukierunkowywanie współpracy międzynarodowej; migracje; ograniczanie ubóstwa i spójność społeczna; podstawowe normy pracy; ochrona środowiska i zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi; bezpieczeństwo i stabilność w regionie, w tym walka z brakiem bezpieczeństwa obywateli; korupcja; narkotyki; międzynarodowa przestępczość zorganizowana; nielegalny handel bronią strzelecką i lekką, oraz amunicją do nich; walka z terroryzmem; zapobieganie konfliktom i ich pokojowe rozwiązywanie.

3. Dialog określony w części II obejmuje również międzynarodowe konwencje o prawach człowieka, dobre rządy, podstawowe normy pracy i środowisko, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami przyjętymi przez Strony i porusza w szczególności kwestię ich skutecznego wdrożenia.

4. Strony mogą uzgodnić w każdym momencie dodanie dowolnego innego tematu jako obszaru dialogu politycznego.

Artykuł 14

Rozbrojenie

1. Strony postanawiają współpracować i przyczyniać się do umacniania systemu wielostronnego w obszarze konwencjonalnego rozbrojenia, poprzez pełne poszanowanie i realizację na poziomie krajowym istniejących zobowiązań w ramach traktatów i układów międzynarodowych o rozbrojeniu konwencjonalnym, jak również innych zobowiązań międzynarodowych w tej dziedzinie.

2. Strony w szczególności będą wspierać pełne wdrożenie i upowszechnianie Konwencji o zakazie użycia, składowania, produkcji i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu i Konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych (CCW) i jej protokołów.

3. Ponadto Strony uznają, że nielegalna produkcja broni strzeleckiej i lekkiej, jej transfer i obrót nią, w tym amunicją do tej broni, a także nadmierne jej gromadzenie oraz niekontrolowane rozprzestrzenianie nadal stwarzają poważne zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Dlatego Strony postanawiają współpracować w zwalczaniu nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką oraz amunicją do tej broni i ich nadmiernego gromadzenia, a także zgadzają się współpracować, aby uregulować legalny handel bronią konwencjonalną.

4. Strony postanawiają zatem przestrzegać zobowiązań dotyczących rozwiązania wszystkich aspektów nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką, w tym amunicją do niej, oraz w pełni wywiązywać się z tych zobowiązań w ramach istniejących porozumień międzynarodowych i obowiązujących rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz zobowiązań w ramach innych instrumentów międzynarodowych mających zastosowanie w tej dziedzinie, takich jak program działania ONZ dotyczący broni strzeleckiej i lekkiej.

Artykuł 15

Broń masowego rażenia

1. Strony uznają, że rozprzestrzenianie jądrowej, chemicznej i biologicznej broni masowego rażenia oraz środków jej przenoszenia, zarówno wśród państw, jak i innych podmiotów, stanowi jedno z największych niebezpieczeństw dla stabilności międzynarodowej i bezpieczeństwa.

2. Strony postanawiają zatem współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia, poprzez pełne poszanowanie i realizację na poziomie krajowym zobowiązań podjętych przez Strony w ramach traktatów i układów międzynarodowych o rozbrojeniu i nierozprzestrzenianiu, jak również innych zobowiązań międzynarodowych w tej dziedzinie.

3. Strony zgadzają się, że niniejsze postanowienie stanowi zasadniczy element niniejszej Umowy.

4. Ponadto Strony zgadzają się współpracować i przyczyniać się do osiągnięcia celu, jakim jest przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia poprzez:

a) podejmowanie kroków mających na celu, stosownie do okoliczności, podpisanie lub ratyfikację wszystkich innych odpowiednich instrumentów międzynarodowych bądź też przystąpienie do nich oraz ich pełną realizację i poszanowanie;

b) ustanowienie skutecznego krajowego systemu kontroli wywozu oraz kontrolowanie wywozu i tranzytu towarów mających związek z bronią masowego rażenia, w tym kontrolowanie wykorzystywania technologii podwójnego zastosowania, a także ustanowienie skutecznych sankcji w przypadku naruszenia kontroli wywozu.

5. Strony zgadzają się na ustanowienie regularnego dialogu politycznego, towarzyszącego współpracy w tej dziedzinie i konsolidującego ją.

Artykuł 16

Walka z terroryzmem

1. Strony potwierdzają znaczenie walki z terroryzmem i zgadzają się współpracować przy zapobieganiu aktom terroryzmu i zwalczaniu takich aktów, zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym, prawami człowieka i prawem dotyczącym uchodźców oraz stosownymi konwencjami i instrumentami międzynarodowymi, stosownymi rezolucjami Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak również własnymi odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz Globalną Strategią Zwalczania Terroryzmu ONZ, zawartą w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych nr 60/288 z dnia 8 września 2006 r.

2. Czynią tak w szczególności:

a) w ramach pełnego wdrożenia konwencji i instrumentów międzynarodowych, łącznie ze wszystkimi odpowiednimi rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych oraz rezolucjami Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych;

b) poprzez wymianę informacji o grupach terrorystycznych oraz ich sieciach wsparcia zgodnie z prawem międzynarodowym i krajowym;

c) poprzez współpracę dotyczącą środków i metod stosowanych w celu zwalczania terroryzmu, w tym w dziedzinie szkoleń i technologii, oraz wymianę doświadczeń związanych z zapobieganiem terroryzmowi oraz z obszarem ochronnym w walce z terroryzmem;

d) poprzez wymianę opinii w sprawie ram prawnych i najlepszych praktyk oraz pomoc techniczną i administracyjną;

e) poprzez wymianę informacji zgodnie z ich odpowiednim prawodawstwem;

f) poprzez pomoc techniczną i szkolenia dotyczące metod prowadzenia dochodzeń, technologię informacyjną, schematy protokołów dotyczących zapobiegania, alarmy i skuteczną odpowiedź na zagrożenia lub działania terrorystyczne; oraz

g) poprzez wymianę opinii w sprawie modeli zapobiegania dotyczących innych nielegalnych działań związanych z terroryzmem, takich jak między innymi pranie pieniędzy, nielegalny handel bronią palną, fałszowanie dokumentów tożsamości i handel ludźmi.

Artykuł 17

Poważne przestępstwa wzbudzające zaniepokojenie społeczności międzynarodowej

1. Strony ponownie potwierdzają, że najpoważniejsze przestępstwa wzbudzające zaniepokojenie całej społeczności międzynarodowej nie powinny pozostawać bezkarne, a ich ściganie zapewnia się poprzez odpowiednie środki albo na poziomie krajowym, albo międzynarodowym, w tym poprzez Międzynarodowy Trybunał Karny.

2. Strony uznają, że ustanowienie i skuteczne funkcjonowanie Międzynarodowego Trybunału Karnego stanowi istotne osiągnięcie dla pokoju i sprawiedliwości na świecie, a Trybunał umożliwia skuteczne prowadzenie dochodzeń i ściganie sprawców najpoważniejszych przestępstw wzbudzających zaniepokojenie całej wspólnoty międzynarodowej, w przypadku gdy sądy krajowe nie chcą lub nie mogą tego uczynić, biorąc pod uwagę komplementarność Międzynarodowego Trybunału Karnego wobec krajowej jurysdykcji karnej.

3. Strony postanawiają współpracować, aby promować powszechne przestrzeganie statutu rzymskiego poprzez:

a) podejmowanie dalszych kroków w celu wdrożenia statutu rzymskiego oraz ratyfikacji i wdrożenia powiązanych z nim instrumentów (takich jak Umowa o przywilejach i immunitetach Międzynarodowego Trybunału Karnego);

b) wymianę doświadczeń z partnerami regionalnymi w przyjmowaniu dostosowań prawnych wymaganych w celu ratyfikacji i wdrożenia statutu rzymskiego; oraz

c) wprowadzanie środków w celu zachowania integralności statutu rzymskiego.

4. Każde państwo suwerennie decyduje o najwłaściwszym momencie przystąpienia do statutu rzymskiego.

Artykuł 18

Finansowanie na rzecz rozwoju

1. Strony zgadzają się wspierać międzynarodowe wysiłki na rzecz promowania polityki i przepisów w zakresie finansowania rozwoju i wzmacniania współpracy, aby osiągnąć uzgodnione na szczeblu międzynarodowym cele rozwoju, w tym milenijne cele rozwoju oraz zobowiązania porozumienia z Monterrey oraz innych odpowiednich forów.

2. W tym celu i zmierzając do promowania społeczeństwa sprzyjającego w większym stopniu integracji społecznej Strony uznają potrzebę rozwoju nowych i innowacyjnych mechanizmów finansowania.

Artykuł 19

Migracja

1. Strony potwierdzają znaczenie, jakie przywiązują do wspólnego zarządzania przepływem migracji między ich terytoriami. Uznając, że ubóstwo jest jedną z podstawowych przyczyn migracji i w celu zacieśnienia współpracy, Strony prowadzą kompleksowy dialog, obejmujący wszystkie zagadnienia związane z migracją, w tym nielegalną migrację, przepływy uchodźców, przemyt i handel ludźmi jak również uwzględnienie zagadnień migracji, w tym drenażu mózgów, w krajowych strategiach rozwoju gospodarczego i społecznego obszarów, z których pochodzą migranci, mając na uwadze także historyczne i kulturowe więzi między oboma regionami.

2. Strony zgadzają się zapewnić skuteczne korzystanie z praw człowieka, ochronę i promowanie tych praw dla wszystkich migrantów oraz zasady sprawiedliwości i przejrzystości przy równym traktowaniu migrantów i podkreślają znaczenie walki z rasizmem, dyskryminacją, ksenofobią i innymi formami nietolerancji.

Artykuł 20

Środowisko

1. Strony wspierają dialog w obszarach środowiska i zrównoważonego rozwoju poprzez wymianę informacji i popieranie inicjatyw w zakresie lokalnych i globalnych problemów środowiskowych, uznając zasadę wspólnej, lecz zróżnicowanej odpowiedzialności określoną w Deklaracji z Rio w sprawie środowiska i rozwoju z 1992 r.

2. Celem tego dialogu jest między innymi walka z zagrożeniem zmianą klimatu, zachowanie różnorodności biologicznej, ochrona lasów i zrównoważona gospodarka leśna, aby między innymi zmniejszyć emisje spowodowane wylesianiem i degradację lasów, ochrona zasobów wodnych i morskich, zlewisk i terenów podmokłych, badania nad paliwami alternatywnymi i technologiami w zakresie energii odnawialnej oraz ich rozwój, a także reforma zarządzania środowiskiem w celu zwiększenia jego skuteczności.

Artykuł 21

Bezpieczeństwo obywateli

Strony prowadzą dialog dotyczący bezpieczeństwa obywateli, który ma zasadnicze znaczenie dla wspierania rozwoju ludzkiego, demokracji, dobrych rządów oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności. Uznają one, że bezpieczeństwo obywateli wykracza poza granice państw i regionów, a w związku z tym wymaga szerszego dialogu i współpracy w tej dziedzinie.

Artykuł 22

Dobre rządy w dziedzinie opodatkowania

W celu umacniania i rozwijania działalności gospodarczej uwzględniając przy tym konieczność opracowania odpowiednich ram regulacyjnych Strony uznają i zobowiązują się do wdrażania wspólnych i uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym zasad dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania.

Artykuł 23

Wspólny Kredytowy Fundusz Gospodarczy i Finansowy

1. Strony są zgodne co do znaczenia wzmożenia wysiłków na rzecz ograniczenia ubóstwa i wspierania rozwoju Ameryki Środkowej, w szczególności jej najbiedniejszych obszarów i populacji.

2. Strony postanawiają zatem podjąć negocjacje w sprawie utworzenia wspólnego mechanizmu gospodarczego i finansowego, obejmującego między innymi interwencję Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), instrumentu inwestycyjnego dla Ameryki Łacińskiej (LAIF) oraz pomoc techniczną regionalnego programu współpracy Ameryki Środkowej. Mechanizm ten pomaga zmniejszyć ubóstwo, wspiera rozwój i ogólny dobrobyt Ameryki Środkowej, a także daje impuls do wzrostu społeczno-gospodarczego oraz pogłębienia zrównoważonych stosunków między oboma regionami.

3. W tym celu powołano grupę roboczą dla obu regionów. Mandat tej grupy obejmuje zbadanie możliwości utworzenia takiego mechanizmu oraz sposób jego funkcjonowania.

CZĘŚĆ III

WSPÓŁPRACA

Artykuł 24

Cele

1. Ogólnym celem współpracy jest wsparcie wdrożenia niniejszej Umowy w celu wprowadzenia skutecznego partnerstwa między oboma regionami poprzez sprzyjające temu zamierzeniu zasoby, mechanizmy, narzędzia i procedury.

2. Pierwszeństwo przyznaje się następującym celom, szerzej omówionym w tytułach I– IX niniejszej części:

a) wzmacnianie pokoju i bezpieczeństwa;

b) przyczynianie się do umocnienia instytucji demokratycznych, dobrych rządów i pełnego obowiązywania zasady państwa prawa, równouprawnienia płci, wszystkich form niedyskryminacji, różnorodności kulturowej, pluralizmu, promowania i poszanowania praw człowieka, podstawowych wolności, przejrzystości oraz uczestnictwa obywateli;

c) przyczynianie się do spójności społecznej poprzez zmniejszanie ubóstwa, nierówności, wykluczenia społecznego i wszystkich form dyskryminacji, aby poprawić jakość życia obywateli Ameryki Środkowej i Unii Europejskiej;

d) promowanie wzrostu gospodarczego, aby wesprzeć zrównoważony rozwój, zmniejszyć dysproporcje pomiędzy Stronami i na ich terytorium oraz rozwijanie synergii między oboma regionami;

e) pogłębienie procesu integracji regionalnej w Ameryce Środkowej poprzez wzmocnienie potencjału wdrożenia niniejszej Umowy i uzyskiwania z niej korzyści, przyczyniając się w ten sposób do rozwoju gospodarczego, społecznego i politycznego całego regionu Ameryki Środkowej;

f) wzmacnianie mocy produkcyjnych i zdolności w zakresie zarządzania oraz poprawa konkurencyjności otwierające możliwości handlowe i inwestycyjne dla wszystkich podmiotów gospodarczych i społecznych w obydwu regionach.

3. Strony realizują politykę i wprowadzają środki zmierzając do osiągnięcia określonych powyżej celów. Środki te mogą obejmować innowacyjne mechanizmy finansowania, które mają się przyczynić się do osiągnięcia milenijnych celów rozwoju i innych uzgodnionych na forum międzynarodowym celów rozwoju, zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi w ramach porozumienia z Monterrey i kolejnych forów.

Artykuł 25

Zasady

Współpraca między Stronami opiera się na następujących zasadach:

a) współpraca wspiera i uzupełnia wysiłki stowarzyszonych państw i regionów w realizacji priorytetów określonych przez ich własną politykę i strategie rozwoju, bez uszczerbku dla działań prowadzonych przez ich społeczeństwo obywatelskie;

b) współpraca jest wynikiem dialogu między stowarzyszonymi państwami i regionami;

c) Strony wspierają udział społeczeństwa obywatelskiego i władz lokalnych w swojej polityce rozwoju i współpracy;

d) działania w ramach współpracy prowadzone są na poziomie regionalnym i krajowym i uzupełniają się, aby sprzyjać osiągnięciu celów ogólnych i szczegółowych określonych w niniejszej Umowie;

e) współpraca obejmuje zagadnienia przekrojowe, takie jak demokracja i prawa człowieka, dobre rządy, ludy tubylcze, płeć, środowisko (łącznie z klęskami żywiołowymi) oraz integrację regionalną;

f) Strony zwiększają skuteczność swojej współpracy, działając we wspólnie uzgodnionych ramach. Zachęcają do harmonizacji, ujednolicenia i koordynacji pomiędzy donatorami oraz wypełniania wzajemnych zobowiązań związanych z realizacją działań w zakresie współpracy;

g) współpraca obejmuje pomoc techniczną i finansową, która przyczynia się do osiągania celów niniejszej Umowy;

h) Strony są zgodne co do znaczenia uwzględnienia ich różnego poziomu rozwoju w przygotowaniu działań w zakresie współpracy;

i) Strony są zgodne co do znaczenia dalszego wspierania państw o średnim dochodzie w ich polityce i strategiach ograniczania ubóstwa, ze szczególnym uwzględnieniem państw o niższym średnim dochodzie;

j) współpraca w ramach niniejszej Umowy nie ma wpływu na uczestnictwo republik Strony AŚ, jako państw rozwijających się, w działaniach Strony UE w dziedzinie badań naukowych na rzecz rozwoju lub w innych programach Unii Europejskiej dotyczących współpracy na rzecz rozwoju skierowanych do państw trzecich, z zastrzeżeniem zasad i procedur tych programów.

Artykuł 26

Procedury i metody

1. W celu realizacji działań w zakresie współpracy Strony uzgadniają, że:

a) instrumenty mogą obejmować szeroki zakres działań dwustronnych, horyzontalnych lub regionalnych, takich jak programy i projekty, obejmując projekty w zakresie infrastruktury, wsparcie budżetowe, dialog w sprawie polityki sektorowej, wymianę i transfer sprzętu, badania, ocenę skutków, statystykę i bazy danych, wymianę doświadczeń i ekspertów, szkolenia, kampanie informacyjne i uświadamiające, seminaria i publikacje;

b) podmioty wdrażające mogą obejmować władze lokalne, krajowe i regionalne, społeczeństwo obywatelskie i organizacje międzynarodowe;

c) zapewniają one odpowiednie zasoby administracyjne i finansowe konieczne do realizacji działań w zakresie współpracy, które podmioty te uzgodnią zgodnie z własnymi prawami, przepisami i procedurami;

d) wszystkie podmioty biorące udział we współpracy zarządzają zasobami w sposób przejrzysty i odpowiedzialny;

e) promują one innowacyjne procedury i instrumenty dotyczące współpracy i finansowania, aby poprawić efektywność współpracy; oraz najlepiej wykorzystać niniejszą Umowę;

f) w ramach współpracy między Stronami określa się i rozwija innowacyjne programy współpracy dla republik Strony AŚ;

g) programy te promują i ułatwiają finansowanie prywatne oraz bezpośrednie inwestycje zagraniczne, w szczególności poprzez finansowanie z Europejskiego Banku Inwestycyjnego w Ameryce Środkowej zgodnie z jego własnymi procedurami i kryteriami finansowymi;

h) udział każdej ze Stron jako partnera stowarzyszonego w programach ramowych, programach szczegółowych i innego rodzaju działalności drugiej Strony jest wspierany zgodnie z własnymi zasadami i procedurami;

i) wspiera się uczestnictwo republik Strony AŚ w tematycznych i horyzontalnych programach współpracy dla Ameryki Łacińskiej organizowanych przez Stronę UE, także za pomocą ewentualnych specjalnych punktów kontaktowych;

j) Strony, zgodnie z właściwymi zasadami i procedurami, wspierają współpracę trójstronną w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania obu regionów i państw trzecich;

k) Strony powinny wspólnie badać wszystkie praktyczne możliwości współpracy we wspólnym interesie.

2. Strony postanawiają rozwijać współpracę między instytucjami finansowymi, w zależności od swoich potrzeb i w ramach swoich odpowiednich programów i ustawodawstwa.

Artykuł 27

Klauzula rozwoju

1. Fakt, że obszaru lub działania w zakresie współpracy nie włączono do niniejszej Umowy nie może być interpretowany jako przeszkoda w podjęciu przez Strony decyzji, zgodnie z ich prawodawstwem, o współpracy w tym obszarze lub działaniach.

2. Nie wyklucza się wstępnie żadnych możliwości współpracy. Strony mogą powierzyć Komitetowi Stowarzyszenia zbadanie praktycznych możliwości współpracy, leżących w ich wspólnym interesie.

3. W odniesieniu do wdrażania niniejszej Umowy, Strony mogą przedstawiać sugestie dotyczące rozszerzenia współpracy we wszystkich dziedzinach, z uwzględnieniem doświadczenia nabytego w trakcie jej wdrażania.

Artykuł 28

Współpraca w dziedzinie statystyki

1. Strony postanawiają współpracować w celu wypracowania lepszych metod i programów statystycznych, zgodnie z przyjętymi normami międzynarodowymi, w tym w celu gromadzenia, przetwarzania, kontroli jakości i rozpowszechniania danych statystycznych, dostarczających lepiej porównywalnych wskaźników, aby umożliwić Stronom wzajemne wykorzystywanie danych statystycznych dotyczących handlu towarami i usługami, bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz, bardziej ogólnie, jakiejkolwiek dziedziny objętej niniejszą Umową, w odniesieniu do której mogą być sporządzane dane statystyczne. Strony potwierdzają przydatność współpracy dwustronnej do osiągnięcia tych celów.

2. Współpraca w tej dziedzinie ma również na celu:

a) rozwój regionalnego systemu statystycznego dla wsparcia uzgodnionych przez Strony priorytetów w dziedzinie integracji regionalnej;

b) współpracę w dziedzinie statystyki dotyczącą nauki, technologii i innowacji.

3. Współpraca ta może obejmować między innymi: wymiany techniczne między urzędami statystycznymi w republikach Strony AŚ oraz w państwach członkowskich Unii Europejskiej i Eurostatem, łącznie z wymianą naukowców; rozwój ulepszonych, a w stosownych przypadkach spójnych metod gromadzenia, dezagregacji, analizy i interpretacji danych; oraz organizację seminariów, grup roboczych lub programów szkoleniowych w dziedzinie statystyki.

TYTUŁ I

DEMOKRACJA, PRAWA CZŁOWIEKA I DOBRE RZĄDY

Artykuł 29

Demokracja i prawa człowieka

1. Strony współpracują dla osiągnięcia pełnej zgodności ze standardami ochrony praw człowieka i podstawowych wolności, które są uniwersalne, niepodzielne, powiązane i wzajemnie zależne, a także w celu budowania i pogłębiania demokracji.

2. Współpraca ta może obejmować między innymi:

a) skuteczne wdrożenie międzynarodowych instrumentów dotyczących praw człowieka oraz zaleceń organów traktatowych i procedur specjalnych;

b) włączenie wspierania i ochrony praw człowieka do polityki krajowej i planów rozwoju;

c) wzmocnienie zdolności do stosowania zasad i praktyk demokratycznych;

d) opracowywanie i realizację planów działania w dziedzinie demokracji i praw człowieka;

e) podnoszenie świadomości oraz edukację w zakresie praw człowieka, demokracji i kultury pokoju;

f) wzmocnienie instytucji demokratycznych oraz działających na rzecz praw człowieka, a także ram prawnych i instytucjonalnych w zakresie wspierania i ochrony praw człowieka;

g) rozwój wspólnych inicjatyw będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w ramach właściwych forów wielostronnych.

Artykuł 30

Dobre rządy

Strony postanawiają, że współpraca w tej dziedzinie aktywnie wspiera rządy poprzez działania mające na celu w szczególności:

a) przestrzeganie praworządności;

b) gwarantowanie rozdziału władz;

c) gwarantowanie niezależności i skuteczności wymiaru sprawiedliwości;

d) wspieranie przejrzystych, odpowiedzialnych, skutecznych, stabilnych i demokratycznych instytucji;

e) wspieranie polityki gwarantującej rozliczalność i przejrzyste zarządzanie;

f) walkę z korupcją;

g) wzmacnianie dobrego i przejrzystego rządzenia na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym;

h) wprowadzanie i utrzymywanie jasnych procedur podejmowania decyzji przez władze publiczne na wszystkich szczeblach;

i) wspieranie udziału społeczeństwa obywatelskiego.

Artykuł 31

Modernizacja państwa i administracji publicznej, w tym decentralizacja

1. Strony postanawiają, że celem współpracy w tej dziedzinie jest poprawa ich ram prawnych i instytucjonalnych szczególnie w oparciu o najlepsze praktyki. Obejmuje to reformę i modernizację administracji publicznej, także poprzez budowanie potencjału, w celu wsparcia i wzmocnienia procesu decentralizacji i zmian organizacyjnych wynikających z integracji regionalnej, ze zwróceniem szczególnej uwagi na skuteczność organizacyjną i świadczenie usług dla obywateli, a także należyte i przejrzyste zarządzanie zasobami publicznymi i rozliczalność.

2. Współpraca ta może obejmować krajowe i regionalne programy i projekty mające na celu rozwijanie zdolności w zakresie kształtowania polityki oraz realizacji i oceny polityk publicznych, a także wzmacnianie systemu sądownictwa przy jednoczesnym wspieraniu uczestnictwa społeczeństwa.

Artykuł 32

Zapobieganie konfliktom i ich rozwiązywanie

1. Strony zgadzają się, aby współpraca w tej dziedzinie wspierała i utrzymywała kompleksową politykę pokojową, obejmującą zapobieganie konfliktom i ich rozwiązywanie. Fundamentem takiej polityki jest zaangażowanie i udział społeczeństwa, a koncentruje się ona przede wszystkim na rozwoju zdolności regionalnych, subregionalnych i krajowych. Polityka ta zapewnia wszystkim grupom społecznym równe szanse polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe, wzmacnia legitymację demokratyczną, promuje spójność społeczną i skuteczne mechanizmy umożliwiające pokojowe godzenie interesów różnych grup oraz wspiera aktywne i zorganizowane społeczeństwo obywatelskie, opierając się zwłaszcza na istniejących instytucjach regionalnych.

2. Współpraca wzmacnia zdolności do rozwiązywania konfliktów i może obejmować między innymi zapewnienie wsparcia procesów mediacji, negocjacji i pojednania; strategii wspierających pokój; wysiłków wzmacniających budowę zaufania i bezpieczeństwa na poziomie regionalnym; działań na rzecz dzieci, kobiet i osób starszych oraz działań w zakresie zwalczania min przeciwpiechotnych.

Artykuł 33

Wzmocnienie instytucji i państwa prawa

Strony zwracają szczególną uwagę na konsolidację zasad praworządności oraz wzmocnienie instytucji na wszystkich szczeblach w obszarze egzekwowania prawa, a zwłaszcza wymiaru sprawiedliwości. Współpraca ma na celu w szczególności wzmocnienie niezawisłości sądownictwa i zwiększenie jego skuteczności.

TYTUŁ II

SPRAWIEDLIWOŚĆ, WOLNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO

Artykuł 34

Ochrona danych osobowych

1. Strony postanawiają współpracować na rzecz poprawy poziomu ochrony danych osobowych i dostosowania go do najwyższych norm międzynarodowych, takich jak wytyczne w sprawie skomputeryzowanych archiwów danych osobowych, zmienione przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 14 grudnia 1990 r., i dążyć do zagwarantowania swobodnego przepływu danych osobowych między Stronami, przy należytym uwzględnieniu ustawodawstwa wewnętrznego Stron.

2. Współpraca w zakresie ochrony danych osobowych może obejmować między innymi pomoc techniczną w formie wymiany informacji i wiedzy fachowej, przy uwzględnieniu przepisów ustawowych i wykonawczych Stron.

Artykuł 35

Narkotyki

1. Strony współpracują w celu zapewnienia kompleksowego, zintegrowanego i zrównoważonego podejścia poprzez skuteczne działania i koordynację działań właściwych organów, również w sektorze zdrowia, edukacji, egzekwowania prawa, służb celnych, społecznym, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, w celu jak największego zmniejszenia podaży i popytu na narkotyki oraz wpływu narkotyków na osoby je zażywające i na ogół społeczeństwa, jak również w celu kontrolowania i skuteczniejszego zapobiegania wykorzystywaniu prekursorów chemicznych do nielegalnej produkcji narkotyków i substancji psychotropowych, w tym nielegalnemu wykorzystywaniu środków odurzających i substancji psychotropowych przeznaczonych do celów medycznych i naukowych.

2. Współpraca opiera się na zasadzie współodpowiedzialności, odpowiednich konwencjach międzynarodowych, a także deklaracji politycznej oraz deklaracji specjalnej w sprawie wytycznych dotyczących zmniejszenia popytu na narkotyki i innych głównych dokumentach przyjętych przez dwudziestą specjalną sesję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w sprawie narkotyków w czerwcu 1998 r.

3. Współpraca ma na celu koordynowanie i intensyfikację wspólnych starań zmierzających do rozwiązania problemu narkotyków. Bez uszczerbku dla innych mechanizmów współpracy, Strony postanawiają, że na poziomie międzyregionalnym wykorzystuje się w tym celu mechanizm koordynacji i współpracy w zakresie narkotyków między Unią Europejską i Ameryką Łacińską i Karaibami oraz postanawiają współpracować w celu zwiększenia jego skuteczności.

4. Strony postanawiają również współpracować na rzecz przeciwdziałania przestępczości związanej z handlem narkotykami poprzez zwiększenie koordynacji z odpowiednimi organami i instancjami międzynarodowymi.

5. Strony współpracują w celu zapewnienia kompleksowego i zrównoważonego podejścia poprzez skuteczne działania i koordynację działań właściwych organów, również w sektorze społecznym, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, aby:

a) wymieniać poglądy na temat systemów prawnych i najlepszych praktyk;

b) walczyć z podażą, popytem oraz handlem środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi;

c) wzmocnić współpracę sądową i policyjną, w celu zwalczania nielegalnego handlu;

d) wzmocnić współpracę morską, w celu skutecznej walki z nielegalnym handlem;

e) utworzyć ośrodki informacji i monitorowania;

f) określić i stosować środki mające na celu ograniczenie nielegalnego handlu narkotykami, wystawiania recept (na środki odurzające i substancje psychotropowe) oraz wykorzystywania prekursorów chemicznych;

g) ustanowić wspólne programy i projekty badawcze, a także wzajemną pomoc sądowniczą;

h) pobudzać rozwój alternatywny, w szczególności promować prowadzenie legalnych upraw przez drobnych producentów;

i) ułatwiać kształcenie i szkolenie zasobów ludzkich w celu zapobiegania handlowi narkotykami i zażywaniu narkotyków oraz wzmocnienia systemów kontroli administracyjnej;

j) wspierać programy prewencyjne skierowane do młodzieży oraz edukację szkolną i pozaszkolną;

k) wzmocnić prewencję oraz leczenie, rehabilitację oraz reintegrację osób uzależnionych od narkotyków obejmującą szereg metod, łącznie z łagodzeniem szkód związanych z nadużywaniem narkotyków.

Artykuł 36

Pranie pieniędzy, łącznie z finansowaniem terroryzmu

1. Strony postanawiają współpracować w celu zapobiegania wykorzystywaniu ich systemów finansowych i przedsiębiorstw do prania zysków pochodzących z działalności przestępczej, a w szczególności z przestępczości związanej z nielegalnymi narkotykami i substancjami psychotropowymi oraz związanej z aktami terrorystycznymi.

2. Współpraca taka, w stosownych okolicznościach, zgodne ze standardami określonymi przez Grupę Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy, obejmuje udzielanie wsparcia administracyjnego i technicznego w celu rozwoju i wdrażania uregulowań prawnych oraz skutecznego stosowania właściwych norm i mechanizmów. W szczególności współpraca umożliwia wymianę istotnych informacji oraz przyjęcie właściwych standardów, pozwalających zwalczać proceder prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, zgodnie ze standardami przyjętymi przez organy międzynarodowe działające w tym obszarze oraz z najlepszymi praktykami stosowanymi w kontekście międzynarodowym.

Artykuł 37

Przestępczość zorganizowana i bezpieczeństwo obywateli

1. Strony postanawiają współpracować w celu zapobiegania przestępczości zorganizowanej i finansowej oraz ich zwalczania. W tym celu wspierają one i wymieniają dobre praktyki oraz wdrażają odpowiednie uzgodnione normy i instrumenty międzynarodowe, takie jak Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej i protokoły do niej oraz Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji. Strony zachęcają w szczególności do wspierania programów ochrony świadków.

2. Ponadto Strony zgadzają się współpracować dla poprawy bezpieczeństwa obywateli, zwłaszcza poprzez wsparcie polityk i strategii dotyczących bezpieczeństwa. Współpraca ta powinna się przyczynić do zapobiegania przestępczości i może obejmować takie działania, jak projekty współpracy regionalnej między policją i organami sądowymi, programy szkoleń, wymianę najlepszych praktyk w zakresie ustalania profilu przestępczego. Obejmuje ona również między innymi wymianę opinii w sprawie ram prawnych oraz pomoc techniczną i administracyjną mającą na celu poprawę zdolności instytucjonalnych i operacyjnych organów ścigania.

Artykuł 38

Walka z korupcją

1. Strony uznają znaczenie zapobiegania i zwalczania korupcji w prywatnym i publicznym sektorze i potwierdzają swoje zaniepokojenie stwarzanymi przez korupcję zagrożeniami dla stabilności i bezpieczeństwa instytucji demokratycznych. W tym celu Strony współpracują dążąc do wdrożenia i promowania odpowiednich międzynarodowych standardów i aktów, takich jak Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji.

2. Strony w szczególności współpracują w zakresie:

a) poprawy skuteczności organizacyjnej i zapewnienia przejrzystego zarządzania środkami publicznymi oraz rozliczalności;

b) wzmocnienia odpowiednich instytucji, łącznie z organami ścigania i sądownictwem;

c) zapobiegania korupcji i przekupstwu w transakcjach międzynarodowych;

d) monitorowania i oceny polityki zwalczania korupcji na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym;

e) wspierania działań promujących wartości kultury przejrzystości, legalności i zmiany podejścia do praktyk korupcyjnych;

f) dalszego rozwoju współpracy dla ułatwianie działań zmierzających do odzyskania aktywów, promowania dobrych praktyk oraz budowania potencjału.

Artykuł 39

Nielegalny handel bronią strzelecką i lekką

1. Strony współpracują w celu zapobiegania nielegalnemu handlowi bronią strzelecką i lekką łącznie z amunicją do niej i zwalczania takiego handlu. Dążą one do koordynowania działań mających na celu zacieśnienie współpracy prawnej i instytucjonalnej, jak również gromadzenie i niszczenie nielegalnej broni strzeleckiej i lekkiej, łącznie z amunicją do niej, znajdującej się w rękach cywilów.

2. Strony współpracują w celu wspierania wspólnych inicjatyw dotyczących zwalczania nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką oraz amunicją do niej. Strony w szczególności współpracują w sprawie wspólnych inicjatyw, które mają na celu wdrażanie krajowych, regionalnych i międzynarodowych programów oraz konwencji w tej dziedzinie, zarówno w ramach systemu wielostronnego jak i międzyregionalnego.

Artykuł 40

Walka z terroryzmem przy pełnym poszanowaniu praw człowieka

1. Współpraca w dziedzinie zwalczania terroryzmu zapewni wdrożenie ram i standardów uzgodnionych w art. 16 części II.

2. Strony współpracują również w celu zagwarantowania, że każda osoba, która uczestniczy w finansowaniu, planowaniu, przygotowaniu lub dokonywaniu aktów terrorystycznych lub we wspieraniu aktów terrorystycznych, zostanie postawiona przed sądem. Strony uzgadniają, że walka z terroryzmem odbywa się przy zachowaniu pełnej zgodności z wszystkimi odpowiednimi rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych przy poszanowaniu suwerenności państw, a także sprawiedliwości proceduralnej, praw człowieka i podstawowych wolności.

3. Strony postanawiają współpracować w celu zapobiegania aktom terroryzmu i ich wyeliminowania poprzez współpracę policyjną i sądową.

TYTUŁ III

ROZWÓJ SPOŁECZNY I SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA

Artykuł 41

Spójność społeczna, w tym walka z ubóstwem, nierównością i wykluczeniem społecznym

1. Strony, uznając że rozwojowi społecznemu musi towarzyszyć rozwój gospodarczy, zgadzają się, iż współpraca ma na celu zwiększenie spójności społecznej poprzez zmniejszanie ubóstwa, niesprawiedliwości, nierówności i wykluczenia społecznego, w szczególności mając na celu osiągnięcie milenijnych celów rozwoju i uzgodnionego na forum międzynarodowym celu wspierania sprawiedliwej globalizacji oraz godnej pracy dla wszystkich. Osiągnięcie tych celów mobilizuje znaczne środki finansowe z zasobów związanych ze współpracą oraz zasobów krajowych.

2. W tym celu Strony współpracują, aby promować i wspierać realizację:

a) polityki gospodarczej o społecznej wizji zmierzającej do społeczeństwa sprzyjającego w większym stopniu integracji społecznej, przy lepszym podziale dochodu, aby zmniejszyć nierówność i niesprawiedliwość;

b) polityki handlowej i inwestycyjnej, mając na uwadze związek między handlem a zrównoważonym rozwojem, uczciwy handel, rozwój wiejskich i miejskich mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw oraz reprezentujących je organizacji, a także społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw;

c) sprawiedliwej i rozważnej polityki budżetowej, umożliwiającej lepszy podział dóbr, zapewniającej wydatki socjalne na odpowiednim poziomie i zmniejszającej skalę gospodarki nieformalnej;

d) skutecznych wydatków publicznych związanych z jasno określonymi celami społecznymi, zmierzających do podejścia ukierunkowanego na wyniki;

e) skutecznej polityki społecznej i sprawiedliwego dostępu do usług społecznych dla wszystkich w różnych obszarach, takich jak sektor zdrowia, edukacji, żywnościowy, sanitarny, mieszkaniowy, wymiaru sprawiedliwości i zabezpieczenia społecznego;

f) polityki zatrudnienia mającej na celu zapewnienie godnej pracy dla wszystkich oraz stworzenie możliwości gospodarczych, ze szczególnym naciskiem na najuboższe i najsłabsze grupy społeczne oraz regiony w najbardziej niekorzystnym położeniu, a także konkretne środki promujące tolerancję dla różnorodności kulturowej w miejscu pracy;

g) systemów opieki społecznej w obszarze między innymi emerytur i rent, zdrowia, wypadków i bezrobocia, opartych na zasadzie solidarności i powszechnie dostępnych;

h) strategii i polityki zwalczania ksenofobii i dyskryminacji, w szczególności ze względu na płeć, rasę, światopogląd lub pochodzenie etniczne;

i) specjalnych strategii i programów skierowanych do młodzieży.

3. Strony postanawiają pobudzać wymianę informacji dotyczących aspektów planów lub strategii krajowych związanych ze spójnością społeczną oraz doświadczeń związanych z sukcesami i porażkami w ich tworzeniu i realizacji.

4. Strony podejmują również wysiłki, żeby wspólnie ocenić wpływ wdrożenia niniejszej Umowy na zwiększanie spójności społecznej.

Artykuł 42

Zatrudnienie i ochrona socjalna

1. Strony postanawiają współpracować w celu wspierania zatrudnienia i ochrony socjalnej, poprzez działania i programy mające na celu w szczególności:

a) zapewnienie godnej pracy dla wszystkich;

b) stworzenie dobrze funkcjonującego i sprzyjającego w większym stopniu integracji społecznej rynku pracy;

c) rozszerzenie zakresu ochrony społecznej;

d) wymianę informacji o najlepszych praktykach w dziedzinie mobilności pracowników i przenoszenia praw emerytalno-rentowych;

e) wspieranie dialogu społecznego;

f) zapewnienie poszanowania podstawowych zasad i praw pracowniczych określonych w konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy, tzw. podstawowych standardów pracy, w szczególności w odniesieniu do wolności zrzeszania się, prawa do rokowań zbiorowych i niedyskryminacji, zniesienia pracy przymusowej i pracy dzieci oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn;

g) uregulowanie kwestii dotyczących gospodarki nieformalnej;

h) poświęcenie szczególnej uwagi grupom w niekorzystnej sytuacji oraz walce z dyskryminacją;

i) rozwój jakości zasobów ludzkich poprzez doskonalenie edukacji i szkoleń, łącznie ze skutecznym kształceniem zawodowym;

j) poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, zwłaszcza poprzez wzmocnienie inspekcji pracy;

k) pobudzanie przedsiębiorczości i tworzenia miejsc pracy poprzez wzmacnianie ram instytucjonalnych koniecznych do tworzenia małych i średnich przedsiębiorstw i ułatwiających dostęp do kredytów i mikrofinansowania.

2. Działania mogą być przeprowadzane na poziomie krajowym, regionalnym i międzyregionalnym, także poprzez tworzenie sieci, wzajemne uczenie się oraz określanie i rozpowszechnianie dobrych praktyk, wymianę informacji na podstawie porównywalnych narzędzi statystycznych i wskaźników, a także kontakty między organizacjami partnerów społecznych.

Artykuł 43

Kształcenie i szkolenie

1. Strony postanawiają, że współpraca ma na celu:

a) wspieranie sprawiedliwego dostępu do edukacji dla wszystkich, także młodzieży, kobiet, osób starszych, ludów tubylczych i grup mniejszościowych, zwracając szczególną uwagę na najbardziej narażone i zmarginalizowane grupy społeczne;

b) poprawę jakości edukacji, uznając za priorytet kształcenie podstawowe;

c) zwiększenie liczby osób kończących naukę na poziomie podstawowym i zmniejszenie liczby osób przedwcześnie przerywających obowiązkową naukę na poziomie ponadpodstawowym;

d) poprawę uczenia się „ pozaformalnego”;

e) poprawę infrastruktury i wyposażenia istniejących ośrodków edukacyjnych;

f) wspieranie edukacji ludności tubylczej, w tym dwujęzycznej edukacji międzykulturowej;

g) wspieranie szkolnictwa wyższego oraz szkolenia zawodowego i uczenia się przez całe życie.

2. Strony postanawiają również wspierać:

a) współpracę między instytucjami szkolnictwa wyższego Stron oraz wymianę studentów, badaczy i pracowników naukowych w ramach istniejących programów;

b) synergię między instytucjami szkolnictwa wyższego a sektorem publicznym i prywatnym w uzgodnionych obszarach, w celu ułatwienia wejścia na rynek pracy.

3. Strony postanawiają poświęcać szczególną uwagę dalszemu rozwojowi obszaru wiedzy UE – Ameryka Łacińska i Karaiby oraz inicjatywom takim jak wspólny obszar szkolnictwa wyższego UE – Ameryka Łacińska i Karaiby, w szczególności w celu wsparcia tworzenia wspólnej puli doświadczeń i zasobów technicznych oraz ich wymiany.

Artykuł 44

Zdrowie publiczne

1. Strony postanawiają współpracować w zakresie rozwoju skutecznych systemów opieki zdrowotnej, zapewnienia odpowiedniej liczby kompetentnych pracowników służby zdrowia, sprawiedliwych mechanizmów finansowych i systemów opieki społecznej.

2. Szczególną uwagę zwraca się na reformy sektorowe i zapewnienie sprawiedliwego dostępu do usług zdrowotnych o wysokiej jakości, bezpieczeństwa żywności i żywienia, zwłaszcza dla grup szczególnie narażonych, takich jak osoby niepełnosprawne, osoby starsze, kobiety, dzieci oraz ludność tubylcza.

3. Ponadto Strony zamierzają współpracować w celu promowania podstawowej opieki zdrowotnej i prewencji poprzez zintegrowane podejście i działania, uwzględniające inne obszary polityki, w szczególności aby walczyć z HIV/AIDS, malarią, gruźlicą, denga, chorobą Chagasa oraz innymi priorytetowymi chorobami zakaźnymi i niezakaźnymi, a także chorobami przewlekłymi; zmniejszyć umieralność dzieci; poprawić opiekę zdrowotną nad matkami i zająć się obszarami priorytetowymi, takimi jak zdrowie reprodukcyjne i seksualne oraz zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową i niechcianym ciążom, pod warunkiem, że takie cele nie naruszają krajowych ram prawnych. Ponadto Strony współpracują w dziedzinach takich jak edukacja, uzdatnianie wody oraz kwestie sanitarne.

4. Współpraca może stanowić dalszą zachętę do rozwoju, wdrożenia i promowania międzynarodowego prawa ochrony zdrowia, w tym międzynarodowych regulacji dotyczących zdrowia oraz Ramowej Konwencji Antytytoniowej Światowej Organizacji Zdrowia.

5. Strony starają się tworzyć związki poza publicznym systemem opieki zdrowotnej poprzez strategiczne partnerstwa ze społeczeństwem obywatelskim i innymi podmiotami, przyznając pierwszeństwo zapobieganiu chorobom i promocji zdrowia.

Artykuł 45

Ludy tubylcze i inne grupy etniczne

1. Strony, przestrzegając swoich krajowych, regionalnych i międzynarodowych zobowiązań oraz promując je, postanawiają, że działania w zakresie współpracy wzmacniają ochronę i wsparcie dla praw i podstawowych wolności ludów tubylczych, uznanych w Deklaracji praw ludów tubylczych przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Ponadto działania w ramach współpracy umacniają i promują prawa człowieka i podstawowe wolności osób należących do mniejszości i grup etnicznych.

2. Szczególną uwagę zwraca się na ograniczanie ubóstwa oraz walkę z nierównością, wykluczeniem i dyskryminacją. Odpowiednie międzynarodowe dokumenty i instrumenty dotyczące praw ludów tubylczych, takie jak rezolucja Organizacji Narodów Zjednoczonych nr 59/174 na Drugą Międzynarodową Dekadę Ludności Tubylczej na Świecie i ratyfikowana Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 169 dotycząca ludności tubylczej i plemiennej w suwerennych państwach, powinny stanowić podstawę rozwoju działań w ramach współpracy, zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi zobowiązaniami Stron.

3. Strony postanawiają również, że w działaniach w ramach współpracy systematycznie uwzględnia się społeczną, gospodarczą i kulturalną tożsamość tych ludów i zapewnia się ich rzeczywisty udział w tych działaniach, w szczególności w obszarach najbardziej dla nich istotnych, zwłaszcza zrównoważonego gospodarowania gruntami i zasobami naturalnymi oraz ich wykorzystania, środowiska, edukacji, zdrowia, dziedzictwa i tożsamości kulturowej.

4. Współpraca przyczynia się do wspierania rozwoju ludów tubylczych. Współpraca przyczynia się również do wspierania rozwoju osób należących do organizacji mniejszości i grup etnicznych. Taka współpraca wzmacnia również ich zdolności negocjacyjne, administracyjne i zdolności w zakresie zarządzania.

Artykuł 46

Grupy znajdujące się w trudnej sytuacji

1. Strony postanawiają, że priorytetem współpracy na rzecz grup znajdujących się w trudnej sytuacji są środki, w tym innowacyjne polityki i projekty, dotyczące grup znajdujących się w trudnej sytuacji. Ich celem powinno być wspieranie ludzkiego rozwoju, ograniczanie ubóstwa i walka z wykluczeniem społecznym.

2. Współpraca obejmuje ochronę praw człowieka i promowanie równych szans dla grup znajdujących się w trudnej sytuacji, tworzenie możliwości gospodarczych dla najbiedniejszych, a także konkretne polityki społeczne mające na celu rozwój potencjału ludzkiego poprzez kształcenie i szkolenie, dostęp do podstawowych usług społecznych, siatek bezpieczeństwa socjalnego i do wymiaru sprawiedliwości, ze szczególnym uwzględnieniem między innymi osób niepełnosprawnych i ich rodzin, dzieci, kobiet i osób starszych.

Artykuł 47

Płeć

1. Strony postanawiają, że współpraca przyczynia się do umacniania polityk, programów i mechanizmów, których celem jest poprawa, gwarantowanie i wzmacnianie równego udziału kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego, zwłaszcza w celu skutecznego wdrożenia Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet. W stosownych przypadkach przewiduje się działania pozytywne na rzecz kobiet.

2. Współpraca ma na celu wspieranie włączenia perspektywy płci do wszystkich istotnych obszarów współpracy, w tym polityk publicznych, strategii rozwoju oraz działań i wskaźników umożliwiających zmierzenie ich wpływu.

3. Współpraca ułatwia również równy dostęp mężczyzn i kobiet do wszystkich usług i zasobów umożliwiając im pełne korzystanie z ich praw podstawowych, na przykład w dziedzinie edukacji, zdrowia, szkolenia zawodowego, możliwości zatrudnienia, podejmowania decyzji politycznych, struktur zarządzania i przedsiębiorstw prywatnych.

4. Szczególną uwagę zwraca się na programy dotyczące przemocy w stosunku do kobiet, w szczególności poprzez prewencję.

Artykuł 48

Młodzież

1. Współpraca między Stronami obejmuje wsparcie wszystkich odpowiednich obszarów polityki sektorowej dotyczących młodzieży, mając na celu zapobieganie dziedziczeniu ubóstwa i marginalizacji. Uwzględnia ona wsparcie dla polityki rodzinnej i edukacji oraz tworzenie miejsc pracy dla młodzieży, zwłaszcza na ubogich obszarach, oraz wspieranie programów społecznych i związanych z wymiarem sprawiedliwości dotyczących zapobiegania przestępczości nieletnich i ich ponownego włączenia do życia gospodarczego i społecznego.

2. Strony postanawiają wspierać aktywny udział młodzieży w życiu społecznym, także w kształtowaniu polityki, która wpływa na ich życie.

TYTUŁ IV

MIGRACJA

Artykuł 49

Migracja

1. Współpraca opiera się na dokonanej w ramach wzajemnych konsultacji Stron ocenie specyficznych potrzeb i odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami Unii Europejskiej i krajowymi. Będzie się ona skupiać w szczególności na następujących kwestiach:

a) podstawowe przyczyny migracji;

b) opracowywanie oraz wdrażanie ustawodawstwa krajowego i praktyk krajowych z zakresu ochrony międzynarodowej, w celu zastosowania się do postanowień Konwencji genewskiej z 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców oraz załączonego do niej protokołu z 1967 r., jak również innych właściwych instrumentów międzynarodowych, oraz w celu zagwarantowania przestrzegania zasady non-refoulement;

c) zasady przyjmowania oraz prawa i status osób przyjętych, sprawiedliwe traktowanie oraz integracja społeczna osób legalnie przebywających, edukacja i szkolenia legalnych migrantów oraz środki zwalczania rasizmu i ksenofobii, a także wszystkie stosowne przepisy dotyczące praw człowieka w odniesieniu do migrantów;

d) opracowywanie skutecznej polityki mającej na celu ułatwianie transferu przekazów pieniężnych migrantów;

e) migracja czasowa i cyrkulacyjna, w tym zapobieganie drenażowi mózgów;

f) opracowywanie skutecznej i kompleksowej polityki w dziedzinie imigracji, przemytu ludzi i handlu ludźmi, w tym sposobów zwalczania sieci i organizacji przestępczych, skupiających przemytników i handlarzy oraz ochrony i pomocy dla ofiar tego typu handlu; a także każdej innej formy migracji niezgodnej z ramami prawnymi państwa przeznaczenia;

g) powrót osób nieposiadających prawa legalnego pobytu, w godnych, bezpiecznych i humanitarnych warunkach, przy pełnym poszanowaniu praw człowieka, oraz ich readmisja zgodnie z ust. 2;

h) wymiana najlepszych praktyk dotyczących integracji w odniesieniu do migracji między Unią Europejską i republikami Strony AŚ;

i) środki wsparcia mające na celu trwałą reintegrację osób powracających.

2. W ramach współpracy mającej na celu zapobieganie i kontrolę imigracji naruszającej ramy prawne państwa przeznaczenia Strony zgadzają się również na readmisję swoich obywateli, których pobyt na terytorium drugiej Strony narusza jej ramy prawne. W tym celu:

a) każda republika Strony AŚ dokonuje readmisji swoich obywateli, których pobyt na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej narusza jego ramy prawne, na jego wniosek i bez dalszych formalności, dostarcza swoim obywatelom odpowiednie dokumenty tożsamości i zapewnia im niezbędne w tym celu udogodnienia administracyjne; oraz

b) każde państwo członkowskie Unii Europejskiej dokonuje readmisji swoich obywateli, których pobyt na terytorium republiki Strony AŚ narusza jej ramy prawne, na jego wniosek i bez dalszych formalności, dostarcza swoim obywatelom odpowiednie dokumenty tożsamości i zapewnia im niezbędne w tym celu udogodnienia administracyjne.

3. Jeżeli osoba, która ma zostać poddana readmisji, nie posiada żadnych dokumentów lub innych dowodów potwierdzających jej obywatelstwo, właściwe przedstawicielstwo dyplomatyczne lub konsularne zainteresowanego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub zainteresowanej republiki Strony AŚ podejmuje – na wniosek zainteresowanej republiki Strony AŚ lub zainteresowanego państwa członkowskiego Unii Europejskiej – odpowiednie kroki w celu przeprowadzenia rozmowy z daną osobą w celu ustalenia jej obywatelstwa.

4. Strony postanawiają zawrzeć umowę regulującą specyficzne obowiązki państw członkowskich Unii Europejskiej oraz republik Strony AŚ w zakresie readmisji, jeśli z takim wnioskiem wystąpi jedna ze Stron i tak szybko, jak to możliwe. Niniejsza Umowa ta dotyczy również readmisji obywateli innych państw oraz bezpaństwowców.

TYTUŁ V

ŚRODOWISKO, KLĘSKI ŻYWIOŁOWE I ZMIANA KLIMATU

Artykuł 50

Współpraca w dziedzinie środowiska

1. Strony postanawiają współpracować na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska na poziomie lokalnym, regionalnym i światowym, w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, zgodnie z Deklaracją z Rio z 1992 r. w sprawie środowiska i rozwoju.

2. Biorąc pod uwagę zasadę wspólnej, lecz zróżnicowanej odpowiedzialności, priorytety i krajowe strategie rozwoju, Strony poświęcają należytą uwagę relacji między ubóstwem i środowiskiem oraz wpływowi działalności gospodarczej na środowisko, w tym także potencjalnemu wpływowi niniejszej Umowy.

3. Współpraca w szczególności obejmuje:

a) ochronę zasobów naturalnych i ekosystemów, łącznie z lasami i zasobami rybnymi, oraz zrównoważone gospodarowanie nimi;

b) walkę z zanieczyszczeniem wód słodkich i morskich, powietrza i gleby, w tym poprzez właściwą gospodarkę odpadami, ściekami, chemikaliami i innymi niebezpiecznymi substancjami i materiałami;

c) kwestie globalne, takie jak zmiana klimatu, niszczenie warstwy ozonowej, pustynnienie, wylesianie, zachowanie różnorodności biologicznej i bezpieczeństwa biologicznego;

d) w tym kontekście celem współpracy jest ułatwienie wspólnych inicjatyw w dziedzinie przeciwdziałania zmianie klimatu i przystosowania się do jej niekorzystnych skutków, łącznie ze wzmocnieniem mechanizmu rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla.

4. Współpraca może obejmować środki, takie jak:

a) promowanie dialogu w sprawie polityki i wymiana najlepszych doświadczeń i praktyk w dziedzinie środowiska oraz budowanie potencjału, łącznie ze wzmocnieniem instytucjonalnym;

b) transfer i wykorzystanie technologii i know-how zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju, w tym tworzenie zachęt i mechanizmów wspomagających innowacje i ochronę środowiska;

c) uwzględnianie aspektów związanych ze środowiskiem w innych obszarach polityki, łącznie z gospodarką gruntami;

d) promowanie wzorców zrównoważonej produkcji i konsumpcji również poprzez zrównoważone wykorzystanie ekosystemów, usług i towarów;

e) promowanie wiedzy i edukacji o środowisku oraz zwiększanie udziału społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza społeczności lokalnych, w ochronie środowiska oraz w podejmowaniu wysiłków na rzecz zrównoważonego rozwoju;

f) wspieranie i promowanie współpracy regionalnej w dziedzinie ochrony środowiska;

g) pomoc we wdrażaniu i stosowaniu wielostronnych umów środowiskowych zawartych przez Strony;

h) wzmocnienie zarządzania środowiskiem oraz systemów monitorowania i kontroli.

Artykuł 51

Zarządzanie w sytuacji klęsk żywiołowych

1. Strony postanawiają, że celem współpracy w tej dziedzinie jest ograniczanie podatności regionu Ameryki Środkowej na klęski żywiołowe poprzez wspieranie działań krajowych oraz regionalnych ram w zakresie ograniczania podatności na klęski żywiołowe i reagowania na nie, wzmacnianie regionalnych zdolności w zakresie badań, upowszechnianie najlepszych praktyk, korzystanie z doświadczeń uzyskanych w ramach zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, przygotowanie, planowanie, monitorowanie, zapobieganie, przeciwdziałanie, reagowanie i odbudowa. Współpraca obejmuje również wsparcie działań na rzecz harmonizacji ram prawnych zgodnie ze standardami międzynarodowymi i ulepszanie koordynacji instytucjonalnej oraz wsparcia rządowego.

2. Strony popierają strategie ograniczające narażenie społeczne i środowiskowe i wzmacniają zdolność społeczności lokalnych i instytucji do zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi.

3. Strony zwracają szczególną uwagę na skuteczniejsze zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi we wszystkich swoich politykach, łącznie z zarządzaniem terytorialnym i odbudową.

TYTUŁ VI

ROZWÓJ GOSPODARCZY I ROZWÓJ HANDLU

Artykuł 52

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie polityki konkurencji

Pomoc techniczna ma się koncentrować m.in. na budowaniu potencjału instytucjonalnego i szkoleniu kadr organów do spraw konkurencji, przy uwzględnieniu wymiaru regionalnego, w celu wsparcia ich w umacnianiu i skutecznym egzekwowaniu prawa konkurencji w dziedzinie przepisów antymonopolowych i dotyczących połączeń przedsiębiorstw, co obejmuje również promowanie warunków sprzyjających konkurencji.

Artykuł 53

Współpraca celna i wzajemna pomoc

1. Strony promują i ułatwiają współpracę pomiędzy swoimi służbami celnymi dla zagwarantowania realizacji celów określonych w części IV tytuł II rozdział 3 (Ułatwienia celne i handlowe) niniejszej Umowy, w szczególności dla zagwarantowania uproszczenia procedur celnych i ułatwienia legalnego handlu przy zachowaniu ich zdolności kontroli.

2. Współpraca stanowi podstawę między innymi do:

a) wymiany informacji dotyczących przepisów i procedur celnych, szczególnie w następujących obszarach:

(i) uproszczenie i modernizacja procedur celnych;

(ii) ułatwienie przemieszczeń w ramach tranzytu;

(iii) egzekwowanie praw własności intelektualnej przez organy celne;

(iv) związki ze środowiskiem biznesowym;

(v) swobodny obrót towarów i integracja regionalna;

b) rozwoju wspólnych inicjatyw we wspólnie uzgodnionych obszarach;

c) promocji koordynacji pomiędzy wszystkimi powiązanymi organami granicznymi, zarówno na poziomie krajowym, jak i ponadgranicznym.

3. Strony udzielają sobie wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych zgodnie z postanowieniami załącznika III do części IV niniejszej Umowy.

Artykuł 54

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie ułatwień celnych i handlowych

Strony uznają znaczenie pomocy technicznej w obszarze ułatwień celnych i handlowych dla realizacji środków określonych w części IV tytuł II rozdział 3 (Ułatwienia celne i handlowe) niniejszej Umowy. Strony postanawiają współpracować m.in. w następujących obszarach:

a) rozwijanie współpracy instytucjonalnej w celu umocnienia procesu integracji regionalnej;

b) oferowanie właściwym organom specjalistycznej wiedzy i budowanie potencjału w kwestiach celnych (m.in. potwierdzania i weryfikacji pochodzenia) oraz w kwestiach technicznych w celu egzekwowania regionalnych procedur celnych;

c) stosowanie mechanizmów i nowoczesnych technik celnych, w tym oceny ryzyka, wcześniejszych wiążących interpretacji, uproszczonych procedur wprowadzenia i zwolnienia towarów, kontroli celnych i metod kontroli przedsiębiorstw;

d) wprowadzanie procedur i praktyk, które odzwierciedlają w największym możliwym stopniu międzynarodowe instrumenty i standardy obowiązujące w dziedzinie ceł i handlu, w tym zasady WTO oraz instrumenty i normy Światowej Organizacji Celnej (dalej zwanej „WCO”), między innymi zmienioną Międzynarodową konwencję dotyczącą uproszczenia i harmonizacji postępowania celnego (zmienioną konwencję z Kioto) oraz Ramy standardów WCO na rzecz zabezpieczenia i uproszczenia handlu globalnego; oraz

e) systemy informacyjne i automatyzacja procedur celnych i innych procedur handlowych.

Artykuł 55

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie własności intelektualnej i transferu technologii

1. Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej w dziedzinie własności intelektualnej oraz postanawiają współpracować m.in. w następujących obszarach:

a) rozwijanie współpracy instytucjonalnej (np. między urzędami ochrony własności intelektualnej w republikach Strony AŚ), a przez to ułatwianie wymiany informacji o ramach prawnych dotyczących praw własności intelektualnej i innych odpowiednich przepisów dotyczących ochrony i egzekwowania;

b) stymulowanie i ułatwianie rozwoju kontaktów i współpracy w dziedzinie własności intelektualnej, w tym promocji i rozpowszechniania informacji w kręgach biznesowych, społeczeństwie obywatelskim, wśród konsumentów i instytucji edukacyjnych oraz pomiędzy tymi grupami;

c) budowanie potencjału i oferowanie szkoleń (np. dla sędziów, prokuratorów, funkcjonariuszy służb celnych i policji) w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej;

d) współpraca w zakresie rozwoju i doskonalenia elektronicznych systemów urzędów ds. własności intelektualnej w republikach Strony AŚ;

e) współpraca w zakresie wymiany informacji oraz oferowania specjalistycznej wiedzy i pomocy technicznej w zakresie integracji regionalnej w dziedzinie praw własności intelektualnej.

2. Strony uznają znaczenie współpracy w kwestiach celnych i z tego względu zobowiązują się do promowania i ułatwiania współpracy mającej na celu stosowanie środków granicznych w odniesieniu do praw własności intelektualnej, a konkretnie do zwiększenia wymiany informacji i koordynacji pomiędzy odpowiednimi administracjami celnymi. Współpraca ta ma prowadzić do udoskonalenia i modernizacji działań administracji celnych republik Strony AŚ.

3. Strony uznają również znaczenie współpracy i pomocy technicznej w dziedzinie transferu technologii w celu udoskonalenia własności intelektualnej oraz postanawiają współpracować m.in. w ramach następujących działań:

a) Strony promują transfer technologii, który jest realizowany poprzez programy wymiany naukowej, zawodowej lub biznesowej ukierunkowane na przekazywanie wiedzy przez Stronę UE republikom Strony AŚ;

b) Strony uznają znaczenie tworzenia mechanizmów umacniających i promujących zagraniczne inwestycje bezpośrednie w republikach Strony AŚ, zwłaszcza w sektorach innowacyjnych i zaawansowanych technologii. Strona UE dokłada wszelkich starań, by oferować instytucjom i przedsiębiorstwom na swoim terytorium zachęty w celu promowania transferu technologii do instytucji i przedsiębiorstw republik Strony AŚ oraz sprzyjania takiemu transferowi, w taki sposób, aby umożliwić tym państwom stworzenie trwałej bazy technologicznej;

c) podobnie Strona UE ułatwia i promuje programy mające na celu podejmowanie działań badawczo-rozwojowych w Ameryce Środkowej z myślą o realizacji potrzeb regionu m.in. w zakresie dostępu do leków, infrastruktury i rozwoju technologii koniecznych dla rozwoju tamtejszych społeczeństw.

Artykuł 56

Współpraca w zakresie zakładania przedsiębiorstw, handlu usługami oraz handlu elektronicznego

1. Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej służącej ułatwieniu wypełniania zobowiązań i maksymalizacji możliwości stworzonych w ramach części IV tytuł III (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny), a także osiągnięciu celów niniejszej Umowy.

2. Współpraca obejmuje wsparcie pomocy technicznej, szkoleń i budowania potencjału, między innymi w następujących dziedzinach:

a) zwiększanie zdolności usługodawców pochodzących z republik Strony AŚ do uzyskiwania informacji na temat przepisów i norm Strony UE na poziomie Unii Europejskiej oraz na poziomach krajowym i niższym, oraz do przestrzegania tych przepisów i norm;

b) zwiększenie potencjału eksportowego usługodawców pochodzących z republik Strony AŚ, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw;

c) ułatwienie współdziałania i dialogu pomiędzy usługodawcami pochodzącymi ze Strony UE i z republik Strony AŚ;

d) działanie w kierunku realizacji potrzeb w zakresie kwalifikacji i norm w sektorach, w których podjęto zobowiązania na mocy niniejszej Umowy;

e) promowanie w stosownych przypadkach wymiany informacji i doświadczeń oraz świadczenie pomocy technicznej w zakresie opracowywania i wdrażania przepisów na poziomie krajowym lub regionalnym;

f) ustanawianie mechanizmów dla propagowania inwestycji pomiędzy Stroną UE a republikami Strony AŚ oraz zwiększanie potencjału agencji promowania inwestycji w republikach Strony AŚ.

Artykuł 57

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie barier technicznych w handlu

Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej w dziedzinie barier technicznych w handlu oraz postanawiają współpracować m.in. w następujących obszarach:

a) oferowanie specjalistycznej wiedzy, budowanie potencjału, w tym rozwój i doskonalenie odpowiedniej infrastruktury, a także szkolenie i pomoc techniczna w dziedzinach przepisów technicznych, normalizacji, oceny zgodności, akredytacji i metrologii. Może to obejmować działania ułatwiające rozumienie i przestrzeganie wymogów Unii Europejskiej, szczególnie wśród małych i średnich przedsiębiorstw;

b) wspieranie harmonizacji prawodawstwa i procedur w zakresie barier technicznych w handlu w Ameryce Środkowej i ułatwianie przepływu towarów w tym regionie;

c) promowanie aktywnego uczestnictwa przedstawicieli republik Strony AŚ w pracach odpowiednich organizacji międzynarodowych w celu zwiększenia stosowania norm międzynarodowych;

d) wymiana informacji, doświadczeń i dobrych praktyk w celu ułatwienia wdrażania części IV tytuł II rozdział 4 (Bariery techniczne w handlu) niniejszej Umowy. Może to obejmować programy ułatwiania handlu w dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, objętych zakresem rozdziału 4.

Artykuł 58

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie zamówień publicznych

Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej w dziedzinie zamówień publicznych oraz postanawiają współpracować poprzez:

a) rozwijanie – za zgodą zaangażowanych Stron – współpracy instytucjonalnej i ułatwianie wymiany informacji o ramach prawnych dotyczących zamówień publicznych z uwzględnieniem możliwości uruchomienia mechanizmu dialogu;

b) na wniosek Strony – oferowanie budowania potencjału oraz szkoleń, w tym szkoleń na rzecz sektora prywatnego w zakresie innowacyjnych środków konkurencyjnego udzielania zamówień publicznych;

c) wspieranie kampanii publicznych w republikach Strony AŚ, dotyczących przepisów części IV tytuł V (Zamówienia publiczne) niniejszej Umowy, skierowanych do sektora publicznego, sektora prywatnego i społeczeństwa obywatelskiego, w odniesieniu do systemów zamówień Unii Europejskiej oraz ewentualnych możliwości dostawców pochodzących z Ameryki Środkowej w Unii Europejskiej;

d) wspieranie rozwoju, tworzenia i funkcjonowania pojedynczego punktu dostępu do informacji o zamówieniach publicznych dla całego regionu Ameryki Środkowej. Sposób funkcjonowania pojedynczego punktu dostępu określono w części IV tytuł V (Zamówienia publiczne) art. 212 ust. 1 lit. d), art. 213, art. 215 ust. 4 oraz art. 223 ust. 2 niniejszej Umowy;

e) poprawę potencjału technicznego publicznych podmiotów udzielających zamówień na szczeblu centralnym, podcentralnym lub innych.

Artykuł 59

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie rybołówstwa i akwakultury

1. Strony uznają znaczenie współpracy gospodarczej, technicznej i naukowej w celu zrównoważonego rozwoju sektora rybołówstwa i akwakultury. Główne cele tej współpracy powinny być następujące:

a) promowanie zrównoważonego wykorzystania zasobów rybołówstwa i zarządzania nimi;

b) propagowanie najlepszych praktyk zarządzania rybołówstwem;

c) poprawa w zakresie gromadzenia danych dla uwzględnienia najlepszych dostępnych informacji naukowych w celu oceny zasobów i zarządzania nimi;

d) udoskonalenie systemu monitorowania, kontroli i nadzoru;

e) zwalczanie nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych (NNN) połowów.

2. Współpraca ta może obejmować między innymi:

a) oferowanie specjalistycznej wiedzy technicznej i wsparcia oraz budowanie potencjału zrównoważonego gospodarowania zasobami rybołówstwa, w tym rozwijanie rybołówstwa alternatywnego;

b) wymianę informacji i doświadczeń oraz budowanie potencjału zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego sektora rybołówstwa i akwakultury. Szczególną uwagę zwraca się na odpowiedzialny rozwój tradycyjnego (łodziowego) rybołówstwa przybrzeżnego oraz drobnego rybołówstwa i akwakultury, a także na dywersyfikację produktów i działalności w tym zakresie, z uwzględnieniem takich obszarów jak przemysł przetwórczy;

c) wsparcie współpracy instytucjonalnej i ułatwianie wymiany informacji na temat ram prawnych regulujących rybołówstwo i akwakulturę, w tym odnośnych instrumentów międzynarodowych;

d) intensyfikację współpracy w ramach organizacji międzynarodowych oraz z krajowymi i regionalnymi organizacjami zajmującymi się gospodarką rybacką poprzez pomoc techniczną w postaci warsztatów i badań, w celu doprowadzenia do lepszego zrozumienia wartości dodanej międzynarodowych instrumentów prawnych w dążeniu do właściwego gospodarowania zasobami morskimi.

Artykuł 60

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie towarów rzemieślniczych

Strony uznają znaczenie programów współpracy promujących działania umożliwiające towarom rzemieślniczym produkowanym w republikach Strony AŚ odnoszenie korzyści z niniejszej Umowy. W konkretnym wymiarze współpraca mogłaby koncentrować się na następujących obszarach:

a) rozwijanie potencjału zwiększającego możliwości dostępu rynkowego towarów rzemieślniczych z Ameryki Środkowej;

b) budowanie potencjału podmiotów z Ameryki Środkowej odpowiedzialnych za promocję wywozu – w szczególności wspierających mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (dalej zwane „MMŚP”) z obszarów miejskich i wiejskich – niezbędnego do produkcji i wywozu towarów rzemieślniczych, w tym w zakresie procedur celnych oraz wymogów technicznych ustanowionych na rynku Unii Europejskiej;

c) propagowanie zachowania tych produktów kulturowych;

d) wsparcie rozwoju infrastruktury koniecznej do wsparcia MMŚP uczestniczących w produkcji towarów rzemieślniczych;

e) budowanie potencjału w celu poprawy wyników działalności producentów towarów rzemieślniczych poprzez programy szkoleń.

Artykuł 61

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie produktów ekologicznych

Strony uznają znaczenie programów współpracy dla maksymalizacji korzyści, jakie niniejsza Umowa może przynieść produktom ekologicznym wytwarzanym w republikach Strony AŚ. W konkretnym wymiarze współpraca może koncentrować się m.in. na następujących obszarach:

a) rozwijanie potencjału zwiększającego możliwości dostępu rynkowego produktów ekologicznych z Ameryki Środkowej;

b) budowanie niezbędnego potencjału podmiotów z Ameryki Środkowej odpowiedzialnych za promocję wywozu, w szczególności wspierających MMŚP z obszarów miejskich i wiejskich, na potrzeby produkcji i wywozu produktów ekologicznych, w tym w zakresie procedur celnych, przepisów technicznych i norm jakości wymaganych na rynku Unii Europejskiej;

c) wsparcie rozwoju infrastruktury koniecznej do wspierania MMŚP uczestniczących w produkcji produktów ekologicznych;

d) budowanie potencjału w celu poprawy wyników działalności producentów produktów ekologicznych poprzez programy szkoleń;

e) współpraca w zakresie rozwoju sieci dystrybucyjnych na rynku Unii Europejskiej.

Artykuł 62

Współpraca i pomoc techniczna w kwestiach sanitarnych, fitosanitarnych, bezpieczeństwa żywności oraz dobrostanu zwierząt

1. Współpraca w tej dziedzinie nastawiona jest na zwiększenie potencjału Stron w kwestiach sanitarnych i fitosanitarnych oraz dobrostanu zwierząt w celu poprawy dostępu do rynku drugiej Strony przy jednoczesnym zapewnieniu poziomu ochrony ludzi, zwierząt i roślin oraz dobrostanu zwierząt.

2. Współpraca ta może obejmować między innymi:

a) wspieranie harmonizacji prawodawstwa i procedur w kwestiach sanitarnych i fitosanitarnych w Ameryce Środkowej i ułatwianie przepływu towarów w tym regionie;

b) oferowanie specjalistycznej wiedzy na temat potencjału prawodawczego i technicznego w zakresie tworzenia i egzekwowania prawa oraz rozwoju systemów kontroli sanitarnej i fitosanitarnej (w tym programów zwalczania chorób, systemów bezpieczeństwa żywności i szybkiego powiadamiania), a także na temat dobrostanu zwierząt;

c) wsparcie rozwoju i wzmacniania potencjału instytucjonalnego i administracyjnego w Ameryce Środkowej na poziomie regionalnym i krajowym w celu poprawy jej stanu sanitarnego i fitosanitarnego;

d) rozwinięcie we wszystkich poszczególnych republikach Strony AŚ potencjału w zakresie wypełniania wymogów sanitarnych i fitosanitarnych w celu poprawy dostępu do rynku drugiej Strony przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego poziomu ochrony;

e) oferowanie porad i pomocy technicznej na temat systemu regulacyjnego Unii Europejskiej w kwestiach sanitarnych i fitosanitarnych oraz wdrażania norm wymaganych na rynku Unii Europejskiej.

3. Podkomitet ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych, ustanowiony w części IV tytuł II (Handel towarami) rozdział 5 (Środki sanitarne i fitosanitarne) niniejszej Umowy, przedstawia propozycje potrzeb w zakresie współpracy w celu stworzenia programu prac.

4. Komitet Stowarzyszenia monitoruje postępy współpracy ustanowionej w niniejszym artykule i przedstawia wyniki tych działań Podkomitetowi ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych.

Artykuł 63

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie handlu i zrównoważonego rozwoju

1. Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej w zakresie powiązań handlu z rynkiem pracy i z ochroną środowiska w osiąganiu celów części IV tytuł VIII (Handel i zrównoważony rozwój) niniejszej Umowy.

2. W celu uzupełnienia działań wymienionych w części III tytuł III (Rozwój społeczny i spójność społeczna) i tytuł V (Środowisko, klęski żywiołowe i zmiana klimatu) niniejszej Umowy Strony uzgadniają, że będą współpracować, w tym wspierać pomoc techniczną, szkolenie i rozwijanie potencjału, między innymi w następujących dziedzinach:

a) wspieranie rozwoju zachęt sprzyjających ochronie środowiska i zapewnianiu godziwych warunków pracy, w szczególności poprzez promowanie legalnego i zrównoważonego handlu, np. poprzez systemy sprawiedliwego i etycznego handlu, w tym uwzględniające odpowiedzialność i rozliczalność społeczną przedsiębiorstw, a także związane z tymi działaniami inicjatywy w zakresie etykietowania i marketingu;

b) promowanie uzgodnionych przez Strony mechanizmów współpracy powiązanych z handlem w celu wsparcia wdrożenia międzynarodowego reżimu obecnych i przyszłych działań w obliczu zmian klimatu;

c) promowanie handlu produktami uzyskanymi z zasobów naturalnych zarządzanych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w tym poprzez stosowanie skutecznych środków w odniesieniu do dzikiej fauny i rybołówstwa oraz poprzez certyfikację drewna produkowanego legalnie i w sposób zrównoważony. Szczególną uwagę zwraca się na dobrowolne i elastyczne mechanizmy oraz inicjatywy w zakresie marketingu, zmierzające do promowania systemów produkcyjnych zrównoważonych ekologicznie;

d) wzmocnienie ram instytucjonalnych, rozwój i realizacja polityki i programów w zakresie wdrażania i egzekwowania wielostronnych umów o ochronie środowiska i przepisów w tej dziedzinie, w zakresie uzgodnionym przez Strony, oraz opracowywanie środków zwalczania nielegalnego handlu mającego znaczenie dla środowiska, m.in. poprzez działania w zakresie egzekwowania oraz współpracę celną;

e) wzmocnienie ram instytucjonalnych, rozwój i wdrażanie polityki i programów w zakresie podstawowych zasad i praw w pracy (wolność zrzeszania się i rokowań zbiorowych, kwestie pracy przymusowej, pracy dzieci, przeciwdziałanie dyskryminacji w zakresie zatrudnienia) oraz wdrażanie i egzekwowanie konwencji i przepisów Międzynarodowej Organizacji Pracy (dalej zwanej „MOP” ) dotyczących pracy, w zakresie uzgodnionym przez Strony;

f) sprzyjanie wymianie poglądów dotyczących opracowywania metod i wskaźników na potrzeby przeglądu w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz wspieranie inicjatyw w zakresie wspólnych przeglądów, monitorowania i oceny wkładu części IV niniejszej Umowy w zrównoważony rozwój;

g) wzmocnienie potencjału instytucjonalnego w kwestiach handlu i zrównoważonego rozwoju oraz wspieranie organizacji i usprawniania uzgodnionych ram dialogu dotyczącego tych kwestii ze społeczeństwem obywatelskim.

Artykuł 64

Współpraca przemysłowa

1. Strony postanawiają, że celem współpracy przemysłowej jest promowanie modernizacji i restrukturyzacji przemysłu Ameryki Środkowej i poszczególnych jego sektorów, jak również współpracy przemysłowej podmiotów gospodarczych, w celu wzmocnienia sektora prywatnego w sposób promujący ochronę środowiska.

2. Inicjatywy w zakresie współpracy przemysłowej odzwierciedlają priorytety określone przez Strony. Uwzględniają one regionalne aspekty rozwoju przemysłowego, promując w razie potrzeby partnerstwa transgraniczne. Celem inicjatyw jest przede wszystkim stworzenie odpowiednich ram umożliwiających poprawę know-how w dziedzinie zarządzania i promowanie przejrzystości w odniesieniu do rynków i warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

Artykuł 65

Energia (w tym energia odnawialna)

1. Strony postanawiają, że ich wspólnym celem będzie wspieranie współpracy w dziedzinie energii, w szczególności zrównoważonych, przyjaznych środowisku i odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej, technologii energooszczędnych, elektryfikacji obszarów wiejskich i integracji regionalnych rynków energii, oraz w innych kwestiach, zgodnie z ustaleniami Stron i ich prawodawstwem wewnętrznym.

2. Współpraca może obejmować między innymi następujące działania:

a) formułowanie i planowanie polityki energetycznej, w tym międzysystemowej infrastruktury o znaczeniu regionalnym, poprawa i dywersyfikacja źródeł energii oraz usprawnienie rynków energii, w tym ułatwienia tranzytu, przesyłu i dystrybucji w obrębie republik Strony AŚ;

b) zarządzanie i szkolenie na potrzeby sektora energii oraz transfer technologii i know-how, w tym stałe prace nad normami w zakresie emisji pochodzących z produkcji energii oraz efektywności energetycznej;

c) promowanie oszczędności energii, efektywności energetycznej, energii odnawialnej oraz badania oddziaływania produkcji i zużycia energii na środowisko, w szczególności na zmiany bioróżnorodności, gospodarki leśnej i użytkowania gruntów;

d) promowanie zastosowania mechanizmów czystego rozwoju do wspierania inicjatyw odnoszących się do zmiany klimatu oraz zmienności tych mechanizmów.

Artykuł 66

Współpraca w dziedzinie przemysłu wydobywczego

Strony zgadzają się współpracować w dziedzinie przemysłu wydobywczego z uwzględnieniem własnych prawodawstw i procedur wewnętrznych, a także aspektów zrównoważonego rozwoju i kwestii ochrony środowiska, za pośrednictwem takich inicjatyw jak promowanie wymiany informacji, doświadczeń i ekspertów oraz opracowywanie i transfer technologii.

Artykuł 67

Sprawiedliwa i zrównoważona turystyka

1. Strony uznają znaczenie sektora turystyki dla zmniejszania ubóstwa poprzez rozwój społeczny i gospodarczy lokalnych społeczności oraz wielki potencjał gospodarczy obu regionów w zakresie rozwoju działalności gospodarczej w tej dziedzinie.

2. W tym kontekście Strony zgadzają się promować sprawiedliwą i zrównoważoną turystykę, a w szczególności wspierać:

a) opracowywanie polityki w celu maksymalizacji korzyści społeczno-gospodarczych z turystyki;

b) tworzenie i konsolidację produktów turystycznych poprzez świadczenie usług niefinansowych, szkoleń oraz pomocy i usług technicznych;

c) uwzględnianie kwestii kulturowych, społecznych i związanych ze środowiskiem, w tym ochrony i propagowania dziedzictwa kultury i zasobów naturalnych, w rozwoju sektora turystyki;

d) zaangażowanie lokalnych społeczności w proces rozwoju turystyki, szczególnie turystyki wiejskiej, lokalnej i ekologicznej;

e) strategie marketingu i promocji, rozwój potencjału instytucjonalnego i zasobów ludzkich, promowanie międzynarodowych standardów;

f) promowanie współpracy i stowarzyszeń między sektorem publicznym i prywatnym;

g) opracowywanie planów zarządzania rozwojem turystyki w skali krajowej i regionalnej;

h) promowanie technologii informacyjnych w dziedzinie turystyki.

Artykuł 68

Współpraca w dziedzinie transportu

1. Strony zgadzają się, aby współpraca w tej dziedzinie skupiała się na restrukturyzacji i modernizacji systemu transportowego i powiązanych systemów infrastruktury, w tym przejść granicznych, usprawnianiu przepływu pasażerów i towarów oraz ułatwieniu dostępu do rynków transportu miejskiego, lotniczego, morskiego, wodnego śródlądowego, kolejowego i drogowego, poprzez udoskonalenie zarządzania transportem z operacyjnego i administracyjnego punktu widzenia oraz poprzez promocję wysokich standardów eksploatacji.

2. Współpraca może obejmować następujące elementy:

a) wymianę informacji w sprawie polityki Stron, w szczególności dotyczącej transportu miejskiego oraz powiązań i interoperacyjności sieci transportu multimodalnego i innych zagadnień, będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

b) zarządzanie śródlądowymi drogami wodnymi, drogami, liniami kolejowymi, portami i lotniskami, w tym odpowiednia współpraca między właściwymi organami;

c) projekty transferu technologii europejskiej w ramach globalnego systemu nawigacji satelitarnej i w centrach miejskiego transportu publicznego;

d) poprawa norm w zakresie bezpieczeństwa i zapobiegania zanieczyszczeniom, w tym współpraca w ramach odpowiednich forów międzynarodowych w celu zapewnienia lepszego egzekwowania norm międzynarodowych;

e) działania promujące rozwój transportu lotniczego i morskiego.

Artykuł 69

Dobre rządy w dziedzinie opodatkowania

Zgodnie ze swoimi kompetencjami Strony będą doskonaliły współpracę międzynarodową w dziedzinie opodatkowania w celu usprawnienia poboru należnych podatków i rozwoju środków pozwalających na skuteczne wdrażanie uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym zasad dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania, o których mowa w części II w artykule 22 niniejszej Umowy.

Artykuł 70

Mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa

Strony zgadzają się promować konkurencyjność MMŚP wiejskich i miejskich i organizacji je reprezentujących oraz ich obecność na rynkach międzynarodowych, uznając ich rolę w dążeniu do spójności społecznej poprzez zmniejszanie ubóstwa i tworzenie miejsc pracy; obejmuje to świadczenie usług niefinansowych, szkoleń oraz pomocy technicznej w postaci realizacji m.in. następujących działań w zakresie współpracy:

a) pomoc techniczna i inne usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości;

b) wzmacnianie lokalnych i regionalnych ram instytucjonalnych w zakresie tworzenia i działalności MMŚP;

c) wsparcie MMŚP dla umożliwienia ich uczestnictwa w rynku towarów i usług na szczeblu lokalnym i międzynarodowym poprzez uczestnictwo w targach i misjach handlowych oraz inne mechanizmy promocji;

d) promowanie tworzenia powiązań sprzyjających wydajności;

e) promowanie wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk;

f) propagowanie wspólnych inwestycji, partnerstw i sieci biznesowych;

g) identyfikowanie i eliminowanie przeszkód w dostępie MMŚP do źródeł finansowania oraz tworzenie nowych mechanizmów finansowania;

h) promowanie transferu technologii i wiedzy;

i) wsparcie innowacji, badań i rozwoju;

j) wsparcie wykorzystywania systemów zarządzania jakością.

Artykuł 71

Współpraca w zakresie mikrokredytów i mikrofinansowania

Strony są zgodne co do tego, że mikrofinansowanie, w tym programy mikrokredytów, sprzyjają zmniejszaniu nierówności dochodów poprzez tworzenie niezależnych miejsc pracy i stanowią skuteczne narzędzie ograniczania ubóstwa i podatności na kryzysy gospodarcze, pozwalając na powszechniejsze uczestnictwo w gospodarce. Współpraca w tym zakresie obejmuje następujące elementy:

a) wymiana doświadczeń i specjalistycznej wiedzy w dziedzinie bankowości etycznej oraz samorządnej bankowości społecznej służącej głównie społecznościom lokalnym, a także umocnienie zrównoważonych programów mikrofinansowania, w tym programów certyfikacji, monitorowania i walidacji;

b) dostępność mikrokredytów poprzez ułatwianie dostępu do usług finansowych świadczonych przez banki i instytucje finansowe dzięki zachętom i programom zarządzania ryzykiem;

c) wymiana doświadczeń w zakresie polityki i alternatywnego prawodawstwa sprzyjającego tworzeniu bankowości ludowej i etycznej.

TYTUŁ VII

INTEGRACJA REGIONALNA

Artykuł 72

Współpraca w dziedzinie integracji regionalnej

1. Strony są zgodne, że współpraca w tej dziedzinie ma umacniać proces integracji regionalnej w Ameryce Środkowej we wszystkich jego aspektach, w szczególności w zakresie rozwoju i wdrażania wspólnego rynku w tym regionie w celu stopniowego tworzenia unii gospodarczej.

2. Współpraca obejmuje wsparcie działań związanych z procesem integracji Ameryki Środkowej, w szczególności rozwój i udoskonalanie wspólnych instytucji w celu zwiększenia ich efektywności, przejrzystości i możliwości ich kontrolowania, a także ich relacji międzyinstytucjonalnych.

3. Współpraca ma sprzyjać uczestnictwu społeczeństwa obywatelskiego w procesie integracji w ramach warunków określonych przez Strony oraz obejmować wsparcie mechanizmów konsultacji i kampanii informacyjnych.

4. W ramach współpracy promuje się rozwój wspólnej polityki i harmonizację ram prawnych w zakresie, w jakim dziedziny te są objęte instrumentami integracji Ameryki Środkowej, w tym polityki gospodarczej w dziedzinach takich jak handel, cła, rolnictwo, energia, transport, komunikacja i konkurencja, jak również koordynację polityki makroekonomicznej w dziedzinach takich jak polityka monetarna, polityka fiskalna i finanse publiczne. Współpraca może również obejmować promocję koordynacji polityk sektorowych w takich dziedzinach, jak ochrona konsumentów, ochrona środowiska, spójność społeczna, bezpieczeństwo oraz zapobieganie zagrożeniom naturalnym i klęskom żywiołowym i reagowanie na nie. Szczególną uwagę zwraca się na kwestie związane z płcią.

5. Współpraca może obejmować promowanie inwestycji we wspólną infrastrukturę i sieci, szczególnie na granicach republik Strony AŚ.

Artykuł 73

Współpraca regionalna

Strony zgadzają się wykorzystywać wszystkie istniejące instrumenty współpracy w celu promowania działań służących rozwojowi aktywnej współpracy pomiędzy Stroną UE a republikami Strony AŚ w sposób niepowodujący osłabienia współpracy pomiędzy nimi ani też pomiędzy republikami Strony AŚ a innymi państwami lub regionami Ameryki Łacińskiej i regionu Karaibów we wszystkich obszarach współpracy objętych zakresem niniejszej Umowy. Dążyć do tego, aby działania regionalne i dwustronne w ramach współpracy wzajemnie się uzupełniały.

TYTUŁ VIII

WSPÓŁPRACA KULTURALNA I AUDIOWIZUALNA

Artykuł 74

Współpraca kulturalna i audiowizualna

1. Strony zobowiązują się promować współpracę kulturalną w celu zwiększania wzajemnego zrozumienia i sprzyjania zrównoważonej wymianie kulturalnej, obiegowi działań, produktów i usług kulturalnych oraz mobilności artystów i pracowników sektora kultury, z uwzględnieniem innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego ze Strony UE oraz republik Strony AŚ, zgodnie z ich odpowiednim prawodawstwem.

2. Strony zachęcają do dialogu międzykulturowego między osobami fizycznymi, instytucjami kultury oraz organizacjami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie, pochodzącymi ze Strony UE i z republik Strony AŚ.

3. Strony zachęcają do koordynacji w kontekście UNESCO, dążąc do promowania różnorodności kulturowej, m.in. w ramach konsultacji dotyczących ratyfikacji i wdrożenia Konwencji UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego przez Stronę UE i republiki Strony AŚ. Współpraca obejmuje również promowanie różnorodności kulturowej, w tym różnorodności ludów tubylczych oraz praktyk kulturowych innych konkretnych grup, w tym edukację w językach autochtonicznych.

4. Strony postanawiają promować współpracę w sektorze audiowizualnym i sektorze mediów, w tym prasy i radia, poprzez wspólne inicjatywy w dziedzinie szkoleń oraz rozwoju, produkcji i dystrybucji audiowizualnej, w tym w dziedzinie edukacji i kultury.

5. Współpraca odbywa się zgodnie z odnośnymi krajowymi przepisami dotyczącymi praw autorskich i postanowieniami stosownych umów międzynarodowych.

6. Współpraca w tej dziedzinie obejmuje również m.in. ochronę i promowanie materialnego i niematerialnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnemu handlowi zabytkami kultury, zgodnie z odpowiednimi instrumentami międzynarodowymi.

7. Protokół o współpracy kulturalnej, mający znaczenie dla niniejszego tytułu, stanowi załącznik do niniejszej Umowy.

TYTUŁ IX

SPOŁECZEŃSTWO WIEDZY

Artykuł 75

Społeczeństwo informacyjne

1. Strony są zgodne, że technologie informacyjne i komunikacyjne są kluczowymi sektorami nowoczesnego społeczeństwa, mającymi szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarczego i społecznego oraz płynnego przejścia do społeczeństwa informacyjnego. Współpraca w tej dziedzinie ma przyczynić się do ustanowienia solidnych ram regulacyjnych i technicznych, sprzyjać rozwojowi tych technologii oraz rozwojowi polityki pozwalającej na zmniejszenie przepaści cyfrowej i rozwój potencjału ludzkiego, a także umożliwiać sprawiedliwy i powszechny dostęp do technologii informacyjnych i maksymalne stosowanie tych technologii w celu świadczenia usług. W tym względzie współpraca ma również stanowić wsparcie dla wdrażania tej polityki i przyczyniać się do poprawy interoperacyjności elektronicznych usług komunikacyjnych.

2. Współpraca w tej dziedzinie ma na celu promocję następujących działań:

a) dialogu i wymiany doświadczeń w kwestiach regulacyjnych i w kwestiach polityki związanych ze społeczeństwem informacyjnym, np. stosowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych takich jak e-administracja, e-zdrowie i e-learning, a także polityki zmierzającej do zmniejszenia przepaści cyfrowej;

b) wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk związanych z opracowywaniem i wdrażaniem aplikacji e-administracji;

c) dialogu i wymiany doświadczeń w zakresie rozwoju handlu elektronicznego, a także podpisu elektronicznego i telepracy;

d) wymiany informacji na temat norm, oceny zgodności i homologacji typu;

e) wspólnych projektów badawczo-rozwojowych w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych;

f) rozwoju stosowania zaawansowanej sieci akademickiej, czyli poszukiwania trwałych rozwiązań zapewniających samowystarczalność REDClara.

Artykuł 76

Współpraca naukowa i techniczna

1. Celem współpracy w tej dziedzinie jest rozwój potencjału naukowego, technicznego i innowacyjnego we wszystkich obszarach działalności objętych programami ramowymi w zakresie badań. W tym celu Strony wspierają dialog polityczny na szczeblu regionalnym, wymianę informacji oraz udział ich organów działających w obszarze badań i rozwoju technicznego w następujących działaniach w zakresie współpracy naukowo-technicznej, zgodnie z ich zasadami wewnętrznymi:

a) wspólne inicjatywy na rzecz podnoszenia świadomości o programach rozwoju potencjału naukowo-technicznego oraz o europejskich programach w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji;

b) inicjatywy propagujące uczestnictwo w programach ramowych i innych programach Unii Europejskiej w tej dziedzinie;

c) wspólne działania badawcze w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

d) wspólne konferencje naukowe sprzyjające wymianie informacji oraz mające na celu identyfikację obszarów dla celów wspólnych badań;

e) wspieranie zaawansowanych badań w zakresie nauki i techniki, przyczyniających się do długotrwałego i zrównoważonego rozwoju Stron;

f) rozwój kontaktów pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym – ze szczególnym akcentem na wykorzystywanie wyników działań naukowo-technicznych w krajowych systemach produkcji i polityce społecznej oraz z uwzględnieniem aspektów ochrony środowiska i potrzeby stosowania czystszych technologii;

g) ocena współpracy naukowej i rozpowszechnianie wyników;

h) promocja, upowszechnianie i transfer technologii;

i) pomoc w stworzeniu krajowych systemów innowacji w celu rozwoju techniki i innowacji, m.in. dla ułatwienia odpowiedniego reagowania na zapotrzebowanie ze strony małych i średnich przedsiębiorstw, a także promowania lokalnej produkcji; ponadto pomoc w rozwoju ośrodków doskonałości i klastrów zaawansowanych technologii;

j) promowanie szkoleń, badań, rozwoju i zastosowań nauk i technologii jądrowych do celów medycznych, co ma umożliwiać transfer technologii do republik Strony AŚ w dziedzinach takich jak ochrona zdrowia, w szczególności radiologia i medycyna nuklearna w zakresie radiodiagnozy i radioterapii, a także w dziedzinach uzgodnionych przez Strony przy zachowaniu zgodności z obowiązującymi konwencjami międzynarodowymi i uregulowaniami oraz z podporządkowaniem się jurysdykcji Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.

2. Szczególny nacisk należy położyć na rozwój potencjału ludzkiego jako trwałej podstawy doskonałości naukowej i technicznej oraz stworzenie trwałych powiązań pomiędzy środowiskami naukowymi i technicznymi Stron, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. W tym celu promuje się wymiany naukowców i najlepszych praktyk w zakresie projektów badawczych.

3. W stosownych przypadkach do współpracy należy włączyć ośrodki badawcze, instytucje szkolnictwa wyższego oraz inne zainteresowane podmioty, w tym MMŚP, zlokalizowane na terytorium Stron.

4. Strony zgadzają się stosować wszelkie mechanizmy w celu zwiększania liczebności i podnoszenia jakości wysoko wykwalifikowanych kadr, m.in. poprzez szkolenia, współpracę w zakresie badań, stypendia i wymiany.

5. Strony wspierają uczestnictwo swoich podmiotów we wzajemnych programach naukowych i technicznych w ramach dążenia do obustronnie korzystnej doskonałości naukowej, zgodnie z ich odpowiednimi przepisami regulującymi uczestnictwo osób prawnych z państw trzecich.

CZĘŚĆ IV

HANDEL

TYTUŁ I

POSTANOWIENIA POCZĄTKOWE

Artykuł 77

Ustanowienie strefy wolnego handlu i związek z Porozumieniem WTO

1. Strony niniejszej Umowy ustanawiają niniejszym strefę wolnego handlu, zgodnie z art. XXIV Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 r. (zwanego dalej „GATT 1994”) i art. V Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (zwanego dalej „ GATS”).

2. Strony potwierdzają swoje istniejące (¹) wzajemne prawa i obowiązki wynikające z Porozumienia WTO.

Artykuł 78

Cele

Cele części IV niniejszej Umowy są następujące:

a) rozszerzenie i dywersyfikacja handlu towarami pomiędzy Stronami poprzez ograniczenie lub eliminację barier taryfowych i pozataryfowych w handlu;

b) ułatwienie handlu towarami poprzez, w szczególności, uzgodnione postanowienia dotyczące ułatwień celnych i handlowych, norm, przepisów technicznych i procedur oceny zgodności oraz środków sanitarnych i fitosanitarnych;

c) liberalizacja handlu usługami zgodnie z art. V GATS;

d) promowanie regionalnej integracji gospodarczej w obszarach procedur celnych, przepisów technicznych oraz środków sanitarnych i fitosanitarnych w celu ułatwienia przepływu towarów wewnątrz Stron i pomiędzy nimi;

e) stworzenie klimatu sprzyjającego wzrostowi przepływów inwestycyjnych, poprawa warunków zakładania przedsiębiorstw między Stronami w oparciu o zasadę niedyskryminacji oraz ułatwianie handlu i inwestycji pomiędzy Stronami poprzez płatności bieżące i przepływy kapitału związane z inwestycjami bezpośrednimi;

f) skuteczne, wzajemne i stopniowe otwarcie rynków zamówień publicznych Stron;

g) odpowiednia i skuteczna ochrona praw własności intelektualnej zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami istniejącymi pomiędzy Stronami, w celu zapewnienia równowagi pomiędzy posiadaczami praw własności intelektualnej a interesem publicznym, z uwzględnieniem różnic między Stronami oraz promocji transferu technologii między regionami;

h) promowanie wolnej, niezakłóconej konkurencji w stosunkach gospodarczych i handlowych pomiędzy Stronami;

i) ustanowienie skutecznego, sprawiedliwego i przewidywalnego mechanizmu rozstrzygania sporów; oraz

j) promowanie międzynarodowego handlu i inwestycji pomiędzy Stronami w sposób przyczyniający się do celów zrównoważonego wzrostu w drodze współpracy.

Artykuł 79

Definicje o zastosowaniu ogólnym

O ile nie określono inaczej, na potrzeby części IV niniejszej Umowy poniższe terminy mają następujące znaczenie:

– „Ameryka Środkowa” oznacza Republikę Kostaryki, Republikę Salwadoru, Republikę Gwatemali, Republikę Hondurasu, Republikę Nikaragui i Republikę Panamy;

– „należność celna” obejmuje wszelkiego rodzaju cła lub należności nakładane na przywóz towarów lub w związku z nim, włączając w to wszelkiego rodzaju podatki wyrównawcze lub opłaty dodatkowe nakładane na taki przywóz lub w związku z nim. „Należność celna” nie obejmuje:

a) należności odpowiadających podatkom wewnętrznym, nałożonych zgodnie z tytułem II rozdział 1 (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) art. 85;

b) cła nałożonego na podstawie ustawodawstwa krajowego Strony i zgodnie z tytułem II rozdział 2 (Środki ochrony handlu);

c) opłat i innych należności nakładanych na podstawie prawa krajowego Strony oraz zgodnie z tytułem II rozdział 1 art. 87;

– „ dni” oznaczają dni kalendarzowe, wliczając soboty, niedziele i dni wolne od pracy, chyba że w niniejszej Umowie określono inaczej;

– „System Zharmonizowany” lub „HS” oznacza Zharmonizowany System Oznaczania i Kodowania Towarów, w tym jego ogólne zasady interpretacji, uwagi do sekcji i uwagi do działów, przyjęty i stosowany przez Strony w ich własnych przepisach taryfowych;

– „osoba prawna” oznacza dowolny podmiot prawny, właściwie utworzony albo w inny sposób powołany zgodnie z obowiązującym prawem, działający w celu osiągania zysku lub nie, będący własnością prywatną lub publiczną i obejmuje dowolną spółkę kapitałową, podmiot sprawujący funkcję powierniczą, spółkę osobową, wspólne przedsiębiorstwo, własność jednoosobową lub stowarzyszenie;

– „środek” oznacza wszelkie działanie lub zaniechanie, w tym wszelkie przepisy ustawowe i wykonawcze, procedury, wymogi lub praktyki;

– „obywatel” oznacza osobę fizyczną posiadającą obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub republik Strony AŚ zgodnie z ich odpowiednim ustawodawstwem;

– „osoba” oznacza osobę fizyczną lub osobę prawną;

– „preferencyjne traktowanie taryfowe” oznacza stawkę należności celnej stosowaną na podstawie niniejszej Umowy do towaru pochodzącego.

TYTUŁ II

HANDEL TOWARAMI

ROZDZIAŁ 1

Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku

SEKCJA A

Postanowienia ogólne

Artykuł 80

Cel

Strony stopniowo liberalizują handel towarami, zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy oraz zgodnie z art. XXIV GATT 1994.

Artykuł 81

Zakres

O ile nie określono inaczej, postanowienia niniejszego rozdziału mają zastosowanie do handlu towarami między Stronami.

SEKCJA B

Znoszenie należności celnych

Artykuł 82

Klasyfikacja towarów

Klasyfikacja towarów w handlu między Stronami określona jest w nomenklaturze taryfowej każdej ze Stron, zgodnie z Systemem Zharmonizowanym.

Artykuł 83

Znoszenie należności celnych

1. Każda Strona znosi należności celne nałożone na towary pochodzące z terytorium drugiej Strony zgodnie z harmonogramami określonymi w załączniku I (Znoszenie należności celnych). Na potrzeby niniejszego rozdziału termin „pochodzące” oznacza kwalifikujące się zgodnie z regułami pochodzenia określonymi w załączniku II (Definicja pojęcia „produkty pochodzące” oraz metody współpracy administracyjnej). (²)

2. Dla każdego towaru podstawowa stawka należności celnych, do której zastosowanie mają kolejne obniżki zgodnie z ust. 1, jest wskazana w harmonogramach.

3. Jeżeli w jakimkolwiek momencie po wejściu w życie niniejszej Umowy Strona obniży swoje stawki należności celnych stosowane względem państwa najbardziej uprzywilejowanego, stawka ta ma zastosowanie pod warunkiem, że jest ona niższa od stawki obliczonej zgodnie z harmonogramem danej Strony, i tylko w okresie, w którym spełniony jest ten warunek.

4. Po upływie pięciu lat od wejścia w życie niniejszej Umowy, na wniosek którejkolwiek ze Stron, Strony przeprowadzają konsultacje, aby rozważyć przyspieszenie znoszenia należności celnych dotyczących wzajemnego przywozu oraz rozszerzenie zakresu takiego znoszenia. Uzgodnienie dokonane pomiędzy Stronami dotyczące przyspieszenia znoszenia należności celnych lub dotyczące zniesienia należności celnej dotyczącej danego towaru zastępuje stawkę celną lub kategorię znoszenia należności celnych określoną dla danego towaru na podstawie harmonogramów.

Artykuł 84

Zawieszenie

Żadna ze Stron nie podnosi istniejących należności celnych ani nie przyjmuje nowych należności celnych w stosunku do towarów pochodzących z terytorium drugiej Strony (³). Nie uniemożliwia to żadnej ze Stron:

a) podniesienia należności celnej do poziomu określonego w jej harmonogramie po jej uprzednim jednostronnym obniżeniu;

b) utrzymania lub podniesienia należności celnej za zgodą Organu Rozstrzygania Sporów WTO; lub

c) podnoszenia stawek podstawowych na towary wyłączone w celu osiągnięcia wspólnej taryfy zewnętrznej.

SEKCJA C

Środki pozataryfowe

Artykuł 85

Traktowanie narodowe

Każda Strona przyznaje traktowanie narodowe towarom drugiej Strony zgodnie z art. III GATT 1994, włącznie z jego uwagami interpretacyjnymi. W tym celu art. III GATT 1994 oraz jego uwagi interpretacyjne zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej integralną część (⁴).

Artykuł 86

Ograniczenia w przywozie i wywozie

Żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje zakazów ani ograniczeń nakładanych na przywóz towarów drugiej Strony ani na wywóz ani sprzedaż eksportową towarów z przeznaczeniem na terytorium drugiej Strony, chyba że postanowienia niniejszej Umowy stanowią inaczej lub chyba że odbywa się to zgodnie z art. XI GATT 1994 i jego uwagami interpretacyjnymi. W tym celu art. XI GATT 1994 oraz jego uwagi interpretacyjne zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej integralną część (⁵).

Artykuł 87

Opłaty i inne należności dotyczące przywozu i wywozu

Każda Strona zapewnia, zgodnie z art. VIII ust.1 GATT 1994 i jego uwagami interpretacyjnymi, by wszystkie opłaty i należności jakiegokolwiek rodzaju (inne niż należności celne, należności równoważne podatkom wewnętrznym lub inne należności wewnętrzne stosowane zgodnie z art. 85 niniejszego rozdziału oraz cła antydumpingowe i wyrównawcze stosowane na podstawie prawa krajowego Strony i zgodnie z rozdziałem 2 (Środki ochrony handlu) niniejszego tytułu), nałożone na przywóz lub wywóz bądź z nim związane, były ograniczone kwotowo do przybliżonych kosztów wyświadczonych usług oraz nie stanowiły pośredniej ochrony towarów krajowych ani opodatkowania przywozu lub wywozu do celów fiskalnych.

Artykuł 88

Cła lub podatki wywozowe

O ile postanowienia niniejszej Umowy nie stanowią inaczej, żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje ceł ani podatków nakładanych na wywóz towarów na terytorium drugiej Strony lub w związku z takim wywozem.

SEKCJA D

Rolnictwo

Artykuł 89

Subsydia wywozowe dla rolnictwa

1. Do celów niniejszego artykułu „subsydia wywozowe” należy rozumieć zgodnie ze znaczeniem tego terminu określonym w art. 1 lit. e) Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa (dalej zwanego „ porozumieniem w sprawie rolnictwa”), z uwzględnieniem wszelkich zmian w tym artykule.

2. Strony pragną pracować wspólnie w ramach WTO w celu równoległego znoszenia wszelkich form subsydiów wywozowych oraz ustanowienia rygoru w odniesieniu do wszelkich środków wywozowych o równoważnych skutkach. W tym kontekście środki wywozowe o równoważnych skutkach obejmują kredyty wywozowe, gwarancje kredytów wywozowych lub programy ubezpieczeń, państwowe przedsiębiorstwa handlowe dokonujące wywozu oraz pomoc żywnościową.

3. Żadna Strona nie utrzymuje, nie wprowadza ani nie przywraca subsydiów wywozowych na towary rolne przeznaczone na terytorium drugiej Strony, które:

a) są objęte pełną i bezzwłoczną liberalizacją zgodnie z załącznikiem I (Znoszenie należności celnych); lub

b) są objęte pełną, ale nie bezzwłoczną liberalizacją oraz kontyngentem bezcłowym w chwili wejścia w życie niniejszej Umowy zgodnie z załącznikiem I (Znoszenie należności celnych); lub

c) podlegają preferencyjnemu traktowaniu ustanowionemu w niniejszej Umowie w odniesieniu do produktów objętych pozycjami 0402 i 0406 i kontyngentom bezcłowym.

4. W przypadkach opisanych w ust. 3 lit. a)–c), jeśli Strona utrzymuje, wprowadza lub przywraca subsydia wywozowe, Strona dokonująca przywozu lub dotknięta takimi środkami może zastosować dodatkową taryfę zwiększającą należności celne z tytułu przywozu takiego towaru do poziomu stawki obowiązującej w stosunku do państwa najbardziej uprzywilejowanego lub stawki podstawowej określonej w załączniku I (Znoszenie należności celnych), w zależności od tego, która z nich jest niższa, przez okres utrzymywania subsydium wywozowego.

5. W odniesieniu do produktów objętych pełną liberalizacją w okresie przejściowym zgodnie z załącznikiem I (Znoszenie należności celnych) i nieobjętych kontyngentem bezcłowym w chwili wejścia w życie żadna Strona nie utrzymuje, nie wprowadza ani nie przywraca subsydiów wywozowych na koniec danego okresu przejściowego.

SEKCJA E

Produkty rybołówstwa i akwakultury, towary rzemieślnicze i produkty ekologiczne

Artykuł 90

Współpraca techniczna

Środki współpracy i pomocy technicznej w celu rozwoju handlu produktami rybołówstwa, akwakultury, towarami rzemieślniczymi i produktami ekologicznymi pomiędzy Stronami ustanowiono w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 59, 60 i 61 niniejszej Umowy.

SEKCJA F

Postanowienia instytucjonalne

Artykuł 91

Podkomitet ds. Dostępu Towarów do Rynku

1. Strony ustanawiają niniejszym Podkomitet ds. Dostępu Towarów do Rynku, zgodnie z art. 348 i załącznikiem XXI (Podkomitety).

2. Funkcje Podkomitetu obejmują:

a) nadzór nad właściwym stosowaniem postanowień niniejszego rozdziału i zarządzaniem nimi;

b) pełnienie roli forum dla konsultacji dotyczących interpretacji i stosowania niniejszego rozdziału;

c) rozpatrywanie propozycji złożonych przez Strony w zakresie przyspieszenia eliminacji znoszenia ceł i włączania towarów do harmonogramów;

d) przedstawianie właściwych zaleceń Komitetowi Stowarzyszenia w zakresie spraw należących do jego kompetencji; oraz

e) wszelkie inne zadania zlecone przez Komitet Stowarzyszenia.

ROZDZIAŁ 2

Środki ochrony handlu

SEKCJA A

Środki antydumpingowe i wyrównawcze

Artykuł 92

Postanowienia ogólne

1. Strony zachowują swoje prawa i obowiązki wynikające z Porozumienia WTO o stosowaniu artykułu VI Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 r. (dalej zwanego „porozumieniem antydumpingowym” ), Porozumienia WTO w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych (dalej zwanego „porozumieniem w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych” ) oraz Porozumienia WTO w sprawie reguł pochodzenia (dalej zwanego „ porozumieniem w sprawie reguł pochodzenia”).

2. W przypadkach, w których środki antydumpingowe lub wyrównawcze mogą być wprowadzane na szczeblu regionalnym i na szczeblu krajowym, Strony zapewniają, aby dane środki antydumpingowe lub wyrównawcze nie były stosowane jednocześnie przez władze regionalne i krajowe w odniesieniu do tych samych produktów.

Artykuł 93

Przejrzystość i pewność prawna

1. Strony zgadzają się, że środki ochrony handlu muszą być stosowane w pełnej zgodności z wymogami WTO i muszą opierać się na sprawiedliwym i przejrzystym systemie.

2. Uznając korzyści dla podmiotów gospodarczych płynące z pewności i przewidywalności prawnej, każda ze Stron zapewnia w stosownych przypadkach trwałą harmonizację i pełną zgodność swojego prawodawstwa krajowego w zakresie środków antydumpingowych i wyrównawczych z zasadami WTO.

3. Niezależnie od art. 6 ust. 9 porozumienia antydumpingowego i art. 12 ust. 8 porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych pożądane jest, aby Strony zapewniły, niezwłocznie po wprowadzeniu tymczasowych środków, pełne i właściwe ujawnienie wszystkich zasadniczych faktów i ustaleń, które stanowią podstawę dla decyzji o zastosowaniu środków, nie naruszając postanowień art. 6 ust. 5 porozumienia antydumpingowego i art. 12 ust. 4 porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych. Ujawnienie dokonywane jest w formie pisemnej oraz gwarantuje zainteresowanym stronom odpowiedni czas na obronę ich interesów.

4. Na wniosek zainteresowanych stron Strony mogą dać im możliwość przedstawienia ustnych wyjaśnień w celu wyrażenia ich opinii podczas dochodzenia dotyczącego środków antydumpingowych lub wyrównawczych. Nie może to powodować niepotrzebnego opóźnienia toku dochodzenia.

Artykuł 94

Uwzględnienie interesu publicznego

Strona może postanowić o niestosowaniu środków antydumpingowych lub wyrównawczych, jeśli na podstawie informacji udostępnionych w toku dochodzenia można jasno stwierdzić, że stosowanie takich środków nie leży w interesie publicznym.

Artykuł 95

Zasada niższego cła

W przypadku gdy Strona postanawia nałożyć cło antydumpingowe lub wyrównawcze, kwota takiego cła nie może przekraczać marginesu dumpingu lub subsydiów stanowiących podstawę środków wyrównawczych, ale pożądane jest, aby kwota takiego cła była niższa od wymienionego marginesu, jeżeli takie niższe cło będzie odpowiednie, by usunąć szkodę wyrządzoną przemysłowi krajowemu.

Artykuł 96

Związek przyczynowy

W celu nałożenia środków antydumpingowych lub wyrównawczych oraz zgodnie z postanowieniami art. 3 ust. 5 porozumienia antydumpingowego i art. 15 ust. 5 porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych organy prowadzące dochodzenie muszą w ramach wykazania związku przyczynowego pomiędzy przywozem po cenach dumpingowych a szkodą dla przemysłu krajowego oddzielić i rozróżnić szkodliwy wpływ przywozu po cenach dumpingowych lub przywozu subsydiowanego od szkodliwego wpływu wszystkich innych znanych czynników.

Artykuł 97

Łączna ocena

Jeżeli przedmiotem dochodzeń dotyczących cła antydumpingowego lub wyrównawczego jest przywóz z kilku państw jednocześnie, organ Strony UE prowadzący dochodzenie przeprowadza ze szczególną dokładnością badanie, aby stwierdzić, czy łączna ocena skutków przywozu z którejkolwiek republiki Strony AŚ jest odpowiednia w świetle warunków konkurencji pomiędzy produktami będącymi przedmiotem przywozu oraz warunków konkurencji między produktami będącymi przedmiotem przywozu a podobnymi produktami krajowymi.

Artykuł 98

Wyłączenie z procedur rozstrzygania sporów

W kwestiach, których dotyczy niniejsza sekcja, Strony nie odwołują się do procedur rozstrzygania sporów na podstawie części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy.

SEKCJA B

Środki ochronne

Podsekcja B.1

Postanowienia ogólne

Artykuł 99

Prowadzenie postępowań w zakresie środków ochronnych

1. Każda Strona zapewnia spójne, bezstronne i racjonalne stosowanie swoich przepisów ustawowych i wykonawczych, decyzji i orzeczeń dotyczących postępowań w zakresie stosowania środków ochronnych.

2. W ramach postępowań, o których mowa w niniejszej sekcji, dotyczących środków ochronnych, każda Strona powierza ustalenie poważnej szkody lub groźby jej wystąpienia właściwemu organowi dochodzeniowemu. Ustalenia te podlegają kontroli przez sądy lub trybunały administracyjne w zakresie określonym w ustawodawstwie krajowym.

3. Każda Strona przyjmuje lub utrzymuje sprawiedliwe, terminowe, przejrzyste i skuteczne procedury w zakresie postępowań dotyczących środków ochronnych, o których mowa w niniejszej sekcji.

Artykuł 100

Brak kumulacji

Żadna ze Stron nie może jednocześnie stosować w odniesieniu do tego samego towaru:

a) dwustronnego środka ochronnego zgodnie z podsekcją B.3 (Dwustronne środki ochronne) niniejszego rozdziału; oraz

b) środka na podstawie art. XIX GATT 1994, Porozumienia WTO w sprawie środków ochronnych (zwanego dalej „porozumieniem w sprawie środków ochronnych”) lub art. 5 porozumienia w sprawie rolnictwa.

Podsekcja B.2

Wielostronne środki ochronne

Artykuł 101

Postanowienia ogólne

Strony zachowują swoje prawa i obowiązki na mocy art. XIX GATT 1994, porozumienia w sprawie środków ochronnych, art. 5 porozumienia w sprawie rolnictwa oraz porozumienia w sprawie reguł pochodzenia.

Artykuł 102

Przejrzystość

Niezależnie od art. 101, na wniosek drugiej Strony, Strona wszczynająca dochodzenie lub zamierzająca wprowadzić środki ochronne niezwłocznie przedkłada pisemne powiadomienie ad hoc dotyczące wszystkich ważnych informacji, w tym, jeśli jest to istotne, na temat wszczęcia dochodzenia w sprawie środków ochronnych, tymczasowych ustaleń oraz ustaleń końcowych wynikających z dochodzenia.

Artykuł 103

Wyłączenie z procedur rozstrzygania sporów

Strony nie odwołują się do procedur rozstrzygania sporów na podstawie części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy w zakresie postanowień odnoszących się do praw i obowiązków w ramach WTO, wynikających z niniejszej podsekcji.

Podsekcja B.3

Dwustronne środki ochronne

Artykuł 104

Stosowanie dwustronnych środków ochronnych

1. Niezależnie od podsekcji B.2 (Wielostronne środki ochronne), jeżeli w wyniku obniżenia lub zniesienia należności celnej na mocy niniejszej Umowy produkt pochodzący z terytorium jednej Strony jest przedmiotem przywozu na terytorium drugiej Strony w tak zwiększonych ilościach (w ujęciu bezwzględnym lub w stosunku do produkcji krajowej) oraz na takich warunkach, że stanowi istotny powód wyrządzenia lub zagrożenie wyrządzeniem poważnej szkody producentom krajowym produkującym towary podobne lub bezpośrednio konkurujące, Strona dokonująca przywozu może wprowadzić stosowne środki zgodnie z warunkami i procedurami ustanowionymi w niniejszej podsekcji.

2. Jeśli spełnione są warunki, o których mowa w ust. 1, środki ochronne Strony dokonującej przywozu mogą obejmować wyłącznie jedno z następujących działań:

a) wstrzymanie dalszego obniżania stawki należności celnej nałożonej na dany produkt, przewidzianego na mocy niniejszej Umowy; lub

b) podwyższenie stawki należności celnej nałożonej na dany produkt do poziomu, który nie przekracza niższego z dwóch następujących poziomów:

(i) stawka należności celnej nałożonej na dany produkt, stosowana wobec państwa najbardziej uprzywilejowanego, obowiązująca w momencie wprowadzania środka; lub

(ii) stawka należności celnej nałożonej na dany produkt, stosowana wobec państwa najbardziej uprzywilejowanego, obowiązująca w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszej Umowy.

3. W przypadku produktów objętych już pełną liberalizacją przed wejściem w życie niniejszej Umowy wskutek preferencji taryfowych udzielonych przed wejściem w życie niniejszej Umowy, Strona UE bada ze szczególną starannością, czy zwiększony przywóz wynika z obniżenia lub zniesienia stawek celnych na podstawie niniejszej Umowy.

4. Żadnego z powyżej wymienionych środków nie stosuje się w granicach preferencyjnych bezcłowych kontyngentów taryfowych udzielonych niniejszą Umową.

Artykuł 105

Warunki i ograniczenia

1. Dwustronnego środka ochronnego nie można stosować:

a) w większym zakresie ani przez dłuższy okres, niż jest to konieczne, by zapobiec lub zaradzić sytuacji opisanej w art. 104 lub 109;

b) przez okres przekraczający dwa lata. Okres ten można przedłużyć o kolejne dwa lata, jeżeli właściwe organy Strony dokonującej przywozu stwierdzą, zgodnie z procedurami wskazanymi w niniejszej podsekcji, że dalsze obowiązywanie środka jest konieczne, by zapobiec lub zaradzić sytuacjom opisanym w art. 104 lub 109, pod warunkiem że całkowity okres stosowania środka ochronnego, łącznie z okresem wstępnego stosowania i ewentualnym przedłużeniem, nie przekroczy czterech lat; ani

c) po upływie okresu przejściowego, chyba że zgodę na jego stosowanie wyrazi druga Strona. „Okres przejściowy” oznacza dziesięć lat od daty wejścia w życie niniejszej Umowy. W przypadku wszelkich towarów, dla których harmonogram w załączniku I (Znoszenie należności celnych) Strony stosującej środek przewiduje okres znoszenia należności celnych wynoszący dziesięć lub więcej lat, okres przejściowy oznacza okres znoszenia należności celnych określony w tym harmonogramie dla takiego towaru plus trzy lata.

2. Gdy Strona zakończy stosowanie dwustronnego środka ochronnego, stawka należności celnej jest równa stawce, która obowiązywałaby w odniesieniu do danego towaru zgodnie z harmonogramem tej Strony.

Artykuł 106

Środki tymczasowe

W krytycznych okolicznościach, gdy opóźnienie mogłoby wyrządzić szkodę trudną do naprawienia, Strona może zastosować dwustronny środek ochronny na zasadzie tymczasowej, bez spełnienia wymogów art. 116 ust. 1 niniejszego rozdziału, na podstawie wstępnego stwierdzenia, że istnieją wyraźne dowody wskazujące na wzrost przywozu produktu pochodzącego z terytorium drugiej Strony w wyniku obniżenia lub zniesienia należności celnej na mocy niniejszej Umowy oraz że taki przywóz powoduje sytuacje opisane w art. 104 lub 109 bądź grozi ich spowodowaniem. Okres stosowania każdego środka tymczasowego nie może przekraczać dwustu dni, w którym to okresie Strona musi przestrzegać odpowiednich zasad proceduralnych ustanowionych w podsekcji B.4 (Zasady proceduralne dotyczące dwustronnych środków ochronnych). Strona niezwłocznie dokonuje zwrotu ewentualnej podwyżki cła, jeżeli dochodzenie opisane w podsekcji B.4 nie wykaże, że wymogi art. 104 są spełnione. Okres obowiązywania środka tymczasowego wlicza się do okresu wskazanego w art. 105 ust. 1 lit. b). Zainteresowana Strona dokonująca przywozu zawiadamia drugą zainteresowaną Stronę o wprowadzeniu tego rodzaju środków tymczasowych i niezwłocznie przekazuje sprawę do rozpatrzenia Komitetowi Stowarzyszenia, o ile zwróci się o to druga Strona.

Artykuł 107

Wyrównanie i zawieszenie ustępstw

1. Strona stosująca dwustronny środek ochronny konsultuje się ze Stroną, której produkty są objęte tym środkiem, w celu uzyskania obustronnej zgody co do stosownego wyrównania dotyczącego liberalizacji handlu w formie ustępstw wywierających zasadniczo równoważne skutki handlowe. Strona ta stwarza możliwość przeprowadzenia takich konsultacji nie później niż trzydzieści dni po zastosowaniu danego dwustronnego środka ochronnego.

2. Jeżeli konsultacje na podstawie ust. 1 nie doprowadzą w terminie trzydziestu dni od ich rozpoczęcia do porozumienia w sprawie wyrównania dotyczącego liberalizacji handlu, Strona, której towary podlegają środkowi ochronnemu, może zawiesić stosowanie ustępstw wywierających zasadniczo równoważne skutki względem wymiany handlowej ze Stroną, która stosuje środek ochronny.

Artykuł 108

Odstęp czasowy między zastosowaniem dwóch środków

Nie stosuje się środków ochronnych, o których mowa w niniejszej podsekcji, do przywozu produktu, który podlegał uprzednio takiemu środkowi, o ile od bezpośrednio poprzedzającego okresu stosowania tego środka nie upłynął okres równy połowie tego okresu stosowania środka.

Artykuł 109

Regiony najbardziej oddalone

1. W przypadku gdy jakikolwiek produkt pochodzący z jednej lub kilku republik Strony AŚ jest przywożony na terytorium jednego lub kilku najbardziej oddalonych regionów Strony UE w tak zwiększonych ilościach i na takich warunkach, że powoduje to poważne pogorszenie sytuacji gospodarczej tych najbardziej oddalonych regionów Strony UE lub grozi spowodowaniem takiego pogorszenia, Strona UE, po zbadaniu alternatywnych rozwiązań, może wyjątkowo wprowadzić środki ochronne ograniczone do terytorium danych regionów.

2. Nie naruszając postanowień ust. 1, pozostałe zasady określone w niniejszej podsekcji, mające zastosowanie do dwustronnych środków ochronnych, mają zastosowanie również do wszelkich środków ochronnych przyjętych na podstawie niniejszego artykułu.

3. Rada Stowarzyszenia może rozważyć, czy w przypadku poważnego pogorszenia sytuacji gospodarczej skrajnie słabo rozwiniętych regionów republik Strony AŚ lub groźby takiego pogorszenia niniejszy artykuł może mieć zastosowanie również do tych regionów.

Podsekcja B.4

Zasady proceduralne dotyczące dwustronnych środków ochronnych

Artykuł 110

Prawo właściwe

W przypadku stosowania dwustronnych środków ochronnych właściwy organ dochodzeniowy przestrzega postanowień niniejszej podsekcji, a w przypadkach nieobjętych niniejszą podsekcją stosuje zasady ustanowione w swoim prawodawstwie krajowym.

Artykuł 111

Wszczęcie postępowania

1. Zgodnie z prawodawstwem krajowym danej Strony właściwy organ dochodzeniowy może wszcząć postępowanie dotyczące środków ochronnych z własnej inicjatywy, po otrzymaniu informacji z co najmniej jednego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, lub na pisemny wniosek podmiotów określonych w prawodawstwie krajowym. W przypadku wszczęcia postępowania na pisemny wniosek podmiot składający taki wniosek wykazuje, że reprezentuje przemysł krajowy produkujący towar podobny do danego towaru przywożonego lub bezpośrednio z nim konkurujący.

2. Po złożeniu pisemnych wniosków są one niezwłocznie udostępniane do wiadomości publicznej z wyjątkiem zawartych w nich informacji poufnych.

3. Wszczynając postępowanie w sprawie środków ochronnych, właściwy organ dochodzeniowy publikuje zawiadomienie o wszczęciu postępowania w dzienniku urzędowym danej Strony. W zawiadomieniu tym określa się – o ile ma to zastosowanie – podmiot, który złożył pisemny wniosek, a także określa się towar przywożony będący przedmiotem postępowania wraz z numerem podpozycji i numerem porządkowym taryfy, pod którym towar ten jest sklasyfikowany, oraz rodzaj i zakres czasowy ustaleń, które mają być dokonane, czas i miejsce publicznego wysłuchania bądź termin, w którym zainteresowane strony mogą składać wnioski o ustne wysłuchanie przez organ dochodzeniowy, termin, w którym zainteresowane strony mogą zgłaszać swoje pisemne opinie i przestawiać informacje, miejsce, w którym można zapoznać się z pisemnym wnioskiem i wszelkimi innymi dokumentami przedłożonymi w toku postępowania, nieobjętymi klauzulą poufności, a także nazwę, adres i numer telefonu urzędu, do którego należy się zwracać w celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji.

4. W przypadku postępowania dotyczącego środków ochronnych, wszczętego na pisemny wniosek złożony przez podmiot twierdzący, że reprezentuje przemysł krajowy, właściwy organ dochodzeniowy nie publikuje zawiadomienia wymaganego w ust. 3 bez uprzedniej starannej oceny w celu ustalenia, czy dany pisemny wniosek spełnia wymogi danego prawodawstwa krajowego.

Artykuł 112

Dochodzenie

1. Strona może wprowadzić środek ochronny dopiero po przeprowadzeniu dochodzenia przez właściwy organ dochodzeniowy danej Strony zgodnie z procedurami określonymi w niniejszej podsekcji. W dochodzeniu tym należy dotrzymać rozsądnych terminów wcześniejszych publicznych zawiadomień kierowanych do wszystkich zainteresowanych stron, a także zapewnić importerom, eksporterom i innym zainteresowanym stronom możliwość publicznego wysłuchania lub inną odpowiednią możliwość przedstawienia dowodów i opinii, w tym odpowiedzi na oświadczenia pozostałych stron.

2. Każda Strona zapewnia, aby jej właściwy organ dochodzeniowy zakończył tego rodzaju dochodzenie w terminie dwunastu miesięcy od jego wszczęcia.

Artykuł 113

Dowody szkody i związku przyczynowego

1. W trakcie dochodzenia właściwy organ dochodzeniowy ocenia wszystkie istotne obiektywne i wymierne czynniki wywierające wpływ na sytuację przemysłu krajowego, w szczególności tempo i wielkość wzrostu przywozu towaru objętego postępowaniem w ujęciu bezwzględnym i w stosunku do produkcji krajowej, udział w rynku krajowym przejęty przez zwiększony przywóz, a także zmiany w poziomie sprzedaży, produkcji, wydajności, wykorzystania mocy produkcyjnych, zysków i strat oraz zatrudnienia.

2. Nie dokonuje się ustalenia, czy wzrost przywozu spowodował sytuacje opisane w art. 104 lub 109 lub grozi ich spowodowaniem, o ile w dochodzeniu nie wykazano na podstawie obiektywnych dowodów istnienia wyraźnego związku przyczynowego pomiędzy wzrostem przywozu towaru objętego postępowaniem a sytuacjami opisanymi w art. 104 lub 109. Jeśli sytuacje opisane w art. 104 lub 109 są jednocześnie powodowane przez czynniki inne niż wzrost przywozu, wówczas nie uznaje się, że dana szkoda lub znaczne pogorszenie sytuacji gospodarczej jest skutkiem wzrostu przywozu.

Artykuł 114

Wysłuchania

W toku każdego postępowania właściwy organ dochodzeniowy:

a) przeprowadza publiczne wysłuchanie, zawiadomiwszy o nim z rozsądnym wyprzedzeniem, aby umożliwić przedstawicielom wszystkich zainteresowanych stron i wszelkich reprezentatywnych stowarzyszeń konsumentów stawienie się osobiste lub przez pełnomocnika w celu przedstawienia dowodów i opinii na temat poważnej szkody lub zagrożenia nią oraz właściwych środków zaradczych; lub

b) stwarza wszystkim zainteresowanym stronom możliwość przedstawienia ustnych wyjaśnień w przypadku, gdy złożyły one pisemny wniosek w terminie określonym w zawiadomieniu o wszczęciu, wykazując, że wynik postępowania rzeczywiście może wpłynąć na ich sytuację oraz że istnieją szczególne powody dla ich wysłuchania.

Artykuł 115

Informacje poufne

Wszelkie informacje z natury poufne lub udzielone na zasadzie poufności są, w przypadku wyjaśnienia powodów, traktowane jako takie przez właściwy organ dochodzeniowy. Takich informacji nie ujawnia się bez zgody Strony, która tę informację przedstawiła. Strony udzielające informacji poufnych mogą być proszone o dostarczenie ich niepoufnego streszczenia, lub w przypadku gdy strony te stwierdzą, że taka informacja nie może być streszczona, o podanie powodów, dla których nie można przedstawić streszczenia. Jednakże jeśli właściwy organ dochodzeniowy uzna, że wniosek o zachowanie poufności jest nieuzasadniony, i jeżeli dana strona bądź odmawia podania takiej informacji do wiadomości publicznej, bądź nie wyraża zgody na jej ujawnienie w formie ogólnej lub streszczonej, organ ten może nie uwzględnić takiej informacji, chyba że w sposób satysfakcjonujący zostanie wykazane z odpowiednich źródeł, że taka informacja jest prawidłowa.

Artykuł 116

Powiadomienia i publikacja

1. W przypadku gdy dana Strona przyjmuje stanowisko, że występuje jeden z przypadków określonych w art. 104 lub 109, Strona ta niezwłocznie przekazuje sprawę do rozpatrzenia Komitetowi Stowarzyszenia. Komitet Stowarzyszenia może przedstawić wszelkie zalecenia niezbędne dla rozwiązania zaistniałych problemów. Jeżeli Komitet Stowarzyszenia nie przedstawił żadnych zaleceń w celu rozwiązania zaistniałych problemów lub jeśli nie znaleziono innego satysfakcjonującego rozwiązania w terminie trzydziestu dni od przedłożenia sprawy Komitetowi Stowarzyszenia, Strona dokonująca przywozu może przyjąć odpowiednie środki w celu rozwiązania problemu, zgodnie z niniejszą podsekcją.

2. Właściwy organ dochodzeniowy przedstawia Stronie dokonującej wywozu wszelkie istotne informacje, w tym dowody szkody lub poważnego pogorszenia sytuacji gospodarczej w wyniku wzrostu przywozu, dokładny opis produktu, którego sprawa dotyczy, oraz proponowane środki wraz z proponowaną datą ich wprowadzenia i spodziewanym okresem ich obowiązywania.

3. Właściwy organ dochodzeniowy publikuje również w dzienniku urzędowym danej Strony własne ustalenia i uzasadnione wnioski na temat wszelkich istotnych kwestii merytorycznych i prawnych, w tym opis przywożonego towaru oraz sytuacji, która doprowadziła do wprowadzenia środków zgodnie z art. 104 lub 109, a także związku przyczynowego pomiędzy wzrostem przywozu a daną sytuacją oraz formy, stawki i okresu trwania środków.

4. Właściwy organ dochodzeniowy nie ujawnia żadnych informacji przedstawionych na podstawie ewentualnie poczynionego w toku postępowania zobowiązania dotyczącego informacji poufnych.

ROZDZIAŁ 3

Ułatwienia celne i handlowe

Artykuł 117

Cele

1. Strony uznają znaczenie ułatwień celnych i handlowych w zmieniających się globalnych warunkach handlu. Strony uzgadniają, że wzmocnią współpracę w tym obszarze, aby odpowiednie przepisy prawne i procedury oraz zdolności administracyjne odpowiednich organów administracyjnych spełniały cele skutecznej kontroli i promowania ułatwień w handlu, a także aby promowały rozwój i integrację regionalną republik Strony AŚ.

2. Strony uznają, że uzasadnione cele porządku publicznego, w tym odnoszące się do bezpieczeństwa i zapobiegania nadużyciom, nie mogą być w żaden sposób zagrożone.

Artykuł 118

Procedury celne i związane z handlem

1. Strony uzgadniają, że ich odpowiednie przepisy, postanowienia i procedury celne będą opierać się na:

a) międzynarodowych instrumentach i normach stosowanych w dziedzinie ceł, w tym na Ramach standardów WCO na rzecz zabezpieczenia i uproszczenia handlu globalnego oraz na Międzynarodowej konwencji w sprawie zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarów;

b) ochronie i ułatwianiu legalnego handlu zgodnego z prawem poprzez skuteczne egzekwowanie i przestrzeganie wymogów ustanowionych w przepisach prawa celnego;

c) prawodawstwie unikającym zbędnych lub dyskryminujących obciążeń, zabezpieczającym przeciwko oszustwom celnym i prowadzącym do dalszego ułatwiania osiągania wysokiego poziomu zgodności;

d) stosowaniu nowoczesnych technik celnych, obejmujących ocenę ryzyka, uproszczone procedury wprowadzania i zwalniania towarów, kontrole następujące po zwolnieniu towarów i metody kontroli przedsiębiorstw;

e) systemie wiążących interpretacji w sprawach celnych, zwłaszcza w zakresie klasyfikacji taryfowej oraz reguł pochodzenia, przy zachowaniu zgodności z zasadami określonymi w prawodawstwie Stron;

f) stopniowym rozwoju systemów, łącznie z systemami opartymi na technologii informacyjnej, w celu ułatwiania elektronicznej wymiany danych w ramach służb celnych oraz z innymi powiązanymi instytucjami publicznymi;

g) zasadach gwarantujących, że wszelkie kary nałożone w przypadku drobnych naruszeń przepisów celnych lub wymogów proceduralnych będą proporcjonalne i niedyskryminujące oraz że ich stosowanie nie będzie przyczyną nieuzasadnionych opóźnień;

h) opłatach i należnościach, które są uzasadnione, a ich wysokość nie przekracza kosztu usługi wyświadczonej w związku z daną transakcją oraz nie jest obliczana ad valorem. Nie nakłada się opłat ani należności w przypadku usług konsularnych; oraz

i) zniesieniu wszystkich wymogów obowiązkowego przeprowadzania inspekcji przedwysyłkowych, zgodnie z ich definicją w Porozumieniu WTO w sprawie inspekcji przedwysyłkowej, oraz wszelkich innych inspekcji dokonywanych przez przedsiębiorstwa prywatne w miejscu przeznaczenia przed odprawą celną.

2. Strony uzgadniają, że ich własne przepisy, postanowienia i procedury celne mają w możliwie największym zakresie opierać się na elementach materialnych Międzynarodowej konwencji w sprawie uproszczenia i harmonizacji procedur celnych wraz ze zmianami (zmienionej Konwencji z Kioto) oraz załączników do niej.

3. W celu usprawnienia metod pracy oraz zapewnienia niedyskryminacji, przejrzystości, efektywności, praworządności i rozliczalności działań, Strony:

a) podejmują w największym możliwym zakresie działania w celu ograniczenia, uproszczenia i standaryzacji danych i dokumentacji wymaganych przez organy celne i inne powiązane instytucje publiczne;

b) w miarę możliwości upraszczają wymogi i formalności dotyczące szybkiego zwalniania i odprawy towarów;

c) zapewniają skuteczne, szybkie, niedyskryminacyjne i łatwo dostępne procedury umożliwiające korzystanie z prawa do odwołania się, zgodnie z prawodawstwem danej Strony, od działań, interpretacji i decyzji administracyjnych organów celnych mających wpływ na przywóz, wywóz i tranzyt towarów. Ewentualne opłaty muszą być współmierne do kosztów procedur odwoławczych; oraz

d) podejmują działania w celu utrzymania najwyższych standardów uczciwości.

4. Strony zapewniają, aby przepisy dotyczące pośredników celnych opierały się na przejrzystych i proporcjonalnych zasadach. W przypadku gdy Strona wymaga korzystania z pośredników celnych, osoby prawne mogą korzystać z własnych pośredników celnych posiadających odpowiednią licencję wydaną przez właściwy organ. To postanowienie pozostaje bez uszczerbku dla stanowiska Stron w negocjacjach wielostronnych.

Artykuł 119

Przemieszczenia w ramach tranzytu

1. Strony zapewniają swobodę tranzytu przez ich terytorium zgodnie z zasadami art. V GATT 1994.

2. Wszelkie ograniczenia, kontrole lub wymogi muszą być zgodne z uzasadnionym celem porządku publicznego oraz muszą być niedyskryminacyjne, proporcjonalne i stosowane jednolicie.

3. Bez uszczerbku dla zgodnych z prawem kontroli celnych i nadzoru towaru w tranzycie, każda Strona przyznaje ruchowi tranzytowemu do lub z terytorium każdej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż przyznawane ruchowi tranzytowemu przez jej terytorium.

4. Zgodnie z zasadami art. V GATT 1994 Strony wprowadzają uregulowania umożliwiające tranzyt towarów bez pobierania jakichkolwiek należności celnych, należności tranzytowych ani innych należności dotyczących tranzytu z wyjątkiem opłat za transport lub opłat współmiernych do kosztów administracyjnych, jakie pociąga za sobą tranzyt, lub do kosztów wyświadczonych usług; zwolnienie z takich opłat jest uzależnione od ustanowienia odpowiedniej gwarancji.

5. Strony promują i wdrażają regionalne porozumienia w zakresie tranzytu w celu zmniejszenia barier w handlu.

6. Strony zapewniają współpracę i koordynację pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi organami i agencjami na ich terytorium, tak by ułatwić ruch tranzytowy i promować współpracę transgraniczną.

Artykuł 120

Związki ze środowiskiem gospodarczym

Strony zgadzają się:

a) zapewnić publiczne udostępnianie wszelkich przepisów, procedur oraz informacji o opłatach i należnościach, w miarę możliwości w formie elektronicznej, wraz z niezbędnymi dodatkowymi informacjami.

Strony udostępniają również właściwe komunikaty administracyjne, wraz z wymaganiami i procedurami wjazdowymi dotyczącymi towarów, godzinami pracy i procedurami roboczymi dotyczącymi biur celnych i punktów kontaktowych udzielających informacji;

b) iż potrzebne są odpowiednio wcześnie podejmowane i systematyczne konsultacje z przedstawicielami zainteresowanych stron na temat projektów ustawodawczych i procedur dotyczących spraw celnych. W tym celu każda ze Stron ustanawia odpowiednie i regularne mechanizmy konsultacji;

c) iż zapewniony zostanie rozsądny przedział czasu między publikacją nowych lub zmienionych przepisów i procedur oraz informacji o należnościach i opłatach a ich wejściem w życie (⁶);

d) wspierać współpracę ze środowiskiem biznesu poprzez stosowanie niearbitralnych i publicznie dostępnych procedur, takich jak protokoły ustaleń, opartych na protokołach rozpowszechnianych przez Radę Współpracy Celnej; oraz

e) zapewnić, że ich odpowiednie wymogi oraz procedury celne pozostają zgodne z potrzebami podmiotów handlowych i z najlepszymi praktykami oraz że nie ograniczają wymiany handlowej w stopniu większym, niż to jest konieczne.

Artykuł 121

Ustalanie wartości celnej

Zasady ustalania wartości celnej dla wzajemnej wymiany handlowej między Stronami reguluje Porozumienie WTO w sprawie stosowania art. VII GATT 1994 (zwane dalej „porozumieniem w sprawie ustalania wartości celnej”).

Artykuł 122

Zarządzanie ryzykiem

Każda ze Stron stosuje systemy zarządzania ryzykiem umożliwiające jej organom celnym skoncentrowanie działań kontrolnych na towarach wysokiego ryzyka i ułatwiające odprawę oraz przepływ towarów niskiego ryzyka.

Artykuł 123

Podkomitet ds. Ceł, Ułatwień w Handlu i Reguł Pochodzenia

1. Strony ustanawiają niniejszym Podkomitet ds. Ceł, Ułatwień w Handlu i Reguł Pochodzenia, zgodnie z art. 348 i załącznikiem XXI (Podkomitety).

2. Funkcje Podkomitetu obejmują:

a) monitorowanie realizacji postanowień niniejszego rozdziału i załącznika II do niniejszej Umowy (dotyczącego definicji pojęcia „produkty pochodzące” oraz metod współpracy administracyjnej) oraz zarządzanie nimi;

b) stworzenie forum konsultacji i dyskusji na wszystkie tematy dotyczące ceł, w szczególności w zakresie procedur celnych, ustalania wartości celnej, systemów taryfowych, nomenklatury celnej, współpracy celnej oraz wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych;

c) stworzenie forum konsultacji i dyskusji na tematy dotyczące reguł pochodzenia i współpracy administracyjnej;

d) wzmacnianie współpracy w zakresie opracowywania, stosowania i egzekwowania procedur celnych, wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych, reguł pochodzenia oraz współpracy administracyjnej;

e) rozpatrywanie wniosków o zmiany reguł pochodzenia i przedkładanie Komitetowi Stowarzyszenia wyników analiz i zaleceń;

f) wykonywanie zadań i funkcji określonych w załączniku II do niniejszej Umowy (dotyczącym definicji pojęcia „produkty pochodzące” oraz metod współpracy administracyjnej);

g) wzmacnianie współpracy w zakresie rozwoju potencjału i pomocy technicznej; oraz

h) wszelkie inne zadania zlecone przez Komitet Stowarzyszenia.

3. Strony mogą zadecydować o organizowaniu zebrań ad hoc poświęconych współpracy celnej, regułom pochodzenia lub wzajemnej pomocy administracyjnej.

Artykuł 124

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie ułatwień celnych i handlowych

Środki pomocy technicznej niezbędne do wdrożenia niniejszego rozdziału ustanowiono w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 53 i 54 niniejszej Umowy.

ROZDZIAŁ 4

Bariery techniczne w handlu

Artykuł 125

Cele

1. Celem niniejszego rozdziału jest ułatwianie i rozwijanie handlu towarami poprzez identyfikowanie, zapobieganie powstawaniu oraz usuwanie zbędnych barier w handlu pomiędzy Stronami, które mogą powstać w wyniku opracowania, przyjęcia i stosowania przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności w ramach Porozumienia WTO w sprawie barier technicznych w handlu (zwanego dalej „Porozumieniem TBT”).

2. Strony zobowiązują się współpracować nad wzmocnieniem integracji regionalnej na terytorium Stron w kwestiach dotyczących barier technicznych w handlu.

3. Strony zobowiązują się stworzyć i zwiększać potencjał techniczny w kwestiach dotyczących barier technicznych w handlu w celu poprawy dostępu do ich rynków.

Artykuł 126

Postanowienia ogólne

Strony potwierdzają swoje istniejące prawa i wzajemne obowiązki wynikające z Porozumienia TBT, które zostaje niniejszym włączone do niniejszej Umowy i stanowi jej część. Strony uwzględniają w szczególności art. 12 Porozumienia TBT dotyczący specjalnego i zróżnicowanego traktowania.

Artykuł 127

Zakres

1. Niniejszy rozdział odnosi się do opracowania, przyjęcia i stosowania norm, przepisów technicznych i procedur oceny zgodności, określonych w Porozumieniu TBT, i które mogą mieć wpływ na handel towarami między Stronami.

2. Niezależnie od przepisów ust. 1, niniejszy rozdział nie ma zastosowania do środków sanitarnych i fitosanitarnych określonych w załączniku A do Porozumienia w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych (zwanego dalej „Porozumieniem SPS”), ani do specyfikacji zakupów opracowanych przez organy rządowe i dotyczących wymogów tych organów w zakresie produkcji lub konsumpcji, które będą regulowane postanowieniami tytułu V (Zamówienia publiczne) części IV niniejszej Umowy.

Artykuł 128

Definicje

Na użytek niniejszego rozdziału zastosowanie mają definicje załącznika I do Porozumienia TBT.

Artykuł 129

Przepisy techniczne

Strony zgadzają się wykorzystać w najlepszy możliwy sposób dobre praktyki regulacyjne, jak wskazano w Porozumieniu TBT. Strony w szczególności wyrażają zgodę na:

a) wykorzystanie norm międzynarodowych jako podstawy przepisów technicznych, w tym procedur oceny zgodności, z wyjątkiem sytuacji, w których takie normy międzynarodowe byłyby nieskutecznymi lub niewłaściwymi środkami realizacji uzasadnionych celów; natomiast w przypadku, gdy normy międzynarodowe nie zostały wykorzystane jako taka podstawa, podanie, na wniosek drugiej Strony, powodów uznania wymienionych norm za niewłaściwe lub nieskuteczne dla osiągnięcia wytyczonego celu;

b) promocję rozwoju regionalnych przepisów technicznych i zastąpienie nimi wszelkich istniejących przepisów krajowych w celu ułatwienia handlu ze Stronami i między nimi;

c) ustanowienie mechanizmów przekazywania zaktualizowanych informacji na temat przepisów technicznych (na przykład poprzez ogólnie dostępną stronę internetową) podmiotom gospodarczym drugiej Strony; oraz

d) niezwłoczne dostarczenie na wniosek informacji i, w stosownych przypadkach, pisemnych wytycznych w zakresie zgodności z ich przepisami technicznymi drugiej Stronie lub jej podmiotom gospodarczym.

Artykuł 130

Normy

1. Strony potwierdzają swoje obowiązki na podstawie art. 4.1 Porozumienia TBT dotyczące zagwarantowania przyjęcia i stosowania przez ich jednostki normalizacyjne „Kodeksu właściwego postępowania przy przygotowywaniu, przyjmowaniu i stosowaniu norm” określonego w załączniku 3 do Porozumienia TBT.

2. Strony zobowiązują się do:

a) zapewnienia właściwego współdziałania organów regulacyjnych i krajowych, regionalnych lub międzynarodowych jednostek normalizacyjnych;

b) zapewnienia stosowania zasad określonych w „ Decyzji Komitetu dotyczącej zasad opracowywania międzynarodowych norm, przewodników i zaleceń, w związku z artykułami 2, 5 i załącznikiem 3 do Porozumienia”, przyjętej przez Komitet TBT WTO w dniu 13 listopada 2000 r.;

c) zapewnienia, że ich jednostki normalizacyjne będą współpracować tak, by przy opracowywaniu norm na poziomie regionalnym jako podstawę wykorzystywano w miarę możliwości międzynarodowe prace normalizacyjne;

d) promocji opracowywania norm regionalnych. Po przyjęciu normy regionalnej zastępuje ona w pełni wszystkie istniejące normy krajowe;

e) wymiany informacji na temat stosowania norm przez Strony w związku z przepisami technicznymi oraz zapewnienia, w miarę możliwości, niewiążącego charakteru norm; oraz

f) wymiany informacji i wiedzy fachowej na temat prac międzynarodowych, regionalnych i krajowych jednostek normalizacyjnych oraz na temat zakresu, w jakim normy międzynarodowe wykorzystywane są jako podstawa dla ich norm krajowych i regionalnych; a także wymiany ogólnych informacji na temat porozumień o współpracy wykorzystywanych przez Strony w dziedzinie normalizacji.

Artykuł 131

Ocena zgodności i akredytacja

1. Strony uznają, że istnieje szeroki zakres mechanizmów oceny zgodności ułatwiających przyjęcie produktów na terytorium Stron, w tym:

a) uznawanie deklaracji zgodności od dostawcy;

b) wyznaczanie jednostek oceniających zgodność zlokalizowanych na terytorium drugiej Strony;

c) uznawanie wyników procedur oceny zgodności jednostek zlokalizowanych na terytorium drugiej Strony; oraz

d) dobrowolne porozumienia między jednostkami oceniającymi zgodność na terytorium każdej ze Stron.

2. Zgodnie z powyższym Strony zobowiązują się:

a) zgodnie z art. 5.1.2 Porozumienia TBT wymagać procedur oceny zgodności, które nie są bardziej rygorystyczne, niż jest to konieczne;

b) zapewnić, by w przypadku autoryzacji przez Stronę kilku jednostek oceniających zgodność zgodnie z jej właściwym prawodawstwem krajowym, środki prawodawcze przyjęte przez taką Stronę nie ograniczały wolności podmiotów w zakresie wyboru miejsca zastosowania właściwych procedur oceny zgodności; oraz

c) wymieniać informacje na temat polityki akredytacji oraz rozważyć sposoby najlepszego wykorzystania norm międzynarodowych dla akredytacji oraz międzynarodowych porozumień obejmujących jednostki akredytujące Stron, na przykład w ramach mechanizmów Międzynarodowej Współpracy w zakresie Akredytacji Laboratoriów (ILAC) oraz Międzynarodowego Forum Akredytacji (IAF).

Artykuł 132

Specjalne i zróżnicowane traktowanie

Zgodnie z postanowieniami art. 126 niniejszego rozdziału Strony zgadzają się:

a) zapewnić, by środki prawodawcze nie ograniczały zawierania dobrowolnych porozumień między jednostkami oceniającymi zgodność zlokalizowanymi w republikach Strony AŚ i jednostkami zlokalizowanymi na terytorium Strony UE, oraz promować uczestnictwo takich jednostek w tych porozumieniach;

b) że gdy jedna ze Stron stwierdzi szczególny problem związany z istniejącym lub projektowanym przepisem technicznym, normą lub procedurą oceny zgodności, który może mieć wpływ na handel między Stronami, Strona dokonująca wywozu może starać się o wyjaśnienia i wytyczne dotyczące tego, w jaki sposób zapewnić zgodność ze środkiem Strony dokonującej przywozu. Strona dokonująca przywozu niezwłocznie rozpatrzy taki wniosek z właściwą starannością i uwzględni wątpliwości wyrażone przez Stronę dokonującą wywozu;

c) że, na wniosek Strony dokonującej wywozu, Strona dokonująca przywozu zobowiązuje się dostarczyć bezzwłocznie za pośrednictwem swoich właściwych organów informacje dotyczące przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności mających zastosowanie do grupy towarów lub określonego towaru w przypadku wprowadzenia ich na rynek na terytorium Strony dokonującej przywozu; oraz

d) zgodnie z art. 12 ust. 3 Porozumienia TBT Strona UE, przygotowując lub stosując przepisy techniczne, normy i procedury oceny zgodności, bierze pod uwagę specjalne potrzeby rozwojowe, finansowe i handlowe republik Strony AŚ, mając na względzie zapewnienie, by takie przepisy techniczne, normy i procedury oceny zgodności nie tworzyły niepotrzebnych przeszkód dla ich wywozu.

Artykuł 133

Współpraca i pomoc techniczna

Strony uznają, że promowanie wzajemnej współpracy i inicjatyw pomocy technicznej w kwestiach odnoszących się do technicznych barier w handlu leży w ich wspólnym interesie. Mając to na uwadze, Strony określiły szereg działań w zakresie współpracy, które są wymienione w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i handlowy) art. 57 niniejszej Umowy.

Artykuł 134

Współpraca i integracja regionalna

Strony uznają, że współpraca między organami krajowymi i regionalnymi zajmującymi się kwestiami odnoszącymi się do technicznych barier w handlu, zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym, ma istotne znaczenie dla ułatwienia handlu wewnątrzregionalnego i handlu między Stronami. W tym celu Strony zobowiązują się podjąć wspólne działania, obejmujące m.in.:

a) zacieśnienie współpracy w dziedzinie norm, przepisów technicznych, metrologii, akredytacji i procedur oceny zgodności w celu poszerzenia wzajemnego zrozumienia swoich systemów oraz, w obszarze wspólnych zainteresowań, zbadanie inicjatyw w zakresie ułatwień w handlu prowadzących do zbliżenia ich wymogów prawnych. W tym celu mogą one nawiązać dialog w kwestiach regulacyjnych na poziomie horyzontalnym i sektorowym;

b) identyfikowanie, rozwijanie i promowanie inicjatyw ułatwiających wymianę handlową, które mogą obejmować, lecz nie są ograniczone do:

(i) wzmacniania współpracy regulacyjnej poprzez, na przykład, wymianę informacji, wiedzy fachowej i danych oraz poprzez współpracę naukowo-techniczną w celu poprawy metod opracowywania przepisów technicznych (pod względem ich przejrzystości i zakresu prowadzonych konsultacji) oraz skutecznego wykorzystania zasobów regulacyjnych;

(ii) uproszczenia procedur i wymagań; oraz

(iii) promowania i zachęcania do współpracy dwustronnej między ich odpowiednimi organizacjami, publicznymi lub prywatnymi, odpowiedzialnymi za metrologię, normalizację, testowanie, certyfikację i akredytację;

c) na wniosek, należyte rozważenie przez Stronę propozycji drugiej Strony w zakresie współpracy zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym rozdziale.

Artykuł 135

Przejrzystość i procedury powiadamiania

Strony zgadzają się:

a) wypełnić zobowiązania Stron w zakresie przejrzystości określone w Porozumieniu TBT oraz wprowadzić system wczesnego ostrzegania o wprowadzaniu przepisów technicznych i procedur oceny zgodności mających znaczący wpływ na handel między Stronami, a gdy takie przepisy techniczne i procedury oceny zgodności są wprowadzane, zapewniać podmiotom gospodarczym odpowiedni czas na dostosowanie się między publikacją tych przepisów technicznych i procedur a ich wejściem w życie;

b) dokonując powiadomień zgodnie z Porozumieniem TBT, umożliwić drugiej Stronie, przez przynajmniej sześćdziesiąt dni po powiadomieniu, przedstawienie pisemnych uwag dotyczących projektów przepisów i procedur, z wyjątkiem przypadków wystąpienia nagłych problemów w zakresie bezpieczeństwa, zdrowia, ochrony środowiska lub bezpieczeństwa krajowego lub ryzyka wystąpienia takich problemów, a także zagwarantować, w miarę możliwości, należyte uwzględnienie uzasadnionych wniosków o przedłużenie terminu zgłaszania uwag. Okres ten będzie przedłużany, jeśli zaleci to Komitet TBT WTO; oraz

c) należycie rozważyć opinie drugiej Strony, gdy część procesu opracowywania przepisu technicznego lub procedury oceny zgodności jest, przed procesem powiadomienia WTO, otwarta dla konsultacji społecznych zgodnie z procedurami każdego z regionów; a na wniosek udzielić pisemnych odpowiedzi na uwagi poczynione przez drugą Stronę.

Artykuł 136

Nadzór rynku

Strony zobowiązują się do:

a) wymiany poglądów na temat nadzoru rynku i czynności związanych z egzekwowaniem prawa; oraz

b) zapewnienia nadzoru rynku przez właściwe organy w niezależny sposób, tak by unikać konfliktów interesu.

Artykuł 137

Opłaty

Strony zobowiązują się do zapewnienia, by:

a) wszelkie opłaty nakładane za ocenę zgodności produktów pochodzących z terytorium jednej Strony były godziwe w stosunku do wszelkich opłat, jakimi obciąża się za ocenę zgodności podobnych produktów pochodzenia krajowego lub pochodzących z terytorium drugiej Strony, przy wzięciu pod uwagę kosztów łączności, transportu oraz innych kosztów wynikających z różnic w lokalizacji wnioskodawcy i jednostki przeprowadzającej ocenę zgodności;

b) Strona dała drugiej Stronie możliwość odwołania się od kwoty naliczonej za ocenę zgodności produktów, gdy opłata jest zbyt wysoka w stosunku do kosztów usługi certyfikacji i gdy zagraża to konkurencyjności jej produktów; oraz

c) przewidywany okres przeprowadzania wszelkich obowiązkowych ocen zgodności był uzasadniony i równoważny dla towarów przywożonych i krajowych.

Artykuł 138

Znakowanie i etykietowanie

1. Strony przypominają, jak podano w art. 1 załącznika 1 do Porozumienia TBT, że przepis techniczny może zawierać wyłącznie wymogi w zakresie znakowania lub etykietowania, bądź ich dotyczyć; Strony zgadzają się, że w przypadkach, gdy ich przepisy techniczne obejmują wymóg znakowania lub etykietowania, będą przestrzegać zasad określonych w art. 2.2 Porozumienia TBT.

2. Strony w szczególności wyrażają zgodę:

a) by wymagać tylko znakowania lub etykietowania istotnego dla konsumentów lub użytkowników produktu lub w celu wykazania zgodności produktu z obowiązującymi wymaganiami technicznymi (⁷);

b) jeżeli jest to niezbędne w świetle zagrożenia, jakie dane produkty mogą stanowić dla zdrowia lub życia ludzi, zwierząt lub roślin bądź dla środowiska lub bezpieczeństwa narodowego, Strony mogą:

(i) wymagać zatwierdzenia, rejestracji lub certyfikacji etykiet lub oznakowań jako warunku sprzedaży danych produktów na swoim rynku; lub

(ii) ustanowić wymogi w zakresie cech fizycznych lub wzoru etykiety, w szczególności dotyczące umieszczenia informacji w konkretnej części produktu lub w danym formacie lub rozmiarze.

Powyższe postanowienia pozostają bez uszczerbku dla środków przyjętych przez Strony zgodnie z ich wewnętrznymi zasadami w celu weryfikacji zgodności etykiet z obowiązkowymi wymogami, a także dla środków podejmowanych w celu kontrolowania praktyk, które mogą wprowadzać konsumentów w błąd;

c) jeśli Strona wymaga stosowania przez podmioty gospodarcze niepowtarzalnego numeru identyfikacyjnego, niezwłocznie i w sposób niedyskryminacyjny wydaje ona taki numer podmiotom gospodarczym drugiej Strony;

d) Strony zezwalają na stosowanie następujących elementów, pod warunkiem że nie są one sprzeczne, dezorientujące ani wprowadzające w błąd w odniesieniu do informacji wymaganych w państwie przeznaczenia danych towarów:

(i) informacje w innych językach oprócz języka wymaganego w państwie przeznaczenia towarów;

(ii) międzynarodowe nazwy, piktogramy, symbole lub elementy graficzne; oraz

(iii) informacje dodatkowe w stosunku do informacji wymaganych w państwie przeznaczenia towarów;

e) w przypadkach gdy nie są naruszone uzasadnione cele Porozumienia TBT, a informacje mogą w odpowiedni sposób dotrzeć do konsumenta, Strona stara się akceptować nietrwałe lub usuwalne etykiety, bądź też oznakowanie lub etykiety znajdujące się w dokumentacji towarzyszącej, a nie będące fizycznie przymocowane do produktu; oraz

f) Strony zezwalają na etykietowanie i poprawianie etykietowania w państwie przeznaczenia przed wprowadzeniem towarów do obrotu.

3. Uwzględniając ust. 2, Strony zgadzają się, że gdy jedna ze Stron wymaga znakowania lub etykietowania produktów włókienniczych, odzieży lub obuwia, trwałe znakowanie może być wymagane wyłącznie w odniesieniu do następujących informacji:

a) w przypadku wyrobów włókienniczych i odzieży: zawartość włókien, państwo pochodzenia, instrukcje bezpieczeństwa dla konkretnych zastosowań i instrukcje pielęgnacji; oraz

b) w przypadku obuwia: dominujące materiały w zasadniczych częściach, instrukcje bezpieczeństwa dla konkretnych zastosowań i państwo pochodzenia.

4. Strony rozpoczynają stosowanie postanowień niniejszego artykułu najpóźniej jeden rok po wejściu w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 139

Podkomitet ds. Barier Technicznych w Handlu

1. Strony ustanawiają niniejszym Podkomitet ds. Barier Technicznych w Handlu, zgodnie z art. 348 i załącznikiem XXI (Podkomitety).

2. Podkomitet posiada następujące funkcje:

a) dyskutuje wszelkie kwestie dotyczące stosowania niniejszego rozdziału, które mogłyby wpływać na handel między Stronami;

b) monitoruje realizację postanowień niniejszego rozdziału i zarządzanie nimi, niezwłocznie zajmując się każdą kwestią podnoszoną przez dowolną ze Stron w związku z opracowywaniem, przyjmowaniem, stosowaniem lub egzekwowaniem norm, przepisów technicznych i procedur oceny zgodności; na wniosek dowolnej ze Stron, prowadzi konsultacje w sprawach wynikających ze stosowania niniejszego rozdziału;

c) ułatwia wymianę informacji w zakresie przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności;

d) stanowi forum do dyskusji służące rozwiązywaniu problemów lub kwestii, które utrudniają lub ograniczają wymianę handlową, w ramach zakresu i celów niniejszego rozdziału;

e) wspiera współpracę w zakresie opracowywania i doskonalenia norm, przepisów technicznych i procedur oceny zgodności, w tym wymianę informacji między właściwymi organami publicznymi lub prywatnymi zajmującymi się tymi kwestiami i zachęca do bezpośrednich kontaktów między instytucjami pozarządowymi, takimi jak organy normalizacyjne, akredytacyjne i certyfikujące;

f) ułatwia wymianę informacji dotyczących prac prowadzonych na forach pozarządowych, regionalnych i wielostronnych w ramach działań poświęconych normom, przepisom technicznym i procedurom oceny zgodności;

g) rozważa sposoby dalszego ułatwiania handlu między Stronami;

h) zdaje sprawozdanie z programów współpracy ustanowionych na podstawie części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i handlowy) art. 57 niniejszej Umowy, ich osiągnięć oraz wpływu tych projektów na ułatwianie handlu i realizację postanowień niniejszego rozdziału;

i) dokonuje przeglądu niniejszego rozdziału w świetle wszelkich zmian związanych z Porozumieniem TBT;

j) zdaje Komitetowi Stowarzyszeniowemu sprawozdanie na temat realizacji postanowień niniejszego rozdziału, w szczególności postępów w osiągnięciu założonych celów oraz postanowień związanych ze specjalnym i zróżnicowanym traktowaniem;

k) podejmuje inne kroki, które zdaniem Stron ułatwią im wdrożenie niniejszego rozdziału;

l) rozpoczyna dialog między organami regulacyjnymi zgodnie z art. 134 lit. a) niniejszego rozdziału i, w stosownych przypadkach, grupami roboczymi, w celu omówienia tematów leżących w kręgu zainteresowań Stron. W grupach roboczych mogą pracować eksperci pozarządowi i zainteresowane podmioty, grupy te mogą również prowadzić konsultacje z takimi ekspertami i podmiotami; oraz

m) wykonuje wszelkie inne zadania zlecone przez Komitet Stowarzyszenia.

ROZDZIAŁ 5

Środki sanitarne i fitosanitarne

Artykuł 140

Cele

Celem niniejszego rozdziału jest:

a) ochrona życia lub zdrowia ludzi, zwierząt i roślin na terytoriach Stron przy jednoczesnym ułatwianiu handlu między nimi w ramach wdrażania niniejszego rozdziału;

b) współpraca w celu dalszego wdrażania Porozumienia SPS;

c) zagwarantowanie, aby środki sanitarne i fitosanitarne nie tworzyły nieuzasadnionych barier w handlu pomiędzy Stronami;

d) rozpatrywanie asymetrii pomiędzy regionami;

e) pogłębienie współpracy w kwestiach sanitarnych i fitosanitarnych zgodnie z częścią III niniejszej Umowy, w celu wzmocnienia potencjału Strony w kwestii zagadnień sanitarnych i fitosanitarnych z myślą o poprawie dostępu do rynku drugiej Strony przy jednoczesnym zapewnieniu poziomu ochrony ludzi, zwierząt i roślin; oraz

f) stopniowe wdrażanie podejścia regionalnego w handlu towarami podlegającymi środkom sanitarnym i fitosanitarnym.

Artykuł 141

Wielostronne prawa i obowiązki

Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z Porozumienia SPS.

Artykuł 142

Zakres

1. Niniejszy rozdział stosuje się do wszystkich środków sanitarnych i fitosanitarnych Strony, które mogą, bezpośrednio lub pośrednio, wpływać na handel między Stronami.

2. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do norm, przepisów technicznych i procedur oceny zgodności określonych w Porozumieniu TBT.

3. Ponadto niniejszy rozdział odnosi się do współpracy w kwestiach dobrostanu zwierząt.

Artykuł 143

Definicje

Na użytek niniejszego rozdziału zastosowanie mają definicje zawarte w załączniku A do Porozumienia SPS.

Artykuł 144

Właściwe organy

Właściwe organy Stron są organami właściwymi do wdrożenia postanowień niniejszego rozdziału, jak przewiduje załącznik VI (Właściwe organy). Strony informują się nawzajem zgodnie z art. 151 niniejszego rozdziału o wszelkich zmianach dotyczących właściwych organów.

Artykuł 145

Zasady ogólne

1. Środki sanitarne i fitosanitarne stosowane przez Strony są zgodne z zasadami ustanowionymi w art. 3 Porozumienia SPS.

2. Środki sanitarne i fitosanitarne nie mogą być wykorzystywane do tworzenia nieuzasadnionych barier w handlu.

3. Procedury ustanowione na podstawie niniejszego rozdziału stosuje się w przejrzysty sposób, bez nieuzasadnionych opóźnień, przy zachowaniu warunków i wymogów, w tym kosztów, które nie mogą być wyższe niż rzeczywisty koszt usługi i są godziwe w odniesieniu do wszelkich opłat nakładanych na podobne produkty krajowe Stron.

4. Strony nie będą stosować procedur wspomnianych w ust. 3 ani wniosków o dodatkowe informacje w celu opóźnienia dostępu do rynku bez uzasadnienia naukowego i technicznego.

Artykuł 146

Wymogi dotyczące przywozu

1. Strona dokonująca wywozu zapewnia, by produkty wywożone do Strony dokonującej przywozu spełniały wymogi sanitarne i fitosanitarne Strony dokonującej przywozu.

2. Strona dokonująca przywozu stosuje wymogi dotyczące przywozu w sposób proporcjonalny i niedyskryminacyjny.

Artykuł 147

Ułatwienia w handlu

1. Wykaz przedsiębiorstw:

a) Przy przywozie produktów zwierzęcych Strona dokonująca wywozu informuje Stronę dokonującą przywozu o wykazie swoich przedsiębiorstw spełniających wymogi Strony dokonującej przywozu;

b) Na wniosek Strony dokonującej wywozu uzupełniony o właściwe gwarancje sanitarne Strona dokonująca przywozu zatwierdza przedsiębiorstwa, o których mowa w załączniku VII (Wymogi i postanowienia dotyczące zatwierdzania przedsiębiorstw w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego), zlokalizowane na terytorium Strony dokonującej wywozu bez wcześniejszej inspekcji poszczególnych przedsiębiorstw. Zatwierdzenie takie musi być zgodne z warunkami i postanowieniami określonymi w załączniku VII i jest ograniczone do tych kategorii produktów, których przywóz jest dozwolony;

c) Gwarancje sanitarne, o których mowa w niniejszym artykule, mogą obejmować istotne i uzasadnione informacje służące zapewnieniu statusu sanitarnego przywożonych żywych zwierząt i produktów zwierzęcych;

d) Jeżeli żadne dodatkowe informacje nie są wymagane, Strona dokonująca przywozu podejmuje niezbędne środki legislacyjne lub administracyjne, zgodnie z jej obowiązującymi procedurami prawnymi, w celu umożliwienia przywozu na tej podstawie w ciągu czterdziestu dni roboczych od otrzymania od Strony dokonującej wywozu wniosku, któremu towarzyszą stosowne gwarancje sanitarne;

e) Strona dokonująca przywozu regularnie przedstawia rejestr odrzuconych wniosków o zatwierdzenie wraz z informacjami o niezgodnościach, które stanowiły podstawę odmowy zatwierdzenia danego przedsiębiorstwa.

2. Kontrole przywozu i opłaty za inspekcje: wszystkie opłaty nałożone z tytułu procedur dotyczących przywożonych produktów mogą obejmować tylko koszt poniesiony przez właściwy organ w związku z przeprowadzeniem kontroli przywozu; nie są one wyższe niż rzeczywisty koszt usługi i są godziwe w odniesieniu do wszelkich opłat nakładanych na podobne produkty krajowe.

Artykuł 148

Weryfikacje

1. W celu utrzymania poczucia pewności w zakresie skutecznej realizacji postanowień niniejszego rozdziału oraz w zakresie niniejszego rozdziału każda ze Stron ma prawo:

a) przeprowadzić, zgodnie z wytycznymi opisanymi w załączniku VIII (Wytyczne dotyczące przeprowadzania weryfikacji), weryfikację całości lub części systemu kontroli organów drugiej Strony. Wydatki związane z taką weryfikacją ponosi Strona przeprowadzająca weryfikację; oraz

b) otrzymywać informacje od drugiej Strony o jej systemie kontroli i o wynikach kontroli przeprowadzonych w ramach tego systemu.

2. Strony dzielą się wynikami i wnioskami z weryfikacji przeprowadzonych na terytorium drugiej Strony i udostępniają je publicznie.

3. W przypadku gdy Strona dokonująca przywozu postanawia przeprowadzić wizytę weryfikacyjną na terytorium Strony dokonującej wywozu, powiadamia o tym drugą Stronę co najmniej sześćdziesiąt dni roboczych przed planowanym terminem przeprowadzenia takiej wizyty, z wyjątkiem przypadków nagłych lub przypadków, gdy Strony, których to dotyczy, uzgodnią inaczej. Wszelkie zmiany dotyczące takiej wizyty są przedmiotem uzgodnień Stron, których ona dotyczy.

Artykuł 149

Środki związane ze zdrowiem zwierząt i roślin

1. Strony uznają pojęcia obszarów wolnych od szkodników lub chorób oraz obszarów niewielkiego występowania szkodników lub chorób zgodnie z Porozumieniem SPS oraz normami, wytycznymi lub zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (dalej zwanej „ OIE”) i Międzynarodowej konwencji ochrony roślin (dalej zwanej „ IPPC”). Podkomitet, o którym mowa w art. 156 niniejszego rozdziału, może określić dalsze szczegóły procedury uznawania takich obszarów, z uwzględnieniem Porozumienia SPS oraz odpowiednich norm, wytycznych lub zaleceń OIE i IPPC. Procedura taka obejmuje sytuacje związane z ogniskami i ponownymi porażeniami.

2. Określając obszary wolne od szkodników lub chorób oraz obszary niewielkiego występowania szkodników lub chorób, Strony uwzględniają takie czynniki jak położenie geograficzne, ekosystemy, nadzór epidemiologiczny oraz skuteczność kontroli sanitarnych lub fitosanitarnych na takich obszarach.

3. Strony nawiązują bliską współpracę przy określaniu obszarów wolnych od chorób i szkodników oraz obszarów niewielkiego występowania szkodników lub chorób, tak aby mogły nabrać zaufania do procedur stosowanych przez drugą Stronę przy określaniu takich obszarów.

4. Przy określaniu takich obszarów, po raz pierwszy bądź po wystąpieniu ogniska choroby zwierząt lub po ponownym wprowadzeniu szkodnika roślin, Strona dokonująca przywozu z zasady ustala stan zdrowia zwierząt lub roślin Strony dokonującej wywozu lub jej części w oparciu o informacje dostarczone przez Stronę dokonującą wywozu zgodnie z Porozumieniem SPS i z normami, wytycznymi i zaleceniami OIE i IPPC oraz z uwzględnieniem ustaleń dokonanych przez Stronę dokonującą wywozu.

5. Jeśli Strona dokonująca przywozu nie akceptuje ustaleń dokonanych przez Stronę dokonującą wywozu, wyjaśnia ona przyczyny i przygotowuje się do rozpoczęcia konsultacji.

6. Strona dokonująca wywozu przedstawia niezbędne dowody, aby obiektywnie wykazać Stronie dokonującej przywozu, że takie obszary są i najprawdopodobniej pozostaną odpowiednio obszarami wolnymi od szkodników i chorób lub obszarami niewielkiego występowania szkodników lub chorób. W tym celu Stronie dokonującej przywozu, na jej wniosek, umożliwia się w rozsądnym zakresie przeprowadzenie inspekcji i badań oraz zastosowanie innych odpowiednich procedur.

7. Strony uznają zasadę OIE podziału na obszary i zasadę IPPC zakładów produkcji wolnych od szkodników. Strony rozważą swoje przyszłe zalecenia w tej kwestii, a Podkomitet ustanowiony zgodnie z art. 156 niniejszego rozdziału wyda na tej podstawie zalecenia.

Artykuł 150

Równoważność

Za pośrednictwem Podkomitetu ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych, ustanowionego w art. 156, Strony mogą opracowywać przepisy w zakresie równoważności i będą wydawały zalecenia zgodnie z procedurami ustanowionymi w postanowieniach instytucjonalnych niniejszej Umowy.

Artykuł 151

Przejrzystość i wymiana informacji

Strony:

a) dążą do zapewnienia przejrzystości w kwestii środków sanitarnych i fitosanitarnych mających zastosowanie w handlu;

b) wspierają wzajemne zrozumienie przez każdą ze Stron środków sanitarnych i fitosanitarnych oraz ich zastosowania;

c) prowadzą wymianę informacji dotyczących kwestii związanych z opracowywaniem i stosowaniem środków sanitarnych i fitosanitarnych, które wpływają lub mogą wpływać na handel między Stronami w celu zminimalizowania ich negatywnego wpływu na handel; oraz

d) informują, na wniosek Strony, o wymogach mających zastosowanie w odniesieniu do przywozu konkretnych produktów.

Artykuł 152

Powiadamianie i konsultacja

1. Każda ze Stron powiadamia pisemnie drugą Stronę w terminie trzech dni roboczych o wszelkich poważnych lub istotnych zagrożeniach zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, w tym o sytuacjach kryzysowych w odniesieniu do żywności.

2. Powiadomień dokonuje się w punktach kontaktowych określonych w załączniku IX (Punkty kontaktowe i strony internetowe). Powiadomienie w formie pisemnej oznacza powiadomienie przesłane pocztą, faksem lub pocztą elektroniczną.

3. W przypadku gdy Strona ma poważne obawy dotyczące zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin w związku z produktami będącymi przedmiotem wymiany handlowej, na wniosek, w najszybszym możliwym terminie odbywają są konsultacje dotyczące takiej sytuacji. Każda ze Stron stara się w takich okolicznościach przedstawić wszelkie informacje konieczne dla uniknięcia zakłóceń w handlu.

4. Konsultacje, o których mowa w ust. 3, mogą odbywać się za pośrednictwem poczty elektronicznej, wideokonferencji lub audiokonferencji bądź przy użyciu wszelkich innych środków wspólnie uzgodnionych przez Strony. Strona składająca wniosek powinna zapewnić przygotowanie protokołu z konsultacji, który zostaje formalnie zatwierdzony przez Strony.

Artykuł 153

Środki nadzwyczajne

1. W przypadku poważnego zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin Strona dokonująca przywozu może, bez wcześniejszego powiadomienia, przedsięwziąć środki niezbędne do ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin. W kwestii przesyłek znajdujących się w tranzycie między Stronami, Strona dokonująca przywozu rozważa najbardziej odpowiednie i proporcjonalne rozwiązanie w celu uniknięcia zbędnych zakłóceń w handlu.

2. Strona stosująca środki informuje o tym drugą Stronę bez zbędnej zwłoki, a w każdym wypadku najpóźniej w ciągu jednego dnia roboczego od dnia wprowadzenia środków. Strony mogą zwrócić się o wszelkie informacje dotyczące sytuacji sanitarnej i fitosanitarnej oraz przyjętych środków, a Strony udzielają odpowiedzi, gdy tylko wnioskowane informacje są dostępne.

3. Na wniosek dowolnej Strony, zgodnie z postanowieniami art. 152 niniejszego rozdziału, Strony przeprowadzają konsultacje dotyczące tej sytuacji w ciągu piętnastu dni roboczych od dnia powiadomienia. Konsultacje takie przeprowadza się w celu uniknięcia zbędnych zakłóceń w handlu. Strony mogą rozważyć możliwości ułatwienia realizacji środków lub ich zastąpienia.

Artykuł 154

Współpraca i pomoc techniczna

1. Środki współpracy i pomocy technicznej niezbędne do wdrożenia niniejszego rozdziału ustanowiono w części III, tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 62 niniejszej Umowy.

2. Strony opracują za pośrednictwem Podkomitetu ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych ustanowionego w art. 156 niniejszego rozdziału program prac obejmujący identyfikację potrzeb w zakresie współpracy i pomocy technicznej w celu budowania lub wzmacniania potencjału Stron w zakresie zdrowia ludzi, zwierząt i roślin oraz kwestii bezpieczeństwa żywności będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Artykuł 155

Specjalne i zróżnicowane traktowanie

Każda z republik Strony AŚ może bezpośrednio konsultować się ze Stroną UE, gdy stwierdzi ona szczególny problem związany z proponowanym środkiem Strony UE, który może mieć wpływ na ich handel. Do takich konsultacji w roli wytycznych można wykorzystać decyzje Komitetu WTO/SPS, takie jak dokument G/SPS/33 i jego aktualizacje.

Artykuł 156

Podkomitet ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych

1. Strony ustanawiają niniejszym Podkomitet ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych, zgodnie z art. 348 i załącznikiem XXI (Podkomitety).

2. Podkomitet może zajmować się wszelkimi kwestiami związanymi z prawami i obowiązkami wynikającymi z niniejszego rozdziału. W szczególności ma on następujące obowiązki i funkcje:

a) zaleca opracowanie niezbędnych procedur lub przyjmowanie ustaleń mających na celu realizację postanowień niniejszego rozdziału;

b) monitoruje postępy we wdrażaniu niniejszego rozdziału;

c) stanowi forum do dyskusji nad problemami wynikającymi ze stosowania niektórych środków sanitarnych lub fitosanitarnych w celu osiągnięcia akceptowalnych dla obu Stron alternatywnych rozwiązań. W tym celu Podkomitet zbiera się niezwłocznie na wniosek Strony w celu przeprowadzenia konsultacji;

d) prowadzi, gdy jest to konieczne, konsultacje, o których mowa w art. 155 niniejszego rozdziału, dotyczące specjalnego i zróżnicowanego traktowania;

e) prowadzi, gdy jest to konieczne, konsultacje, o których mowa w art. 157 niniejszego rozdziału, dotyczące rozstrzygania sporów wynikających w związku z niniejszym rozdziałem;

f) promuje współpracę między Stronami w zakresie dobrostanu zwierząt; oraz

g) wykonuje wszelkie inne zadania zlecone przez Komitet Stowarzyszenia.

3. Na swoim pierwszym posiedzeniu Podkomitet uzgadnia swój regulamin wewnętrzny, który następnie zatwierdza Komitet Stowarzyszenia.

Artykuł 157

Rozstrzyganie sporów

1. W przypadku gdy jedna ze Stron uważa, że środek zastosowany przez drugą Stronę jest lub może być sprzeczny z obowiązkami określonymi w niniejszym rozdziale, może ona skierować wniosek o konsultacje techniczne w podkomitecie ustanowionym w art. 156. Właściwe organy określone w załączniku VI (Właściwe organy) będą ułatwiały te konsultacje.

2. O ile Strony sporu nie uzgodnią inaczej, w przypadku poddania sporu konsultacjom w Podkomitecie zgodnie z ust. 1 konsultacje takie zastępują konsultacje przewidziane w części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) art. 310 niniejszej Umowy. Konsultacje w Podkomitecie uznaje się za zakończone w ciągu trzydziestu dni od daty złożenia wniosku, chyba że Strony konsultacji postanawiają je kontynuować. Konsultacje takie mogą odbywać się w drodze konferencji telefonicznej, wideokonferencji lub za pomocą wszelkich innych środków uzgodnionych przez Strony.

ROZDZIAŁ 6

Wyjątki odnoszące się do towarów

Artykuł 158

Wyjątki ogólne

1. Art. XX GATT 1994 oraz jego uwagi interpretacyjne zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej integralną część.

2. Strony przyjmują do wiadomości, że art. XX lit. b) GATT 1994 może mieć zastosowanie również do środków ochrony środowiska niezbędnych do ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin oraz że art. XX lit. g) GATT 1994 stosuje się do środków dotyczących ochrony zużywalnych ożywionych i nieożywionych zasobów naturalnych.

3. Strony przyjmują do wiadomości, że na wniosek Strony i przed podjęciem jakichkolwiek działań przewidzianych w art. XX lit. i) i j) GATT 1994 Strona dokonująca wywozu zamierzająca przedsięwziąć takie środki przedstawia drugiej Stronie wszystkie istotne informacje. Strony mogą uzgodnić wszelkie środki wymagane do usunięcia okoliczności wymagających zastosowania środków. Jeżeli porozumienie nie zostanie osiągnięte w ciągu trzydziestu dni, Strona dokonująca wywozu może wprowadzić środki na podstawie niniejszego artykułu w zakresie wywozu danego produktu. W przypadku gdy wyjątkowe i krytyczne okoliczności, wymagające natychmiastowego działania, uniemożliwiają wcześniejsze dostarczenie informacji lub przeprowadzenie badań, Strona zamierzająca przedsięwziąć środki może zastosować natychmiast środki ostrożności bezwzględnie niezbędne do zaradzenia sytuacji, o czym zawiadamia niezwłocznie drugą Stronę.

TYTUŁ III

ZAKŁADANIE PRZEDSIĘBIORSTW, HANDEL USŁUGAMI I HANDEL ELEKTRONICZNY

ROZDZIAŁ 1

Postanowienia ogólne

Artykuł 159

Cel i zakres

1. Strony, potwierdzając swoje zobowiązania w ramach Porozumienia WTO, wprowadzają niniejszym niezbędne postanowienia dotyczące zarówno stopniowej liberalizacji zakładania przedsiębiorstw i handlu usługami, jak i współpracy w zakresie handlu elektronicznego.

2. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie jest rozumiane jako nakładające wymóg prywatyzacji przedsiębiorstw publicznych lub świadczenia usług użyteczności publicznej bądź jako nakładające zobowiązania w zakresie zamówień publicznych.

3. Postanowień niniejszego tytułu nie stosuje się do subsydiów przyznawanych przez Strony.

4. Zgodnie z postanowieniami niniejszego tytułu każda ze Stron zachowuje prawo do regulowania i wprowadzania nowych przepisów, aby osiągnąć uzasadnione cele polityki krajowej.

5. Niniejszy tytuł nie ma zastosowania do środków odnoszących się do osób fizycznych starających się o dostęp do rynku pracy Strony, ani też do środków dotyczących obywatelstwa, stałego pobytu lub stałego zatrudnienia.

6. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie uniemożliwia Stronie stosowania środków regulujących wjazd lub czasowy pobyt osób fizycznych na ich terytorium, łącznie ze środkami niezbędnymi dla ochrony integralności granic i zapewnienia zorganizowanego przemieszczania się osób fizycznych przez ich granice, pod warunkiem że środki takie nie będą stosowane w sposób niweczący lub naruszający korzyści przypadające dowolnej Stronie zgodnie z warunkami szczegółowego zobowiązania (⁸).

Artykuł 160

Definicje

Na użytek niniejszego tytułu:

a) „środek” oznacza dowolny środek stosowany przez Stronę, w formie ustaw, rozporządzeń, reguł, procedur, decyzji, działań administracyjnych lub w jakiejkolwiek innej formie;

b) „ środki przyjęte lub utrzymane przez Stronę” oznaczają środki podjęte przez:

(i) centralne, regionalne lub lokalne organy lub instytucje rządowe i samorządowe; oraz

(ii) organy pozarządowe wykonujące uprawnienia przekazane im przez centralne, regionalne lub lokalne organy lub instytucje rządowe i samorządowe;

c) „osoba fizyczna Strony” oznacza obywatela jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub republiki Strony AŚ zgodnie z ich odpowiednim ustawodawstwem;

d) „osoba prawna” oznacza dowolny podmiot prawny, właściwie utworzony albo w inny sposób powołany zgodnie z obowiązującym prawem, działający w celu osiągania zysku lub nie, będący własnością prywatną lub publiczną i obejmuje dowolną spółkę kapitałową, podmiot sprawujący funkcję powierniczą, spółkę osobową, wspólne przedsiębiorstwo, własność jednoosobową lub stowarzyszenie;

e) „osoba prawna Strony UE” lub „osoba prawna republiki Strony AŚ” oznacza osobę prawną utworzoną zgodnie z przepisami państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub republiki Strony AŚ oraz posiadającą siedzibę, główny organ zarządzający lub główne miejsce prowadzenia działalności na terytorium Strony UE lub na terytorium republiki Strony AŚ.

Jeżeli osoba prawna ma jedynie siedzibę lub główny organ zarządzający na terytorium Strony UE lub na terytorium republiki Strony AŚ, nie jest ona uznawana za osobę prawną Strony UE lub za osobę prawną republiki Strony AŚ, chyba że jest zaangażowana w znaczące operacje gospodarcze na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub na terytorium republiki Strony AŚ (⁹); oraz

f) Niezależnie od postanowień poprzedniego akapitu, przedsiębiorstwa żeglugowe mające siedzibę poza terytorium Strony UE lub poza terytorium republik Strony AŚ i kontrolowane przez obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub republiki Strony AŚ również są objęte postanowieniami niniejszej Umowy, jeśli ich statki są zarejestrowane zgodnie z ich odpowiednim prawodawstwem w tym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w republice Strony AŚ i pływają pod banderą państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub republiki Strony AŚ.

Artykuł 161

Współpraca w zakresie zakładania przedsiębiorstw, handlu usługami oraz handlu elektronicznego

Strony uznają, że promowanie wzajemnej współpracy i inicjatyw pomocy technicznej w kwestiach odnoszących się do zakładania przedsiębiorstw, handlu usługami oraz handlu elektronicznego leży w ich wspólnym interesie. Mając to na uwadze, Strony określiły szereg działań w zakresie współpracy, które są wymienione w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 56 niniejszej Umowy.

ROZDZIAŁ 2

Zakładanie przedsiębiorstw

Artykuł 162

Definicje

Na użytek niniejszego rozdziału:

a) „filia osoby prawnej Strony” oznacza zakład nieposiadający osobowości prawnej o charakterze stałym, powstały w wyniku rozszerzenia działalności podmiotu macierzystego, posiadający zarząd i wyposażony materialnie w celu prowadzenia negocjacji handlowych z osobami trzecimi, aby osoby te, mimo iż mają świadomość, że w razie konieczności zaistnieje związek prawny z podmiotem macierzystym, którego siedziba zarządu znajduje się za granicą, nie były zobowiązane negocjować bezpośrednio z takim podmiotem macierzystym, lecz mogły dokonywać transakcji handlowych w miejscu prowadzenia działalności stanowiącej rozszerzenie działalności;

b) „działalność gospodarcza” obejmuje działania przewidziane w załączniku X (Wykazy zobowiązań dotyczących zakładania przedsiębiorstw). „Działalność gospodarcza” nie obejmuje działań przeprowadzanych w związku z wykonywaniem władzy publicznej, np. działań, które nie są prowadzone na zasadach handlowych, ani też w ramach konkurencji z jednym lub większą liczbą podmiotów gospodarczych;

c) „ założenie przedsiębiorstwa” oznacza:

(i) utworzenie, nabycie lub utrzymywanie osoby prawnej (¹⁰); lub

(ii) utworzenie lub utrzymywanie filii lub przedstawicielstwa,

na terytorium Strony w celu prowadzenia działalności gospodarczej;

d) „inwestor jednej ze Stron” oznacza osobę fizyczną lub prawną jednej ze Stron, która zamierza prowadzić lub prowadzi działalność gospodarczą poprzez utworzenie przedsiębiorstwa; oraz

e) „ podmiot zależny od osoby prawnej jednej ze Stron” oznacza osobę prawną, która jest faktycznie kontrolowana przez inną osobę prawną danej Strony (¹¹).

Artykuł 163

Zakres

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków Stron, wpływających na zakładanie przedsiębiorstw (¹²) prowadzących wszelkiego rodzaju działalność gospodarczą w rozumieniu art. 162, z wyjątkiem:

a) wydobywania, wytwarzania i przetwarzania materiałów jądrowych;

b) produkcji broni, amunicji i materiałów wojskowych lub handlu nimi;

c) usług audiowizualnych;

d) krajowego i śródlądowego wodnego transportu kabotażowego (¹³); oraz

e) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego, regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i) naprawa samolotów i usługi związane z konserwacją, w trakcie których samolot jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu powietrznego;

(iii) usługi systemu rezerwacji komputerowej (CRS); oraz

(iv) inne usługi pomocnicze ułatwiające działalność przewoźników lotniczych, przewidziane w załączniku X (Wykazy zobowiązań dotyczących zakładania przedsiębiorstw).

Artykuł 164

Dostęp do rynku

1. W zakresie dostępu do rynku poprzez zakładanie przedsiębiorstw każda Strona przyznaje przedsiębiorstwom i inwestorom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż to zapewniane na podstawie zasad, ograniczeń i warunków uzgodnionych i przewidzianych w szczegółowych zobowiązaniach określonych w załączniku X (Wykazy zobowiązań dotyczących zakładania przedsiębiorstw).

2. W sektorach, w których podejmowane są zobowiązania związane z dostępem do rynku, środki, których Strona nie utrzymuje lub nie przyjmuje na podstawie podziału regionalnego lub całego terytorium, chyba że ustalono inaczej w załączniku X, są określone jako:

a) ograniczenia liczby przedsiębiorstw, czy to w postaci kontyngentów określonych liczbowo, monopoli, praw wyłącznych, czy też wymogów wykonywania testu potrzeb ekonomicznych;

b) ograniczenia całkowitej wartości transakcji albo aktywów w postaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

c) ograniczenia całkowitej liczby transakcji lub całkowitej wielkości produkcji wyrażonej w formie określonych liczbowo jednostek w postaci kontyngentów lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych (¹⁴);

d) ograniczenia nałożone na udział kapitału zagranicznego w postaci górnego progu udziału procentowego zagranicznych podmiotów albo całkowitej wartości indywidualnego lub łącznego wkładu zagranicznego; oraz

e) środki stanowiące ograniczenie lub nakładające wymogi w zakresie konkretnych rodzajów przedsiębiorstw (podmioty zależne, oddziały, przedstawicielstwa) (¹⁵) lub wspólnych przedsięwzięć, poprzez które inwestor drugiej Strony może prowadzić działalność gospodarczą.

Artykuł 165

Traktowanie narodowe

1. W sektorach określonych w załączniku X (Wykazy zobowiązań dotyczących zakładania przedsiębiorstw) i będących przedmiotem warunków i kwalifikacji w nim określonych, każda Strona przyznaje przedsiębiorstwom i inwestorom pochodzącym z drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie, które przyznaje własnym podobnym przedsiębiorstwom i inwestorom.

2. Strona może spełnić wymóg ust. 1 przez przyznanie przedsiębiorstwom i inwestorom pochodzącym z drugiej Strony traktowania z formalnego punktu widzenia identycznego lub innego niż to, które przyznaje własnym podobnym przedsiębiorstwom i inwestorom.

3. Identyczne lub inne z formalnego punktu widzenia traktowanie uważane jest za mniej korzystne, jeżeli zmienia ono warunki konkurencji na korzyść przedsiębiorstw lub inwestorów Strony w porównaniu z podobnymi przedsiębiorstwami lub inwestorami drugiej Strony.

4. Szczegółowych zobowiązań podjętych na podstawie niniejszego artykułu nie uznaje się za wymagające od Stron rekompensaty za wszelkie czynniki skutkujące naturalnie słabszą pozycją konkurencyjną, wynikającą z faktu, że odnośni inwestorzy pochodzą z zagranicy.

Artykuł 166

Wykazy zobowiązań

Sektory, na które każda ze Stron nałożyła zobowiązania na podstawie niniejszego rozdziału oraz, w drodze zastrzeżeń, ograniczenia dotyczące dostępu do rynku i traktowania narodowego, warunki i kwalifikacje mające zastosowanie do przedsiębiorstw i inwestorów pochodzących z drugiej Strony w tych sektorach, są ustalone w wykazie zobowiązań zawartym w załączniku X (Wykazy zobowiązań dotyczących zakładania przedsiębiorstw).

Artykuł 167

Inne umowy

Postanowienia niniejszego tytułu nie ograniczają praw inwestorów Stron do korzystania z korzystniejszego traktowania przewidzianego w jakichkolwiek istniejących lub przyszłych umowach międzynarodowych dotyczących inwestycji, których stronami jest państwo członkowskie Unii Europejskiej i republika Strony AŚ. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie podlega, bezpośrednio ani pośrednio, procedurom rozstrzygania sporów między inwestorami a państwem ustanowionym w tych umowach.

Artykuł 168

Przegląd

Strony zobowiązują się dokonywać przeglądu ram prawnych dotyczących inwestycji, otoczenia inwestycyjnego oraz istniejących pomiędzy Stronami przepływów inwestycyjnych, zachowując spójność z ich zobowiązaniami w ramach umów międzynarodowych, nie później niż trzy lata po wejściu w życie niniejszej Umowy, a następnie w regularnych odstępach czasu.

ROZDZIAŁ 3

Transgraniczne świadczenie usług

Artykuł 169

Zakres i definicje

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków wprowadzanych przez Strony, które mają wpływ na transgraniczne świadczenie wszystkich rodzajów usług, z wyjątkiem:

a) usług audiowizualnych;

b) krajowego i śródlądowego wodnego transportu kabotażowego (¹⁶); oraz

c) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego, regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i) naprawa samolotów i usługi związane z konserwacją, w trakcie których samolot jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu powietrznego;

(iii) usługi systemu rezerwacji komputerowej (CRS);

(iv) inne usługi pomocnicze ułatwiające działalność przewoźników lotniczych, przewidziane w załączniku XI (Wykazy zobowiązań dotyczących transgranicznego świadczenia usług).

2. Na użytek niniejszego rozdziału:

a) „transgraniczne świadczenie usług” oznacza świadczenie usług:

(i) z terytorium Strony na terytorium drugiej Strony (sposób 1);

(ii) na terytorium Strony dla usługobiorcy pochodzącego z drugiej Strony (sposób 2);

b) „usługi” obejmują jakąkolwiek usługę w jakimkolwiek sektorze, z wyjątkiem usług świadczonych w związku z wykonywaniem władzy publicznej;

„usługa świadczona w związku z wykonywaniem władzy publicznej” oznacza jakąkolwiek usługę, która nie jest świadczona ani na zasadach handlowych, ani też w ramach konkurencji z jednym lub większą liczbą usługodawców;

c) „usługodawca Strony” oznacza osobę fizyczną lub prawną danej Strony, świadczącą usługi lub pragnącą je świadczyć; oraz

d) „świadczenie usługi” obejmuje produkcję, dystrybucję, marketing, sprzedaż i dostarczanie usługi.

Artykuł 170

Dostęp do rynku

1. W odniesieniu do dostępu do rynku poprzez sposoby świadczenia usług określone w art. 169 ust. 2 lit. a), każda ze Stron przyznaje usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż zapewniane na podstawie zasad, ograniczeń i warunków uzgodnionych i przewidzianych w szczegółowych zobowiązaniach zawartych w załączniku XI (Wykazy zobowiązań dotyczących transgranicznego świadczenia usług).

2. W sektorach, w których podejmowane są zobowiązania związane z dostępem do rynku, środki, których Strona nie utrzymuje lub nie przyjmuje na podstawie podziału regionalnego lub całego terytorium, chyba że ustalono inaczej w załączniku XI, są określone jako:

a) ograniczenia liczby usługodawców czy to w postaci kontyngentów określonych liczbowo, monopoli, wyłącznych usługodawców, czy też wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

b) ograniczenia całkowitej wartości transakcji usługowych albo aktywów w postaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych; oraz

c) ograniczenia całkowitej liczby transakcji usługowych lub całkowitej wielkości produktu wyrażonego w formie określonych liczbowo jednostek, kontyngentów lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych. (¹⁷)

Artykuł 171

Traktowanie narodowe

1. W sektorach wymienionych w załączniku XI (Wykazy zobowiązań dotyczących transgranicznego świadczenia usług) i będących przedmiotem warunków i kwalifikacji w nim określonych każda Strona przyznaje usługom i usługodawcom drugiej Strony, w kwestii wszystkich środków wpływających na transgraniczne świadczenie usług, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie, jakie przyznaje własnym podobnym usługom i usługodawcom.

2. Strona może spełniać wymóg ust. 1 przez przyznanie usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowania z formalnego punktu widzenia identycznego lub różnego niż to, które przyznaje własnym podobnym usługom i usługodawcom.

3. Identyczne lub różne z formalnego punktu widzenia traktowanie uważane jest za mniej korzystne, jeżeli zmienia ono warunki konkurencji na korzyść usług lub usługodawców Strony w porównaniu z podobnymi usługami lub usługodawcami drugiej Strony.

4. Szczegółowe zobowiązania podjęte na podstawie niniejszego artykułu nie są rozumiane jako wymagające od Stron rekompensaty za wszelkie czynniki skutkujące naturalnie słabszą pozycją konkurencyjną wynikającą z faktu, że odnośne usługi lub usługodawcy pochodzą z zagranicy.

Artykuł 172

Wykazy zobowiązań

Sektory, na które każda ze Stron nałożyła zobowiązania na podstawie niniejszego rozdziału, oraz, w drodze zastrzeżeń, ograniczenia dotyczące dostępu do rynku i traktowania narodowego, warunki i kwalifikacje mające zastosowanie do usług i usługodawców pochodzących z drugiej Strony w tych sektorach, są ustalone w wykazach zobowiązań zawartych w załączniku XI (Wykazy zobowiązań dotyczących transgranicznego świadczenia usług).

ROZDZIAŁ 4

Tymczasowa obecność osób fizycznych w celach służbowych

Artykuł 173

Zakres i definicje

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków podejmowanych przez Strony dotyczących wjazdu oraz tymczasowego pobytu na ich terytorium personelu kluczowego, absolwentów odbywających staż, sprzedawców usług biznesowych, usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody, zgodnie z art. 159 ust. 5 niniejszego tytułu.

2. Na użytek niniejszego rozdziału:

a) „personel kluczowy” oznacza osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą ze Strony inną niż organizacja niedochodowa, które są odpowiedzialne za zakładanie przedsiębiorstwa lub prawidłową kontrolę nad nim, zarządzanie nim i prowadzenie działalności przedsiębiorstwa.

„Personel kluczowy” obejmuje „osoby odbywające wizyty służbowe”, odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa oraz „osoby przeniesione w ramach przedsiębiorstwa”:

(i) „osoby odbywające wizyty służbowe” oznaczają osoby fizyczne zatrudnione na wyższych stanowiskach, odpowiedzialne za zakładanie przedsiębiorstwa. Nie przeprowadzają one bezpośrednich transakcji z klientami indywidualnymi i nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony;

(ii) „osoby przeniesione w ramach przedsiębiorstwa” oznaczają osoby fizyczne, które zostały zatrudnione przez osobę prawną lub są jej partnerami przynajmniej od roku oraz które są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony. Dana osoba fizyczna musi należeć do jednej z wymienionych kategorii:

„Kierownicy”:

Osoby zatrudnione na wyższych stanowiskach w ramach osoby prawnej, które przede wszystkim kierują zarządzaniem przedsiębiorstwem, podlegające ogólnemu nadzorowi lub kierownictwu rady dyrektorów lub udziałowców przedsiębiorstwa, bądź osób im równoważnych, w tym:

– kierujące przedsiębiorstwem lub jego departamentem lub działem;

– nadzorujące i kontrolujące pracę innych pracowników nadzoru lub kadry specjalistycznej lub kierowniczej;

– upoważnione do osobistego naboru i zwalniania pracowników bądź do kierowania naborem, zwalnianiem lub innymi działaniami w zakresie personelu.

„Specjaliści” :

Osoby zatrudnione w ramach osoby prawnej, które posiadają rzadko spotykaną wiedzę niezbędną dla przedsiębiorstwa z punktu widzenia produkcji, sprzętu badawczego, technik lub zarządzania. Przy ocenie takiej wiedzy należy wziąć pod uwagę nie tylko wiedzę specyficzną dla przedsiębiorstwa, ale również to, czy dana osoba posiada wysoki poziom kwalifikacji odnoszących się do rodzaju pracy lub handlu, które wymagają szczególnej wiedzy technicznej, włącznie z członkostwem w zawodzie akredytowanym;

b) „absolwenci odbywający staż” oznaczają osoby fizyczne, które przez przynajmniej jeden rok były zatrudnione przez osobę prawną danej Strony, posiadają wyższe wykształcenie oraz są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa tej osoby prawnej na terytorium drugiej Strony w celu rozwoju kariery lub odbycia szkolenia w zakresie metod lub technik biznesowych (¹⁸);

c) „sprzedawcy usług biznesowych” oznaczają osoby fizyczne, które są przedstawicielami usługodawcy pochodzącego z jednej Strony, starające się o czasowy wjazd na terytorium drugiej Strony w celu negocjowania sprzedaży usług lub zawarcia umów na sprzedaż usług w imieniu tego usługodawcy. Nie dokonują oni sprzedaży bezpośredniej klientom indywidualnym i nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony;

d) „usługodawcy kontraktowi” oznaczają osoby fizyczne zatrudnione przez pochodzącą z jednej Strony osobę prawną, która nie posiada przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz która zawarła umowę w dobrej wierze (w inny sposób niż za pośrednictwem agencji, zgodnie z CPC 872) (¹⁹) o świadczenie usług z końcowym usługobiorcą pochodzącym z tej Strony, wymagającą czasowej obecności pracowników na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług;

e) „osoby wykonujące wolne zawody” oznaczają osoby fizyczne świadczące usługi i prowadzące działalność na własny rachunek na terytorium jednej Strony, które nie posiadają przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz które zawarły umowę w dobrej wierze (w inny sposób niż za pośrednictwem agencji, zgodnie z CPC 872) o świadczenie usług z końcowym usługobiorcą pochodzącym z tej Strony, wymagającą ich czasowej obecności na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług (²⁰);

f) „kwalifikacje” oznaczają dyplomy, świadectwa i inne dowody (formalnych kwalifikacji) wystawione przez organ wyznaczony zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi, poświadczające pomyślne ukończenie kształcenia zawodowego.

Artykuł 174

Personel kluczowy i absolwenci odbywający staż

1. W przypadku każdego sektora zliberalizowanego zgodnie z rozdziałem 2 niniejszego tytułu, z uwzględnieniem wszelkich zastrzeżeń wymienionych w załączniku X (Wykazy zobowiązań dotyczących zakładania przedsiębiorstw) lub w załączniku XII (Zastrzeżenia Strony UE dotyczące personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż ), Strona UE umożliwia inwestorom pochodzącym z republik Strony AŚ zatrudnianie w ich przedsiębiorstwach osób fizycznych pochodzących z republik Strony AŚ, pod warunkiem że pracownicy ci są personelem kluczowym lub absolwentami odbywającymi staż w rozumieniu art. 173. Czasowy wjazd i pobyt personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż wynosi maksymalnie trzy lata w przypadku przeniesień w ramach przedsiębiorstw, dziewięćdziesiąt dni w dwunastomiesięcznym okresie dla osób odbywających wizyty służbowe i jeden rok dla absolwentów odbywających staż.

W przypadku każdego sektora zliberalizowanego zgodnie z rozdziałem 2 niniejszego tytułu, środki, których Strona UE nie utrzymuje albo nie wprowadza na obszarze całego terytorium bądź w jednostkach podziału administracyjnego, o ile inaczej nie wskazano w załączniku XII, są określane jako ograniczenia całkowitej liczby osób fizycznych, które inwestor może zatrudnić jako personel kluczowy i absolwentów odbywających staż w konkretnym sektorze, w formie kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych, oraz jako ograniczenia dyskryminujące.

2. W przypadku każdego sektora wymienionego w załączniku XIII (Wykazy zobowiązań republik Strony AŚ w zakresie personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż), biorąc pod uwagę zastrzeżenia i warunki w nim określone, republiki Strony AŚ umożliwiają inwestorom Strony UE zatrudnianie w ich przedsiębiorstwach osób fizycznych Strony UE pod warunkiem, że pracownicy ci są personelem kluczowym lub absolwentami odbywającymi staż w rozumieniu art. 173. Czasowy wjazd i pobyt personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż wynosi do jednego roku i może być przedłużany na najdłuższy dopuszczalny okres zgodnie z właściwymi przepisami poszczególnych Stron. Taki czasowy wjazd i pobyt osób odbywających wizyty służbowe wynosi maksymalnie dziewięćdziesiąt dni w dwunastomiesięcznym okresie.

W przypadku każdego sektora wymienionego w załączniku XIII, biorąc pod uwagę zastrzeżenia i warunki w nim określone, środki, których republika Strony AŚ nie utrzymuje albo nie wprowadza na obszarze całego terytorium bądź w jednostkach podziału administracyjnego, są określane jako ograniczenia całkowitej liczby osób fizycznych, które inwestor może zatrudnić jako personel kluczowy i absolwentów odbywających staż w konkretnym sektorze, w formie kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych, oraz jako ograniczenia dyskryminujące.

Artykuł 175

Sprzedawcy usług biznesowych

1. W przypadku każdego sektora zliberalizowanego zgodnie z rozdziałem 2 lub 3 niniejszego tytułu i biorąc pod uwagę zastrzeżenia wskazane w załączniku X (Wykazy zobowiązań dotyczących zakładania przedsiębiorstw) i XI (Wykazy zobowiązań dotyczących transgranicznego świadczenia usług), Strona UE umożliwia czasowy wjazd i pobyt sprzedawców usług biznesowych pochodzących z republik Strony AŚ przez maksymalnie dziewięćdziesiąt dni w dwunastomiesięcznym okresie.

2. W przypadku każdego sektora wymienionego w załączniku XIV (Wykazy zobowiązań republik Strony AŚ dotyczących sprzedawców usług biznesowych), uwzględniając zastrzeżenia i warunki w nim określone, republiki Strony AŚ umożliwiają czasowy wjazd i pobyt sprzedawców usług biznesowych pochodzących ze Strony UE przez maksymalnie dziewięćdziesiąt dni w dwunastomiesięcznym okresie.

Artykuł 176

Usługodawcy kontraktowi i osoby wykonujące wolne zawody

Strony potwierdzają swoje odpowiednie zobowiązania w ramach GATS w odniesieniu do wjazdu i pobytu czasowego usługodawców kontraktowych oraz osób wykonujących wolne zawody.

ROZDZIAŁ 5

Ramy regulacyjne

SEKCJA A

Postanowienia ogólne

Artykuł 177

Wzajemne uznawanie

1. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie uniemożliwia którejkolwiek ze Stron nakładania na osoby fizyczne obowiązku posiadania niezbędnych kwalifikacji lub doświadczenia zawodowego wymaganego na terytorium, na którym świadczona jest usługa, w danym sektorze działalności.

2. Strony zachęcają, odpowiednio, stosowne organizacje zawodowe lub właściwe organy zlokalizowane na ich terytoriach do wspólnego opracowania i przekazania Komitetowi Stowarzyszeniowemu zaleceń dotyczących wzajemnego uznawania w celu pełnego lub częściowego spełnienia przez inwestorów i usługodawców kryteriów stosowanych przez każdą ze Stron w zakresie wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji inwestorów i usługodawców, zwłaszcza w sektorze wolnych zawodów.

3. Po otrzymaniu zaleceń, o których mowa w poprzednim ustępie Komitet Stowarzyszeniowy dokonuje w rozsądnym terminie przeglądu zaleceń w celu ustalenia, czy są one spójne z niniejszym tytułem.

4. Jeżeli, zgodnie z procedurą określoną w ust. 3, zalecenia, o których mowa w ust. 2, okażą się spójne z niniejszym tytułem, a pomiędzy odpowiednimi regulacjami Stron istnieje wystarczający stopień równoważności, w celu wdrożenia tych zaleceń Strony zachęcają swoje właściwe organy do negocjacji umowy o wzajemnym uznawaniu wymagań, kwalifikacji, licencji i innych regulacji.

5. Każda taka umowa musi być zgodna z odpowiednimi postanowieniami Porozumienia WTO, w szczególności z art. VII GATS.

Artykuł 178

Przejrzystość i ujawnianie informacji poufnych

1. Każda ze Stron odpowiada niezwłocznie na wszystkie wnioski drugiej Strony o szczegółowe informacje dotyczące wszelkich środków o zasięgu ogólnym lub umów międzynarodowych, odnoszących się do niniejszego tytułu lub na niego wpływających. Każda ze Stron wyznacza także przynajmniej jeden punkt informacyjny, który na wniosek udziela szczegółowych informacji inwestorom i usługodawcom drugiej Strony na temat wszystkich wspomnianych wyżej kwestii, nie później niż do dnia wejścia w życie niniejszej Umowy. Punkty informacyjne nie muszą być depozytariuszami przepisów ustawowych i wykonawczych.

2. Żadne z postanowień części IV niniejszej Umowy nie może być interpretowane jako wymagające od którejkolwiek Strony dostarczenia informacji poufnych, których ujawnienie utrudniłoby egzekwowanie prawa lub w inny sposób byłoby sprzeczne z interesem publicznym, czy też naruszałoby uzasadnione interesy handlowe poszczególnych przedsiębiorstw, czy to publicznych, czy prywatnych.

Artykuł 179

Procedury

1. W przypadku gdy dla świadczenia usług lub założenia przedsiębiorstwa, w odniesieniu do których podjęto szczegółowe zobowiązanie, wymagane jest zezwolenie, właściwe organy Strony w rozsądnym terminie po złożeniu wniosku uznanego za kompletny w świetle krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych informują wnioskodawcę o decyzji dotyczącej wniosku. Na wniosek wnioskodawcy właściwe organy Strony przekazują bez zbędnych opóźnień informacje na temat statusu wniosku.

2. Każda Strona utrzymuje lub ustanawia trybunały sądowe, arbitrażowe lub administracyjne, które zapewniają, na wniosek poszkodowanego inwestora lub usługodawcy, szybkie rozpatrzenie sprawy i, w uzasadnionych przypadkach, odpowiednie środki zaradcze dotyczące decyzji administracyjnych mających wpływ na zakładanie przedsiębiorstw, transgraniczne świadczenie usług lub tymczasową obecność osób fizycznych w celach służbowych. Gdy takie procedury nie są niezależne od organu, któremu powierzono wydawanie odnośnych decyzji administracyjnych, Strony zapewniają rzeczywisty obiektywizm i bezstronność przy rozpatrywaniu odwołania.

SEKCJA B

Usługi informatyczne

Artykuł 180

Uzgodnienia dotyczące usług informatycznych

1. W zakresie, w jakim handel usługami informatycznymi jest objęty wykazami zobowiązań zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu, Strony przyjmują zobowiązania określone w poniższych ustępach.

2. Kod ONZ – CPC 84 (²¹), wykorzystywany do celów opisu usług informatycznych i usług z nimi związanych obejmuje podstawowe funkcje stosowane przy świadczeniu takich usług: oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (włącznie z ich opracowaniem i wdrożeniem), przetwarzanie i przechowywanie danych oraz usługi powiązane, takie jak doradztwo i szkolenie dla pracowników klienta. Postęp technologiczny doprowadził do coraz częstszego oferowania takich usług przy zakupie komputera lub w formie pakietu usług powiązanych, które mogą obejmować niektóre lub wszystkie funkcje podstawowe. Przykładowo usługi takie jak hosting stron i domen internetowych, usługi wyszukiwania danych i przetwarzanie rozproszone polegają na łączeniu podstawowych funkcji usług informatycznych.

3. Usługi informatyczne i usługi z nimi związane niezależnie od tego czy są świadczone poprzez sieć, włącznie z Internetem, obejmują wszystkie usługi zapewniające:

a) doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, wsparcie, pomoc techniczną lub zarządzanie komputerami albo systemami komputerowymi; lub

b) oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (zewnętrznej i wewnętrznej) oraz doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, dostosowanie, konserwację, wsparcie, pomoc techniczną, zarządzanie oprogramowaniem lub jego użytkowanie; lub

c) przetwarzanie danych, przechowywanie danych, hosting danych lub usługi w zakresie baz danych; lub

d) usługi konserwacji i naprawy urządzeń biurowych oraz sprzętu, włącznie z komputerami; oraz

e) usługi w zakresie szkolenia personelu klientów, związane z oprogramowaniem, komputerami lub systemami komputerowymi, gdzie indziej niesklasyfikowane.

4. Usługi informatyczne i usługi z nimi związane umożliwiają świadczenie pozostałych usług (np. usług finansowych) m.in. w sposób elektroniczny. Istnieje jednak poważna różnica między usługami wspierającymi (np. hosting stron internetowych, przetwarzanie danych lub hosting aplikacji) a usługami podstawowymi lub w zakresie treści, które są świadczone elektronicznie (np. usługi finansowe). W takich przypadkach usługi podstawowe lub w zakresie treści nie są objęte CPC 84.

SEKCJA C

Usługi kurierskie

Artykuł 181

Zakres i definicje

1. Niniejsza sekcja określa zasady ram regulacyjnych dla usług kurierskich objętych wykazami zobowiązań zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu.

2. Na użytek niniejszej sekcji oraz rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu „licencja” oznacza zezwolenie przyznane indywidualnemu usługodawcy przez właściwy organ, które może być wymagane przed rozpoczęciem świadczenia danej usługi.

Artykuł 182

Zapobieganie praktykom antykonkurencyjnym w sektorze usług kurierskich

1. Strony wprowadzają lub utrzymują odpowiednie środki w celu powstrzymania usługodawców, którzy pojedynczo lub razem mogą istotnie wpływać na warunki uczestnictwa (w odniesieniu do cen i dostaw) na odpowiednim rynku usług kurierskich na skutek wykorzystania ich pozycji rynkowej, od podejmowania lub kontynuowania praktyk antykonkurencyjnych.

2. Każda Strona dba o to, by w przypadku gdy pochodzący z danej Strony monopolistyczny dostawca usług pocztowych konkuruje, bezpośrednio lub pośrednio poprzez przedsiębiorstwo z nim związane, w zakresie usług ekspresowego doręczania przesyłek poza zakresem jego praw monopolisty, nie naruszał on swoich zobowiązań określonych w niniejszym tytule.

Artykuł 183

Licencje

1. Jeżeli wymagane jest posiadanie licencji, do wiadomości publicznej należy podać następujące informacje:

a) wszystkie kryteria udzielania licencji i termin, w jakim zwykle wydawana jest decyzja w sprawie wniosku o licencję; oraz

b) warunki dotyczące licencji.

2. Na żądanie wnioskodawcy zostaje on poinformowany o powodach odmowy wydania licencji. Usługodawca, którego dotyczy decyzja, ma prawo odwołać się od takiej decyzji przed niezależnym i właściwym organem zgodnie z właściwym prawodawstwem. Procedury te będą przejrzyste, niedyskryminujące i oparte na obiektywnych kryteriach.

Artykuł 184

Niezależność organów regulacyjnych

Jeśli Strony posiadają organy regulacyjne, muszą być one prawnie niezależne od jakiegokolwiek podmiotu świadczącego usługi kurierskie i nie mogą podlegać takiemu podmiotowi. Decyzje organów regulacyjnych i stosowane przez nie procedury są bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

SEKCJA D

Usługi telekomunikacyjne

Artykuł 185

Definicje i zakres

1. W niniejszej sekcji określono zasady ram regulacyjnych w zakresie publicznych usług telekomunikacyjnych, innych niż nadawanie programów, podlegających zobowiązaniom zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu, obejmujących telefoniczne usługi głosowe, usługi przekazywania danych metodą komutacji pakietów, usługi przekazywania danych metodą komutacji łączy, usługi teleksowe, usługi telegraficzne, usługi w zakresie przekazywania danych za pomocą faksu, prywatne usługi obwodów dzierżawionych oraz usługi i systemy łączności – komórkowe i osobiste (²²).

2. Na użytek niniejszego tytułu:

a) „ usługi telekomunikacyjne” oznaczają wszelkie usługi polegające na przekazie i odbiorze sygnałów elektromagnetycznych poprzez sieci telekomunikacyjne i nie obejmują działalności gospodarczej polegającej na dostarczaniu treści, której przekaz wymaga zastosowania sieci lub usług telekomunikacyjnych;

b) „publiczna usługa telekomunikacyjna” lub „usługa telekomunikacyjna dostępna publicznie” oznacza każdą usługę telekomunikacyjną, co do której Strona wymaga, aby była publicznie dostępna zgodnie z jej prawodawstwem;

c) „ organ regulacyjny w sektorze telekomunikacyjnym” oznacza organ lub organy wykonujące wszelkie zadania regulacyjne powierzone zgodnie z krajowym prawodawstwem każdej ze Stron;

d) „podstawowa infrastruktura telekomunikacyjna” oznacza infrastrukturę publicznej sieci lub usługi telekomunikacyjnej, które:

(i) są wyłącznie lub przede wszystkim dostarczane przez jednego dostawcę lub ograniczoną liczbę dostawców; oraz

(ii) z przyczyn ekonomicznych lub technicznych nie mogą być łatwo zastąpione w celu świadczenia usługi;

e) „główny dostawca” w sektorze telekomunikacyjnym to dostawca publicznych usług telekomunikacyjnych, który może istotnie wpływać na warunki uczestnictwa (w odniesieniu do cen i dostaw) na odpowiednim rynku publicznych usług telekomunikacyjnych poprzez kontrolowanie infrastruktury podstawowej lub wykorzystanie swojej pozycji rynkowej; oraz

f) „powiązania wzajemne” oznaczają powiązania między dostawcami oferującymi publiczne telekomunikacyjne sieci lub usługi celem umożliwienia użytkownikom jednego dostawcy komunikacji z użytkownikami innego dostawcy oraz dostęp do usług świadczonych przez innego dostawcę.

Artykuł 186

Organ regulacyjny

1. Organ regulacyjny w sektorze usług telekomunikacyjnych jest prawnie odrębny i funkcjonalnie niezależny od jakiegokolwiek dostawcy usług telekomunikacyjnych.

2. Każda ze Stron dokłada starań, by zapewnić organowi regulacyjnemu odpowiednie zasoby do wykonywania jego zadań. Zadania organu regulacyjnego są podawane do wiadomości publicznej w łatwo dostępny i zrozumiały sposób, zwłaszcza gdy takie zadania są powierzone większej liczbie organów.

3. Decyzje i procedury stosowane przez organ regulacyjny są bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

4. Dostawca, którego dotyczy decyzja organu regulacyjnego ma prawo, zgodnie z właściwym prawodawstwem, odwołać się od niej do właściwego organu, który nie jest zależny od zainteresowanych dostawców. Jeżeli właściwy organ nie ma charakteru sądowego, jego decyzja jest zawsze uzasadniana na piśmie, a także podlega kontroli przeprowadzanej przez bezstronny i niezależny organ sądowy.

Decyzje podjęte przez takie niezależne organy są skutecznie egzekwowane zgodnie z mającym zastosowanie postępowaniem prawnym. W oczekiwaniu na wynik takiego postępowania prawnego decyzja organu regulacyjnego w dalszym ciągu obowiązuje, chyba że właściwy organ lub właściwe prawodawstwo stanowią inaczej.

Artykuł 187

Zezwolenie na świadczenie usług telekomunikacyjnych (²³)

1. Świadczenie usług jest, w możliwie szerokim zakresie, dopuszczane w drodze prostych procedur i, zawsze gdy to możliwe, po zwykłym powiadomieniu.

2. Licencja lub specjalne zezwolenie może być wymagane, by rozwiązać kwestię przydziału numerów i częstotliwości. Warunki takich licencji lub specjalnych zezwoleń podawane są do wiadomości publicznej.

3. Jeżeli wymagana jest licencja lub zezwolenie:

a) wszystkie kryteria udzielania licencji lub zezwolenia i termin, w jakim zwykle należy podjąć decyzję w sprawie wniosku o licencję lub zezwolenie, są podawane do wiadomości publicznej;

b) na żądanie wnioskodawcy zostaje on poinformowany o powodach odrzucenia wniosku o licencję lub zezwolenie; oraz

c) podmiot składający wniosek o licencję lub zezwolenie ma możliwość odwołania się do właściwego organu zgodnie z właściwym prawodawstwem w przypadku nieuzasadnionego odrzucenia wniosku o wydanie licencji lub zezwolenia.

Artykuł 188

Środki ochronne w zakresie konkurencyjności stosowane wobec głównych dostawców

Strony wprowadzają lub utrzymują właściwe środki do celów zapobiegania, by usługodawcy, którzy pojedynczo lub wspólnie są głównymi usługodawcami, podejmowali działalność ukierunkowaną na rozpoczęcie lub kontynuowanie praktyk antykonkurencyjnych. Takie praktyki antykonkurencyjne obejmują w szczególności:

a) uczestniczenie w antykonkurencyjnym krzyżowym subsydiowaniu cen (²⁴);

b) wykorzystywanie informacji uzyskanych od konkurentów z antykonkurencjnymi skutkami; oraz

c) nieudostępnianie w odpowiednim czasie innym dostawcom usług informacji technicznych dotyczących podstawowej infrastruktury oraz informacji handlowych, niezbędnych do świadczenia przez nich usług.

Artykuł 189

Powiązania wzajemne (²⁵)

1. Jakikolwiek dostawca mający zezwolenie na świadczenie publicznych usług telekomunikacyjnych ma prawo do negocjowania powiązań wzajemnych z innymi dostawcami publicznych sieci i usług telekomunikacyjnych. Powiązania wzajemne powinny w zasadzie być uzgodnione w ramach negocjacji handlowych między zainteresowanymi dostawcami, nie naruszając uprawnień organu regulacyjnego do interweniowania zgodnie z właściwym prawodawstwem.

2. Dostawcy zdobywający informacje od innego dostawcy podczas negocjowania uzgodnień o wzajemnych powiązaniach są zobowiązani do wykorzystywania takich informacji wyłącznie do celów, dla których zostały one dostarczone, i zawsze z poszanowaniem poufności przekazanych lub przechowywanych informacji.

3. Wzajemne powiązania z głównym dostawcą są zapewnione w jakimkolwiek punkcie sieci, w którym jest to technicznie wykonalne. Takie wzajemne powiązanie jest zapewniane zgodnie z właściwym prawodawstwem krajowym:

a) na warunkach niedyskryminacyjnych, biorąc pod uwagę warunki (włączając normy i specyfikacje techniczne), stawki i jakość nie mniej korzystne niż te oferowane na własne podobne usługi lub na podobne usługi niezrzeszonych usługodawców, ich spółek zależnych lub innych podmiotów zrzeszonych;

b) bez zbędnych opóźnień, na warunkach (włączając normy i specyfikacje techniczne) i za stawki uwzględniające koszty, które są przejrzyste, rozsądne, uwzględniają wykonalność ekonomiczną oraz są w wystarczającym stopniu wyodrębnione, tak że dostawca nie musi płacić za elementy sieci lub infrastrukturę, której nie potrzebuje do świadczenia usługi; oraz

c) na żądanie, w punktach innych niż punkty zakończenia sieci oferowanych większości użytkowników, co podlega opłatom odzwierciedlającym koszty budowy niezbędnej dodatkowej infrastruktury.

4. Procedury mające zastosowanie do powiązań wzajemnych dla głównych dostawców są podane do wiadomości publicznej.

5. Główni dostawcy podają do wiadomości publicznej obowiązujące uzgodnienia dotyczące wzajemnych powiązań lub referencyjne oferty dotyczące wzajemnych powiązań, zgodnie z właściwym prawodawstwem.

6. Usługodawca wnioskujący o ustanowienie powiązania wzajemnego z głównym dostawcą ma możliwość odwołania się, po upływie rozsądnego czasu, który był podany do wiadomości publicznej, do niezależnego organu krajowego, który może być organem regulacyjnym, jak określono w art. 186, w celu rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odpowiednich warunków i stawek za powiązania wzajemne.

Artykuł 190

Niewystarczające zasoby

Wszelkie procedury dotyczące rozmieszczenia i wykorzystywania ograniczonych zasobów, włącznie z częstotliwościami, numerami i pierwszeństwem przeprowadza się bez zbędnych opóźnień, w sposób obiektywny, przejrzysty i niedyskryminacyjny. Aktualny stan przyznanych częstotliwości podaje się do wiadomości publicznej, jednakże nie wymaga się szczegółowej identyfikacji częstotliwości przyznanych na realizację określonych zadań rządowych.

Artykuł 191

Usługi powszechne

1. Każda Strona ma prawo do określenia rodzaju obowiązku świadczenia usługi powszechnej, jaki pragnie wprowadzić lub utrzymać.

2. Takie zobowiązania nie są uważane za antykonkurencyjne jako takie, pod warunkiem, że są zarządzane w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminacyjny. Zarządzanie takimi obowiązkami jest również neutralne w odniesieniu do konkurencji i nie jest bardziej uciążliwe, niż to jest konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonego przez Stronę.

3. Wszyscy dostawcy powinni kwalifikować się do zapewnienia usługi powszechnej. Wyznaczanie odbywa się za pomocą skutecznego, przejrzystego i niedyskryminacyjnego mechanizmu zgodnie z właściwym prawodawstwem.

4. Strony zapewniają:

a) udostępnienie użytkownikom, zgodnie z właściwym prawodawstwem, spisu wszystkich abonentów telefonii stacjonarnej; oraz

b) stosowanie przez organizacje świadczące usługi określone w lit a) zasady niedyskryminacyjnego traktowania informacji, które zostały im dostarczone przez inne organizacje.

Artykuł 192

Poufność informacji

Każda ze Stron, zgodnie z swoim właściwym prawodawstwem, zapewnia poufność przekazów telekomunikacyjnych i związanych z nimi danych o przekazie za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci telekomunikacyjnej i publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, z zastrzeżeniem wymogu, że takie środki nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji, bądź ukrytego ograniczenia dla handlu usługami.

Artykuł 193

Spory między dostawcami

W przypadku sporu powstałego między dostawcami sieci lub usług telekomunikacyjnych w związku z prawami i obowiązkami wynikającymi z art. 188 i 189, zainteresowany krajowy organ regulacyjny lub inny właściwy organ wydaje, na żądanie któregokolwiek z dostawców i zgodnie z procedurami ustanowionymi we właściwym dla nich prawodawstwie, wiążącą decyzję w celu jak najszybszego rozwiązania sporu.

SEKCJA E

Usługi finansowe

Artykuł 194

Zakres i definicje

1. Niniejsza sekcja określa zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług finansowych objętych wykazami zobowiązań na podstawie rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu.

2. Na użytek niniejszego rozdziału oraz rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu:

a) „usługa finansowa” oznacza dowolną usługę o charakterze finansowym, oferowaną przez podmiot Strony świadczący usługi finansowe. Usługi finansowe obejmują następujące działania:

A. Usługi ubezpieczeniowe i związane z ubezpieczeniami:

1. ubezpieczenia bezpośrednie (w tym koasekuracja):

a) ubezpieczenia na życie;

b) ubezpieczenia inne niż na życie;

2. reasekuracja i retrocesja;

3. pośrednictwo ubezpieczeniowe, takie jak usługi brokerskie i agencyjne; oraz

4. usługi dodatkowe związane z ubezpieczeniem, takie jak doradztwo, usługi aktuarialne, ocena ryzyka i zaspokajanie roszczeń.

B. Usługi bankowe i inne usługi finansowe (z wyłączeniem ubezpieczeń):

1. przyjmowanie depozytów i innych środków finansowych od odbiorców usługi;

2. udzielanie wszelkiego rodzaju pożyczek i kredytów, w tym kredytów konsumenckich i kredytów hipotecznych, faktoring oraz finansowanie transakcji handlowych;

3. leasing finansowy;

4. wszelkie usługi w sferze płatności i transferu środków pieniężnych, w tym kart kredytowych, debetowych, czeków podróżnych oraz czeków;

5. gwarancje i zobowiązania;

6. operacje przeprowadzane na własny rachunek lub na zlecenie klientów, zarówno na giełdzie, jak i poza giełdą, bądź w inny sposób za pomocą:

a) instrumentów rynku pieniężnego (w tym czeków, weksli, certyfikatów depozytowych);

b) walut obcych;

c) instrumentów pochodnych, w tym, ale nie wyłącznie, kontraktów terminowych (futures) i opcji;

d) instrumentów kursu walutowego i stóp procentowych włączając w to produkty takie jak swapy i umowy terminowe na stopę procentową;

e) zbywalnych papierów wartościowych;

f) innych instrumentów zbywalnych i aktywów finansowych, w tym kruszców w sztabach;

7. udział w emisji wszelkiego rodzaju papierów wartościowych, włączając gwarancje emisji oraz lokowanie całości lub części emisji (jako publiczny lub prywatny pośrednik), a także świadczenie usług związanych z takimi emisjami;

8. pośrednictwo na rynku pieniężnym;

9. zarządzanie aktywami, takie jak zarządzanie środkami pieniężnymi lub portfelem, wszelkie formy zarządzania inwestycjami zbiorowymi, zarządzanie funduszami emerytalnymi, usługi w zakresie przechowywania i usługi powiernicze;

10. usługi rozliczeniowe i rozrachunkowe dla aktywów finansowych, włączając papiery wartościowe, produkty instrumentów pochodnych oraz inne instrumenty zbywalne;

11. dostarczanie i przekazywanie informacji finansowych, przetwarzanie danych finansowych oraz dostarczanie oprogramowania dotyczącego finansów przez dostawców innych usług finansowych; oraz

12. doradztwo, pośrednictwo i inne pomocnicze usługi finansowe odnośnie do wszystkich rodzajów działalności wymienionych w pkt 1–11, w tym informacje i analiza kredytowa, badania i doradztwo odnośnie do inwestycji i tworzenia portfela aktywów, doradztwo w zakresie nabywania oraz restrukturyzacji i strategii przedsiębiorstw.

b) „podmiot świadczący usługi finansowe” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną danej Strony, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi finansowe. Termin „podmiot świadczący usługi finansowe” nie odnosi się do podmiotów publicznych.

c) „podmiot publiczny” oznacza:

(i) rząd, bank centralny lub władze monetarne Strony bądź podmiot będący własnością lub kontrolowany przez Stronę, który jest głównie zaangażowany w realizowanie funkcji rządowych lub działań do celów rządowych, wyłączając podmioty głównie zaangażowane w świadczenie usług finansowych na warunkach komercyjnych; lub

(ii) podmiot prywatny, realizujący zadania wykonywane zwykle przez bank centralny lub władze monetarne – w zakresie wykonywania tych zadań.

d) „nowa usługa finansowa” oznacza usługę finansową nieświadczoną na terytorium Strony, która jest świadczona na terytorium drugiej Strony i obejmuje nową formę świadczenia usługi finansowej lub sprzedaży produktu finansowego niesprzedawanego na terytorium Strony.

Artykuł 195

Wyłączenie ze względów ostrożności

1. Każda Strona może wprowadzać lub utrzymywać środki ze względów ostrożności, takie jak:

a) ochrona inwestorów, depozytariuszy, uczestników rynku finansowego, ubezpieczonych lub osób którym przysługuje zobowiązanie pieniężne ze strony podmiotu świadczącego usługi finansowe;

b) zachowanie bezpieczeństwa, stabilności, integralności lub odpowiedzialności finansowej podmiotów świadczących usługi finansowe; oraz

c) zapewnienie integralności i stabilności systemu finansowego Strony.

2. W przypadku gdy środki te nie odpowiadają postanowieniom niniejszego rozdziału, nie są one wykorzystywane jako środki unikania zobowiązań lub obowiązków Strony wynikających z niniejszego rozdziału.

3. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie może być interpretowane jako nakładające na Stronę obowiązek ujawnienia informacji odnoszących się do interesów i rachunków indywidualnych klientów, ani jakiejkolwiek informacji poufnej lub informacji zastrzeżonej będącej w posiadaniu organów publicznych.

Artykuł 196

Skuteczne i przejrzyste regulowanie

1. Każda Strona dokłada wszelkich starań, aby zapewnić z wyprzedzeniem wszystkim zainteresowanym osobom wszelkie środki o zasięgu ogólnym, które Strona ta proponuje wprowadzić, w celu umożliwienia takim osobom zgłoszenia uwag, dotyczących tych środków. Środki te są zapewniane:

a) poprzez publikację urzędową; lub

b) w innej formie pisemnej lub elektronicznej.

2. Każda ze Stron udostępnia zainteresowanym osobom swoje wymogi dotyczące wypełniania wniosków odnoszących się do świadczenia usług finansowych.

Na wniosek wnioskodawcy zainteresowana Strona informuje wnioskodawcę o statusie jego wniosku. Jeżeli zainteresowana Strona zażąda dodatkowych informacji od wnioskodawcy, bezzwłocznie informuje o tym wnioskodawcę.

3. Każda ze Stron dokłada wszelkich starań w celu wykonania i zastosowania na swoim terytorium międzynarodowo uzgodnionych norm dotyczących regulacji i nadzoru w sektorze usług finansowych i walki przeciwko praniu brudnych pieniędzy lub innych aktywów i finansowaniu terroryzmu, oraz przeciwdziałania unikaniu zobowiązań podatkowych i uchylaniu się od nich.

Artykuł 197

Nowe usługi finansowe

1. Strona zezwala podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony, ustanowionym na jej terytorium, oferować na jej terytorium wszelkie nowe usługi finansowe w zakresie podsektorów i usług finansowych znajdujących się w jej wykazach zobowiązań i będących przedmiotem warunków, ograniczeń i kwalifikacji ustanowionych w takich wykazach zobowiązań oraz pod warunkiem, że wprowadzenie tej nowej usługi finansowej nie wymaga przyjęcia nowych lub zmiany istniejących przepisów.

2. Zgodnie z ust. 1 Strona może ustalić formę prawną, poprzez którą usługa może być świadczona i może wymagać zezwolenia na świadczenie usługi finansowej. W przypadku gdy takie zezwolenie jest wymagane, podejmowana jest decyzja w odpowiednim czasie i zezwolenia można odmówić wyłącznie ze względów ostrożności.

Artykuł 198

Przetwarzanie danych

1. Każda Strona zezwala podmiotowi świadczącemu usługi finansowe pochodzącemu z drugiej Strony na przekazywanie informacji w formie elektronicznej lub w innej formie, na jej terytorium i z jej terytorium, w celu przetwarzania danych, które jest wymagane do zwykłego prowadzenia działalności podmiotu świadczącego usługi finansowe (²⁶).

2. Każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje odpowiednie zabezpieczenia odnośnie do ochrony prywatności oraz podstawowych praw i wolności osób, w szczególności w odniesieniu do przesyłania danych osobowych.

Artykuł 199

Szczególne wyjątki

1. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie uniemożliwia Stronom, w tym ich podmiotom publicznym, wyłącznego prowadzenia na ich terytorium świadczenia usług w ramach powszechnego programu emerytalnego albo ustawowego systemu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy działalność taka może być, zgodnie z krajowymi przepisami Strony, realizowana przez podmioty świadczące usługi finansowe w konkurencji z podmiotami publicznymi lub prywatnymi.

2. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie ma zastosowania do działalności banku centralnego albo władz monetarnych bądź innego podmiotu publicznego w wykonywaniu polityki pieniężnej lub odnoszącej się do kursu walutowego.

3. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie uniemożliwia Stronom i ich podmiotom sektora publicznego realizowania działań lub świadczenia usług na swoim terytorium na zasadzie wyłączności na rachunek Strony lub jej podmiotów sektora publicznego, z wykorzystaniem gwarancji przez nie udzielonych lub z użyciem ich zasobów finansowych.

SEKCJA F

Usługi międzynarodowego transportu morskiego

Artykuł 200

Zakres, definicje i zasady

1. Niniejsza sekcja określa zasady dotyczące usług międzynarodowego transportu morskiego objęte wykazami zobowiązań na podstawie rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu.

2. Na użytek niniejszej sekcji oraz rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu:

a) „międzynarodowy transport morski” obejmuje transport „od drzwi do drzwi” oraz transport multimodalny (wykorzystujący do transportu towarów więcej niż jeden rodzaj środków transportu), obejmujący odcinek morski, odbywający się w ramach jednolitego dokumentu przewozowego i obejmujący prawo dostawców usług międzynarodowego transportu morskiego do bezpośredniego zawierania umów z podmiotami świadczącymi usługi transportowe innego rodzaju (²⁷);

b) „morskie usługi w zakresie obsługi ładunku” oznaczają działania wykonywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się załadunkiem i rozładunkiem, w tym przez operatorów terminali portowych, jednak nieobejmujące działalności pracowników portowych w przypadkach, kiedy nie są oni pracownikami przedsiębiorstw zajmujących się załadunkiem i rozładunkiem lub operatorów terminali portowych. Do działań objętych powyższą definicją zalicza się organizacja i nadzór nad:

(i) załadunkiem/rozładunkiem ładunku ze statku/na statek;

(ii) przycumowaniem/odcumowaniem ładunku;

(iii) odbiór/dostawa i przechowywanie ładunków przed załadunkiem lub po rozładunku;

c) „usługi w zakresie odprawy celnej” (wymiennie „usługi pośredników urzędów celnych”) oznaczają działalność polegającą na przeprowadzaniu w imieniu innego podmiotu formalności celnych dotyczących przywozu, wywozu lub przewozu ładunków, bez względu na to, czy usługa ta stanowi główny przedmiot działalności usługodawcy czy zwyczajowe uzupełnienie głównego przedmiotu jego działalności;

d) „ usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania” oznaczają działalność polegającą na przechowywaniu kontenerów, na terenie portu lub na lądzie, w celu ich zapełnienia/opróżnienia, napraw i udostępniania do załadunku;

e) „usługi agencji morskich” oznaczają działalność polegającą na reprezentowaniu, w ramach danego obszaru geograficznego, w charakterze agenta, interesów jednej lub większej liczby linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstw żeglugowych, do następujących celów:

(i) marketing i sprzedaż usług w zakresie transportu morskiego i usług pokrewnych, począwszy od podania ceny, po fakturowanie oraz wystawianie listów przewozowych w imieniu spółek, nabywanie i odsprzedaż niezbędnych usług pokrewnych, przygotowanie dokumentów i dostarczanie informacji handlowych;

(ii) działanie w imieniu spółek organizujących zawinięcie statku do portu lub przejęcie ładunków, w razie potrzeby.

f) „usługi w zakresie spedycji frachtu” oznaczają usługi polegające na organizowaniu i monitorowaniu operacji przewozu w imieniu przewoźników, poprzez nabywanie usług transportowych i pokrewnych, przygotowanie dokumentacji i dostarczenie informacji handlowych.

3. Mając na uwadze obecną sytuację między Stronami w międzynarodowym transporcie morskim, każda Strona:

a) skutecznie stosuje zasadę nieograniczonego dostępu do międzynarodowych rynków morskich i szlaków handlowych na zasadach handlowych i na zasadzie braku dyskryminacji; oraz

b) przyznaje statkom pływającym pod banderą lub obsługiwanym przez usługodawców drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane własnym statkom w odniesieniu do dostępu do portów, korzystania z infrastruktury i dodatkowych usług morskich w portach, jak również w odniesieniu do opłat i prowizji, obsługi celnej, wyznaczania miejsc do cumowania oraz sprzętu do załadunku i rozładunku (²⁸).

4. Stosując te zasady, Strony:

a) nie wprowadzają uzgodnień dotyczących dzielenia ładunku w przyszłych umowach dwustronnych z państwami trzecimi dotyczących usług międzynarodowego transportu morskiego, w tym handlu towarami masowymi w postaci płynnej i stałej i ładunków przewożonych liniowcami, oraz zakończą w rozsądnym terminie obowiązywanie takich uzgodnień w przypadkach, gdy zostały one zawarte we wcześniej podpisanych umowach dwustronnych; oraz

b) z zastrzeżeniem wykazów zobowiązań na podstawie rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu, zapewniają, że wszelkie istniejące lub przyszłe środki przyjmowane w odniesieniu do usług międzynarodowego transportu morskiego są niedyskryminacyjne i nie stanowią ukrytego ograniczenia dla usług międzynarodowego transportu morskiego.

5. Każda Strona zezwala międzynarodowym usługodawcom morskim drugiej Strony na posiadanie przedsiębiorstwa na jej terytorium zgodnie z art. 165.

6. Strony zapewniają oferowanie usług świadczonych w portach na warunkach niedyskryminacyjnych. Dostępne usługi mogą obejmować pilotaż, pomoc w holowaniu i przeciąganiu, załadowanie żywności, zaopatrzenie w paliwo i wodę, pobieranie śmieci i usuwanie odpadów balastowych; usługi kapitana portu; pomoce nawigacyjne; usługi operacyjne na nabrzeżu niezbędne dla funkcjonowania statku, włączając usługi komunikacyjne, dostawę wody i prądu elektrycznego; usługi naprawcze w przypadku nagłych awarii; kotwiczenie, cumowanie i usługi związane z cumowaniem.

ROZDZIAŁ 6

Handel elektroniczny

Artykuł 201

Cel i zasady

1. Uznając, że handel elektroniczny zwiększa możliwości handlowe w wielu sektorach, Strony uzgadniają, że będą propagowały korzystanie z handlu elektronicznego między sobą, w szczególności poprzez współpracę w kwestiach związanych z handlem elektronicznym podniesionych w niniejszym tytule.

2. Strony uznają, że rozwój handlu elektronicznego musi być zgodny z międzynarodowymi normami w zakresie ochrony danych, tak by zdobyć zaufanie użytkowników handlu elektronicznego.

3. Strony zgadzają się nie nakładać ceł na dostawy drogą elektroniczną.

Artykuł 202

Aspekty regulacyjne handlu elektronicznego

Strony prowadzą dialog dotyczący kwestii regulacyjnych związanych z handlem elektronicznym, który obejmie między innymi następujące kwestie:

a) uznanie certyfikatów podpisów elektronicznych wydawanych użytkownikom oraz ułatwianie świadczenia transgranicznych usług certyfikacyjnych;

b) traktowanie niezamówionych komercyjnych wiadomości elektronicznych;

c) ochronę konsumentów w dziedzinie handlu elektronicznego; oraz

d) wszelkie inne kwestie mające związek z rozwojem handlu elektronicznego.

ROZDZIAŁ 7

Wyjątki

Artykuł 203

Wyjątki ogólne

1. Z zastrzeżeniem wymogu zakazującego stosowania takich środków w sposób służący arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji pomiędzy Stronami, w których obowiązują te same warunki, bądź stanowiący ukryte ograniczenie dla zakładania przedsiębiorstw lub transgranicznego świadczenia usług, żadne postanowienie niniejszej Umowy nie może być interpretowane w sposób uniemożliwiający wprowadzanie lub stosowanie przez którąkolwiek ze Stron środków:

a) niezbędnych do ochrony bezpieczeństwa publicznego lub moralności publicznej bądź do utrzymania porządku publicznego;

b) niezbędnych do ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin;

c) odnoszących się do zachowania ograniczonych zasobów naturalnych, jeżeli środki te stosowane są w połączeniu z ograniczeniami dotyczącymi krajowych inwestorów lub krajowej podaży i konsumpcji usług;

d) niezbędnych do ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej;

e) niezbędnych do zabezpieczenia zgodności z prawem i przepisami, które nie są niezgodne z postanowieniami niniejszego tytułu, włączając te odnoszące się do:

(i) zapobiegania nieuczciwym i oszukańczym działaniom lub postępowania w odniesieniu do skutków niewykonania umów;

(ii) ochrony prywatności osób w odniesieniu do przetwarzania i rozpowszechniania danych osobowych i ochrony poufności akt i rachunków osobistych;

(iii) bezpieczeństwa;

f) niezgodnych z art. 165 i 171 niniejszego tytułu, pod warunkiem, że zróżnicowane traktowanie ma na celu zapewnienie godziwego lub skutecznego opodatkowania lub poboru podatków bezpośrednich w odniesieniu do działalności gospodarczej, inwestorów, usług lub usługodawców drugiej Strony (²⁹).

2. Postanowienia niniejszego tytułu i odpowiednich załączników w wykazach zobowiązań nie mają zastosowania do odpowiednich systemów zabezpieczenia społecznego Stron ani do działań prowadzonych na terytorium każdej ze Stron, które związane są, nawet tylko sporadycznie, z wykonywaniem władzy publicznej.

TYTUŁ IV

PŁATNOŚCI BIEŻĄCE I PRZEPŁYW KAPITAŁU

Artykuł 204

Cel i zakres stosowania

1. Strony mają na celu liberalizację płatności bieżących i przepływu kapitału między nimi, zgodnie z podjętymi zobowiązaniami w ramach międzynarodowych instytucji finansowych oraz przy wnikliwym rozpatrzeniu stabilności waluty każdej ze Stron.

2. Niniejszy tytuł ma zastosowanie do wszystkich płatności bieżących i przepływu kapitału między Stronami.

Artykuł 205

Rachunek bieżący

Strony odpowiednio zezwalają lub autoryzują wszelkie płatności i przelewy między Stronami w ramach rachunku bieżącego w wymienialnej walucie i zgodnie ze statutem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, w szczególności zgodnie z postanowieniami art. VIII.

Artykuł 206

Rachunek kapitałowy

W odniesieniu do transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego, po wejściu w życie niniejszej Umowy Strony umożliwiają lub zapewniają swobodny przepływ kapitału związany z bezpośrednimi inwestycjami dokonywanymi przez osoby prawne utworzone zgodnie z prawodawstwem państwa przyjmującego oraz inwestycjami i innymi transakcjami dokonywanymi zgodnie z postanowieniami tytułu III (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny) (³⁰) części IV niniejszej Umowy, jak również likwidacją lub przeniesieniem tych inwestycji oraz wszelkiego wynikającego z nich zysku.

Artykuł 207

Środki ochronne

Jeżeli w wyjątkowych okolicznościach przepływ kapitału między Stronami powoduje lub może powodować poważne zakłócenie funkcjonowania polityki wymiany walut lub polityki monetarnej Strony, Strona zainteresowana może podjąć środki ochronne w odniesieniu do przepływu kapitału na okres nieprzekraczający jednego roku. Wprowadzenie środków ochronnych może być przedłużone poprzez ich urzędowe ponowne wprowadzenie w szczególnie wyjątkowych okolicznościach oraz po wcześniejszych uzgodnieniach pomiędzy Stronami dotyczących urzędowego ponownego wprowadzenia środków (³¹).

Artykuł 208

Postanowienia końcowe

1. W odniesieniu do niniejszego tytułu Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki ustanowione przez Międzynarodowy Fundusz Monetarny oraz wszelkie inne umowy pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej i republiką Strony AŚ.

2. Strony prowadzą wzajemne konsultacje mające na celu ułatwianie przepływu kapitału pomiędzy nimi i wspieranie realizacji celów niniejszej Umowy.

TYTUŁ V

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

Artykuł 209

Wprowadzenie

1. Strony uznają wkład przejrzystych, konkurencyjnych i otwartych procedur przetargowych dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego i przyjmują za cel skuteczne, wzajemne i stopniowe otwarcie swoich rynków zamówień publicznych.

2. Do celów niniejszego tytułu:

a) „komercyjne towary i usługi” oznaczają towary i usługi zwykle sprzedawane lub oferowane do sprzedaży na rynku komercyjnym klientom niepublicznym i przez takich klientów zwykle nabywane do celów niepublicznych;

b) „procedura oceny zgodności” oznacza jakąkolwiek procedurę zastosowaną, bezpośrednio lub pośrednio, w celu ustalenia, że odpowiednie wymagania zawarte w przepisach technicznych lub normach zostały spełnione;

c) „usługa budowlana” oznacza usługę, której celem jest wykonanie wszelkimi środkami robót inżynieryjnych lub budowlanych zgodnie z działem 51 tymczasowej Centralnej Klasyfikacji Produktów Organizacji Narodów Zjednoczonych;

d) „aukcja elektroniczna” oznacza powtarzalny proces realizowany z wykorzystaniem środków elektronicznych służący do przedstawienia przez dostawców nowych cen lub nowych wartości w przypadku wymiernych elementów oferty innych niż cena i związanych z kryteriami oceny, lub obu tych elementów, w wyniku którego powstaje ranking ofert lub zmiana kolejności ofert w rankingu;

e) „na piśmie” lub „pisemne” oznacza wszelkie informacje słowne lub liczbowe, które mogą zostać odczytane, skopiowane lub następnie przekazane. Mogą one obejmować informacje przekazywane i przechowywane za pomocą środków elektronicznych;

f) „przetarg bezpośredni” oznacza metodę udzielenia zamówienia, zgodnie z którą podmiot zamawiający kontaktuje się z wybranym dostawcą lub dostawcami;

g) „wykaz dostawców” oznacza wykaz dostawców uznanych przez podmiot zamawiający za spełniających warunki uczestnictwa w tym wykazie lub wymogi formalne znalezienia się w tym wykazie i z usług których podmiot zamawiający zamierza skorzystać więcej niż jeden raz;

h) „środek” oznacza wszelkie ustawy, rozporządzenia, procedury, wytyczne lub praktyki administracyjne podmiotu zamawiającego dotyczące udzielania zamówień objętego niniejszą Umową;

i) „ogłoszenie o planowanym zamówieniu” oznacza ogłoszenie opublikowane przez podmiot zamawiający, zapraszające zainteresowanych dostawców do złożenia wniosku o uczestnictwo, oferty lub obydwu tych pism, zgodnie z prawodawstwem każdej ze Stron;

j) „zobowiązania offsetowe” oznaczają wszelkie warunki lub zobowiązania, które wspierają rozwój lokalny lub poprawiają bilans płatniczy Strony, takie jak korzystanie z udziału lokalnego, licencje na technologię, inwestycje, handel wymienny i podobne działania lub wymogi;

k) „przetarg nieograniczony” oznacza metodę udzielenia zamówienia, zgodnie z którą ofertę mogą przedstawić wszyscy zainteresowani dostawcy;

l) „podmiot zamawiający” oznacza podmiot Strony wymieniony w sekcji A, B lub C do dodatku 1 (Zakres) załącznika XVI (Zamówienia publiczne);

m) „dostawca kwalifikowany” oznacza dostawcę uznanego przez podmiot zamawiający za spełniającego warunki uczestnictwa;

n) „przetarg ograniczony” oznacza metodę udzielenia zamówienia, zgodnie z którą podmiot zamawiający zwraca się z prośbą o złożenie oferty jedynie do kwalifikowanych lub zarejestrowanych dostawców;

o) „usługi” obejmują usługi budowlane, chyba że postanowiono inaczej; oraz

p) „specyfikacja techniczna” oznacza wymóg procedury przetargowej, za pośrednictwem którego:

(i) określono cechy charakterystyczne towarów lub usług będących przedmiotem zamówienia, w tym jakość, sposób wykonania, bezpieczeństwo i wymiary lub procedury i metody ich produkcji lub świadczenia; lub

(ii) wskazano warunki dotyczące terminologii, symboli, opakowania, oznakowania lub etykiety w odniesieniu do towaru lub usługi.

Artykuł 210

Zakres

1. Niniejszy tytuł stosuje się do wszelkich środków dotyczących udzielania zamówień objętego niniejszą Umową. Do celów niniejszego tytułu udzielanie zamówień objęte niniejszą Umową oznacza zamówienie publiczne:

a) na towary, usługi lub jakiekolwiek ich połączenie:

(i) jak zostało określone przez każdą ze Stron w odpowiednich sekcjach dodatku 1 (Zakres) do załącznika XVI; oraz

(ii) zamówione do celów innych niż komercyjna sprzedaż lub odsprzedaż bądź wykorzystanie do produkcji lub dostawy towarów lub usług przeznaczonych do komercyjnej sprzedaży lub odsprzedaży;

b) za pomocą wszelkich środków umownych, w tym: zakupu, wynajmu oraz dzierżawy lub sprzedaży ratalnej z opcją lub bez opcji wykupu;

c) których wartość jest równa lub wyższa niż odpowiedni próg określony przez każdą Stronę w dodatku 1 (Zakres) do załącznika XVI w momencie publikacji ogłoszenia zgodnie z art. 213;

d) złożone przez podmiot zamawiający; oraz

e) niepodlegające odrębnemu wyłączeniu z zakresu obowiązywania Umowy.

2. Z wyjątkiem przewidzianych przypadków niniejszy tytuł nie ma zastosowania do:

a) nabycia lub dzierżawy gruntów, budynków lub innych nieruchomości albo praw do nich;

b) porozumień pozaumownych lub innych form wsparcia, które zapewnia Strona, w tym porozumień o współpracy, dotacji, pożyczek, udziałów kapitałowych, gwarancji i ulg podatkowych, rządowych dostaw towarów i świadczenia usług krajowym, regionalnym lub lokalnym podmiotom rządowym;

c) zamówień na usługi agencji budżetowych lub usługi depozytowe, usługi w zakresie likwidacji i zarządzania świadczone na rzecz regulowanych instytucji finansowych bądź usługi związane ze sprzedażą, umorzeniem i dystrybucją długu publicznego, w tym pożyczek i obligacji państwowych, weksli i innych papierów wartościowych, bądź nabycia tego rodzaju usług;

d) publicznych umów o pracę i związanych z nimi środków zatrudnienia;

e) zamówień udzielanych:

(i) w celu zapewnienia międzynarodowego wsparcia, w tym pomocy rozwojowej;

(ii) zgodnie ze szczególną procedurą lub warunkami ustanowionymi umową międzynarodową dotyczącą stacjonowania wojsk lub wspólnej realizacji projektu przez państwa-sygnatariuszy;

(iii) zgodnie ze szczególną procedurą albo warunkami organizacji międzynarodowej albo finansowanych przez międzynarodowe dotacje, pożyczki lub inny rodzaj wsparcia, jeżeli stosowana procedura albo warunki nie byłyby zgodne z niniejszym tytułem;

f) w przypadku zakupów dokonywanych na wyjątkowo korzystnych warunkach pojawiających się tylko w bardzo krótkim czasie, takich jak szczególne okoliczności zbywania towarów przez przedsiębiorstwa, które zwykle nie występują jako dostawcy, lub zbywanie aktywów przedsiębiorstw znajdujących się w likwidacji lub pod zarządem komisarycznym.

3. Każda Strona określa następujące informacje w dodatku 1 (Zakres) do załącznika XVI:

a) w sekcji A – podmioty rządowe na szczeblu centralnym, których udzielanie zamówień objęte jest niniejszym tytułem;

b) w sekcji B – podmioty rządowe na szczeblu podcentralnym, których udzielanie zamówień objęte jest niniejszym tytułem;

c) w sekcji C – wszystkie pozostałe podmioty, których udzielanie zamówień objęte jest niniejszym tytułem;

d) w sekcji D – usługi, z wyjątkiem usług budowlanych, które są objęte niniejszym tytułem;

e) w sekcji E – usługi budowlane objęte niniejszym tytułem; oraz

f) w sekcji F, wszelkie uwagi ogólne.

4. W przypadku gdy prawodawstwo krajowe Strony pozwala na udzielenie zamówienia objętego niniejszą Umową w imieniu podmiotu zamawiającego przez inne podmioty lub osoby, postanowienia niniejszego tytułu mają również zastosowanie.

5. a) Żaden podmiot zamawiający nie może przygotowywać, kształtować lub w inny sposób wpływać na formę lub dzielić postępowania o udzielenie zamówienia w celu uniknięcia obowiązków wynikających z niniejszego tytułu.

b) Postępowanie o udzielenie zamówienia może zakończyć się przyznaniem zamówienia w tym samym czasie w postaci odrębnych części, z uwzględnieniem całkowitej szacunkowej wartości wszystkich takich części. W przypadku gdy łączna wartość części jest równa lub większa od wartości progowych Strony, określonych w stosownej sekcji, niniejszy tytuł ma zastosowanie do przyznawania takich części, z wyjątkiem tych, których wartość jest niższa niż 80 000 EUR.

6. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie jest interpretowane jako przeszkoda uniemożliwiająca Stronie przyjęcie lub utrzymanie środków odnoszących się do towarów lub usług osób niepełnosprawnych, instytucji filantropijnych i będących rezultatem pracy więźniów lub środków niezbędnych do ochrony moralności, porządku i bezpieczeństwa publicznego; życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin – w tym środków ochrony środowiska – a także własności intelektualnej.

Republiki Strony AŚ mogą przyjmować, rozwijać, utrzymywać lub wdrażać środki promowania możliwości lub programy polityki udzielania zamówień służące rozwojowi jej mniejszości i jej MŚP, w tym preferencyjne zasady, takie jak:

a) określanie MŚP zarejestrowanych jako dostawcy państwa;

b) ustanawianie kryteriów rozstrzygania w przypadku równoważnych ofert, pozwalających podmiotowi zamawiającemu na przyznanie zamówienia krajowemu MŚP, które, uczestnicząc indywidualnie lub jako konsorcjum, złożyło ofertę o takiej samej wartości, jak inni dostawcy.

7. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie uniemożliwia Stronie wprowadzania nowej polityki, procedur lub postanowień umownych związanych z zamówieniami publicznymi, pod warunkiem, że nie są one niezgodne z niniejszym tytułem.

Artykuł 211

Zasady ogólne

1. W odniesieniu do wszelkich środków oraz udzielania zamówień objętego niniejszą Umową każda ze Stron, łącznie z jej podmiotami zamawiającymi, zapewnia traktowanie towarów i usług drugiej Strony oraz dostawców drugiej Strony dostarczających towary lub usługi pochodzące z dowolnej ze Stron nie mniej korzystne niż traktowanie, jakie Strona ta, łącznie z jej podmiotami zamawiającymi, zapewnia krajowym towarom, usługom i dostawcom.

2. W odniesieniu do wszelkich środków dotyczących udzielania zamówień objętego niniejszą Umową Strona, łącznie z jej podmiotami zamawiającymi:

a) nie traktuje jednego miejscowego dostawcy mniej korzystnie niż innego miejscowego dostawcy ze względu na wysokość zagranicznego udziału lub własności; ani

b) nie dyskryminuje miejscowego dostawcy w związku z tym, że towary lub usługi oferowane przez tego dostawcę przy konkretnym zamówieniu są towarami lub usługami drugiej Strony.

3. Jakikolwiek dostawca lub usługodawca pochodzący ze Strony UE mający siedzibę w jednej z republik Strony AŚ jest traktowany we wszystkich innych republikach Strony AŚ nie mniej korzystnie niż dostawcy lub usługodawcy pochodzący z tej ostatniej strony w odniesieniu do wszelkich środków dotyczących udzielania zamówień objętego niniejszą Umową.

Jakikolwiek dostawca lub usługodawca pochodzący z republiki Strony AŚ mający siedzibę w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej jest traktowany we wszystkich innych państwach członkowskich Unii Europejskiej nie mniej korzystnie niż dostawcy lub usługodawcy pochodzący tej ostatniej strony w odniesieniu do wszelkich środków dotyczących udzielania zamówień objętego niniejszą Umową.

Strony nie wprowadzają nowych wymogów utworzenia lokalnej siedziby lub rejestracji dostawców i usługodawców chcących złożyć ofertę w ramach postępowania o udzielenie zamówienia objęte niniejszą Umową, które niekorzystnie wpłynęłyby na pozycję konkurencyjną dostawców i usługodawców pochodzących z drugiej Strony. Obowiązujące wymogi zostaną poddane przeglądowi w okresie dziesięciu lat od wejścia w życie niniejszej Umowy (³²).

Wykorzystanie środków elektronicznych

4. Jeżeli podmiot zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia objęte niniejszą Umową za pomocą środków elektronicznych podmiot ten:

a) zapewnia, aby postępowanie o udzielenie zamówienia było prowadzone z wykorzystaniem takich systemów i programów informatycznych – w tym dotyczących uwierzytelniania i szyfrowania informacji – które są powszechnie dostępne i interoperacyjne w połączeniu z innymi powszechnie dostępnymi systemami i programami informatycznymi; oraz

b) utrzymuje mechanizmy zapewniające integralność wniosków o dopuszczenie do udziału oraz ofert, w tym określenie godziny wpływu, a także zapobieganie nieuprawnionemu dostępowi.

Sposób przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia

5. Podmiot zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia objęte niniejszą Umową, stosując otwarte, ograniczone i bezpośrednie procedury przetargowe, w sposób przejrzysty i bezstronny, pozwalający uniknąć konfliktu interesów i zapobiec praktykom korupcyjnym, a ponadto zgodny z niniejszym tytułem. Ponadto Strony ustanawiają lub utrzymują sankcje wobec takich praktyk korupcyjnych.

Reguły pochodzenia

6. W odniesieniu do udzielania zamówień objętego niniejszą Umową Strony stosują takie same reguły pochodzenia w odniesieniu do towarów lub usług przywiezionych lub dostarczonych z terytorium drugiej Strony, jakie stosują w tym samym czasie w ramach zwykłej wymiany handlowej wobec przywozu i dostaw tych samych towarów i usług pochodzących od tej samej Strony.

Umowy kompensacyjne

7. Z zastrzeżeniem wyjątków zawartych w niniejszym tytule lub w załącznikach do niego żadna Strona nie dąży do, nie uwzględnia, nie narzuca, ani nie egzekwuje umów kompensacyjnych.

Artykuł 212

Publikowanie informacji o zamówieniach

1. Każda ze Stron:

a) bezzwłocznie publikuje wszelkie ustawy, rozporządzenia, decyzje sądowe, zarządzenia administracyjne o powszechnym zastosowaniu, standardowe klauzule umowne umocowane ustawą lub rozporządzeniem oraz włączone poprzez odpowiednie odniesienie do ogłoszeń i dokumentacji przetargowej, a także procedury dotyczące udzielania zamówień objętego niniejszą Umową oraz wszelkie zmiany do nich w urzędowo wyznaczonych elektronicznych lub drukowanych środkach przekazu, które są szeroko rozpowszechnione i łatwo dostępne dla odbiorców;

b) przedkłada, na wniosek drugiej Strony, dalsze informacje dotyczące stosowania takich przepisów;

c) dołącza w formie dodatku 2 (Wykorzystanie środków masowego przekazu do publikowania informacji o zamówieniach) do załącznika XVI wykaz elektronicznych lub drukowanych środków przekazu, na łamach których Strona publikuje informacje opisane w lit. a); oraz

d) dołącza w formie dodatku 3 (Wykorzystanie środków masowego przekazu do publikowania ogłoszeń) do załącznika XVI wykaz elektronicznych środków przekazu, w których Strona publikuje ogłoszenia wymagane w art. 213, art. 215 ust. 4 i w art. 223 ust. 2.

2. Strona AŚ dokłada wszelkich możliwych starań, by stworzyć pojedynczy punkt dostępu na poziomie regionalnym. Strona UE zapewnia pomoc techniczną i finansową w celu stworzenia, wdrożenia i utrzymania takiego pojedynczego punktu dostępu. Tego rodzaju współpraca została omówiona w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) niniejszej Umowy. Wykonanie niniejszego postanowienia jest uwarunkowane realizacją inicjatywy w sprawie pomocy technicznej i finansowej na rzecz stworzenia, wdrożenia i utrzymania pojedynczego punktu dostępu na poziomie Ameryki Środkowej.

3. Każda ze Stron bezzwłocznie informuje drugą Stronę o wszelkich zmianach informacji wymienionych przez nią w dodatku 2 (Wykorzystanie środków masowego przekazu do publikowania informacji o zamówieniach) lub dodatku 3 (Wykorzystanie środków masowego przekazu do publikowania ogłoszeń) do załącznika XVI.

Artykuł 213

Publikacja ogłoszeń

Ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień

1. W przypadku każdorazowego udzielania zamówień objętego niniejszą Umową, z wyjątkiem okoliczności opisanych w art. 220, podmiot zamawiający publikuje ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień w odpowiednich środkach masowego przekazu wymienionych w dodatku 3 (Wykorzystanie środków masowego przekazu do publikowania ogłoszeń) do załącznika XVI. Każde takie ogłoszenie zawiera informacje określone w dodatku 4 (Ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień) do załącznika XVI. Ogłoszenia te są dostępne za pomocą środków elektronicznych, nieodpłatnie, za pośrednictwem pojedynczego punktu dostępu, jeżeli takowe istnieją.

Ogłoszenie o planowanym udzielaniu zamówień

2. Zachęca się podmioty zamawiające do publikowania jak najwcześniej w każdym roku ogłoszenia dotyczącego planowanego udzielania zamówień (zwanego dalej „ogłoszeniem o planowanym udzielaniu zamówień”). Ogłoszenie to określa przedmiot zamówień oraz przybliżoną datę publikacji ogłoszenia o zamiarze udzielania zamówień lub przybliżony termin, w którym dane postępowanie o udzielenie zamówienia może zostać przeprowadzone.

3. Podmiot zamawiający może, o ile tak stanowi prawodawstwo krajowe, wykorzystać ogłoszenie o planowanym udzielaniu zamówień jako ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień pod warunkiem, że zawiera ono wszystkie dostępne informacje, określone w dodatku 4 (Ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień), oraz oświadczenie, że zainteresowani dostawcy muszą poinformować podmiot zamawiający o swoim zainteresowaniu zamówieniem.

Artykuł 214

Warunki udziału

1. Podmiot zamawiający określa wyłącznie takie warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia, które są niezbędne do zapewnienia zdolności prawnych i finansowych oraz możliwości handlowych i technicznych dostawcy potrzebnych do przyjęcia odnośnego zamówienia.

2. Oceniając, czy dostawca spełnia warunki udziału, podmiot zamawiający ocenia możliwości finansowe, handlowe i techniczne dostawcy na podstawie jego działalności gospodarczej na terytorium Strony podmiotu zamawiającego oraz poza jego granicami i nie może nałożyć warunku określającego, że aby dostawca mógł uczestniczyć w postępowaniu o udzielenie zamówienia, musi wykazać, że wcześniej otrzymał przynajmniej jedno zamówienie od podmiotu zamawiającego pochodzącego z danej Strony lub że posiada on doświadczenie w prowadzeniu robót na terytorium tej Strony.

3. Dokonując takiej oceny podmiot zamawiający bierze pod uwagę warunki, które wcześniej określił w ogłoszeniach lub w dokumentacji przetargowej.

4. Podmiot zamawiający może wykluczyć dostawcę z powodów takich jak upadłość, składanie fałszywych oświadczeń, znaczące niewypełnianie istotnych wymogów lub zobowiązań w ramach wcześniejszego zamówienia lub wcześniejszych zamówień, skazanie wyrokiem sądu za poważne przestępstwo lub innym orzeczeniem dotyczącym poważnego wykroczenia, naruszenie etyki zawodowej, zaległości podatkowe lub podobne przyczyny.

Każda Strona może przyjąć, na czas nieokreślony lub ograniczony, lub utrzymywać, bezterminowo lub przez czas określony, procedury uniemożliwiające uczestnictwo w postępowaniach o udzielenie zamówienia Strony w odniesieniu do dostawców, którzy zdaniem danej Strony brali udział w oszustwach lub działaniach nielegalnych dotyczących udzielania zamówień. Strona wskazuje, na wniosek drugiej Strony i w możliwym zakresie, dostawców, którzy zgodnie z wymienionymi procedurami nie kwalifikują się do uczestnictwa w udzielaniu zamówień oraz, w stosownych przypadkach, Strony wymieniają informacje dotyczące tych dostawców lub oszustw lub działań nielegalnych.

5. Podmiot zamawiający może wezwać oferenta do wskazania w jego ofercie części zamówienia, której wykonanie zamierza zlecić osobom trzecim oraz podania proponowanych podwykonawców. Wskazanie takie pozostaje bez uszczerbku dla kwestii odpowiedzialności głównego wykonawcy.

Artykuł 215

Kwalifikowanie lub rejestrowanie dostawców

Przetarg ograniczony

1. W przypadku gdy podmiot zamawiający zamierza skorzystać z procedury przetargu ograniczonego, wówczas:

a) umieszcza w ogłoszeniu o zamiarze udzielania zamówień co najmniej informacje określone w pkt. 1 dodatku 4 (Ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień) do załącznika XVI i wzywa dostawców do złożenia wniosku o dopuszczenie do udziału; oraz

b) przed rozpoczęciem okresu składania ofert udostępnia kwalifikującym się lub zarejestrowanym dostawcom co najmniej informacje określone w pkt. 2 dodatku 4 (Ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień) do załącznika XVI.

2. Podmiot zamawiający uznaje, że dostawcy kwalifikujący się to wszyscy dostawcy krajowi oraz dostawcy drugiej Strony, którzy spełniają warunki udziału w określonym postępowaniu o udzielenie zamówienia, o ile podmiot zamawiający nie określi w ogłoszeniu o zamiarze udzielania zamówień ograniczeń co do liczby dostawców, którzy zostaną dopuszczeni do złożenia oferty, oraz kryteriów wyboru ograniczonej liczby dostawców.

3. Jeżeli dokumentacja przetargowa nie jest podana do wiadomości publicznej od dnia publikacji ogłoszenia, o którym mowa w ust. 1, podmiot zamawiający gwarantuje, że dokumenty te zostaną udostępnione równocześnie wszystkim kwalifikującym się dostawcom wybranym zgodnie z ust. 2.

Wykaz dostawców

4. Podmiot zamawiający może utrzymywać wykaz dostawców pod warunkiem, że raz do roku publikowane jest ogłoszenie o możliwości składania wniosków o wpisanie do wykazu, skierowane do zainteresowanych dostawców, a jeżeli publikowane jest ono za pomocą środków elektronicznych, wówczas jest stale dostępne za pomocą odpowiedniego nośnika wymienionego w dodatku 3 (Wykorzystanie środków masowego przekazu do publikowania ogłoszeń) do załącznika XVI. Każde takie ogłoszenie zawiera informacje określone w dodatku 5 (Ogłoszenie skierowane do zainteresowanych dostawców dotyczące składania wniosków o wpisanie do wykazu dostawców) do załącznika XVI.

5. Niezależnie od postanowień ust. 4, w przypadku gdy wykaz obowiązuje przez trzy lata lub krócej, podmiot zamawiający może opublikować ogłoszenie, o którym mowa w wymienionym wyżej ustępie, tylko raz, na początku okresu obowiązywania wykazu, pod warunkiem, że w ogłoszeniu podano okres jego obowiązywania oraz że nie będą publikowane kolejne ogłoszenia.

6. Podmiot zamawiający umożliwia dostawcom złożenie wniosku o wpisanie do wykazu dostawców w każdym momencie oraz wpisuje, w możliwie krótkim terminie, do wykazu wszystkich dostawców spełniających odpowiednie wymogi.

7. Podmiot zamawiający może, jeżeli tak stanowi prawodawstwo danej Strony, wykorzystywać ogłoszenie skierowane do dostawców dotyczące składania wniosków o wpisanie do wykazu dostawców jako ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień, pod warunkiem że:

a) ogłoszenie publikowane jest zgodnie z ust. 4 i zawiera informacje wymagane zgodnie z dodatkiem 5 (Ogłoszenie skierowane do zainteresowanych dostawców dotyczące składania wniosków o wpisanie do wykazu dostawców) oraz wszelkie dostępne informacje wymagane zgodnie z dodatkiem 4 (Ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień) do załącznika XVI, a także zawiera oświadczenie, że ogłoszenie to stanowi ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień;

b) podmiot zamawiający bezzwłocznie przekazuje dostawcom, którzy poinformowali go o swoim zainteresowaniu danym zamówieniem, wystarczające informacje umożliwiające im zweryfikowanie zainteresowania zamówieniem, w tym wszystkie pozostałe informacje wymagane zgodnie z dodatkiem 4 (Ogłoszenie o zamiarze udzielania zamówień) do załącznika XVI, o ile informacje te są dostępne;

c) dostawca, który wystąpił z wnioskiem o umieszczenie w wykazie dostawców zgodnie z ust. 6, może być dopuszczony do złożenia oferty w ramach danego zamówienia, jeżeli podmiot zamawiający ma wystarczająco dużo czasu na ustalenie, czy dostawca spełnia warunki udziału.

8. Podmiot zamawiający bezzwłocznie informuje każdego dostawcę, który złożył wniosek o dopuszczenie do udziału lub o wpisanie do wykazu dostawców, o swojej decyzji w sprawie wniosku.

9. W przypadku gdy podmiot odrzuca wniosek dostawcy o zakwalifikowanie do udziału lub o wpisanie do wykazu dostawców, przestaje uznawać dostawcę za kwalifikującego się lub usuwa go z wykazu dostawców, podmiot ten bezzwłocznie informuje dostawcę o tym fakcie i na odpowiedni jego wniosek przekazuje dostawcy pisemne uzasadnienie swojej decyzji.

10. Strony wskazują w sekcji F (Uwagi ogólne) dodatku 1 (Zakres) do załącznika XVI, które podmioty mogą korzystać z wykazu dostawców.

Artykuł 216

Specyfikacje techniczne

1. Podmiot zamawiający nie opracowuje, nie przyjmuje ani nie stosuje jakichkolwiek specyfikacji technicznych ani nie ustanawia procedur oceny zgodności, jeżeli mają one na celu stworzenie niepotrzebnych utrudnień w handlu międzynarodowym lub jeżeli mają one taki skutek.

2. Ustanawiając specyfikacje techniczne dla zamawianych towarów lub usług, w stosownych przypadkach podmiot zamawiający:

a) określa specyfikacje techniczne dotyczące sposobu wykonania oraz wymogów funkcjonalnych, a nie projektu ani opisowych cech charakterystycznych; oraz

b) przygotowuje specyfikacje techniczne na podstawie norm międzynarodowych, jeżeli takie istnieją; w innym wypadku wykorzystuje do tego celu krajowe przepisy techniczne, uznane normy krajowe lub przepisy budowlane.

3. W przypadku gdy w specyfikacji technicznej określony jest projekt lub charakterystyka opisowa, podmiot zamawiający wskazuje w stosownych przypadkach, że uwzględni oferty dotyczące równoważnych towarów lub usług, które wyraźnie spełniają wymogi udzielania zamówień poprzez uwzględnienie w dokumentacji przetargowej takich słów jak „ lub równoważny”.

4. Podmiot zamawiający nie narzuca specyfikacji technicznych, które wymagają lub odwołują się do konkretnego znaku towarowego lub fabrycznego, patentu, praw autorskich, wzoru lub typu, pochodzenia, producenta lub dostawcy, chyba że nie istnieje inna metoda wystarczająco dokładnego lub zrozumiałego opisu wymogów zamówienia i pod warunkiem, że w dokumentacji przetargowej podmiot zamawiający zawarł słowa takie jak „lub równoważny”.

5. Podmiot zamawiający nie zwraca się – w sposób naruszający zasady konkurencji – o porady, które mogłyby zostać wykorzystane podczas przygotowania lub przyjmowania specyfikacji technicznych dla danego zamówienia, od osób mogących mieć interes handlowy związany z tym zamówieniem, ani takich porad nie przyjmuje.

6. Dla większej pewności należy podkreślić, że celem niniejszego artykułu nie jest uniemożliwienie podmiotowi zamawiającemu opracowania, przyjęcia lub stosowania specyfikacji technicznych służących promowaniu ochrony zasobów naturalnych lub środowiska.

Artykuł 217

Dokumentacja przetargowa

1. Podmiot zamawiający zapewnia dostawcom dokumentację przetargową zawierającą wszelkie informacje potrzebne im do przygotowania i złożenia oferty. O ile w ogłoszeniu o zamiarze udzielania zamówień nie określono inaczej, dokumentacja ta zawiera pełny opis wymogów określonych w dodatku 8 (Dokumentacja przetargowa) do załącznika XVI.

2. W odpowiedzi na wniosek podmiot zamawiający bezzwłocznie przekazuje dokumentację przetargową wszystkim dostawcom biorącym udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia oraz odpowiada na wszelkie uzasadnione wnioski dostawców uczestniczących w postępowaniu o udzielenie zamówienia dotyczące istotnych informacji, pod warunkiem że informacje te nie dają dostawcy przewagi nad konkurentami uczestniczącymi w danym postępowaniu o udzielenie zamówienia oraz z zastrzeżeniem, że wniosek został złożony w odpowiednim terminie.

3. W przypadku gdy podczas postępowania o udzielenie zamówienia podmiot zamawiający zmienia kryteria lub wymogi ustalone w ogłoszeniu o zamiarze udzielania zamówień lub dokumentacji przetargowej przekazanej uczestniczącym dostawcom, podmiot ten przedkłada wszelkie takie zmiany na piśmie:

a) wszystkim dostawcom biorącym udział w postępowaniu w momencie zmiany tych informacji, jeżeli są oni znani, a w pozostałych przypadkach w ten sam sposób, w jaki przekazane zostały pierwotne informacje; oraz

b) w odpowiednim czasie, tak aby umożliwić wspomnianym dostawcom zmianę i ponowne złożenie poprawionych ofert, stosownie do sytuacji.

Artykuł 218

Terminy

Podmiot zamawiający, zgodnie z własnymi potrzebami, zapewnia dostawcom wystarczająco dużo czasu na przygotowanie i złożenie wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia oraz składania ofert, z uwzględnieniem takich czynników jak charakter i stopień złożoności zamówienia, zakres przewidywanego podzlecania oraz czas potrzebny na przekazanie ofert z zagranicy i z kraju, jeśli nie używa się środków komunikacji elektronicznej. Wspomniane wyżej terminy, łącznie z ich ewentualnym przedłużeniem, są jednakowe dla wszystkich zainteresowanych lub biorących udział w postępowaniu dostawców. Odpowiednie terminy zostały określone w dodatku 6 (Terminy)do załącznika XVI.

Artykuł 219

Negocjacje

1. Każda Strona może umocować swoje podmioty zamawiające do prowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia poprzez procedury negocjacyjne, w następujących przypadkach:

a) w ramach postępowań o udzielenie zamówienia, w przypadku których wskazały one taki zamiar w ogłoszeniu o zamiarze udzielania zamówień lub

b) jeżeli z oceny wynika, że żadna z ofert nie jest wyraźnie najkorzystniejsza w odniesieniu do szczegółowych kryteriów oceny określonych w ogłoszeniach lub w dokumentacji przetargowej.

2. Podmiot zamawiający:

a) zapewnia, aby każdy przypadek wykluczenia dostawcy uczestniczącego w negocjacjach był zgodny z kryteriami oceny określonymi w ogłoszeniach lub w dokumentacji przetargowej; oraz

b) w stosownych przypadkach po zakończeniu negocjacji wyznacza wspólny termin dla pozostałych dostawców na złożenie nowych lub poprawionych ofert.

Artykuł 220

Zastosowanie procedury przetargu bezpośredniego lub innych równoważnych postępowań o udzielenie zamówienia

1. Pod warunkiem że postępowanie o udzielenie zamówienia nie jest wykorzystywane do celów unikania konkurencji, podmiot zamawiający może udzielać zamówień w drodze przetargu bezpośredniego lub innych równoważnych postępowań o udzielenie zamówienia w następujących okolicznościach:

a) jeżeli:

(i) nie złożono żadnej oferty lub żaden dostawca nie zgłosił wniosku o dopuszczenie do udziału;

(ii) nie złożono ofert zgodnych z istotnymi wymogami dokumentacji przetargowej;

(iii) żaden z dostawców nie spełniał warunków udziału lub

(iv) stwierdzono zmowę w przygotowaniu złożonych ofert;

pod warunkiem że wymogi dokumentacji przetargowej nie zostały zmienione w istotnym stopniu;

b) jeżeli ze względu na dzieła sztuki lub z przyczyn związanych z ochroną wyłącznych praw własności intelektualnej, takich jak patenty czy też prawa autorskie, lub ze względu na informacje zastrzeżone lub w sytuacji, gdy z przyczyn technicznych nie istnieje konkurencja, towary lub usługi mogą być dostarczane jedynie przez określonego dostawcę i nie istnieje żadna możliwa do zaakceptowania alternatywa lub substytut;

c) w przypadku dodatkowych dostaw zapewnionych przez pierwotnego dostawcę towarów lub usług, które nie zostały uwzględnione w pierwotnym zamówieniu, jeżeli zmiana dostawcy dodatkowych towarów lub usług:

(i) jest niemożliwa z powodów ekonomicznych lub technicznych, takich jak wymogi dotyczące wymienności lub interoperacyjności w połączeniu z istniejącym sprzętem, oprogramowaniem, usługami lub instalacjami zamówionymi w ramach pierwotnego zamówienia; oraz

(ii) spowodowałaby istotną niedogodność lub znaczne zwiększenie kosztów dla podmiotu zamawiającego;

d) w przypadku towarów nabywanych na giełdach towarowych;

e) jeżeli podmiot zamawiający zamawia prototyp lub pierwszy towar lub usługę opracowane na jego zlecenie w trakcie i do celów danego zamówienia na realizację badań, eksperymentów, studiów lub oryginalnego opracowania. Po realizacji takich zamówień, kolejne zamówienia na towary lub usługi podlegają postanowieniom niniejszego tytułu;

f) jeżeli dodatkowe usługi budowlane, które nie były objęte pierwotnym zamówieniem, ale które mieściły się w ramach celów początkowej dokumentacji przetargowej, z uwagi na nieprzewidywalne okoliczności, stały się niezbędne do zakończenia usług budowlanych określonych w tej dokumentacji. Całkowita wartość zamówień udzielonych w celu realizacji dodatkowych usług budowlanych nie może jednak przekroczyć pięćdziesięciu procent wartości pierwotnego zamówienia.

g) w zakresie w jakim jest to bezwzględnie konieczne, ze względu na nadzwyczaj pilny charakter sprawy, w wyniku zaistnienia nieprzewidzianych przez podmiot zamawiający okoliczności, towary lub usługi nie mogły być uzyskane w terminie w drodze przetargu nieograniczonego, a zastosowanie takiego przetargu wyrządziłoby istotną szkodę podmiotowi zamawiającemu, programowym obowiązkom podmiotu lub Stronie;

h) jeżeli zamówienie jest udzielane zwycięzcy konkursu na najlepszy projekt, pod warunkiem że konkurs został zorganizowany zgodnie z zasadami niniejszego tytułu, a uczestnicy byli oceniani przez niezależne jury, przy założeniu że zwycięzcy zostanie udzielone zamówienie na projekt lub

i) w przypadkach określonych przez każdą Stronę w sekcji F (Uwagi ogólne) dodatku 1 (Zakres) do załącznika XVI.

2. Podmiot zamawiający prowadzi dokumentację lub sporządza pisemny raport z odpowiednim uzasadnieniem dla każdego zamówienia udzielonego zgodnie z ust. 1.

Artykuł 221

Aukcje elektroniczne

Jeżeli podmiot zamawiający zamierza przeprowadzić postępowanie o udzielenie zamówienia objęte niniejszą Umową za pomocą aukcji elektronicznej, przed rozpoczęciem aukcji podmiot ten udostępnia każdemu uczestnikowi:

a) metodę automatycznej oceny wraz ze wzorem matematycznym, który został opracowany na podstawie kryteriów oceny określonych w dokumentacji przetargowej i który zostanie wykorzystany do utworzenia automatycznego rankingu ofert lub zmiany kolejności ofert w rankingu podczas aukcji;

b) wyniki wstępnej oceny poszczególnych elementów oferty, jeżeli zamówienie ma zostać udzielone na podstawie najkorzystniejszej oferty; oraz

c) inne istotne informacje dotyczące sposobu przeprowadzenia aukcji.

Artykuł 222

Rozpatrywanie ofert oraz udzielanie zamówień

1. Podmiot zamawiający przyjmuje, otwiera i rozpatruje wszystkie oferty zgodnie z procedurami gwarantującymi uczciwy i bezstronny przebieg postępowania o udzielenie zamówienia oraz poufność ofert.

2. Do celów udzielenia zamówienia rozpatrywane są jedynie oferty złożone na piśmie, które w momencie otwarcia ofert spełniają istotne wymogi zawarte w dokumentacji przetargowej oraz, w stosownych przypadkach, w ogłoszeniach, i które zostały złożone przez dostawcę spełniającego warunki udziału.

3. Z wyjątkiem sytuacji, gdy podmiot zamawiający stwierdza, że udzielenie zamówienia nie leży w interesie publicznym, udziela on zamówienia dostawcy, który zgodnie z jego ustaleniami ma możliwość spełnienia warunków zamówienia i który – wyłącznie na podstawie oceny kryteriów określonych w ogłoszeniach i dokumentacji przetargowej – przedstawił najkorzystniejszą ofertę lub – gdy cena stanowi jedyne kryterium – zaoferował najniższą cenę.

4. W przypadku gdy podmiot zamawiający otrzymuje ofertę zawierającą cenę, która jest niewspółmiernie niska w porównaniu z cenami w innych złożonych ofertach, może skonsultować się z dostawcą, aby sprawdzić, czy spełnia on warunki udziału i jest zdolny do wypełnienia warunków zamówienia.

Artykuł 223

Przejrzystość informacji związanych z zamówieniami

1. Podmiot zamawiający bezzwłocznie informuje dostawców biorących udział w postępowaniu o swojej decyzji dotyczącej udzielenia zamówienia, a na odpowiedni wniosek przekazuje taką informację na piśmie. Z zastrzeżeniem art. 224 ust. 2 i 3 podmiot zamawiający na odpowiedni wniosek przedstawia dostawcom, którym nie udzielono zamówienia, wyjaśnienie powodów, dla których ich oferty nie zostały wybrane, oraz czynniki przemawiające na korzyść oferty wybranego dostawcy.

2. Po udzieleniu każdego zamówienia objętego niniejszym tytułem podmiot zamawiający publikuje, jak najwcześniej oraz zgodnie z terminami określonymi w prawodawstwie każdej ze Stron, ogłoszenie we właściwych drukowanych lub elektronicznych środkach przekazu wymienionych w dodatku 3 (Wykorzystanie środków masowego przekazu do publikowania ogłoszeń) do załącznika XVI. W przypadku wykorzystania wyłącznie drogi elektronicznej informacje pozostają dostępne przez odpowiednio długi okres. Takie ogłoszenie zawiera przynajmniej informacje określone w dodatku 7 (Ogłoszenie o udzieleniu zamówienia) do załącznika XVI.

Artykuł 224

Ujawnianie informacji

1. Na wniosek drugiej Strony, każda Strona bezzwłocznie przedstawia wszelkie odpowiednie informacje o rozstrzygnięciu postępowania o udzielenie zamówienia objęte niniejszą Umową w celu ustalenia, czy było ono przeprowadzone zgodnie z zasadami niniejszego tytułu. W przypadkach gdy ujawnienie tego rodzaju informacji mogłoby naruszyć konkurencję w ramach kolejnych przetargów, Strona otrzymująca informacje nie ujawnia ich jakimkolwiek dostawcom bez zasięgnięcia opinii i uzyskania zgody Strony, która przekazała informacje.

2. Niezależnie od innych postanowień niniejszego tytułu Strony, łącznie z ich podmiotami zamawiającymi, nie udzielają dostawcom informacji, które mogłyby naruszyć uczciwą konkurencję między nimi.

3. Postanowienia niniejszego tytułu nie mogą być interpretowane w sposób, który wymagałby od Strony, łącznie z jej podmiotami zamawiającymi, władzami i organami odwoławczymi, ujawnienia informacji poufnych, jeżeli ich ujawnienie utrudniłoby egzekwowanie prawa, mogłoby naruszyć uczciwą konkurencję między dostawcami, naruszyłoby uzasadnione interesy handlowe osób zainteresowanych, w tym przysługujące im prawa własności intelektualnej, bądź byłyby sprzeczne z interesem publicznym w innych aspektach.

Artykuł 225

Krajowe procedury odwoławcze

1. Każda Strona ustanawia lub utrzymuje sprawną, skuteczną, przejrzystą i niedyskryminacyjną procedurę odwoławczą na drodze administracyjnej lub sądowej, w ramach której dostawca, który jest lub był zainteresowany danym zamówieniem, może wnieść odwołanie w związku z obowiązkami Strony i jej podmiotów na mocy niniejszego tytułu powstałymi w kontekście udzielania zamówień objętego niniejszą Umową. Zasady proceduralne dotyczące wszystkich odwołań są sporządzane na piśmie i powszechnie udostępniane.

2. Każda Strona może określić w swoim prawodawstwie krajowym, że w przypadku skargi dostawcy powstałej w kontekście udzielania zamówień objętego niniejszą Umową, Strona ta zachęca swój podmiot zamawiający oraz dostawcę do rozstrzygnięcia przedmiotu skargi w drodze konsultacji. Podmiot zamawiający w sposób bezstronny i bez zbędnej zwłoki rozpatruje wszelkie tego rodzaju skargi, tak aby nie utrudnić dostawcy udziału w bieżącym lub przyszłym udzielaniu zamówień oraz nie naruszyć jego prawa do ubiegania się o środki naprawcze w ramach procedury odwoławczej na drodze administracyjnej lub sądowej.

3. Każdemu dostawcy zapewnia się wystarczająco dużo czasu na przygotowanie i złożenie odwołania, w każdym wypadku nie mniej niż dziesięć dni od momentu, kiedy zapoznał się lub powinien się zapoznać z podstawą odwołania.

4. Każda ze Stron powołuje lub wyznacza przynajmniej jeden bezstronny organ administracyjny lub sądowy, niezależny od jego podmiotów zamawiających, który przyjmuje i rozpatruje odwołania złożone przez dostawców w kontekście udzielania zamówień objętego niniejszą Umową.

5. W przypadku gdy odwołanie zostaje wstępnie rozpatrzone przez podmiot inny niż organ, o którym mowa w ust. 4, dana Strona zapewnia, aby dostawca mógł złożyć odwołanie od pierwotnej decyzji do bezstronnego organu administracyjnego lub sądowego, niezależnego od podmiotu zamawiającego, którego zamówienie stanowi przedmiot odwołania. Organ odwoławczy inny niż sąd poddawany jest kontroli sądowej lub stosuje gwarancje proceduralne dzięki którym:

a) podmiot zamawiający udziela pisemnej odpowiedzi na odwołanie i przekazuje wszystkie istotne dokumenty organowi odwoławczemu;

b) uczestnicy postępowania (zwani dalej „uczestnikami”) mają prawo do wysłuchania, zanim organ odwoławczy podejmie decyzję w sprawie odwołania;

c) uczestnicy mają prawo do reprezentacji i pomocy prawnej;

d) uczestnicy mają prawo do brania udziału w całym postępowaniu; oraz

e) decyzje lub zalecenia dotyczące odwołań składanych przez dostawców są wydawane w rozsądnie krótkim czasie, na piśmie, wraz z wyjaśnieniem podstawy każdej decyzji lub zalecenia.

6. Każda Strona przyjmuje lub utrzymuje procedury dotyczące:

a) szybkich środków tymczasowych służących zapewnieniu dostawcy możliwości udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia. Tego rodzaju środki tymczasowe mogą skutkować zawieszeniem postępowania o udzielenie zamówienia. Jednakże procedury mogą stanowić, że przy podejmowaniu decyzji o tym, czy środki te powinny zostać zastosowane, można wziąć pod uwagę nadrzędne negatywne skutki dla zainteresowanych stron, w tym dla interesu publicznego. Uzasadnienie braku działań musi być przedstawione na piśmie; oraz

b) działań naprawczych lub rekompensaty za stratę lub poniesione szkody, zgodnie z prawodawstwem każdej ze Stron, w przypadku gdy organ odwoławczy ustalił, że doszło do naruszenia lub nieprzestrzegania postanowień określonego w ust. 1.

Artykuł 226

Zmiany i sprostowania związane z zakresem

1. Strona UE rozstrzyga kwestie związane ze zmianami i sprostowaniami zakresu poprzez dwustronne negocjacje z każdą zainteresowaną republiką Strony AŚ. Podobnie, każda zainteresowana republika Strony AŚ rozstrzyga kwestie związane ze zmianami i sprostowaniami do zakresu poprzez dwustronne negocjacje ze Stroną UE.

W przypadku gdy dana Strona zamierza zmienić zakres udzielania zamówień na podstawie niniejszego tytułu, Strona ta:

a) powiadamia pisemnie drugą Stronę lub zainteresowane Strony; oraz

b) przedstawia w powiadomieniu propozycję odpowiednich wyrównań dla drugiej Strony w celu utrzymania zakresu, porównywalnego do tego, który istniał przed wprowadzeniem zmian.

2. Niezależnie od postanowień ust. 1 lit. b) Strona nie musi zapewnić wyrównań jeżeli:

a) chodzi o niewielką zmianę lub sprostowanie natury czysto formalnej lub

b) proponowana zmiana dotyczy podmiotu, którego dana Strona już faktycznie nie kontroluje i nie wywiera na niego wpływu.

Strony mogą dokonywać niewielkich zmian lub sprostowań natury czysto formalnej do swojego zakresu na podstawie niniejszego tytułu, zgodnie z postanowieniami części IV tytuł XIII (Zadania szczególne organów ustanowionych na podstawie niniejszej Umowy dotyczące spraw handlowych) niniejszej Umowy.

3. Jeżeli Strona UE lub zainteresowana republika Strony AŚ nie zgadza się, że:

a) wyrównanie proponowane zgodnie z ust. 1 lit. b) jest wystarczające, by utrzymać porównywalny poziom wspólnie uzgodnionego zakresu stosowania.

b) proponowana zmiana stanowi niewielką poprawkę lub sprostowanie określone w ust. 2 lit. a) lub

c) proponowana zmiana dotyczy podmiotu, którego dana Strona już faktycznie nie kontroluje i na który nie wywiera wpływu, jak określono w ust. 2 lit. b),

musi zgłosić sprzeciw na piśmie w terminie trzydziestu dni od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w ust. 1 lub uznaje się, że wyraziła zgodę na wyrównanie lub proponowaną zmianę, w tym do celów części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy.4. W przypadku gdy Strony zgadzają się na proponowaną zmianę, sprostowanie lub niewielką poprawkę, włącznie z sytuacją, gdy nie zgłoszono sprzeciwu w terminie trzydziestu dni zgodnie z ust. 3, zmiany są dokonywane zgodnie z postanowieniami ust. 6.

5. Strona UE i każda republika Strony AŚ mogą w każdym momencie rozpocząć negocjacje dwustronne dotyczące rozszerzenia dostępu do rynku, wzajemnie przyznanego na mocy niniejszego tytułu, zgodnie z odpowiednimi uzgodnieniami instytucjonalnymi i proceduralnymi przewidzianymi w niniejszej Umowie.

6. Rada Stowarzyszenia zmienia odpowiednie części sekcji A, B lub C w dodatku 1 (Zakres) do załącznika XVI w celu odzwierciedlenia wszelkich zmian uzgodnionych przez Strony, technicznych sprostowań lub niewielkich poprawek.

Artykuł 227

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie zamówień publicznych

Strony uzgadniają, że sprzyjanie wzajemnej współpracy i inicjatywom pomocy technicznej w kwestiach odnoszących się do zamówień publicznych leży w ich wspólnym interesie. Mając to na uwadze, Strony określiły szereg działań w zakresie współpracy, które są wymienione w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 58 niniejszej Umowy.

TYTUŁ VI

WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA

ROZDZIAŁ 1

Cele i zasady

Artykuł 228

Cele

Celami niniejszego rozdziału są:

a) zapewnienie odpowiedniej i skutecznej ochrony praw własności intelektualnej na terytoriach Stron z uwzględnieniem sytuacji gospodarczej i potrzeb społecznych lub kulturowych każdej ze Stron;

b) promowanie i sprzyjanie transferowi technologii między regionami w celu umożliwienia tworzenia solidnej i trwałej bazy technologicznej w republikach Strony AŚ; oraz

c) wspieranie współpracy technicznej i finansowej w obszarze praw własności intelektualnej między oboma regionami.

Artykuł 229

Charakter i zakres zobowiązań

1. Strony zapewniają wystarczające i skuteczne wykonanie umów międzynarodowych dotyczących własności intelektualnej, których są stronami, włącznie z Porozumieniem w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (zwanym dalej „porozumieniem TRIPS”). Postanowienia niniejszego tytułu uzupełniają i szczegółowo określają prawa i obowiązki Stron zgodnie z porozumieniem TRIPS i innymi umowami międzynarodowymi w dziedzinie własności intelektualnej.

2. Własność intelektualna i zdrowie publiczne:

a) Strony uznają znaczenie Deklaracji dauhańskiej w sprawie porozumienia TRIPS i zdrowia publicznego, przyjętej przez konferencję ministerialną WTO w dniu 14 listopada 2001 r. Interpretując i wykonując prawa i obowiązki wynikające z niniejszego tytułu, Strony zapewniają zgodność z tą deklaracją;

b) Strony wnoszą wkład w wykonanie i przestrzeganie decyzji Rady Generalnej WTO z dnia 30 sierpnia 2003 r. w sprawie wykonania pkt. 6 deklaracji dauhańskiej w sprawie porozumienia TRIPS i zdrowia publicznego, jak również protokołu zmieniającego porozumienie TRIPS, sporządzonego w Genewie w dniu 6 grudnia 2005 r.

3. a) Do celów niniejszej Umowy prawa własności intelektualnej obejmują prawo autorskie, łącznie z prawem autorskim do programów komputerowych i baz danych oraz prawami pokrewnymi; prawa dotyczące patentów; znaki towarowe; nazwy handlowe; wzory przemysłowe; schematy-wzory (topografie) układów scalonych, oznaczenia geograficzne, wraz z nazwami pochodzenia; odmiany roślin oraz ochronę informacji niejawnych;

b) Do celów niniejszej Umowy, w odniesieniu do nieuczciwej konkurencji, ochrona zostanie przyznana zgodnie z art. 10bis Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej (akt sztokholmski, 1967 r.) (zwaną dalej „konwencją paryską” ).

4. Strony potwierdzają suwerenne prawa Stron dotyczące ich zasobów naturalnych i dostępu do ich zasobów genetycznych zgodnie z postanowieniami Konwencji o różnorodności biologicznej (1992 r.). Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie stanowi przeszkody dla Stron we wprowadzaniu lub utrzymywaniu środków służących promowaniu ochrony różnorodności biologicznej, zrównoważonego wykorzystania jej części składowych oraz sprawiedliwego i godziwego podziału korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych, zgodnie z postanowieniami wymienionej konwencji.

5. Strony uznają znaczenie poszanowania, ochrony i utrzymania wiedzy, innowacji oraz praktyk stosowanych przez tubylcze i lokalne społeczności, które wiążą się z tradycyjnymi praktykami dotyczącymi ochrony i zrównoważonego wykorzystania różnorodności biologicznej.

Artykuł 230

Zasada najwyższego uprzywilejowania i traktowania narodowego

Zgodnie z art. 3 i 4 porozumienia TRIPS i z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w tych postanowieniach, każda Strona przyznaje obywatelom drugiej Strony:

a) traktowanie nie mniej korzystne od traktowania przyznanego swoim obywatelom w odniesieniu do ochrony własności intelektualnej; oraz

b) wszelkie korzyści, udogodnienia, przywileje lub zwolnienia przyznane obywatelom jakiegokolwiek innego państwa w zakresie ochrony własności intelektualnej.

Artykuł 231

Transfer technologii

1. Strony zgadzają się na wymianę poglądów i informacji na temat swoich praktyk i polityk dotyczących transferu technologii, zarówno na swoich odpowiednich terytoriach, jak i z państwami trzecimi w celu opracowania środków ułatwiających przepływ informacji, partnerstwa biznesowe oraz udzielanie zezwoleń i podwykonawstwo. Szczególną uwagę zwraca się na warunki niezbędne dla stworzenia odpowiedniego otoczenia, umożliwiającego transfer technologii między Stronami, łącznie z takimi kwestiami jak m.in. rozwój kapitału ludzkiego i ramy prawne.

2. Strony uznają znaczenie edukacji i szkolenia zawodowego dla transferu technologii, który może być realizowany poprzez programy wymiany uniwersyteckiej, zawodowej lub biznesowej ukierunkowane na przekazywanie wiedzy między Stronami (³³).

3. W stosownych przypadkach Strony podejmują działania mające na celu zapobieżenie praktykom lub warunkom udzielania licencji dotyczących praw własności intelektualnej lub ich kontrolę, jeżeli mogą one mieć negatywny wpływ na międzynarodowy transfer technologii oraz stanowić nadużycie praw własności intelektualnej przez posiadaczy praw lub nadużycie oczywistego nierównego dostępu do informacji w negocjowaniu licencji.

4. Strony uznają znaczenie tworzenia mechanizmów umacniających i wspierających inwestycje w republikach Strony AŚ, zwłaszcza w sektorach innowacyjnych i zaawansowanych technologii. Strona UE dokłada wszelkich starań, by oferować instytucjom i przedsiębiorstwom na swoim terytorium zachęty w celu promowania transferu technologii do instytucji i przedsiębiorstw republik Strony AŚ oraz sprzyjania takiemu transferowi, w taki sposób żeby umożliwić tym republikom stworzenie trwałej bazy technologicznej.

5. Działania mające na celu osiągnięcie celów ustanowionych w niniejszym artykule są wymienione w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 55 niniejszej Umowy.

Artykuł 232

Wyczerpanie

Strony mają swobodę ustanowienia własnego systemu dotyczącego wyczerpania praw własności intelektualnej, z zastrzeżeniem postanowień porozumienia TRIPS.

ROZDZIAŁ 2

Normy dotyczące praw własności intelektualnej

SEKCJA A

Prawa autorskie i prawa pokrewne

Artykuł 233

Przyznana ochrona

Strony przestrzegają postanowień:

a) Międzynarodowej konwencji o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych (Rzym, 1961 r.) (zwanej dalej „konwencją rzymską”);

b) Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych (z 1886 r., ostatnio zmienionej w 1979 r.) (zwanej dalej „konwencją berneńską” );

c) Traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o prawie autorskim (Genewa, 1996 r.) (zwanego dalej „WCT” ) oraz

d) Traktatu o wykonaniach i fonogramach Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (Genewa, 1996 r.) (zwanego dalej „WPPT” );

Artykuł 234

Czas ochrony praw autorskich

Strony uzgadniają, że do celów ustalenia czasu ochrony praw autorskich, zasady ustalone w art. 7 i 7bis konwencji berneńskiej mają zastosowanie w zakresie ochrony utworów literackich i artystycznych, z zastrzeżeniem, że minimalny czas ochrony określony w art. 7 ust. 1, 2, 3, i 4 konwencji berneńskiej wynosi siedemdziesiąt lat.

Artykuł 235

Czas ochrony praw pokrewnych

Strony uzgadniają, że do celów ustalenia czasu ochrony praw wykonawców, producentów fonogramów i instytucji nadawczych, zastosowanie mają postanowienia określone w art. 14 konwencji rzymskiej, z zastrzeżeniem, że minimalny czas ochrony określony w art. 14 konwencji rzymskiej wynosi pięćdziesiąt lat.

Artykuł 236

Zbiorowe zarządzanie prawami

Strony uznają znaczenie funkcjonowania organizacji zbiorowego zarządzania oraz ustanowienia porozumień między nimi w celu wzajemnego zapewnienia łatwiejszego dostępu do treści oraz dostarczania jej na terytoriach Stron, a także osiągnięcia wysokiego poziomu rozwoju w zakresie wykonywania ich zadań.

Artykuł 237

Nadawanie oraz przekaz publiczny (³⁴)

1. Do celów niniejszego postanowienia przekaz publiczny artystycznego wykonania lub fonogramu oznacza publiczne przekazywanie dźwięków artystycznego wykonania lub dźwięków lub reprezentacji dźwięków utrwalonych na fonogramie w jakikolwiek sposób inny niż nadawanie. Do celów niniejszego artykułu „przekaz publiczny” obejmuje publiczne odtwarzanie dźwięków lub reprezentacji dźwięków utrwalonych na fonogramie.

2. Zgodnie z prawodawstwem krajowym Strony nadają wykonawcom wyłączne prawo do umożliwiania lub zakazywania nadawania oraz przekazu publicznego ich wykonań, chyba, że wykonania te stanowią same w sobie nadawane wykonanie lub oparte są na utrwaleniu.

3. Wykonawcom i producentom fonogramów przysługuje prawo do jednorazowego godziwego wynagrodzenia za bezpośrednie lub pośrednie korzystanie z fonogramów opublikowanych w celach zarobkowych poprzez nadawanie lub jakikolwiek przekaz publiczny. W przypadku braku porozumienia w tej sprawie między wykonawcami i producentami fonogramów Strony mogą określić warunki podziału wynagrodzenia między obie kategorie posiadaczy praw.

4. Strony zapewniają organizacjom nadawczym wyłączne prawo do umożliwiania lub zakazywania retransmisji drogą radiową oraz przekazu publicznego ich transmisji telewizyjnych, jeśli ten przekaz następuje w miejscach dostępnych publicznie za opłatą wstępu.

5. Strony mogą przewidzieć w swoim prawodawstwie krajowym ograniczenia lub wyjątki od praw określonych w ust. 2, 3 i 4 tylko w pewnych szczególnych przypadkach, o ile nie stoi to w sprzeczności z możliwością normalnego korzystania z przedmiotu niniejszego artykułu i nie przynosi nieuzasadnionego uszczerbku zgodnym z prawem interesom posiadaczy praw.

SEKCJA B

Znaki towarowe

Artykuł 238

Umowy międzynarodowe

Unia Europejska i republiki Strony AŚ dokładają wszelkich możliwych starań, by:

a) ratyfikować Protokół dotyczący Porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków (Madryt, 1989 r.) lub przystąpić do niego oraz

b) spełnić wymogi Traktatu o prawie dotyczącym znaku towarowego (Genewa, 1994 r.).

Artykuł 239

Procedura rejestracji

Strona UE i republiki Strony AŚ zapewniają system rejestracji znaków towarowych, w którym każda decyzja ostateczna, podjęta przez odpowiednią instytucję administracyjną działającą w obszarze znaków towarowych, jest uzasadniona i ma formę pisemną. Powody odmowy rejestracji znaku towarowego są przekazywane w formie pisemnej zgłaszającemu, który może zakwestionować taką odmowę i odwołać się od decyzji ostatecznej do sądu. Strona UE i republiki Strony AŚ wprowadzają także możliwość wniesienia sprzeciwu wobec zgłoszeń znaków towarowych. Takie postępowania sprzeciwowe są postępowaniami, w których wysłuchane zostają obydwie strony.

Artykuł 240

Znaki towarowe powszechnie znane

Artykuł 6bis konwencji paryskiej ma zastosowanie odpowiednio do towarów lub usług, które nie są identyczne lub podobne do towarów lub usług identyfikowanych przez powszechnie znany znak towarowy, pod warunkiem, że używanie tego znaku towarowego w stosunku do tych towarów lub usług wskazywałoby na związek pomiędzy tymi towarami lub usługami i właścicielem znaku towarowego, a także pod warunkiem, że interesy właściciela znaku towarowego mogą doznać uszczerbku z powodu takiego użycia znaku. Dla większej pewności Strony mogą również stosować taką ochronę do nie zarejestrowanych powszechnie znanych znaków towarowych.

Artykuł 241

Wyjątki od praw związanych ze znakiem towarowym

Strony mogą ustanowić ograniczone wyjątki od praw z rejestracji znaku towarowego, takie jak uczciwe używanie terminów opisowych. Takie wyjątki uwzględniają uzasadnione interesy właściciela zarejestrowanego znaku towarowego i osób trzecich.

SEKCJA C

Oznaczenia geograficzne

Artykuł 242

Postanowienia ogólne

1. Następujące postanowienia mają zastosowanie do uznania i ochrony oznaczeń geograficznych, które pochodzą z terytorium Stron.

2. Do celów niniejszej Umowy, oznaczeniami geograficznymi są oznaczenia, które identyfikują towar jako pochodzący z terytorium Strony lub regionu lub miejsca na tym terytorium, jeżeli pewna jakość, reputacja lub inna cecha towaru jest przypisywana zasadniczo pochodzeniu geograficznemu tego towaru.

Artykuł 243

Zakres

1. Strony potwierdzają prawa i obowiązki ustanowione w części II sekcja 3 porozumienia TRIPS.

2. Oznaczenia geograficzne Strony, które mają podlegać ochronie przez drugą Stronę, są objęte niniejszym artykułem jeżeli są uznane i zgłoszone jako takie w państwie pochodzenia.

Artykuł 244

System ochrony

1. Strony dysponują systemami ochrony oznaczeń geograficznych w swoich prawodawstwach lub wprowadzają je do momentu wejścia w życie niniejszej Umowy zgodnie z częścią V art. 353 ust. 5.

2. Prawodawstwo Stron zawiera następujące elementy:

a) rejestr oznaczeń geograficznych chronionych na terytorium każdej ze Stron;

b) postępowanie administracyjne pozwalające zweryfikować, czy oznaczenia geograficzne identyfikują towar jako pochodzący z terytorium jednej ze Stron, regionu lub miejsca na tym terytorium, jeżeli pewna jakość, reputacja lub inna cecha towaru jest przypisywana zasadniczo pochodzeniu geograficznemu tego towaru;

c) wymóg, by zarejestrowana nazwa odpowiadała danemu produktowi lub danym produktom, dla których sporządzono specyfikacje, które mogą być zmieniane wyłącznie w drodze właściwego postępowania administracyjnego;

d) przepisy w zakresie kontroli mające zastosowanie do produkcji towaru lub towarów;

e) prawo dla każdego podmiotu utworzonego na danym obszarze, który złoży wniosek do systemu kontroli, do używania nazwy chronionej, pod warunkiem, że produkt spełnia wymogi odpowiedniej specyfikacji;

f) procedura publikacji wniosku, która umożliwia uwzględnienie uzasadnionych interesów poprzednich użytkowników danych nazw, bez względu na to, czy nazwy te są chronione jako forma własności intelektualnej, czy nie.

Artykuł 245

Uznane oznaczenia geograficzne

1. Do czasu wejścia w życie niniejszej Umowy, zgodnie z częścią V art. 353 ust. 5, Strony (³⁵):

a) zakończą procedury sprzeciwu i badania, przynajmniej w stosunku do tych zgłoszeń o ochronę oznaczeń geograficznych wymienionych w załączniku XVII (Wykaz nazw, które mają być stosowane do ochrony jako oznaczenia geograficzne na terytorium każdej ze Stron), wobec których nie wniesiono sprzeciwu lub w stosunku do których sprzeciw został odrzucony z powodów formalnych podczas krajowych postępowań rejestracyjnych;

b) rozpoczną procedury dla udzielenia ochrony oznaczeń geograficznych wymienionych w załączniku XVII (Wykaz nazw, które mają być zgłoszone do ochrony jako oznaczenia geograficzne na terytorium każdej ze Stron), a terminy wniesienia sprzeciwów upłynęły w odniesieniu do tych zgłoszeń o ochronę oznaczeń geograficznych wymienionych w załączniku XVII, w stosunku do których wniesiono sprzeciw, i sprzeciwy te, w toku krajowych postępowań rejestracyjnych zostały prima facie uznane za merytoryczne;

c) chronią oznaczenia geograficzne, na które została udzielona ochrona jako taka, zgodnie z poziomem ochrony ustanowionym w niniejszej Umowie.

2. Na swoim pierwszym posiedzeniu Rada Stowarzyszenia przyjmuje decyzję włączającą do załącznika XVIII (Chronione oznaczenia geograficzne) wszystkie nazwy z załącznika XVII (Wykaz nazw, które mają być zgłoszone do ochrony jako oznaczenia geograficzne na terytorium każdej ze Stron), które są chronione jako oznaczenia geograficzne w wyniku pomyślnego badania przeprowadzonego przez właściwe organy krajowe lub regionalne Stron.

Artykuł 246

Przyznana ochrona

1. Oznaczenia geograficzne wymienione w załączniku XVIII (Chronione oznaczenia geograficzne), a także oznaczenia dodane na podstawie art. 247, są chronione co najmniej przed:

a) stosowaniem jakichkolwiek środków w oznaczaniu lub przedstawianiu towaru, które w sposób wprowadzający odbiorców w błąd co do pochodzenia geograficznego tego towaru wskazują lub sugerują, że towar ten pochodzi z obszaru geograficznego innego niż rzeczywiste miejsce pochodzenia;

b) stosowaniem chronionego oznaczenia geograficznego dla tych samych produktów, które nie pochodzą z miejsca wskazanego przez oznaczenie geograficzne, nawet jeśli wskazane jest prawdziwe pochodzenie produktu lub jeśli chroniona nazwa została przetłumaczona jako, lub jeśli towarzyszy jej określenie takie jak: „styl”, „ typ”, „imitacja”, „jak” lub tym podobne;

c) wszelkimi innymi praktykami, które wprowadzają w błąd konsumenta co do prawdziwego pochodzenia produktu, lub każdym innym stosowaniem stanowiącym akt nieuczciwej konkurencji w sposób określony w art. 10bis konwencji paryskiej.

2. Oznaczenie geograficzne, na które została udzielona ochrona na terytorium jednej ze Stron zgodnie z procedurą na podstawie art. 245, nie może na terytorium tej Strony zostać uznane za rodzajowe, tak długo jak jest chronione jako oznaczenie geograficzne na terytorium Strony pochodzenia.

3. Jeżeli oznaczenie geograficzne zawiera nazwę uznaną za rodzajową na terytorium Strony, stosowanie takiej nazwy rodzajowej na odpowiednim towarze na terytorium tej Strony nie jest uznawane za sprzeczne z niniejszym artykułem.

4. W przypadku oznaczeń geograficznych innych niż dla wina i napojów spirytusowych, żadne z postanowień niniejszej Umowy nie zobowiązuje Strony do zapobiegania ciągłemu i podobnemu stosowaniu konkretnego oznaczenia geograficznego drugiej Strony w związku z towarami lub usługami przez jej obywateli lub osoby mające tam siedziby, które używały takiego oznaczenia geograficznego w dobrej wierze i w sposób ciągły w odniesieniu do takich samych lub powiązanych towarów lub usług na terytorium tej Strony przed datą wejścia w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 247

Dodawanie nowych oznaczeń geograficznych

1. Strony zgadzają się na możliwość dodawania oznaczeń geograficznych dla win, napojów spirytusowych, produktów rolnych i środków spożywczych, które mają być odpowiednio chronione na podstawie zasad i procedur ustanowionych w niniejszym tytule.

Takie oznaczenia geograficzne zostają włączone, w wyniku pomyślnego badania przeprowadzonego przez właściwe organy krajowe lub regionalne, do załącznika XVIII (Chronione oznaczenia geograficzne) zgodnie z odpowiednimi zasadami i procedurami dotyczącymi Rady Stowarzyszenia.

2. Data stosowania ochrony jest datą przekazania drugiej Stronie wniosku o ochronę oznaczenia geograficznego, pod warunkiem że formalne wymogi takich wniosków zostały spełnione.

Artykuł 248

Związek pomiędzy oznaczeniami geograficznymi a znakami towarowymi

1. Prawodawstwo Stron zapewnia odrzucenie zgłoszenia o rejestrację znaku towarowego, który odpowiada jakiejkolwiek sytuacji wymienionej w art. 246 dla produktów podobnych (³⁶), jeżeli takiego zgłoszenia o rejestrację jest dokonano po dacie dokonania zgłoszenia o rejestrację oznaczenia geograficznego na danym terytorium (³⁷).

2. Podobnie Strony mogą, zgodnie ze swoim prawodawstwem krajowym lub regionalnym, określić powody odmowy ochrony oznaczeń geograficznych, włącznie z możliwością nie udzielenia ochrony oznaczeniu geograficznemu, jeżeli – w świetle renomy lub popularności znaku towarowego – ochrona mogłaby wprowadzić konsumenta w błąd co do prawdziwej tożsamości produktu.

3. Strony utrzymują środki prawne umożliwiające każdej mającej uzasadniony interes osobie fizycznej lub prawnej złożenie wniosku o uchylenie lub unieważnienie rejestracji znaku towarowego lub oznaczenia geograficznego wraz z podaniem powodów dotyczących takiego wniosku.

Artykuł 249

Prawo używania oznaczeń geograficznych

W przypadku gdy oznaczenie geograficzne jest chronione na podstawie niniejszej Umowy na terytorium Strony innej niż Strona pochodzenia, używanie takiej chronionej nazwy nie podlega jakiejkolwiek rejestracji użytkowników na terytorium danej Strony.

Artykuł 250

Rozstrzyganie sporów

Żadna ze Stron nie może odwołać się od ostatecznej decyzji wydanej przez właściwy organ krajowy lub regionalny w zakresie rejestracji lub ochrony oznaczenia geograficznego, na podstawie części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy. Wszelkie skargi dotyczące ochrony oznaczenia geograficznego są przedkładane istniejącym organom sądowym ustanowionym na mocy prawodawstwa krajowego lub regionalnego każdej ze Stron.

SEKCJA D

Wzory przemysłowe

Artykuł 251

Umowy międzynarodowe

Unia Europejska i republiki Strony AŚ dokładają wszelkich starań w celu przystąpienia do Porozumienia haskiego dotyczącego międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych (akt genewski, 1999 r.).

Artykuł 252

Wymogi dotyczące ochrony

1. Strony zapewniają ochronę niezależnie stworzonych wzorów, które są nowe (³⁸) lub oryginalne.

2. Wzór jest uważany za nowy jeżeli różni się znacząco od znanego wzoru lub kombinacji znanych cech wzoru.

3. Ochronę wzoru uzyskuje się przez rejestrację, na mocy której uprawniony nabywa prawa wyłączne zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu. Każda Strona może postanowić, że niezarejestrowane wzory udostępnione publicznie są przedmiotem praw wyłącznych jedynie gdy zakwestionowane użycie jest rezultatem powielenia wzoru chronionego.

Artykuł 253

Wyjątki

1. Strony mogą ustanowić ograniczone wyjątki od ochrony wzorów, pod warunkiem że takie wyjątki nie będą bezzasadnie sprzeczne z normalnym wykorzystaniem chronionych wzorów i nie będą bezzasadnie naruszały prawnie uzasadnionych interesów właściciela chronionego wzoru, biorąc także pod uwagę prawnie uzasadnione interesy osób trzecich.

2. Ochrona wzoru nie obejmuje wzorów podyktowanych głównie względami technicznymi lub funkcjonalnymi.

3. Wzór nie nadaje praw, jeżeli jest sprzeczny z porządkiem publicznym lub moralnością.

Artykuł 254

Przyznane prawa

1. Właściciel chronionego wzoru ma prawo zabronić osobom trzecim wytwarzania, sprzedawania lub przywozu, bez jego zgody, artykułów noszących lub zawierających wzór chroniony, gdy takie działania są podjęte w celach handlowych.

2. Ponadto Strony zapewniają skuteczną ochronę wzorom przemysłowym, aby zapobiec działaniom, które w sposób nieuzasadniony naruszają normalne wykorzystywanie wzoru lub są niezgodne z praktyką sprawiedliwego handlu, w sposób spójny z postanowieniami art. 10bis konwencji paryskiej.

Artykuł 255

Czas ochrony

1. Czas ochrony dostępnej na terytorium Strony UE i w republikach Strony AŚ wynosi co najmniej dziesięć lat. Każda Strona może wskazać, że właściciel tego prawa może przedłużyć czas ochrony na przynajmniej jeden okres pięcioletni, do maksymalnego czasu ochrony ustalonego w prawodawstwie każdej ze Stron.

2. Jeżeli Strona umożliwia ochronę wzorów niezarejestrowanych, taka ochrona wynosi przynajmniej trzy lata.

Artykuł 256

Nieważność lub odmowa rejestracji

1. Rejestracji wzoru można odmówić lub uznać ją za nieważną wyłącznie z uzasadnionych i istotnych powodów, które, z zastrzeżeniem prawodawstwa każdej Strony, mogą obejmować następujące sytuacje:

a) wzór nie odpowiada definicji zawartej w art. 252 ust.1;

b) na mocy decyzji sądu właścicielowi prawa nie przysługuje prawo do wzoru;

c) wzór koliduje z wcześniejszym wzorem, który został publicznie udostępniony po dacie dokonania zgłoszenia lub, jeżeli zastrzeżono pierwszeństwo, po dacie pierwszeństwa wzoru, i który chroniony jest od daty wcześniejszej niż wyżej wymieniona data poprzez zarejestrowany wzór lub poprzez dokonanie zgłoszenia takiego wzoru do rejestracji;

d) odróżniające oznaczenie jest użyte w kolejnych wzorach, a prawo zainteresowanej Strony dotyczące znaku przyznaje także właścicielowi tego oznaczenia prawo zakazania jego używania;

e) wzór stanowi nieuprawnione użycie dzieła chronionego przez prawo autorskie zainteresowanej Strony;

f) wzór stanowi niewłaściwe używanie jednego z przedmiotów wymienionych w art. 6ter konwencji paryskiej lub odznak, godeł i herbów innych niż wymienione w art. 6ter i które są przedmiotem szczególnego interesu publicznego Strony;

g) ujawnienie wzoru przemysłowego jest sprzeczne z porządkiem publicznym lub moralnością.

2. Strona może wskazać, jako alternatywę dla stwierdzenia nieważności, że używanie wzoru, którego dotyczą powody opisane w ust. 1, może być ograniczone.

Artykuł 257

Związek z prawem autorskim

Wzór chroniony prawem z rejestracji wzoru, zarejestrowany na terytorium Strony zgodnie z niniejszą sekcją, korzysta również z ochrony przewidzianej przez prawo autorskie tej Strony od dnia stworzenia wzoru lub jego utrwalenia w dowolnej formie.

SEKCJA E

Patenty

Artykuł 258

Umowy międzynarodowe

1. Strony przestrzegają postanowień Traktatu budapeszteńskiego o międzynarodowym uznawaniu depozytu drobnoustrojów dla celów postępowania patentowego (1977 r., zmieniony w 1980 r.).

2. Unia Europejska dokłada możliwych starań, by spełnić wymogi Traktatu o prawie patentowym (Genewa, 2000 r.); a republiki Strony AŚ dokładają możliwych starań, by ratyfikować wyżej wymieniony traktat lub przystąpić do niego.

SEKCJA F

Odmiany roślin

Artykuł 259

Odmiany roślin

1. Strony zapewniają ochronę dla odmian roślin albo poprzez patenty albo poprzez skuteczny system ochrony sui generis, lub jakimkolwiek połączeniem obu systemów.

2. Strony uznają, że nie ma sprzeczności między ochroną odmian roślin, a zdolnością Strony do ochrony i zachowania jej zasobów genetycznych.

3. Strony mają prawo wprowadzić wyjątki od praw wyłącznych przyznanych hodowcom roślin, aby umożliwić rolnikom zabezpieczenie, używanie i wymianę chronionego materiału siewnego z zapasów albo materiału rozmnożeniowego.

ROZDZIAŁ 3

Egzekwowanie praw własności intelektualnej

Artykuł 260

Zobowiązania ogólne

1. Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z porozumienia TRIPS, a w szczególności z jego części III, oraz wprowadzają środki, procedury oraz środki zaradcze konieczne dla zapewnienia egzekwowania praw własności intelektualnej.

Wymienione środki, procedury i środki zaradcze są sprawiedliwe, proporcjonalne i słuszne oraz nie są nadmiernie skomplikowane lub kosztowne, ani też nie pociągają za sobą nierozsądnych ograniczeń czasowych lub nieuzasadnionych opóźnień (³⁹).

2. Te środki i środki zaradcze muszą być skuteczne i odstraszające oraz być stosowane w sposób umożliwiający uniknięcie tworzenia przeszkód dla legalnego handlu oraz zapewnienie ochrony przed ich nadużywaniem.

Artykuł 261

Podmioty uprawnione

Strony uznają za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, wszczęcia procedur i występowania o zastosowanie środków zaradczych, o których mowa w niniejszej sekcji oraz w części III porozumienia TRIPS, następujące osoby:

a) posiadaczy praw własności intelektualnej zgodnie z obowiązującym prawem oraz

b) federacje i stowarzyszenia, a także wyłącznych i innych należycie uprawnionych licencjobiorców, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące prawo i zgodnie z nim. Termin „licencjobiorca” obejmuje licencjobiorcę przynajmniej jednego wyłącznego prawa własności intelektualnej zawartego w danej własności intelektualnej.

Artykuł 262

Dowody

W przypadku gdy posiadacz prawa przedstawił możliwe do pozyskania dowody uzasadniające zarzut, że jego prawo własności intelektualnej zostało naruszone na skalę handlową, oraz wskazał dowody potwierdzające ten zarzut, które znajdują się pod kontrolą strony przeciwnej, Strony podejmują wszelkie konieczne działania, aby umożliwić właściwym organom sądowym nakazanie na wniosek, w stosownych przypadkach i jeżeli tak stanowi obowiązujące prawo, przedstawienia takich dowodów przez stronę przeciwną, pod warunkiem zapewnienia ochrony informacji poufnych.

Artykuł 263

Środki zabezpieczenia dowodów

Na wniosek podmiotu, który przedstawił możliwy do pozyskania dowód uzasadniający zarzut, że jego prawo własności intelektualnej zostało lub zostanie naruszone, właściwe organy sądowe mogą nakazać zastosowanie natychmiastowych i skutecznych środków tymczasowych w celu zabezpieczenia odpowiednich dowodów dotyczących domniemanego naruszenia, z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych. Środki te mogą obejmować szczegółowy opis, z pobraniem próbek lub bez pobrania, lub zajęcie fizyczne towarów naruszających prawo, a w stosownych przypadkach, materiałów i narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji tych towarów oraz związanych z nimi dokumentów. W uzasadnionych przypadkach wymienione środki można wprowadzić bez wysłuchania drugiej strony, w szczególności gdy jakiekolwiek opóźnienie może spowodować dla posiadacza praw szkodę nie do naprawienia lub gdy istnieje wyraźne ryzyko, że dowody zostaną zniszczone.

Artykuł 264

Prawo do informacji

Strony mogą postanowić, że organy sądowe mają prawo, jeżeli nie będzie to nieproporcjonalne do wagi naruszenia, nakazać sprawcy naruszenia, aby poinformował posiadacza praw o tożsamości osób trzecich związanych z produkcją i dystrybucją towarów lub usług stanowiących naruszenie oraz o ich kanałach dystrybucji.

Artykuł 265

Środki tymczasowe i środki zapobiegawcze

1. Każda Strona przyznaje swoim organom sądowym prawo do wprowadzania środków tymczasowych i środków zapobiegawczych oraz do natychmiastowego ich zastosowania, aby zapobiec ewentualnym naruszeniom praw własności lub zabronić kontynuacji domniemanych naruszeń. Takie środki mogą zostać nakazane na wniosek posiadacza prawa bez wysłuchania drugiej strony lub po wysłuchaniu pozwanego, zgodnie z przepisami dotyczącymi postępowania sądowego każdej Strony.

2. Każda Strona przyznaje swoim organom sądowym prawo do wymagania od powoda, aby dostarczył każdy możliwy do pozyskania dowód, by wspomniane organy mogły przekonać się w wystarczającym stopniu, że prawo powoda zostało naruszone lub że grozi mu takie naruszenie, a także, aby wniósł odpowiednią kaucję lub dokonał innego równoważnego zabezpieczenia wystarczającego dla ochrony pozwanego i zapobieżenia nadużyciu; nie może to nadmiernie zniechęcać do korzystania z takich procedur

Artykuł 266

Środki naprawcze

1. Każda Strona postanawia, że:

a) jej organy sądowe mogą nakazać, na żądanie wnioskodawcy i bez uszczerbku dla odszkodowania należnego posiadaczowi prawa z powodu naruszenia, zniszczenie towarów, będących towarami pirackimi lub podrobionymi, lub zastosować inne środki w celu ostatecznego wycofania tych towarów z obrotu handlowego;

b) jej organy sądowe mogą nakazać w stosownych przypadkach, by materiały i narzędzia głównie użyte do produkcji lub wytworzenia takich towarów pirackich lub podrobionych, zostały, bez żadnej rekompensaty, zniszczone lub w wyjątkowych okolicznościach wycofane z obrotu handlowego, w sposób minimalizujący ryzyko dalszych naruszeń. Przy rozpatrywaniu wniosków o zastosowanie takich środków naprawczych ograny sądowe Strony mogą uwzględnić m.in. wagę naruszenia oraz interesy osób trzecich będących właścicielami, posiadaczami lub mających zabezpieczone lub wynikające z umów interesy.

2. Każda Strona może postanowić, że darowizna o charakterze charytatywnym dotycząca podrobionych towarów oznaczonych znakiem towarowym oraz towarów naruszających prawa autorskie i prawa pokrewne, jeżeli umożliwia ją prawo krajowe, nie zostanie nakazana przez organy sądowe bez zgody posiadacza prawa, lub że takie towary mogą być przedmiotem darowizny o charakterze charytatywnym tylko pod pewnymi warunkami, które mogą zostać ustalone zgodnie z prawodawstwem krajowym. W żadnym przypadku zwykłe usunięcie znaku towarowego umieszczonego niezgodnie z prawem nie wystarcza, by dopuścić do obrotu handlowego towary, z wyjątkiem przypadków określonych w prawodawstwie krajowym i innych międzynarodowych zobowiązaniach.

3. Przy rozpatrywaniu wniosków o środki naprawcze Strony mogą umożliwić swoim organom sądowym uwzględnienie m.in. wagi naruszenia oraz interesów osób trzecich będących właścicielami, posiadaczami lub mających zabezpieczone lub wynikające z umów interesy.

4. Organy sądowe zarządzają wykonanie tych środków na koszt sprawcy naruszenia, chyba że wystąpiły wyjątkowe okoliczności.

5. Zgodnie z prawodawstwem krajowym Strony mogą przewidzieć inne środki naprawcze dotyczące towarów będących towarami pirackimi lub podrobionymi oraz w odniesieniu do materiałów i narzędzi głównie wykorzystanych w tworzeniu lub produkcji takich towarów.

Artykuł 267

Odszkodowania

Organy sądowe mają prawo nakazać sprawcy naruszenia, aby zapłacił posiadaczowi praw odszkodowanie, odpowiednie dla wyrównania szkody, jakiej uprawniony doznał z powodu naruszenia jego praw własności intelektualnej przez sprawcę naruszenia, który wiedział lub miał wystarczające podstawy, by wiedzieć, że zajmuje się działalnością powodującą naruszenie. W uzasadnionych przypadkach Strony mogą upoważnić organy sądowe do wydania nakazu zwrotu zysków lub zapłaty z góry ustalonego odszkodowania, nawet jeśli sprawca naruszenia nie wiedział lub nie miał wystarczających podstaw, by wiedzieć, że zajmuje się działalnością powodującą naruszenie.

Artykuł 268

Koszy sądowe

Strony zapewniają, by, co do zasady, strona przegrywająca pokrywała uzasadnione i proporcjonalne koszty sądowe oraz inne wydatki poniesione przez stronę wygrywającą, chyba że słuszny jest inny podział kosztów, zgodnie z prawodawstwem krajowym.

Artykuł 269

Publikacja orzeczeń sądowych

Strony mogą postanowić, by w ramach procedury sądowej wszczętej w związku z naruszeniem prawa własności intelektualnej organy sądowe mogły, na żądanie wnioskodawcy, a na koszt sprawcy naruszenia, nakazać właściwe środki w celu upowszechnienia informacji dotyczącej orzeczenia, łącznie z wywieszeniem i opublikowaniem orzeczenia w całości lub w części. Strony mogą zapewnić inne dodatkowe środki w zakresie publikacji, które są właściwe w szczególnych warunkach, łącznie z publicznym obwieszczeniem.

Artykuł 270

Domniemanie własności

Do celów stosowania środków, procedur i środków zaradczych przewidzianych w niniejszym tytule, umieszczenie nazwiska posiadacza praw autorskich i praw pokrewnych na utworze w sposób zwyczajowo przyjęty wystarcza, w przypadku braku dowodu przeciwnego, do uznania go za posiadacza praw autorskich i pokrewnych i w konsekwencji uprawnia go do wszczynania postępowania w sprawie naruszenia.

Artykuł 271

Sankcje karne

Strony ustanawiają procedury karne i sankcje, które będą stosowane przynajmniej w przypadkach umyślnego podrabiania znaku towarowego lub piractwa praw autorskich, dokonanego na skalę handlową. Dostępne środki zaradcze muszą obejmować pozbawienie wolności lub kary pieniężne wystarczające do odstraszenia od popełnienia naruszenia zgodnie z wymiarem kar stosowanych za przestępstwa o odpowiadającym im ciężarze. W stosownych przypadkach, dostępne środki zaradcze muszą obejmować także konfiskatę, przepadek i zniszczenie towarów stanowiących naruszenie oraz wszelkich materiałów i narzędzi, które były głównie stosowane dla popełnienia przestępstwa. Strony mogą ustanowić procedury karne i sankcje mające zastosowane w innych przypadkach naruszania praw własności intelektualnej, w szczególności jeżeli naruszenia dokonywane są umyślnie i na skalę handlową.

Artykuł 272

Ograniczenia odpowiedzialności usługodawców

Strony uzgadniają, że utrzymają rodzaje ograniczeń odpowiedzialności usługodawców, które istnieją obecnie w ich odpowiednich prawodawstwach, w szczególności:

a) w odniesieniu do Strony UE: ograniczenia przewidziane w dyrektywie 2000/31/WE o handlu elektronicznym;

b) w odniesieniu do republik Strony AŚ: ograniczenia przyjęte w celu przestrzegania ich zobowiązań międzynarodowych.

Strona może opóźnić wykonanie postanowień niniejszego artykułu przez okres nie dłuższy niż trzy lata, począwszy od daty wejścia w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 273

Środki graniczne

1. Strony uznają znaczenie koordynacji w kwestiach celnych i z tego względu zobowiązują się do wspierania egzekwowania prawa celnego w odniesieniu do podrobionych znaków towarowych i pirackich towarów naruszających prawa autorskie, a konkretnie do wymiany informacji i koordynacji pomiędzy swoimi administracjami celnymi.

2. Jeżeli w niniejszym rozdziale nie postanowiono inaczej, Strony wprowadzają procedury umożliwiające posiadaczowi prawa, który ma uzasadnione powody do podejrzewać, że ma miejsce przywóz, wywóz, powrotny wywóz, wprowadzenie na obszar celny albo jego opuszczenie, poddanie procedurze zawieszającej albo umieszczenie w strefie wolnocłowej lub składzie wolnocłowym towarów naruszających znaki towarowe lub prawo autorskie, złożenie do właściwych organów administracyjnych lub sądowych pisemnego wniosku o zawieszenie przez organy celne dopuszczenia takich towarów do swobodnego obrotu lub ich zatrzymanie. Uznaje się, że nie ma obowiązku stosowania takich procedur do przywozu towarów wprowadzonych na rynek innego państwa przez posiadacza prawa lub za jego zgodą.

3. Wszelkie prawa lub obowiązki ustanowione w sekcji 4 porozumienia TRIPS dotyczącej importera stosuje się także do eksportera lub do posiadacza towarów.

4. Każda Strona zapewnia, by jej właściwe organy mogły wprowadzić środki graniczne z urzędu w przypadku przywozu, wywozu lub tranzytu.

ROZDZIAŁ 4

Postanowienia instytucjonalne

Artykuł 274

Podkomitet ds. Własności Intelektualnej

1. Strony ustanawiają niniejszym Podkomitet ds. Własności Intelektualnej, zgodnie z art. 348 i załącznikiem XXI (Podkomitety), w celu kontroli i oceny wdrażania postanowień art. 231 oraz rozdziału 2 sekcja C (Oznaczenia geograficzne) niniejszego tytułu.

2. Funkcje Podkomitetu obejmują:

a) przedstawianie zaleceń Komitetowi Stowarzyszenia do zatwierdzenia przez Radę Stowarzyszenia w sprawie zmian wykazu oznaczeń geograficznych w załączniku XVIII (Chronione oznaczenia geograficzne);

b) wymianę informacji na temat oznaczeń geograficznych w celu rozważenia ich ochrony zgodnie z niniejszą Umową, a także na temat oznaczeń geograficznych, które przestają być chronione w ich państwach pochodzenia;

c) promowanie transferu technologii ze Strony UE do republik Strony AŚ;

d) określanie obszarów priorytetowych, w których inicjatywy są ukierunkowane na dziedziny transferu technologii, badań i rozwoju oraz tworzenia kapitału ludzkiego;

e) utrzymywanie spisu lub rejestru realizowanych programów, działań lub inicjatyw w dziedzinie własności intelektualnej ze szczególnym naciskiem na transfer technologii;

f) przedstawianie właściwych zaleceń Komitetowi Stowarzyszenia w zakresie spraw należących do jego kompetencji oraz

g) wszelkie inne zadania zlecone przez Komitet Stowarzyszenia.

Artykuł 275

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie własności intelektualnej

Strony uzgadniają, że sprzyjanie wzajemnej współpracy i inicjatywom pomocy technicznej w kwestiach odnoszących się do niniejszego tytułu leży w ich wspólnym interesie. Mając to na uwadze, Strony określiły szereg działań w zakresie współpracy, które są wymienione w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 55 niniejszej Umowy.

Artykuł 276

Postanowienia końcowe

1. Panama może opóźnić wykonanie postanowień art. 233 lit. c) i d); art. 234; art. 238 lit. b); art. 240; art. 252 ust. 1 i 2; art. 255 ust. 2; art. 256; art. 258 ust. 1; art. 259; art. 266 ust 4 i art. 271, przez okres nie dłuższy niż dwa lata, począwszy od daty wejścia w życie niniejszej Umowy.

2. Panama przystąpi do Układu o współpracy patentowej (Waszyngton, 1970 r., ostatnio zmienionego w 2001 r.) w okresie nieprzekraczającym dwóch lat, począwszy od daty wejścia w życie niniejszej Umowy.

TYTUŁ VII

HANDEL I KONKURENCJA

Artykuł 277

Definicje

Na użytek niniejszego tytułu:

1) „Prawo konkurencji” oznacza:

a) w przypadku Strony UE, art. 101, 102 i 106 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw oraz odnoszące się do nich przepisy wykonawcze wraz ze zmianami;

b) w przypadku Strony AŚ, przepisy Ameryki Środkowej dotyczące konkurencji (zwane dalej „Przepisami”) które są przyjmowane zgodnie z art. 25 Protocolo al Tratado General de Integración Económica Centroamericana (Protocolo de Guatemala) oraz art. 21 Convenio Marco para el Establecimiento de la Unión Aduanera Centroamericana (Gwatemala, 2007 r.);

c) do czasu przyjęcia tych Przepisów zgodnie z art. 279, „prawo konkurencji” oznacza krajowe przepisy o konkurencji każdej z republik Strony AŚ przyjęte lub utrzymane zgodnie z art. 279; oraz

d) wszelkie zmiany, jakim mogą podlegać wyżej wymienione akty po wejściu w życie niniejszej Umowy.

2) „Organy ds. konkurencji” oznaczają:

a) w przypadku Strony UE – Komisję Europejską;

b) w przypadku Strony AŚ – Organ ds. konkurencji Ameryki Środkowej, który zostanie ustanowiony i wskazany przez Stronę AŚ w jej przepisach dotyczących konkurencji oraz

c) do czasu ustanowienia i rozpoczęcia funkcjonowania Organu ds. konkurencji Ameryki Środkowej zgodnie z art. 279, „organ ds. konkurencji” oznacza krajowe organy ds. konkurencji każdej z republik Strony AŚ.

Artykuł 278

Zasady

1. Strony uznają znaczenie wolnej i niezakłóconej konkurencji w swoich stosunkach handlowych. Strony potwierdzają, że antykonkurencyjne praktyki mogą zakłócać właściwe funkcjonowanie rynków i osłabiać korzyści płynące z liberalizacji handlu.

2. Dlatego Strony uzgadniają, że niżej wymienione praktyki są niezgodne z niniejszą Umową w zakresie, w jakim mogą wpływać na handel między Stronami:

a) wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, decyzje związków przedsiębiorstw i praktyki uzgodnione między przedsiębiorstwami, które mają na celu, lub których skutkiem jest zapobieganie, ograniczanie lub zakłócanie konkurencji (⁴⁰) jak określono w odpowiednich przepisach o konkurencji Stron;

b) nadużywanie przez przynajmniej jedno przedsiębiorstwo pozycji dominującej lub znaczącej siły rynkowej lub istotnego udziału w rynku, jak określono w odpowiednich przepisach o konkurencji Stron oraz

c) koncentracje przedsiębiorstw, które znacząco ograniczają skuteczną konkurencję, jak określono w odpowiednich przepisach o konkurencji Stron.

Artykuł 279

Wprowadzenie w życie

1. Strony przyjmują lub utrzymują kompleksowe przepisy o konkurencji, które służą skutecznemu zaradzeniu praktykom antykonkurencyjnym określonym w art. 278 ust. 2 lit. a) do c). Strony ustanawiają lub utrzymują organy ds. konkurencji wyznaczone i odpowiednio wyposażone w celu przejrzystego i skutecznego wprowadzenia w życie przepisów o konkurencji.

2. Jeżeli w momencie wejścia w życie niniejszej Umowy, jakakolwiek Strona nie przyjęła jeszcze prawa konkurencji określonego w art. 277 ust. 1 lit. a) lub b) albo nie wyznaczyła organu ds. konkurencji określonego w art. 277 ust. 2 lit. a) lub b), dokonuje tego w okresie siedmiu lat. Po upływie tego okresu przejściowego terminy „prawo konkurencji” i „organ ds. konkurencji” określone w niniejszym tytule oznaczają wyłącznie terminy zdefiniowane w art. 277 ust. 1 lit. a) i art. 277 ust. 1 lit. b) oraz art. 277 ust. 2 lit. a) i art. 277 ust. 2 lit. b).

3. Jeżeli w momencie wejścia w życie niniejszej Umowy, republika Strony AŚ nie przyjęła jeszcze prawa konkurencji określonego w art. 277 ust. 1 lit. c) albo nie wyznaczyła organu ds. konkurencji określonego w art. 277 ust. 2 lit. c), dokonuje tego w okresie trzech lat.

4. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie ma wpływu na kompetencje przyznane przez Strony ich odpowiednim regionalnym i krajowym organom w celu skutecznego i spójnego stosowania ich odpowiedniego prawa konkurencji.

Artykuł 280

Przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa mające prawa specjalne lub wyłączne, w tym monopole

1. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie uniemożliwia republice Strony AŚ lub państwu członkowskiemu Unii Europejskiej wyznaczania lub utrzymywania przedsiębiorstw publicznych, przedsiębiorstw mających prawa specjalne lub wyłączne lub monopoli zgodnie z ich odpowiednim prawodawstwem krajowym.

2. Podmioty wymienione w powyższym ust. 1 podlegają prawu konkurencji w zakresie w jakim stosowanie prawa konkurencji nie utrudnia realizacji, pod względem prawnym lub faktycznym, szczególnych zadań, jakie powierzyły im republika Strony AŚ lub państwo członkowskie Strony UE.

3. Strony zapewnia, by od daty wejścia w życie niniejszej Umowy podmioty te nie stosowały dyskryminacji (⁴¹) w zakresie warunków zakupu lub sprzedaży towarów lub usług ani między osobami fizycznymi lub prawnymi ani między Stronami ani między towarami pochodzącymi z którejkolwiek ze Stron.

4. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie ma wpływu na prawa i obowiązki Stron wynikające z części IV tytuł V (Zamówienia publiczne) niniejszej Umowy.

Artykuł 281

Wymiana informacji niemających charakteru poufnego oraz współpraca związana z egzekwowaniem przepisów

1. W celu ułatwienia skutecznego stosowania swoich odnośnych praw konkurencji organy ds. konkurencji mogą wymieniać między sobą informacje niemające charakteru poufnego.

2. Organ ds. konkurencji Strony może zwrócić się o współpracę do organu ds. konkurencji drugiej Strony w zakresie egzekwowania prawa. Współpraca ta nie stanowi przeszkody dla podejmowania niezależnych decyzji przez Strony.

3. Żadna ze Stron nie jest zobowiązana do przekazywania informacji drugiej Stronie. W przypadku gdy Strona podejmuje decyzję o przekazaniu informacji, taka Strona może nie ujawniać informacji, jeżeli przekazanie takich informacji jest zakazane na mocy przepisów ustawowych i wykonawczych Strony posiadającej informacje lub jeżeli byłoby to niezgodne z jej interesem. Strona może wymagać, aby informacje przekazane na mocy niniejszego artykułu były wykorzystywane z zastrzeżeniem warunków w nim określonych.

Artykuł 282

Współpraca i pomoc techniczna

Strony uzgadniają, że sprzyjanie inicjatywom pomocy technicznej w kwestiach odnoszących się do polityki konkurencji i egzekwowania prawa leży w ich wspólnym interesie. Tego rodzaju współpraca została omówiona w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 52 niniejszej Umowy.

Artykuł 283

Rozstrzyganie sporów

Strony nie odwołują się do procedur rozstrzygania sporów na podstawie postanowień części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy w kwestiach wynikających z niniejszego tytułu.

TYTUŁ VIII

HANDEL I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

Artykuł 284

Kontekst i cele

1. Strony odwołują się do Agendy 21 w sprawie środowiska i rozwoju z 1992 r., do Planu realizacji postanowień w sprawie zrównoważonego rozwoju przyjętego w Johannesburgu w 2002 r. oraz do Deklaracji ministerialnej z 2006 r. przyjętej przez Radę Społeczno-Gospodarczą ONZ ds. Pełnego Zatrudnienia i Godnej Pracy. Strony potwierdzają swoje zobowiązania w zakresie promowania rozwoju handlu międzynarodowego z uwzględnieniem celów zrównoważonego rozwoju i podejmą wszelkie wysiłki, aby zapewnić włączenie tych celów i ich odzwierciedlenie na wszystkich poziomach swoich stosunków handlowych. W związku z powyższym Strony uznają znaczenie uwzględnienia najlepszego interesu gospodarczego, społecznego i środowiskowego zarówno swoich obecnych społeczeństw, jak i przyszłych pokoleń.

2. Strony potwierdzają swoje zobowiązania w zakresie osiągania zrównoważonego rozwoju, którego podstawy – rozwój gospodarczy, społeczny oraz ochrona środowiska – są współzależnymi i wzajemnie się uzupełniającymi elementami. Strony podkreślają korzyści wynikające z uznania związanych z handlem kwestii społecznych i środowiskowych, jako części globalnego podejścia do handlu i zrównoważonego rozwoju.

3. Strony zgadzają się, że niniejszy tytuł obejmuje współpracę opartą na wspólnych wartościach i interesach, z uwzględnieniem różnic w poziomach rozwoju Stron, a także z poszanowaniem obecnych i przyszłych potrzeb oraz celów.

4. Strony nie odwołują się do procedur rozstrzygania sporów na podstawie tytułu X (Rozstrzyganie sporów) części IV niniejszej Umowy oraz do mechanizmu mediacji dla środków pozataryfowych na podstawie części IV tytuł XI (Mechanizm mediacji dla środków pozataryfowych) niniejszej Umowy w kwestiach wynikających z niniejszego tytułu.

Artykuł 285

Prawo do regulacji oraz poziomy ochrony

1. Strony potwierdzają poszanowanie swoich konstytucji (⁴²) oraz zawartych w nich uprawnień do przyjmowania przepisów w celu określania własnych priorytetów w zakresie zrównoważonego rozwoju, do tworzenia własnych poziomów krajowej ochrony środowiska i społecznej oraz do przyjmowania lub zmieniania odpowiednich przepisów i polityki.

2. Każda Strona dokłada starań, by jej przepisy i polityka zapewniały i promowały wysoki poziom ochrony środowiska i pracy odpowiadający warunkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym danej Strony oraz spójny z uznanymi w skali międzynarodowej standardami i porozumieniami określonymi w art. 286 i 287, których jest sygnatariuszem; każda Strona dokłada także starań, by usprawnić wymienione rodzaje przepisów i polityki, pod warunkiem że nie są one stosowane w sposób, który stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między Stronami lub ukryte ograniczenia w handlu międzynarodowym.

Artykuł 286

Wielostronne normy i porozumienia dotyczące pracy

1. Odwołując się do Deklaracji ministerialnej z 2006 r. przyjętej przez Radę Społeczno-Gospodarczą ONZ ds. Pełnego Zatrudnienia i Godnej Pracy, Strony uznają pełne i wydajne zatrudnienie oraz godną pracą dla wszystkich, obejmujące ochronę społeczną, podstawowe zasady i prawa w pracy oraz dialog społeczny, jako kluczowe elementy zrównoważonego wzrostu dla wszystkich państw, a zatem jako priorytetowy cel międzynarodowej współpracy. W tym kontekście Strony potwierdzają wolę wspierania rozwoju polityki makroekonomicznej na rzecz pełnego i wydajnego zatrudnienia oraz godnej pracy dla wszystkich – mężczyzn, kobiet i młodzieży – w pełnym poszanowaniu dla podstawowych zasad i praw w pracy w warunkach sprawiedliwości, równości, bezpieczeństwa i godności.

Zgodnie ze swoimi obowiązkami jako członkowie MOP Strony potwierdzają swoje zobowiązania do poszanowania, promowania i realizacji w dobrej wierze oraz zgodnie z konstytucją MOP, zasad dotyczących podstawowych praw, które są objęte podstawowymi konwencjami MOP, w szczególności:

a) wolności zrzeszania się oraz skutecznego uznawania prawa do rokowań zbiorowych;

b) eliminacji wszystkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej;

c) skutecznej likwidacji pracy dzieci; oraz

d) likwidacji dyskryminacji w obszarze zatrudnienia i wykonywania zawodu.

2. Strony potwierdzają zobowiązanie do skutecznego wdrażania w swoich przepisach ustawowych i praktykach podstawowych konwencji MOP zawartych w Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej Podstawowych Zasad i Praw w Pracy z 1998 r., które są następujące:

a) konwencja nr 138 dotycząca najniższego wieku dopuszczenia do zatrudnienia;

b) konwencja nr 182 dotycząca zakazu i natychmiastowych działań na rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci;

c) konwencja nr 105 dotycząca zniesienia pracy przymusowej;

d) konwencja nr 29 dotycząca pracy przymusowej lub obowiązkowej;

e) konwencja nr 100 dotycząca jednakowego wynagrodzenia dla pracujących mężczyzn i kobiet za pracę jednakowej wartości;

f) konwencja nr 111 dotycząca dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i wykonywania zawodu;

g) konwencja nr 87 dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych; oraz

h) konwencja nr 98 dotycząca stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych.

3. Strony wymieniają informacje na temat stanu i postępu ratyfikacji innych konwencji MOP.

4. Strony podkreślają, że normy pracy nie powinny być przywoływane lub w inny sposób wykorzystywane do protekcjonistycznych celów handlowych oraz że przewaga komparatywna którejkolwiek Strony nie powinna być kwestionowana.

5. W razie potrzeby Strony zobowiązują się do prowadzenia konsultacji i współpracy w związanych z handlem kwestiach dotyczących pracy będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Artykuł 287

Wielostronne normy i porozumienia dotyczące środowiska

1. Strony uznają znaczenie międzynarodowego zarządzania i porozumień w zakresie środowiska jako odpowiedzi na globalne lub regionalne problemy związane ze środowiskiem oraz podkreślają potrzebę wzmocnienia zdolności do wzajemnego wspierania się handlu i środowiska. W razie potrzeby Strony zobowiązują się do prowadzenia konsultacji i współpracy w związanych z handlem kwestiach dotyczących środowiska będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

2. Strony potwierdzają zobowiązanie do skutecznego wdrażania w swoich przepisach ustawowych oraz praktykach następujących wielostronnych porozumień dotyczących środowiska, których są sygnatariuszami:

a) Protokół montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową;

b) Konwencja bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych;

c) Konwencja sztokholmska w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych

d) Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (zwana dalej „CITES”);

e) Konwencji o różnorodności biologicznej;

f) Protokół kartageński o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji o różnorodności biologicznej; oraz

g) Protokół z Kioto do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (⁴³).

3. Strony podejmują się zapewnienia ratyfikacji, do momentu wejścia w życie niniejszej Umowy, zmiany do art. XXI CITES, przyjętej w Gaborone (Botswana) w dniu 30 kwietnia 1983 r.

4. Strony zobowiązują się także, w stopniu w jakim nie zostało to dotychczas zrealizowane, do ratyfikowania i skutecznego wdrożenia, najpóźniej do momentu wejścia w życie niniejszej Umowy, konwencji rotterdamskiej w sprawie procedury zgody po uprzednim poinformowaniu w międzynarodowym handlu niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami.

5. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie jest interpretowane jako zakazujące wprowadzania lub stosowania przez jakąkolwiek Stronę środków służących wdrożeniu porozumień wymienionych w niniejszym artykule, pod warunkiem, że środki te nie są stosowane w sposób służący arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji pomiędzy państwami, w których obowiązują te same warunki, ani ukrytego ograniczenia handlu towarami.

Artykuł 288

Handel sprzyjający zrównoważonemu rozwojowi

1. Strony potwierdzają, że handel powinien pobudzać zrównoważony rozwój we wszystkich jego wymiarach. W tym kontekście Strony uznają wartość współpracy międzynarodowej we wspieraniu wysiłków zmierzających ku tworzeniu systemów handlu i praktyk handlowych sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi oraz zgadzają się współpracować w ramach art. 288, 289 i 290 w celu zacieśniania współpracy, w stosownych przypadkach.

2. Strony dokładają wszelkich starań, by:

a) rozważyć te sytuacje, w których zniesienie lub zmniejszenie przeszkód w handlu przyniosłoby korzyści handlowi i zrównoważonemu rozwojowi, z uwzględnieniem w szczególności wzajemnych powiązań między środkami ochrony środowiska a dostępem do rynku;

b) ułatwiać i wspierać handel i bezpośrednie inwestycje zagraniczne w przyjazne dla środowiska technologie i usługi, produkty i usługi korzystające z energii odnawialnej i energooszczędne, w tym poprzez usuwanie związanych z nimi barier pozataryfowych;

c) ułatwiać i wspierać handel produktami, które sprzyjają zrównoważonemu rozwojowi, w tym produktami, które objęte są programami takimi jak sprawiedliwy i etyczny handel, oznakowanie ekologiczne, produkcja ekologiczna, włącznie z programami, z którymi związana jest społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw i rozliczalność oraz

d) ułatwiać i wspierać tworzenie praktyk i programów mających na celu zwiększenie odpowiednich korzyści gospodarczych płynących z ochrony i zrównoważonego użytkowania środowiska, takich jak turystyka ekologiczna.

Artykuł 289

Handel produktami leśnymi

W celu promowania zrównoważonego zarządzania zasobami leśnymi Strony zobowiązują się do współpracy w celu poprawy egzekwowania prawa i zarządzania w dziedzinie leśnictwa oraz wspierania handlu legalnymi i pozyskiwanymi w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju produktami leśnymi, poprzez działania, które mogą obejmować następujące praktyki: skuteczne wykorzystanie CITES w odniesieniu do zagrożonych gatunków drzew; systemy certyfikacji dotyczące produktów leśnych pozyskiwanych w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju; regionalne lub dwustronne dobrowolne umowy o partnerstwie w zakresie egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa („FLEGT”).

Artykuł 290

Handel produktami rybnymi

1. Strony uznają potrzebę promowania zrównoważonego zarządzania rybołówstwem, aby przyczynić się do ochrony zasobów rybnych oraz zrównoważonego handlu zasobami rybnymi.

2. W tym celu Strony zobowiązują się do:

a) przystąpienia oraz skutecznego wdrożenia zasad Umowy w sprawie wykonania postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z dnia 10 grudnia 1982 r., odnoszących się do ochrony i zarządzania zasobami rybnymi międzystrefowymi i zasobami rybnymi masowo migrującymi, w odniesieniu do: zrównoważonego wykorzystania, ochrony i zarządzania międzystrefowymi zasobami rybnymi i gatunkami ryb masowo migrujących; międzynarodowej współpracy między państwami; wspierania ekspertyzy i badań naukowych; wdrożenia skutecznych środków monitoringu, kontroli i inspekcji oraz obowiązków państw bandery i portu, włącznie z przestrzeganiem i egzekwowaniem prawa;

b) współpracy, w tym z regionalnymi organizacjami ds. rybołówstwa oraz w ich ramach, aby zapobiec nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym („ NNN”) połowom, poprzez m.in. wprowadzenie skutecznych działań służących wdrożeniu systemów kontroli i inspekcji w celu zapewnienia pełnej zgodności ze środkami ochrony;

c) wymiany naukowych i niepoufnych danych handlowych, wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk w dziedzinie zrównoważonego zarządzania rybołówstwem oraz, w ujęciu bardziej ogólnym, promowania zrównoważonego podejście do rybołówstwa.

3. Strony zgadzają się wprowadzić, w stopniu w jakim nie zostało to dotychczas zrealizowane, środki dotyczące państw portu, zgodnie z porozumieniem Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Żywności i Rolnictwa o środkach stosowanych przez państwo portu w celu zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania, aby wdrożyć systemy kontroli i inspekcji, a także inicjatywy i obowiązki dotyczące sprawnego i zrównoważonego zarządzania rybołówstwem i środowiskiem przybrzeżnym w długim okresie.

Artykuł 291

Utrzymywanie poziomów ochrony

1. Strony uzgadniają, że niewłaściwe jest pobudzanie handlu lub inwestycji poprzez obniżanie poziomów ochrony przewidzianych w przepisach krajowych dotyczących środowiska i pracy.

2. Strona nie może nie stosować lub uchylać się od stosowania albo zachęcać do niestosowania lub do uchylania się od stosowania swoich przepisów z zakresu środowiska i pracy w sposób wpływający na handel lub jako zachętę do ustanowienia, pozyskania, rozszerzenia lub utrzymania inwestycji lub działalności inwestora na swoim terytorium.

3. Strona nie uchyla się od skutecznego egzekwowania swoich przepisów w zakresie środowiska i pracy, w sposób, który może mieć wpływ na handel lub inwestycje między Stronami.

4. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie będzie interpretowane jako upoważnienie władz Strony do podjęcia działań w kierunku egzekwowania przepisów na terytorium drugiej Strony.

Artykuł 292

Informacje naukowe

Przygotowując i wdrażając środki mające na celu ochronę środowiska lub bezpieczeństwa i higieny pracy, Strony uznają znaczenie uwzględniania informacji naukowych i technicznych oraz odpowiednich międzynarodowych norm, wytycznych lub zaleceń, przyjmując jednocześnie do wiadomości, że w przypadku gdy występuje groźba poważnej i nieodwracalnej szkody, brak pewności naukowej nie może być wykorzystywany jako powód do odroczenia środków ochronnych.

Artykuł 293

Przegląd w zakresie zrównoważonego rozwoju

Strony zobowiązują się do wspólnego dokonywania przeglądu, monitorowania i oceny wkładu w zrównoważony rozwój, wniesionego w ramach części IV niniejszej Umowy, w tym współpracy określonej w art. 302.

Artykuł 294

Mechanizm dotyczący instytucji i monitorowania

1. Każda Strona wyznacza w ramach swojej administracji urząd służący jako punkt kontaktowy dla wdrażania związanych z handlem aspektów zrównoważonego rozwoju. Z chwilą wejścia w życie niniejszej Umowy Strony przekazują Komitetowi Stowarzyszenia pełne dane dotyczące swoich punktów kontaktowych.

2. Strony powołują niniejszym Radę ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju (⁴⁴), w której skład wchodzą organy wysokiego szczebla z administracji każdej Strony. Przed każdym posiedzeniem Rady Strony przekażą sobie wzajemnie informacje dotyczące tożsamości i danych kontaktowych swoich odpowiednich przedstawicieli.

3. Rada ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju zbiera się w pierwszym roku po dacie wejścia w życie niniejszej Umowy, a następnie w miarę potrzeby, w celu nadzorowania wprowadzania w życie postanowień niniejszego tytułu, w tym działań w zakresie współpracy, podejmowanych na podstawie części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) niniejszej Umowy. Decyzje i zalecenia Rady przyjmowane są za wspólną zgodą Stron i podawane do publicznej wiadomości, chyba że Rada postanowi inaczej.

4. Każda Strona zwołuje nowe grupy doradcze ds. handlu i zrównoważonego rozwoju lub konsultuje się z istniejącymi grupami doradczymi (⁴⁵). Zadaniem tych grup jest wyrażanie opinii i wydawanie zaleceń na temat związanych z handlem aspektów zrównoważonego rozwoju oraz doradzanie Stronom w kwestii lepszych sposobów osiągnięcia celów niniejszego tytułu.

5. W skład grup doradczych Stron wchodzą niezależne reprezentatywne organizacje, w wyważony sposób reprezentujące zainteresowane podmioty z obszarów gospodarki, spraw społecznych i środowiska, w tym między innymi organizacje pracodawców i pracowników, stowarzyszenia przedsiębiorców, organizacje pozarządowe i lokalne organy władzy publicznej.

Artykuł 295

Forum dialogu ze społeczeństwem obywatelskim

1. Strony zgadzają się zorganizować i wspierać obejmujące dwa regiony forum dialogu ze społeczeństwem obywatelskim, w celu prowadzenia otwartego dialogu, z udziałem zainteresowanych podmiotów z obszarów gospodarki, spraw społecznych i środowiska, reprezentowanych w wyważony sposób. Forum dialogu ze społeczeństwem obywatelskim prowadzi dialog na temat aspektów stosunków handlowych między Stronami związanych ze zrównoważonym rozwojem, a także na temat tego, w jaki sposób współpraca może przyczynić się do osiągnięcia celów niniejszego tytułu. Forum dialogu ze społeczeństwem obywatelskim spotykać się będzie raz w roku, o ile Strony nie postanowią inaczej (⁴⁶).

2. O ile Strony nie uzgodnią inaczej, każde posiedzenie Rady ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju będzie obejmowało sesję, podczas której członkowie Rady składają sprawozdanie przed forum dialogu ze społeczeństwem obywatelskim z wprowadzania w życie postanowień niniejszego tytułu. Forum dialogu ze społeczeństwem obywatelskim może z kolei wyrazić swoje poglądy i opinie w celu stymulowania dialogu w kwestii lepszych sposobów na osiągnięcie celów niniejszego tytułu.

Artykuł 296

Konsultacje rządowe

1. Strona może zwrócić się do drugiej Strony o konsultację w każdej sprawie będącej przedmiotem wspólnego zainteresowania i wynikającej z niniejszego tytułu, przedstawiając pisemny wniosek w punkcie kontaktowym drugiej Strony. Aby umożliwić Stronie otrzymującej wniosek udzielenie odpowiedzi wniosek musi zawierać szczegółowe informacje prezentujące daną kwestię w sposób jasny i rzeczowy, określające obszar problematyczny i przedstawiające streszczenie roszczeń wynikających z niniejszego tytułu. Konsultacje rozpoczynają się natychmiast po złożeniu przez Stronę wniosku o konsultacje.

2. Konsultujące się Strony dokładają wszelkich starań, by osiągnąć satysfakcjonujące dla wszystkich rozwiązanie danej kwestii, z uwzględnieniem informacji wymienionych przez konsultujące się Strony i możliwości współpracy w tym zakresie. W trakcie konsultacji specjalną uwagę poświęca się szczególnym problemom i interesom Stron będących krajami rozwijającymi się. Strony konsultujące się uwzględniają działania MOP lub odpowiednich wielostronnych organizacji lub organów z zakresu ochrony środowiska, do których należą. W stosownych przypadkach za obopólną zgodą Strony mogą zwracać się o poradę lub pomoc do tych organizacji lub organów lub do dowolnych innych osób lub organów, jakie uznają za stosowne, w celu dokładnego zbadania problematycznej kwestii.

3. Jeżeli po upływie dziewięćdziesięciu dni od złożenia wniosku o konsultacje konsultująca się Strona uzna, że dana kwestia wymaga dalszej dyskusji, a także o ile konsultujące się Strony nie uzgodnią inaczej, sprawa zostaje przekazana Radzie ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju poprzez złożenie pisemnego wniosku do punktów kontaktowych pozostałych Stron. Rada ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju zbiera się niezwłocznie w celu udzielenia pomocy w osiągnięciu satysfakcjonującego dla wszystkich rozwiązania. W razie konieczności Rada ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju może zwrócić się w danej kwestii o pomoc do eksperta w celu ułatwienia zbadania sprawy.

4. Rozwiązanie danej kwestii uzgodnione przez konsultujące się Strony jest podawane do wiadomości publicznej, chyba że Rada ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju postanowi inaczej.

Artykuł 297

Panel ekspertów

1. O ile konsultujące się Strony nie uzgodnią inaczej, konsultująca się Strona, po upływie sześćdziesięciu dni od przekazania sprawy do Rady ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju lub, jeśli sprawy nie przekazano tej radzie, po upływie dziewięćdziesięciu dni od przekazania wniosku o konsultację na podstawie art. 296 ust. 1 i 3 odpowiednio, może zwrócić się z wnioskiem o zwołanie panelu ekspertów w celu zbadania kwestii, która nie została rozpatrzona w sposób satysfakcjonujący w drodze konsultacji rządowych. Strony procedury mogą składać panelowi ekspertów oświadczenia.

2. Z chwilą wejścia w życie niniejszej Umowy Strony przedkładają Komitetowi Stowarzyszenia do zatwierdzenia przez Radę Stowarzyszenia na jej pierwszym powiedzeniu listę siedemnastu osób, z których co najmniej pięć nie jest obywatelami żadnej Strony, posiadających specjalistyczną wiedzę w dziedzinie prawa ochrony środowiska, handlu międzynarodowego lub z zakresu rozstrzygania sporów wynikających z umów międzynarodowych; oraz listę siedemnastu osób, z których co najmniej pięć nie jest obywatelami żadnej Strony, posiadających specjalistyczną wiedzę w dziedzinie prawa pracy, handlu międzynarodowego lub z zakresu rozstrzygania sporów wynikających z umów międzynarodowych Eksperci niebędący obywatelami żadnej Strony są dyspozycyjni, aby pełnić funkcję przewodniczącego panelu ekspertów. Eksperci to osoby (i) niezależne i niepowiązane z żadną ze Stron ani z organizacjami reprezentowanymi w grupie lub grupach doradczych i niedziałające na ich polecenie; oraz (ii) wybrane ze względu na swój obiektywizm, rzetelność i zdrowy osąd.

3. Strony uzgadniają zastępstwo dla ekspertów, którzy nie mogą już uczestniczyć w pracach paneli, a ponadto mogą uzgadniać zmiany składu listy w zakresie i w czasie, jaki uznają za konieczny.

Artykuł 298

Skład panelu ekspertów

1. W skład panelu ekspertów wchodzi trzech ekspertów.

2. Funkcję przewodniczącego pełni osoba niebędąca obywatelem żadnej Strony.

3. W ciągu trzydziestu dni od otrzymania wniosku o powołanie panelu ekspertów każda Strona procedury wskaże na podstawie listy ekspertów jedną osobę. Jeżeli jedna ze Stron nie wskaże swojego eksperta w danym terminie, druga Strona procedury wskazuje na podstawie listy ekspertów jednego eksperta będącego obywatelem Strony, która nie wskazała eksperta. Dwóch wybranych w ten sposób ekspertów wybierze przewodniczącego, w drodze porozumienia lub losowania, spośród ekspertów niebędących obywatelem żadnej Strony.

4. Eksperci nie mogą pełnić swojej funkcji w odniesieniu do kwestii, z którą ich samych lub organizację, z którą są powiązani, łączy bezpośredni lub pośredni konflikt interesów. Z chwilą wyboru do pełnienia funkcji eksperta w danej kwestii każda wskazana osoba musi ujawnić istnienie lub tworzenie się każdego interesu, powiązania lub problemu, o którym według rozsądnych oczekiwań ekspert mógł wiedzieć, i co do którego istnieje prawdopodobieństwo, że wpłynie na niezależność lub bezstronność tego eksperta, lub spowoduje powstanie uzasadnionych wątpliwości co do jego niezależności lub bezstronności.

5. Jeśli jedna ze Stron procedury uzna, że ekspert narusza wymogi określone w ust. 4, Strony procedury niezwłocznie to konsultują, po czym, jeśli tak uzgodnią, dany ekspert zostaje odwołany i wybrany zostaje nowy zgodnie z procedurami określonymi w ust. 3, zastosowanymi do wyboru odwołanego eksperta.

6. O ile Strony procedury nie postanowią inaczej zgodnie z art. 301 ust. 2, panel ekspertów zostaje powołany nie później niż sześćdziesiąt dni od złożenia wniosku przez Stronę.

Artykuł 299

Regulamin wewnętrzny

1. Panel ekspertów przygotowuje terminarz zapewniający Stronom procedury możliwość przedstawienia pisemnych oświadczeń i stosownych informacji.

2. Panel ekspertów oraz Strony zapewniają ochronę informacji poufnych zgodnie z zasadami części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy.

3. Zakres zadań panelu ekspertów jest następujący:

„zbadanie, czy Strona nie dopełniła zobowiązań określonych w art. 286 ust. 2, art. 287 ust. 2, 3 i 4 oraz art. 291 niniejszego tytułu oraz wydanie niewiążących zaleceń dotyczących rozwiązania danej kwestii. W przypadku spraw dotyczących egzekwowania przepisów do zakresu zadań panelu ekspertów należy ustalenie, czy ma miejsce ciągłe lub powtarzające się niewdrażanie przez Stronę w sposób skuteczny swoich zobowiązań.”

Artykuł 300

Sprawozdanie wstępne

1. Panel ekspertów wykorzystuje oświadczenia i argumenty przedstawione przez Strony procedury jako podstawę dla swojego sprawozdania. W toku procedury Strony mają możliwość zgłaszania uwag dotyczących dokumentów lub informacji, które Panel może uznać za istotne dla swoich prac.

2. W ciągu stu dwudziestu dni od daty powołania panelu ekspertów panel przedstawi Stronom procedury wstępne sprawozdanie wraz z zaleceniami. Gdy panel uzna, że nie może przedstawić sprawozdania w terminie stu dwudziestu dni, poinformuje pisemnie Strony procedury o powodach zwłoki, podając jednocześnie przypuszczalny termin przekazania sprawozdania.

3. W swoich zaleceniach panel uwzględnia szczególną społeczno-gospodarczą sytuację Stron.

4. Strony procedury mogą przedstawić panelowi pisemne uwagi w sprawie wstępnego sprawozdania w terminie trzydziestu dni od jego przedstawienia.

5. Po otrzymaniu pisemnych uwag, panel, z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej ze Stron procedury, może:

a) w stosownych przypadkach zwrócić się do Stron procedury o wyrażenie opinii w sprawie pisemnych uwag;

b) ponownie rozważyć treść swojego sprawozdania; lub

c) rozpatrzyć szczegółowo aspekty, które uzna za stosowne.

Końcowe sprawozdanie panelu zawiera omówienie wszelkich argumentów zawartych w pisemnych uwagach Stron.

Artykuł 301

Sprawozdanie końcowe

1. Panel przedstawia końcowe sprawozdanie Stronom procedury i Radzie ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju nie później niż sto osiemdziesiąt dni od daty powołania panelu. Strony podają końcowe sprawozdanie do wiadomości publicznej w ciągu piętnastu dni od jego przedstawienia.

2. Za obopólną zgodą Strony procedury mogą zdecydować o wydłużeniu terminów określonych w ust. 1 oraz terminów określonych w art. 298 ust. 6 i art. 300 ust. 4.

3. Strony procedury, uwzględniając sprawozdanie i zalecenia panelu ekspertów, starają się omówić właściwe środki, jakie należy wprowadzić, w tym w stosownych przypadkach ewentualną współpracę w celu wspierania wprowadzania takich środków. Strona, do której kierowane są zalecenia, informuje Radę ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju o swoich zamiarach w odniesieniu do sprawozdania i zaleceń panelu ekspertów, przedstawiając w stosownych przypadkach plan działania. Rada ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju monitoruje realizację działań określonych przez tę Stronę.

Artykuł 302

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie handlu i zrównoważonego rozwoju

Środki w zakresie współpracy i pomocy technicznej związane z niniejszym tytułem zostały określone w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) niniejszej Umowy.

TYTUŁ IX

REGIONALNA INTEGRACJA GOSPODARCZA

Artykuł 303

Postanowienia ogólne

1. Strony podkreślają znaczenie międzyregionalnego wymiaru i uznają wagę regionalnej integracji gospodarczej w kontekście niniejszej Umowy. W związku z powyższym potwierdzają chęć wzmocnienia i pogłębienia poszczególnych procesów regionalnej integracji gospodarczej w ramach obowiązujących struktur.

2. Strony uznają regionalną integrację gospodarczą w obszarach procedur celnych, przepisów technicznych oraz środków sanitarnych i fitosanitarnych za niezbędną dla swobodnego obrotu towarami na obszarze Ameryki Środkowej i Strony UE.

3. Zgodnie z powyższym oraz z uwzględnieniem różnych poziomów zaawansowania swoich procesów regionalnej integracji gospodarczej Strony uzgadniają następujące postanowienia.

Artykuł 304

Procedury celne

1. W obszarze celnym, nie później niż dwa lata od wejścia w życie niniejszej Umowy, organ celny republiki Strony AŚ pierwszego wprowadzenia towarów przyznaje zwrot cła zapłaconego podczas wywozu takich towarów do innej republiki Strony AŚ. Towary takie podlegają należności celnej w republice Strony AŚ przywozu.

2. Strony dokładają starań, by wprowadzić mechanizm, dzięki któremu towary pochodzące z Ameryki Środkowej lub Unii Europejskiej zgodnie z załącznikiem II do niniejszej Umowy wprowadzane na ich odpowiednie terytoria i poddane procedurze celnej przywozu nie mogą podlegać już należnościom celnym ani opłatom mającym równoważny skutek ani też ograniczeniom ilościowym lub środkom mającym równoważny skutek.

3. Strony zgadzają się, by ich przepisy prawa celnego i procedury celne określały stosowanie jednolitego dokumentu administracyjnego lub jego odpowiednika odpowiednio na terytorium Strony UE i Strony AŚ w celu dokonywania zgłoszeń celnych przy przywozie i wywozie. Strona AŚ zobowiązuje się do osiągnięcia tego celu trzy lata po wejściu w życie niniejszej Umowy.

4. Strony zapewniają również harmonizację na poziomie regionalnym przepisów prawa celnego, procedur celnych oraz związanych z cłami wymagań przy przywozie mających zastosowanie do towarów pochodzących z Ameryki Środkowej lub z Unii Europejskiej. Strona AŚ zobowiązuje się do osiągnięcia tego celu najpóźniej pięć lat po wejściu w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 305

Bariery techniczne w handlu

1. W obszarze przepisów technicznych i procedur oceny zgodności:

a) Strony zgadzają się, że państwa członkowskie Unii Europejskiej zapewniają, by produkty pochodzące z Ameryki Środkowej, które zostały zgodnie z prawem wprowadzone do obrotu w jednym państwie członkowskim Unii Europejskiej, mogły być również wprowadzane do obrotu w pozostałych państwach członkowskich Unii Europejskiej, pod warunkiem że produkty te zapewniają równoważny poziom ochrony różnych uzasadnionych interesów z nimi związanych (zasada wzajemnego uznawania);

b) w tym względzie państwa członkowskie Unii Europejskiej zaakceptują to, że produkt, który przeszedł pomyślnie procedury oceny zgodności zgodnie z wymogami jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, może zostać wprowadzony do obrotu w pozostałych państwach członkowskich Unii Europejskiej bez potrzeby przechodzenia dodatkowej procedury oceny zgodności, pod warunkiem że produkt ten zapewnia równoważny poziom ochrony różnych uzasadnionych interesów z nim związanych.

2. Jeżeli istnieją zharmonizowane regionalne wymogi w zakresie przywozu, produkty pochodzące z Unii Europejskiej powinny spełniać te regionalne wymogi, by mogły zostać zgodnie z prawem wprowadzone do obrotu w republice Strony AŚ będącej państwem pierwszego przywozu. Zgodnie z niniejszą Umową, w przypadku gdy produkt objęty jest zharmonizowanymi przepisami i musi zostać przeprowadzona rejestracja, rejestracja dokonana w jednej z republik Strony AŚ z chwilą zakończenia wewnętrznych procedur powinna zostać zaakceptowana przez wszystkie pozostałe republiki Strony AŚ.

3. Ponadto w przypadku wymogu rejestracji republiki Strony AŚ zaakceptują to, że produkty powinny być rejestrowane według grupy lub rodziny produktów.

4. Strona AŚ zgadza się przyjąć, w ciągu pięciu lat od wejścia w życie niniejszej Umowy, regionalne przepisy techniczne oraz procedury oceny zgodności, które są obecnie przygotowywane i zostały wymienione w załączniku XX (Wykaz przepisów technicznych Ameryki Środkowej (RTCA) objętych procesem harmonizacji) do niniejszej Umowy, a także kontynuować pracę na rzecz harmonizacji przepisów technicznych i procedur oceny zgodności oraz promować tworzenie norm regionalnych.

5. W przypadku produktów nieobjętych jeszcze harmonizacją przez Stronę AŚ i niewłączonych do załącznika XX Komitet Stowarzyszenia ustanowi program prac w celu zbadania możliwości przyszłego włączenia dodatkowych produktów.

Artykuł 306

Środki sanitarne i fitosanitarne

1. Celem niniejszego artykułu jest:

a) zachęcanie do tworzenia warunków umożliwiających towarom podlegającym środkom sanitarnym i fitosanitarnym swobodny przepływ na terytorium Ameryki Środkowej i Strony UE;

b) zachęcanie do harmonizacji i poprawy wymogów oraz procedur sanitarnych i fitosanitarnych Strony AŚ i Strony UE, również w celu doprowadzenia do stosowania jednego świadectwa przywozowego, jednego wykazu przedsiębiorstw, jednej sanitarnej kontroli przywozu oraz jednej opłaty za produkty przywożone ze Strony UE do Strony AŚ;

c) dążenie do zapewnienia wzajemnego uznawania weryfikacji przeprowadzanych przez republiki Strony AŚ w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

2. Od daty wejścia w życie niniejszej Umowy Strona UE zapewnia na swoim terytorium swobodny przepływ bez kontroli na granicach wewnętrznych w odniesieniu do zwierząt, produktów zwierzęcych, roślin i produktów roślinnych wprowadzonych zgodnie z prawem do obrotu, pod warunkiem że spełniają one odpowiednie wymogi sanitarne i fitosanitarne.

3. Od daty wejścia w życie niniejszej Umowy Strona AŚ zapewnia zwierzętom, produktom zwierzęcym, roślinom i produktom roślinnym korzystanie z regionalnych ułatwień w zakresie tranzytu na terytoriach Strony AŚ zgodnie z rezolucją nr 219-2007 (COMIECO-XLVII) i późniejszymi powiązanymi instrumentami. Dla celów niniejszego tytułu w przypadku przywozu ze Strony UE regionalne ułatwienia w zakresie tranzytu oznaczają, że towary Strony UE mogą zostać wprowadzone przez punkt kontroli granicznej dowolnej republiki Strony AŚ i przetransportowane w ramach tranzytu przez dany region z jednej republiki Strony AŚ do innej, przy spełnieniu wymogów sanitarnych i fitosanitarnych Strony ostatecznego przeznaczenia, na której terytorium może zostać przeprowadzona kontrola sanitarna lub fitosanitarna.

4. Strona AŚ zobowiązuje się do przyznania zwierzętom, produktom zwierzęcym, roślinom i produktom roślinnym wymienionym w załączniku XIX (Wykaz produktów, o których mowa w art. 306 ust. 4), pod warunkiem spełniania przez nie odpowiednich wymogów sanitarnych i fitosanitarnych oraz zgodnie z istniejącymi mechanizmami procesu integracji regionalnej w Ameryce Środkowej, następującego traktowania: podczas przywozu na terytorium republiki Strony AŚ właściwe organy sprawdzą świadectwo wydane przez właściwy organ Strony UE i mogą przeprowadzić kontrolę sanitarną lub fitosanitarną; po zakończeniu odprawy celnej produkt objęty załącznikiem XIX może być poddany jedynie wyrywkowej kontroli sanitarnej lub fitosanitarnej w punkcie wprowadzenia republiki Strony AŚ ostatecznego przeznaczenia.

W przypadku produktów zawartych w wykazie 1 załącznika XIX powyższe zobowiązanie będzie stosowane nie później niż dwa lata po wejściu w życie niniejszej Umowy.

W przypadku produktów zawartych w wykazie 2 załącznika XIX powyższe zobowiązanie będzie stosowane nie później niż pięć lat po wejściu w życie niniejszej Umowy.

5. Bez uszczerbku dla praw i obowiązków Stron (Strony UE lub republik Strony AŚ) wynikających z Porozumienia WTO oraz procedur i wymogów sanitarnych i fitosanitarnych ustanowionych przez każdą Stronę, Strona dokonująca przywozu nie powinna być zobowiązana do przyznania korzystniejszego traktowania produktom przywożonym z terytorium Strony dokonującej wywozu niż traktowanie przyznane przez Stronę dokonującą wywozu w ramach własnego handlu wewnątrzregionalnego.

6. Rada Stowarzyszenia może zmienić załącznik XIX (Wykaz produktów, o których mowa w art. 306 ust.4) w wyniku zaleceń Podkomitetu ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych dla Komitetu Stowarzyszenia, zgodnie z procedurą ustanowioną w części IV tytuł XIII (Szczegółowe zadania organów ustanowionych na podstawie niniejszej Umowy dotyczące spraw handlowych) niniejszej Umowy.

7. Podkomitet wymieniony w ust. 6 ściśle monitoruje wprowadzanie w życie postanowień niniejszego artykułu.

Artykuł 307

Wprowadzenie w życie

1. Strony uznają znaczenie wzmożonej współpracy na rzecz osiągnięcia celów niniejszego tytułu i zajęcia się tą kwestią za pośrednictwem mechanizmów przewidzianych w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) niniejszej Umowy.

2. Strony podejmują się przeprowadzenia konsultacji w kwestiach związanych z niniejszym tytułem w celu zapewnienia skutecznej realizacji międzyregionalnego wymiaru niniejszej Umowy i celów regionalnej integracji gospodarczej.

3. Strona AŚ regularnie przygotowuje sprawozdania z postępu prac i programy robocze obejmujące art. 304, 305 i 306 i dotyczące postępów tej Strony we wprowadzaniu w życie postanowień niniejszego tytułu. Sprawozdania z postępu prac i programy robocze są przedstawiane w formie pisemnej i zawierają wszystkie kroki podjęte w kierunku realizacji zobowiązań i osiągnięcia celów określonych w art. 304 ust. 1, 3 i 4, art. 305 ust. 2, 3 i 4 oraz art. 306 ust. 3 i 4 oraz kroki przewidziane na okres poprzedzający następne sprawozdanie z postępu prac. Sprawozdania z postępu prac i programy robocze są przedkładane co roku do czasu rzeczywistego wypełnienia zobowiązań określonych w niniejszym ustępie.

4. Strony rozważą włączenie do niniejszego tytułu kolejnych obszarów pięć lat po wejściu w życie niniejszej Umowy.

5. Zobowiązania dotyczące integracji regionalnej przyjęte przez Stronę AŚ na podstawie niniejszego tytułu nie podlegają procedurom rozstrzygania sporów określonych w części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy.

TYTUŁ X

ROZSTRZYGANIE SPORÓW

ROZDZIAŁ 1

Cel i zakres

Artykuł 308

Cel

Celem niniejszego tytułu jest uniknięcie wszelkich sporów między Stronami dotyczących wykładni lub zastosowania części IV niniejszej Umowy oraz ich rozstrzyganie w celu osiągnięcia, tam gdzie jest to możliwe, obopólnie satysfakcjonującego rozwiązania.

Artykuł 309

Zakres

1. Postanowienia niniejszego tytułu stosuje się w odniesieniu do wszelkich sporów dotyczących wykładni lub stosowania części IV niniejszej Umowy, chyba że wyraźnie przewidziano inaczej.

2. Niniejszy tytuł nie ma zastosowania do sporów między republikami Strony AŚ.

ROZDZIAŁ 2

Konsultacje

Artykuł 310

Konsultacje

1. Strony dokładają starań, aby rozwiązać wszelkie spory dotyczące wykładni lub stosowania postanowień, o których mowa w art. 309, poprzez podejmowanie konsultacji prowadzonych w dobrej wierze w celu osiągnięcia obopólnie satysfakcjonujących rozwiązań.

2. Strona niniejszej Umowy zwraca się o przeprowadzenie konsultacji w drodze pisemnego wniosku kierowanego do drugiej Strony, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia, podając powody złożenia wniosku i podstawę prawną skargi oraz wskazując obowiązujący lub proponowany środek będący przedmiotem sporu.

3. Jeżeli Stroną skarżącą jest Strona UE, a domniemane naruszenie jakiegokolwiek postanowienia wskazane zgodnie z ust. 2 jest podobne we wszystkich istotnych prawnych i rzeczowych aspektach dotyczących więcej niż jednej republiki Strony AŚ, Strona UE może zwrócić się o jedną konsultację dotyczącą tych republik Strony AŚ (⁴⁷).

4. Jeżeli Stroną skarżącą jest republika Strony AŚ, a domniemane naruszenie jakiegokolwiek postanowienia wskazane zgodnie z ust. 2 negatywnie wpływa na handel (⁴⁸) więcej niż jednej republiki Strony AŚ, republiki Strony AŚ mogą zwrócić się z wnioskiem o jedną konsultację lub o przyłączenie się do konsultacji w ciągu pięciu dni od daty przekazania pierwotnego wniosku o konsultacje. Zainteresowana republika Strony AŚ przedstawia w swoim wniosku wyjaśnienie dotyczące istotnego interesu handlowego wiążącego ją z przedmiotową sprawą.

5. Konsultacje przeprowadza się w ciągu trzydziestu dni od daty złożenia wniosku i odbywają się one, jeżeli Strony nie uzgodniły inaczej, na terytorium Strony, przeciwko której wysunięto zarzut. Konsultacje uznaje się za zakończone w ciągu trzydziestu dni od daty złożenia wniosku, chyba że obie Strony postanawiają je kontynuować. Jeżeli zgodnie z ust. 3 i 4 w konsultacje zaangażowana jest więcej niż jedna republika Strony AŚ, konsultacje uznaje się za zakończone w ciągu czterdziestu dni od złożenia pierwotnego wniosku. Wszystkie informacje ujawnione podczas konsultacji mają charakter poufny.

6. W pilnych przypadkach, szczególnie dotyczących towarów łatwo psujących się lub sezonowych, konsultacje przeprowadza się w ciągu piętnastu dni od daty złożenia wniosku i uznaje się za zakończone w ciągu piętnastu dni od daty złożenia wniosku. Jeżeli zgodnie z ust. 3 i 4 w konsultacje te zaangażowana jest więcej niż jedna republika Strony AŚ, konsultacje uznaje się za zakończone w ciągu dwudziestu dni od złożenia pierwotnego wniosku.

7. Jeżeli Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, nie odpowie na wniosek o konsultacje w ciągu dziesięciu dni od jego otrzymania, jeśli konsultacje nie odbędą się w terminach określonych odpowiednio w ust. 5 lub 6, lub jeśli konsultacje zakończono, a spór nie został rozstrzygnięty, Strona skarżąca może zwrócić się o powołanie panelu zgodnie z art. 311.

8. Jeśli od daty ostatnich konsultacji minęło więcej niż dwanaście miesięcy, podczas których nie podjęto żadnych działań, a podstawa sporu jest aktualna, Strona skarżąca zwraca się z wnioskiem o nowe konsultacje. Niniejszy ustęp nie ma zastosowania w sytuacji, gdy brak działania jest wynikiem dokonywanych w dobrej wierze prób osiągnięcia satysfakcjonującego dla wszystkich rozwiązania zgodnie z art. 324.

ROZDZIAŁ 3

Procedury rozstrzygania sporów

SEKCJA A

Procedura panelowa

Artykuł 311

Wszczęcie procedury panelowej

1. Jeżeli konsultujące się Strony nie rozstrzygnęły sporu zgodnie z postanowieniami, o których mowa w art. 310, dowolna konsultująca się Strona może zwrócić się z wnioskiem o powołanie panelu w celu rozpatrzenia przedmiotowej kwestii.

2. Wniosek o powołanie panelu przedkłada się na piśmie Stronie, przeciwko której wysunięto zarzut, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia. Strona skarżąca określa w swoim wniosku szczególny środek, którego dotyczy spór, określa prawną podstawę skargi oraz wyjaśnia, w jaki sposób środek ten narusza postanowienia, o których mowa w art. 309.

3. Strona uprawniona na podstawie ust. 1 do złożenia wniosku o powołanie panelu może uczestniczyć w postępowaniu panelu jako Strona skarżąca po przekazaniu pisemnego zawiadomienia pozostałym Stronom sporu. Zawiadomienie zostaje przekazane nie później niż pięć dni po dacie otrzymania pierwotnego wniosku o powołanie panelu.

4. Nie można wnioskować o powołanie panelu w celu dokonania kontroli proponowanego środka.

Artykuł 312

Powołanie panelu

1. Panel składa się z trzech członków.

2. W ciągu dziesięciu dni od daty złożenia wniosku o powołanie panelu Strony sporu konsultują się w celu osiągnięcia porozumienia co do składu panelu (⁴⁹).

3. W przypadku gdy Strony sporu nie mogą się porozumieć co do składu panelu w terminie określonym w ust. 2, każda Strona sporu będzie miała prawo wybrać jednego członka panelu, który nie będzie pełnił funkcji przewodniczącego, spośród osób znajdujących się na liście określonej w art. 325, w ciągu trzech dni od upłynięcia terminu określonego w ust. 2. Przewodniczący Komitetu Stowarzyszenia lub osoba przez niego delegowana wybierze przewodniczącego panelu oraz pozostałego członka w drodze losowania spośród osób znajdujących się na liście sporządzonej na podstawie art. 325.

4. Przewodniczący Komitetu Stowarzyszenia lub osoba przez niego delegowana przeprowadza losowanie w ciągu pięciu dni od otrzymania wniosku w tej sprawie od jednej lub obu Stron sporu. Losowanie zostaje przeprowadzone w miejscu i w czasie, o których należy niezwłocznie poinformować Strony sporu. Strony sporu mogą być obecne podczas losowania, jeśli tak postanowią.

5. Strony sporu mogą, za obopólną zgodą i w terminie określonym w ust. 2, wskazać osoby spoza listy członków panelu, które muszą jednak spełniać wymogi określone w art. 325.

6. Datą powołania panelu jest dzień, do którego wszyscy członkowie poinformowali o zgodzie na swój udział w panelu.

Artykuł 313

Decyzje panelu

1. Panel powiadamia Strony sporu o swojej decyzji w danej sprawie, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia, w ciągu stu dwudziestu dni od daty powołania panelu.

2. Jeżeli panel uzna, że nie można dotrzymać terminu określonego w ust. 1, przewodniczący panelu musi niezwłocznie poinformować o tym pisemnie Strony sporu, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia, podając powody opóźnienia oraz przewidywany termin zakończenia prac panelu. Poza wyjątkowymi okolicznościami decyzja jest przekazywana nie później niż w ciągu stu pięćdziesięciu dni od daty powołania panelu.

3. W pilnych przypadkach, w tym w przypadkach związanych z towarami łatwo psującymi się lub sezonowymi, panel czyni wszystko, co w jego mocy, aby przekazać swoją decyzję w ciągu sześćdziesięciu dni od daty jego powołania. Poza wyjątkowymi okolicznościami decyzja jest przekazywana nie później niż w ciągu siedemdziesięciu pięciu dni od daty powołania panelu. Na wniosek Strony sporu panel może wydać decyzję wstępną stwierdzającą, czy dany przypadek jest pilny, w ciągu dziesięciu dni od daty powołania panelu.

SEKCJA B

Wykonanie decyzji

Artykuł 314

Wykonanie decyzji panelu

1. W stosownych przypadkach Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, niezwłocznie wprowadza wszelkie niezbędne środki w celu wykonania w dobrej wierze decyzji panelu dotyczącej danej kwestii, a Strony sporu dołożą starań, by uzgodnić termin wykonania decyzji.

2. W celu wykonania decyzji Strony sporu oraz w każdym wypadku panel wezmą pod rozwagę ewentualne skutki wprowadzenia środka, które na pewno byłyby niespójne z niniejszą Umową w związku z poziomem rozwoju Strony, przeciwko której wysunięto zarzut.

3. Jeżeli nie nastąpi pełne i terminowe wykonanie decyzji panelu, jako środki tymczasowe można zastosować rekompensatę lub zawieszenie zobowiązań. W takim przypadku Strony sporu dokładają starań, by uzgodnić wprowadzenie rekompensaty, a nie zawieszenie zobowiązań. Preferowanym rozwiązaniem jest jednak pełne i terminowe wykonanie decyzji panelu, a nie rekompensata czy zawieszenie zobowiązań.

4. Jeżeli decyzja panelu ma zastosowanie do co najmniej dwóch republik Strony AŚ występujących jako Strona skarżąca lub Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, rekompensata lub zawieszenie zobowiązań na podstawie niniejszego tytułu mają zastosowanie oddzielnie do każdej republiki Strony AŚ, w związku z czym w decyzji panelu określa się oddzielnie dla każdej republiki Strony AŚ poziom zniweczenia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem postanowień.

Artykuł 315

Rozsądny termin wykonania decyzji

1. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, niezwłocznie powiadamia Stronę skarżącą o rozsądnym okresie czasu potrzebnym do wykonania decyzji, oraz w miarę możliwości o szczegółowych środkach, które zamierza wprowadzić.

2. Strony sporu dokładają starań, by porozumieć się co do rozsądnego okresu czasu niezbędnego do wykonania decyzji panelu w ciągu trzydziestu dni od powiadomienia Stron sporu o przedmiotowej decyzji. Jeżeli osiągnięto porozumienie, Strony sporu powiadamiają Komitet Stowarzyszenia o uzgodnionym rozsądnym terminie oraz, w miarę możliwości, o szczegółowych środkach, które zamierza wprowadzić Strona, przeciwko której wysunięto zarzut.

3. Jeżeli Strony sporu nie dojdą do porozumienia w sprawie rozsądnego terminu wykonania decyzji panelu w terminie określonym w ust. 2, Strona skarżąca może zwrócić się do panelu w pierwotnym składzie o określenie rozsądnego terminu. Wniosek taki składany jest na piśmie, a powiadomienie o nim, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia, przekazywane jest drugiej Stronie sporu. W ciągu dwudziestu dni od daty złożenia wniosku panel powiadamia o swojej decyzji Strony sporu, kopię powiadomienia przekazując Komitetowi Stowarzyszenia. Jeżeli decyzja panelu ma zastosowanie do co najmniej dwóch republik Strony AŚ, panel określa rozsądny termin dla każdej republiki Strony AŚ.

4. Jeżeli panel w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, stosuje się odpowiednie procedury określone w art. 312. Termin przekazania decyzji wynosi trzydzieści pięć dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 3.

5. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, składa Komitetowi Stowarzyszenia sprawozdanie dotyczące wprowadzonych i planowanych środków w celu wykonania decyzji panelu. Sprawozdanie to jest składane na piśmie nie później niż w połowie rozsądnego okresu czasu.

6. Rozsądny okres czasu może zostać przedłużony za obopólnym porozumieniem Stron sporu. Wszystkie terminy określone w niniejszym artykule są objęte zakresem rozsądnego terminu.

Artykuł 316

Kontrola środków wprowadzonych w celu wykonania decyzji panelu

1. Przed upływem rozsądnego terminu Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, powiadomi Stronę skarżącą, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia, o każdym środku wprowadzonym w celu wykonania decyzji panelu oraz poda szczegóły, takie jak data wejścia w życie, stosowny tekst środka, a także rzeczowe i prawne wyjaśnienie, w jaki sposób wprowadzony środek zapewnia wykonanie decyzji przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut.

2. W przypadku braku porozumienia między Stronami sporu co do istnienia środka zgłoszonego na podstawie ust. 1 lub jego zgodności z postanowieniami, o których mowa w art. 309, Strona skarżąca może wystąpić z pisemnym wnioskiem do panelu w pierwotnym składzie o wydanie decyzji w tej sprawie. We wniosku takim określa się dany kwestionowany środek oraz wyjaśnia, w jaki sposób środek ten jest niezgodny z postanowieniami, o których mowa w art. 309. Panel przekazuje swoją decyzję w ciągu czterdziestu pięciu dni od daty złożenia takiego wniosku. Jeżeli decyzja panelu ma zastosowanie do co najmniej dwóch republik Strony AŚ, oraz jeśli będzie to konieczne ze względu na okoliczności, panel wyda decyzję na podstawie niniejszego artykułu dla każdej republiki Strony AŚ.

3. Jeżeli panel w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, stosuje się odpowiednie procedury określone w art. 312. Termin przekazania decyzji wynosi sześćdziesiąt dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 2.

Artykuł 317

Tymczasowe środki zaradcze w przypadku niewykonania decyzji

1. Jeżeli przed upływem rozsądnego terminu Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, nie powiadomi o wprowadzeniu środków służących wykonaniu decyzji panelu zgodnie z art. 316 ust. 1 lub jeżeli panel uzna, że środek zgłoszony zgodnie ze wspomnianym art. 316 ust. 1 jest niezgodny ze zobowiązaniami tej Strony wynikającymi z postanowień, o których mowa w art. 309, Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, przedstawia propozycję rekompensaty, jeżeli Strona skarżąca tego zażąda. Jeżeli decyzja panelu ma zastosowanie do co najmniej dwóch republik Strony AŚ, każda z tych republik Strony AŚ przedstawi lub otrzyma, zależnie od przypadku, propozycję rekompensaty, z uwzględnieniem poziomu zniweczenia lub naruszenia korzyści określonego na podstawie art. 314 ust. 4, oraz środek zgłoszony zgodnie z art. 316 ust.1. Strona UE postara się zachować stosowny umiar w żądaniu rekompensaty na podstawie niniejszego ustępu.

2. Jeśli Strony nie dojdą do porozumienia w sprawie rekompensaty w ciągu trzydziestu dni od upływu rozsądnego terminu lub od przekazania decyzji panelu na podstawie art. 316 stwierdzającej, że środek przedsięwzięty w celu wykonania decyzji jest niezgodny z postanowieniami, o których mowa w art. 309, Strona skarżąca jest uprawniona – po powiadomieniu Strony, przeciwko której wysunięto zarzut, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia – do zawieszenia zobowiązań wynikających z postanowień, o których mowa w art. 309, w stopniu adekwatnym do zniweczenia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem postanowień. W powiadomieniu wskazane zostają zobowiązania, które Strona skarżąca ma zamiar zawiesić. Strona skarżąca może wprowadzić w życie zawieszenie dziesięć dni po dacie powiadomienia, chyba że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, zwróci się do panelu o wydanie decyzji na podstawie ust. 3. Jeżeli decyzja panelu ma zastosowanie do co najmniej dwóch republik Strony AŚ, zawieszenie korzyści ma zastosowanie do każdej republiki Strony AŚ niewykonującej decyzji lub zostaje dokonane przez każdą republikę Strony AŚ w zależności od przypadku, z uwzględnieniem indywidualnego poziomu zniweczenia lub naruszenia korzyści określonego zgodnie z art. 314 ust. 4, oraz każdego środka zgłoszonego na podstawie art. 316 ust. 1.

3. Jeżeli Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, uzna, że zakres zawieszenia nie odpowiada poziomowi zniweczenia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem postanowień, może wystąpić z pisemnym wnioskiem do panelu w pierwotnym składzie o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku należy powiadomić Stronę skarżącą, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia, przed upływem okresu dziesięciu dni, o którym mowa w ust. 2. W ciągu trzydziestu dni od daty złożenia wniosku panel przekazuje Stronom sporu, z kopią dla Komitetu Stowarzyszenia, decyzję w sprawie stopnia zawieszenia zobowiązań. Zawieszenie zobowiązań nie może nastąpić przed przekazaniem decyzji panelu i musi być zgodne z decyzją panelu.

4. Jeżeli panel w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, stosuje się odpowiednie procedury określone w art. 312. Termin przekazania decyzji wynosi czterdzieści pięć dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 3.

5. Zawieszając korzyści na podstawie ust. 1, Strona UE dołoży starań, by zachować stosowny umiar, biorąc pod uwagę, oprócz innych czynników, prawdopodobne skutki dla gospodarki i poziomu rozwoju Strony, przeciwko której wysunięto zarzut, oraz wybierając środki, które ułatwią wykonanie decyzji Stronie, przeciwko której wysunięto zarzut, i które wedle wszelkiego prawdopodobieństwa nie wpłyną negatywnie na osiągnięcie celów niniejszej Umowy.

6. Zawieszenie zobowiązań ma charakter tymczasowy i stosuje się je jedynie do czasu, gdy szczegółowy środek lub środki uznane za niezgodne z postanowieniami, o których mowa w art. 309 zostanie zmieniony w sposób zapewniający jego pełną zgodność z tymi postanowieniami, jak określono w art. 318 lub też do czasu, gdy dowolna ze Stron sporu zgodzi się na rozstrzygnięcie sporu.

Artykuł 318

Kontrola środków podjętych w celu wykonania decyzji panelu po zawieszeniu zobowiązań

1. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, powiadamia Stronę skarżącą, przekazując kopię takiego powiadomienia Komitetowi Stowarzyszenia, o środkach podjętych w celu wykonania decyzji panelu oraz o wniosku o zakończenie stosowania przez Stronę skarżącą zawieszenia zobowiązań.

2. Jeżeli w ciągu trzydziestu dni od daty złożenia powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, Strony nie osiągną porozumienia w kwestii zgodności zgłoszonego środka z postanowieniami, o których mowa w art. 309, Strona skarżąca zwraca się do panelu w pierwotnym składzie z pisemnym wnioskiem o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku Strona skarżąca powiadamia Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut, kopie powiadomienia przekazując Komitetowi Stowarzyszenia. Jeżeli decyzja panelu ma zastosowanie do co najmniej dwóch republik Strony AŚ, panel wydaje decyzję na podstawie niniejszego artykułu dla każdej republiki Strony AŚ. W ciągu czterdziestu pięciu dni od daty złożenia wniosku panel powiadamia o swojej decyzji Strony sporu, kopię powiadomienia przekazując Komitetowi Stowarzyszenia. Jeśli panel uzna, że środek podjęty w celu wykonania decyzji jest zgodny z postanowieniami, o których mowa w art. 309, zawieszenie zobowiązań zostaje zakończone.

3. Jeżeli panel w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, stosuje się odpowiednie procedury określone w art. 312. Termin przekazania decyzji wynosi sześćdziesiąt dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 2.

SEKCJA C

Wspólne postanowienia

Artykuł 319

Regulamin wewnętrzny

1. O ile Strony sporu nie uzgodnią inaczej, procedury rozstrzygania sporów na podstawie niniejszego tytułu podlegają regulaminowi wewnętrznemu przyjętemu przez Radę Stowarzyszenia.

2. Z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych rozprawy panelu są otwarte dla publiczności zgodnie z regulaminem wewnętrznym.

3. O ile w ciągu pięciu dni od dnia powołania panelu Strony sporu nie postanowią inaczej, zakres zadań organu arbitrażowego obejmuje:

„zbadanie, w świetle odpowiednich postanowień części IV niniejszej Umowy, kwestii wymienionej we wniosku o powołanie panelu, w celu dokonania rozstrzygnięcia w zakresie zgodności spornego środka z postanowieniami, o których mowa w tytule X (Rozstrzyganie sporów) art. 309, oraz wydania decyzji w danej kwestii zgodnie z tytułem X (Rozstrzyganie sporów) art. 313” .

4. Jeżeli Strony sporu uzgodniły inny zakres zadań, muszą powiadomić o tym panel w ciągu dwóch dni od dokonania takiego uzgodnienia.

5. Jeżeli Strona sporu uzna, że członek panelu narusza kodeks postępowania lub nie spełnia wymogów określonych w art. 325, może zwrócić się z wnioskiem o jego odwołanie zgodnie z regulaminem wewnętrznym.

Artykuł 320

Informacje i porady techniczne

1. Na wniosek strony sporu lub z własnej inicjatywy panel może uzyskać informacje od którejkolwiek Strony, jeżeli uzna to za stosowne.

2. Panel może również zwracać się o informacje i opinie do ekspertów, organów, lub z innych źródeł, w stosownych przypadkach. Przed zwróceniem się o takie informacje lub opinie panel informuje strony sporu, które mają również możliwość przedstawienia uwag. Wszelkie informacje uzyskane zgodnie z niniejszym ustępem należy ujawnić każdej ze stron sporu we właściwym czasie, dając im możliwość zgłoszenia swoich uwag. Uwagi te są przekazywane zarówno panelowi jak i drugiej Stronie.

Artykuł 321

Amicus Curiae

Osoby fizyczne lub prawne zainteresowane daną kwestią, zamieszkujące lub posiadające siedzibę na terytoriach stron sporu mogą przekazywać panelowi do ewentualnego rozważenia opinie amicus curiae zgodnie z regulaminem wewnętrznym.

Artykuł 322

Reguły i zasady interpretacji

1. Panele interpretują postanowienia, o których mowa w art. 309, zgodnie ze zwyczajowymi zasadami wykładni publicznego prawa międzynarodowego, przy należytym uwzględnieniu faktu, że Strony muszą wykonywać niniejszą Umowę w dobrej wierze oraz unikać uchylania się od swoich zobowiązań.

2. Jeżeli postanowienie z części IV niniejszej Umowy jest identyczne z postanowieniem Porozumienia WTO, panel przyjmuje interpretację spójną ze stosowną interpretacją ustaloną w orzeczeniach Organu Rozstrzygania Sporów WTO.

3. Decyzje panelu nie mogą rozszerzać ani ograniczać praw i obowiązków przewidzianych w postanowieniach, o których mowa w art. 309.

Artykuł 323

Wspólne postanowienia w odniesieniu do decyzji panelu

1. Panel dokłada wszelkich starań, aby jego decyzje podejmowane były w drodze konsensusu. Jednak w przypadku gdy decyzja nie może zostać podjęta w drodze konsensusu, sporna kwestia rozstrzygana jest większością głosów. W żadnym jednak wypadku odrębne opinie członków panelu nie są publikowane.

2. Wszystkie decyzje panelu są dla Stron sporu ostateczne i wiążące oraz nie ustanawiają żadnych praw ani obowiązków dla osób fizycznych ani prawnych.

3. W decyzji podaje się ustalenia panelu dotyczące sytuacji faktycznej i prawnej, odniesienie do odpowiednich postanowień niniejszej Umowy oraz ogólne uzasadnienie ustaleń i wniosków panelu. W decyzji zawarte jest również odniesienie do wniosku o dokonanie ustaleń, złożonego przez jedną lub obie Strony sporu, w tym zgodnie z zakresem zadań panelu. Strony sporu udostępniają publicznie decyzję panelu. Postanowienia niniejszego ustępu nie mają zastosowania do decyzji organizacyjnych.

4. Panel nie ujawnia w swojej decyzji żadnych informacji poufnych, ale może zamieścić w niej wnioski oparte na takich informacjach.

ROZDZIAŁ 4

Postanowienia ogólne

Artykuł 324

Satysfakcjonujące dla wszystkich rozwiązanie

Strony sporu mogą w dowolnym momencie uzgodnić satysfakcjonujące dla wszystkich rozwiązanie sporu podlegającego niniejszemu tytułowi. W takim przypadku powiadamiają o rozwiązaniu Komitet Stowarzyszenia. Po powiadomieniu o satysfakcjonującym dla wszystkich rozwiązaniu procedura zostaje zakończona.

Artykuł 325

Lista członków panelu

1. Komitet Stowarzyszenia nie później niż sześć miesięcy (⁵⁰) po wejściu w życie niniejszej Umowy utworzy listę trzydziestu sześciu osób chcących i mogących pełnić funkcję członków panelu. Strona UE proponuje dwanaście osób mogących pełnić funkcję członków panelu, a każda republika Strony AŚ proponuje dwie osoby. Strona UE oraz republiki Strony AŚ wybierają również dwanaście osób niebędących obywatelami żadnej Strony do pełnienia roli przewodniczącego panelu. Rada Stowarzyszenia może dokonać przeglądu listy i wprowadzić w niej zmiany w dowolnym czasie oraz zapewnia utrzymanie listy na takim poziomie liczbowym zgodnie z postanowieniami niniejszego ustępu.

2. Członkowie panelu posiadają specjalistyczną wiedzę lub doświadczenie w dziedzinie prawa, handlu międzynarodowego lub innych kwestii odnoszących się do części IV niniejszej Umowy, lub w zakresie rozstrzygania sporów wynikających z porozumień w sprawie handlu międzynarodowego, są niezależni, działają we własnym imieniu i nie są powiązani z żadną Stroną ani organizacją, ani nie przyjmują poleceń od żadnej Strony ani organizacji oraz stosują się do kodeksu postępowania przyjętego przez Radę Stowarzyszenia.

3. Rada Stowarzyszenia może ustanowić dodatkowe listy obejmujące maksymalnie piętnaście osób posiadających doświadczenie sektorowe w szczegółowych kwestiach objętych częścią IV niniejszej Umowy. W przypadku odwołania się do procedury selekcji, o której mowa w art. 312, przewodniczący Komitetu Stowarzyszenia może skorzystać z listy sektorowej za zgodą Stron.

Artykuł 326

Odniesienie do zobowiązań WTO

1. Jeżeli Strona sporu chce dochodzić roszczenia z tytułu naruszenia zobowiązania wynikającego z Uzgodnień WTO w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów (zwanego dalej „Uzgodnienia WTO dotyczące rozstrzygania sporów”), odwołuje się ona do stosownych zasad i procedur Porozumienia WTO.

2. Jeżeli Strona sporu chce dochodzić roszczenia z tytułu naruszenia zobowiązania wynikającego z części IV niniejszej Umowy, odwołuje się ona do stosownych zasad i procedur niniejszego tytułu.

3. Jeżeli Strona sporu chce dochodzić roszczenia z tytułu naruszenia zobowiązania wynikającego z części IV niniejszej Umowy, które równocześnie oznacza naruszenie Porozumień WTO, Strona wybiera forum, do którego się odwoła.

4. Strony sporu unikają zgłaszania na różnych forach identycznych sporów, gdy dotyczą one tych samych roszczeń prawnych i środków.

5. W przypadku gdy spory nie są identyczne, ale dotyczą tego samego środka, Strony powstrzymują się od jednoczesnego wszczynania procedur rozstrzygania sporów.

6. Jeżeli Strona sporu wszczęła procedurę rozstrzygania sporów na podstawie Uzgodnienia WTO dotyczące rozstrzygania sporów lub niniejszego tytułu oraz następnie chce dochodzić roszczenia z tytułu naruszenia zobowiązania na drugim forum, na podstawie sporu identycznego ze sporem wniesionym wcześniej na poprzednim forum, Strona ta nie może zgłosić drugiego sporu. Do celów niniejszego tytułu określenie „identyczny” oznacza spór dotyczący tych samych roszczeń prawnych i zakwestionowanych środków. Sporu nie uznaje się za identyczny, jeśli pierwotnie wybrane forum z powodów proceduralnych lub sądowniczych nie dokonało ustaleń dotyczących rozpatrywanego roszczenia prawnego.

7. Na użytek poprzedniego ustępu procedurę rozstrzygania sporów uznaje się za wszczętą na podstawie Uzgodnień WTO dotyczących rozstrzygania sporów, jeżeli powołany został zespół orzekający zgodnie z art. 6 tych uzgodnień, a za wszczętą na podstawie niniejszego tytułu, jeśli Strona złożyła wniosek o powołanie panelu zgodnie z art. 311 ust. 1. Procedury rozstrzygania sporów na podstawie Uzgodnień WTO dotyczących rozstrzygania sporów zostają zakończone z chwilą przyjęcia przez Organ Rozstrzygania Sporów sprawozdania zespołu orzekającego lub sprawozdania Organu Apelacyjnego zgodnie z art. 16 i art. 17 ust. 14 Uzgodnień WTO dotyczących rozstrzygania sporów. Procedury rozstrzygania sporów na podstawie niniejszego tytułu zostają zakończone z chwilą, gdy panel przekaże Stronom i Komitetowi Stowarzyszenia swoją decyzję w danej kwestii zgodnie z art. 313 ust. 1.

8. Kwestie dotyczące właściwości paneli powołanych zgodnie z niniejszym tytułem są zgłaszane w okresie dziesięciu dni od powołania panelu i są rozpatrywane w drodze decyzji wstępnej w ciągu trzydziestu dni od powołania panelu. Z chwilą zakwestionowania właściwości panelu na podstawie niniejszego artykułu wszystkie terminy określone w niniejszym tytule i w regulaminie wewnętrznym zostają zawieszone w oczekiwaniu na powiadomienie o wstępnej decyzji panelu.

9. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie wyklucza możliwości zawieszenia zobowiązań przez Stronę sporu, jeśli zezwala na to Organ Rozstrzygania Sporów WTO. Nie można w oparciu o Porozumienie WTO uniemożliwić Stronie sporu zawieszenia zobowiązań na podstawie niniejszej Umowy.

Artykuł 327

Terminy

1. Wszystkie terminy określone w niniejszym tytule i w regulaminie wewnętrznym, łącznie z terminami przekazywania decyzji przez panele, liczy się w dniach kalendarzowych od dnia następującego po wykonaniu czynności lub wystąpieniu zdarzenia, do którego się odnoszą.

2. Wszystkie terminy, o których mowa w niniejszym tytule i w regulaminie wewnętrznym mogą zostać zmienione za obopólną zgodą Stron sporu.

3. Panel może zawiesić swoją pracę w dowolnym momencie na okres nieprzekraczający dwunastu miesięcy na wniosek Strony skarżącej i za zgodą Strony, przeciwko której wysunięto zarzut. W takim przypadku terminy zostają przesunięte o czas zawieszenia procedury. Jeżeli procedura panelowa została zawieszona na więcej niż dwanaście miesięcy zakres zadań panelu straci ważność, bez uszczerbku dla prawa Strony skarżącej do wnioskowania o konsultacje oraz następnie o powołanie panelu w tej samej sprawie na późniejszym etapie. Niniejszy ustęp nie ma zastosowania w sytuacji, gdy zawieszenie jest wynikiem podejmowanych w dobrej wierze prób osiągnięcia satysfakcjonującego dla wszystkich rozwiązania zgodnie z art. 324.

Artykuł 328

Przyjęcie i zmiana regulaminu wewnętrznego i kodeksu postępowania

1. Rada Stowarzyszenia przyjmuje regulamin wewnętrzny i kodeks postępowania na swoim pierwszym posiedzeniu.

2. Rada Stowarzyszenia może wprowadzić zmiany do regulaminu wewnętrznego oraz kodeksu postępowania.

TYTUŁ XI

MECHANIZM MEDIACJI DLA ŚRODKÓW POZATARYFOWYCH

ROZDZIAŁ 1

Zakres

Artykuł 329

Zakres

1. Mechanizm mediacji ma zastosowanie do środków pozataryfowych, które negatywnie wpływają na handel między Stronami, na podstawie części IV niniejszej Umowy.

2. Mechanizm mediacji nie ma zastosowania do środków lub innych kwestii wynikających z:

a) tytułu VIII dotyczącego zrównoważonego rozwoju;

b) tytułu IX dotyczącego regionalnej integracji gospodarczej;

c) procesów integracji Strony UE i republik Strony AŚ;

d) kwestii, w odniesieniu do których wykluczono procedury rozstrzygania sporów; oraz

e) zawartych w niniejszej Umowie postanowień o charakterze instytucjonalnym.

3. Niniejszy tytuł stosuje się dwustronnie między Stroną UE z jednej strony a każdą z republik Strony AŚ z drugiej strony.

4. Procedura mediacji jest poufna.

ROZDZIAŁ 2

Procedura w ramach mechanizmu mediacji

Artykuł 330

Wszczęcie procedury

1. Strona może w dowolnym czasie zwrócić się do drugiej Strony z pisemnym wnioskiem o wzięcie udziału w procedurze mediacji. We wniosku znajduje się opis danej kwestii w jasny sposób przedstawiający przedmiotowy środek i jego wpływ na handel.

2. Strona, do której taki wniosek jest adresowany, przychylnie go rozważa i dostarcza pisemną odpowiedź w ciągu dziesięciu dni od daty jego otrzymania.

3. Przed wyborem mediatora zgodnie z art. 331 Strony procedury starają się w dobrej wierze osiągnąć porozumienie w drodze bezpośrednich negocjacji, na których przeprowadzenie mają dwadzieścia dni.

Artykuł 331

Wybór mediatora

1. Zachęca się Strony procedury do wspólnego wyznaczenia mediatora nie później niż piętnaście dni po upływie okresu, o którym mowa w art. 330 ust. 3, lub wcześniej, jeśli jedna Strona powiadomi drugą, że osiągnięcie porozumienia nie jest możliwe bez pomocy mediatora.

2. Jeżeli Strony procedury nie mogą osiągnąć porozumienia w sprawie wyboru mediatora w ustalonym terminie, jedna ze Stron może zwrócić się z wnioskiem o wyznaczenie mediatora w drodze losowania. W ciągu pięciu dni od złożenia wniosku każda Strona sporządza listę przynajmniej trzech osób niebędących obywatelami tej Strony, którzy spełniają warunki określone w ust. 4 i mogą wystąpić w roli mediatora. W ciągu pięciu dni od przedstawienia listy każda Strona wskazuje przynajmniej jedno nazwisko z listy drugiej Strony. Następnie przewodniczący Komitetu Stowarzyszenia lub osoba przez niego delegowana wybiera w drodze losowania osobę mediatora spośród wskazanych nazwisk. Wybór w drodze losowania następuje w ciągu piętnastu dni od złożenia wniosku o wyznaczenie mediatora w drodze losowania, w czasie i miejscu, o których należy niezwłocznie powiadomić Strony. Strony mogą być obecne podczas wyznaczania mediatora w drodze losowania, jeśli tak postanowią.

3. Jeżeli Strona procedury nie sporządzi listy lub nie wskaże nazwiska z listy drugiej Strony, przewodniczący lub osoba przez niego delegowana wybiera mediatora w drodze losowania z listy Strony, która spełniła wymogi określone w ust. 2.

4. Mediator jest ekspertem w dziedzinie, do której odnosi się przedmiotowy środek (⁵¹). Mediator w bezstronny i przejrzysty sposób pomaga Stronom w pełnym zrozumieniu środka i jego możliwych skutków dla handlu oraz w wypracowaniu wspólnie uzgodnionego rozwiązania

5. Jeżeli Strona procedury uzna, że mediator naruszył kodeks postępowania, może zwrócić się z wnioskiem o jego odwołanie, a nowy mediator zostaje wybrany zgodnie z ust. 1–4.

Artykuł 332

Zasady dotyczące procedury mediacji

1. Strony uczestniczą w procedurze mediacji w dobrzej wierze i dokładają starań, by osiągnąć satysfakcjonujące dla wszystkich rozwiązanie.

2. W ciągu piętnastu dni od dnia wyznaczenia mediatora, Strona, która wszczęła procedurę mediacji, przedstawia mediatorowi i drugiej Stronie procedury w formie pisemnej szczegółowy opis problemu, a zwłaszcza opis stosowania problematycznego środka i jego skutków dla handlu. W ciągu dziesięciu dni od daty otrzymania takiego opisu druga Strona może w formie pisemnej przedstawić swoje uwagi w tej kwestii. W opisie lub w uwagach każda ze Stron może zawrzeć wszelkie informacje, które uzna za istotne.

3. Mediator może zdecydować o najstosowniejszym sposobie przeprowadzenia procedury, w szczególności o tym czy, kiedy i w jaki sposób konsultować się ze Stronami procedury, wspólnie lub indywidualnie. Jeżeli Strony nie udostępniły pewnych informacji lub jeśli informacje takie nie znajdują się w posiadaniu Stron, mediator może również określić, czy okoliczności wymagają pomocy lub zasięgnięcia opinii stosownych ekspertów, agencji rządowych i innych osób prawnych lub fizycznych posiadających specjalistyczną wiedzę w danej kwestii. Jeżeli pomoc lub zasięgnięcie opinii stosownych ekspertów, agencji rządowych i innych osób prawnych lub fizycznych posiadających specjalistyczną wiedzę w danej kwestii wiąże się z informacjami poufnymi określonymi w art. 336 niniejszego tytułu, informacje takie mogą zostać udostępnione jedynie po poinformowaniu Stron procedury oraz z wyraźnym zastrzeżeniem, że informacje takie muszą być zawsze traktowane jak informacje poufne.

4. Po zgromadzeniu niezbędnych informacji mediator może przedstawić ocenę danej kwestii i przedmiotowego środka oraz zaproponować rozwiązanie do rozważenia przez Strony procedury. Ocena taka nie odnosi się do zgodności problematycznego środka z niniejszą Umową.

5. Procedura zostaje przeprowadzona na terytorium Strony, do której skierowany był wniosek, lub w innym wspólnie uzgodnionym miejscu lub w każdy inny wspólnie uzgodniony sposób.

6. W celu wypełnienia swoich obowiązków mediator może skorzystać z dowolnego środka komunikacji, w tym między innymi z telefonu, faksu, stron internetowych lub wideokonferencji.

7. Procedura zostaje zwykle zakończona w ciągu sześćdziesięciu dni od daty wyznaczenia mediatora. Strony procedury mogą ją przerwać za obopólną zgodą na dowolnym etapie.

ROZDZIAŁ 3

Wprowadzenie w życie

Artykuł 333

Wprowadzenie w życie wspólnie uzgodnionego rozwiązania

1. Jeżeli Strony procedury uzgodniły rozwiązanie dotyczące przeszkód w handlu spowodowanych środkiem podlegającym danej procedurze, każda Strona podejmie wszelkie niezbędne kroki w celu niezwłocznego wprowadzenia w życie wspomnianego rozwiązania.

2. Strona wprowadzająca rozwiązanie regularnie informuje drugą Stronę i Komitet Stowarzyszenia w formie pisemnej o wszelkich podjętych krokach lub wprowadzonych środkach mających na celu wprowadzenie w życie wspólnie uzgodnionego rozwiązania. Zobowiązanie to przestaje istnieć z chwilą odpowiedniego i pełnego wprowadzenia w życie satysfakcjonującego dla wszystkich rozwiązania.

ROZDZIAŁ 4

Postanowienia ogólne

Artykuł 334

Związek z tytułem X dotyczącym rozstrzygania sporów

1. Procedura określona w ramach niniejszego mechanizmu mediacji jest niezależna od części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy i nie ma służyć jako podstawa procedur rozstrzygania sporów ustanowionych we wspomnianym tytule lub w jakiejkolwiek innej umowie. Wniosek o zastosowanie mediacji i ewentualne zastosowanie procedur w ramach mechanizmu mediacji nie wyklucza odwołania się do tytułu X.

2. Mechanizm mediacji stosuje się bez uszczerbku dla praw i obowiązków Stron wynikających z tytułu X.

Artykuł 335

Terminy

Każdy termin, o którym mowa w niniejszym tytule, można zmienić za obopólnym porozumieniem Stron procedury.

Artykuł 336

Poufność informacji

1. Strona procedury składająca dokumentację lub oświadczenia w ramach procedury mediacji może określić taką dokumentację, oświadczenia lub dowolną ich część jako poufne.

2. Jeżeli dokumentacja, oświadczenia lub dowolna ich część zostały określone przez jedną Stronę jako poufne, druga Strona i mediator zwracają lub niszczą takie dokumenty nie później niż piętnaście dni od zakończenia procedury mediacji.

3. Podobnie jeżeli dokumentacja, oświadczenia lub dowolna ich część określone jako poufne zostały udostępnione odpowiednim ekspertom, agencjom rządowym lub innym osobom fizycznym lub prawnym posiadającym specjalistyczną wiedzę w danej kwestii, taka dokumentacja lub oświadczenia zostają zwrócone lub zniszczone nie później niż piętnaście dni od zakończenia pomocy lub konsultacji z mediatorem.

Artykuł 337

Koszty

1. Wszystkie koszty procedury mediacji ponoszą w równych częściach Strony procedury. Przez koszty rozumie się wynagrodzenie mediatora, wydatki związane z jego dojazdem, zakwaterowaniem i wyżywieniem oraz wszelkie ogólne administracyjne koszty procedury mediacji zgodnie z wnioskiem o zwrot kosztów przedstawionym przez mediatora.

2. Mediator zachowuje pełną i szczegółową dokumentację dotyczącą wszelkich stosownych poniesionych wydatków i przedstawia Stronom procedury wniosek o zwrot kosztów wraz z dokumentami potwierdzającymi poniesione wydatki.

3. Rada Stowarzyszenia określa wszelkie kwalifikowalne koszty, a także wynagrodzenie i dodatki, jakie należy wypłacić mediatorowi.

TYTUŁ XII

PRZEJRZYSTOŚĆ I PROCEDURY ADMINISTRACYJNE

Artykuł 338

Współpraca na rzecz większej przejrzystości

Strony zgadzają się współpracować, w ramach odpowiednich dwustronnych i wielostronnych forów, na rzecz zwiększenia przejrzystości, również poprzez eliminację przekupstwa i korupcji, w sprawach objętych częścią IV niniejszej Umowy.

Artykuł 339

Publikacja

1. Każda Strona zapewnia, by jej środki o zastosowaniu ogólnym, w tym przepisy ustawowe i wykonawcze, orzeczenia sądowe oraz procedury i decyzje administracyjne odnoszące się do wszystkich związanych z handlem kwestii objętych częścią IV niniejszej Umowy były niezwłocznie publikowane lub udostępniane zainteresowanym osobom danej Strony lub którejkolwiek innej Strony w sposób umożliwiający im zaznajomienie się z tymi środkami. Jeżeli zostanie złożony odpowiedni wniosek, każda Strona przedstawia wyjaśnienie dotyczące celu i uzasadnienia takiego środka oraz uwzględnia odpowiedni odstęp czasowy miedzy publikacją a wejściem w życie takiego środka, chyba że określone prawne lub praktyczne okoliczności stanowią inaczej.

2. Każda Strona dokłada starań, by umożliwić zainteresowanym osobom drugiej Strony przedstawienie uwag w sprawie każdego proponowanego przepisu ustawodawczego i wykonawczego oraz procedury lub decyzji administracyjnej o zastosowaniu ogólnym oraz uwzględnić stosowne zgłoszone uwagi.

3. Środki o zastosowaniu ogólnym, o których mowa w ust. 1, uważa się za udostępnione, jeżeli zostały one udostępnione w drodze odpowiedniego powiadomienia WTO lub jeżeli zostały udostępnione na oficjalnej, publicznie dostępnej i bezpłatnej stronie internetowej Strony zainteresowanej.

4. Żadne z postanowień części IV niniejszej Umowy nie jest interpretowane jako wymagające od którejkolwiek Strony dostarczenia informacji poufnych, których ujawnienie utrudniłoby egzekwowanie prawa albo w inny sposób byłoby sprzeczne z interesem publicznym, czy też naruszałoby uzasadnione interesy handlowe poszczególnych przedsiębiorstw, czy to publicznych, czy prywatnych.

Artykuł 340

Punkty kontaktowe i wymiana informacji

1. W celu ułatwienia komunikacji oraz zapewnienia skutecznego wprowadzania w życie niniejszej Umowy Strona UE, Strona AŚ (⁵²) oraz każda republika Strony AŚ wyznaczają punkt kontaktowy przed wejściem w życie niniejszej Umowy (⁵³). Wyznaczanie punktów kontaktowych odbywa się bez uszczerbku dla wyznaczania w konkretnych przypadkach właściwych organów na podstawie poszczególnych postanowień niniejszej Umowy.

2. Na wniosek Strony punkt kontaktowy drugiej Strony wskazuje urząd lub urzędnika odpowiedzialnego za wszelkie kwestie dotyczące wprowadzania w życie części IV niniejszej Umowy i udziela koniecznego wsparcia, aby ułatwić komunikację z wnioskującą Stroną.

3. Na wniosek jednej ze Stron i w miarę możliwości prawnych, każda odpowiednia Strona przekazuje informacje i niezwłocznie odpowiada na wszelkie pytania związane z istniejącym lub proponowanym środkiem, który mógłby znacząco wpłynąć na część IV niniejszej Umowy.

Artykuł 341

Postępowania administracyjne

Każda Strona stosuje wszystkie środki o zastosowaniu ogólnym, o których mowa w art. 339 w sposób konsekwentny, bezstronny i racjonalny. W szczególności, stosując wspomniane środki względem poszczególnych osób, towarów, usług lub przedsiębiorstw jednej ze Stron w konkretnych przypadkach, każda Strona:

a) stara się powiadomić z odpowiednim wyprzedzeniem osoby bezpośrednio zainteresowane postępowaniem o dacie wszczęcia postępowania, dołączając informację o rodzaju postępowania, oświadczenie organu wszczynającego postępowanie oraz ogólny opis problematycznej kwestii;

b) daje takim zainteresowanym osobom możliwość przedstawienia faktów i argumentów na poparcie swojego stanowiska przed ostatecznym etapem czynności administracyjnych, w zakresie, w jakim pozwala na to czas, rodzaj postępowania oraz interes publiczny; oraz

c) zapewnia by jej procedury były opierały się na przepisach prawa.

Artykuł 342

Kontrola i odwołanie

1. Każda Strona ustanawia lub utrzymuje sądy, organy quasisądowe, trybunały administracyjne lub procedury służące szybkiemu przeprowadzaniu kontroli, a w stosownych przypadkach również organy lub procedury służące korygowaniu ostatecznych czynności administracyjnych wpływających na związane z handlem kwestie objęte częścią IV niniejszej Umowy. Wspomniane sądy, organy, trybunały lub procedury są niezależne od urzędu lub organu odpowiedzialnego za egzekucję administracyjną, a osoby za nie odpowiedzialne muszą być bezstronne i z wynikiem sprawy nie może wiązać się dla nich żaden istotny interes.

2. Każda Strona zapewnia, by w odniesieniu do takich sądów, organów, trybunałów lub procedur stronom postępowania przysługiwało prawo do:

a) uzasadnienia lub obrony swojego stanowiska; oraz

b) decyzji opartej na dowodach i złożonej dokumentacji lub, gdy wymagają tego przepisy danej Strony, dokumentacji zgromadzonej przez organ administracyjny.

3. Każda Strona zapewnia, by, z zastrzeżeniem odwołania lub późniejszej kontroli w zależności od jej przepisów, decyzja taka była wykonywana przez urząd lub organ właściwy w odniesieniu do spornej czynności administracyjnej i by sposób postępowania takiego urzędu w odniesieniu do danej czynności administracyjnej opierał się na takiej decyzji.

Artykuł 343

Zasady szczegółowe

Postanowienia niniejszego tytułu pozostają bez uszczerbku dla szczegółowych zasad ustanowionych w innych postanowieniach niniejszej Umowy.

Artykuł 344

Przejrzystość w odniesieniu do subsydiów

1. Do celów niniejszej Umowy subsydium jest środkiem związanym z handlem towarami, spełniającym warunki określone w art. 1.1 Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych i ma charakter szczególny w rozumieniu art. 2 wspomnianego Porozumienia. Niniejsze postanowienie obejmuje subsydia zdefiniowane w Porozumieniu w sprawie rolnictwa.

2. Każda Strona zapewnia przejrzystość w dziedzinie subsydiów związanych z handlem towarami. Począwszy od wejścia w życie niniejszej Umowy każda Strona co dwa lata przedstawia drugiej Stronie sprawozdanie dotyczące podstawy prawnej, formy, kwoty lub budżetu oraz, gdzie to możliwe, odbiorcy subsydium przyznanego przez jej rząd lub organ publiczny. Sprawozdanie takie uważa się za przedstawione, jeśli stosowne informacje zostały udostępnione przez Strony lub w ich imieniu na powszechnie dostępnej stronie internetowej. Przy wymianie informacji Strony uwzględniają wymogi zachowania tajemnicy zawodowej i handlowej.

3. Na wniosek jednej ze Stron Strony mogą wymieniać informacje w sprawach związanych z subsydiami w odniesieniu do usług.

4. Komitet Stowarzyszenia dokonuje okresowych przeglądów postępów poczynionych przez Strony w zakresie wprowadzania w życie postanowień niniejszego artykułu.

5. Postanowienia niniejszego artykułu pozostają bez uszczerbku dla praw Stron do stosowania środków ochrony handlu lub do podejmowania działań w zakresie rozstrzygania sporów lub innych właściwych działań w związku z subsydium przyznanym przez drugą Stronę, zgodnie z odpowiednimi postanowieniami WTO.

6. Strony nie odwołują się do procedur rozstrzygania sporów na podstawie części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy w kwestiach wynikających z niniejszego artykułu.

TYTUŁ XIII

SZCZEGÓŁOWE ZADANIA ORGANÓW USTANOWIONYCH NA PODSTAWIE NINIEJSZEJ UMOWY DOTYCZĄCE SPRAW HANDLOWYCH

Artykuł 345

Szczegółowe zadania Rady Stowarzyszenia

1. Rada Stowarzyszenia, podczas wykonywania zadań przydzielonych jej w części IV niniejszej Umowy, składa się na szczeblu ministerialnym z przedstawicieli Strony UE z jednej strony oraz ministrów każdej republiki Strony AŚ, odpowiedzialnych za sprawy związane z handlem, z drugiej strony, zgodnie z odpowiednimi ramami prawnymi Stron, lub z osób przez nich wyznaczonych.

2. W odniesieniu do spraw związanych z handlem Rada Stowarzyszenia może:

a) zmieniać, w ramach dążenia do osiągnięcia celów części IV niniejszej Umowy:

(i) wykazy towarów zawarte w załączniku I (Znoszenie należności celnych), w celu włączenia jednego lub więcej towarów do harmonogramu obniżania należności celnych;

(ii) wykazy dołączone do załącznika I (Znoszenie należności celnych) w celu przyspieszenia znoszenia należności celnych;

(iii) dodatek 1, dodatek 2 i dodatek 3 do załącznika I (Znoszenie należności celnych);

(iv) dodatki 1, 2, 2A, 3, 4, 5 i 6 do załącznika II (Definicja pojęcia „produkty pochodzące” oraz metody współpracy administracyjnej);

(v) załącznik XVI (Zamówienia publiczne);

(vi) załącznik XVIII (Chronione oznaczenia geograficzne);

(vii) załącznik XIX (Wykaz produktów, o których mowa w art. 306 ust. 4);

(viii) załącznik XXI (Podkomitety);

b) wydawać interpretacje postanowień części IV niniejszej Umowy; oraz

c) podejmować inne, uzgodnione przez Strony działania związane z wykonywaniem swoich funkcji.

3. Każda Strona wdraża, zgodnie z własnymi obowiązującymi procedurami prawnymi, wszelkie zmiany, o których mowa w ust. 2 lit. a) w uzgodnionym przez Strony terminie (⁵⁴).

Artykuł 346

Szczegółowe zadania Komitetu Stowarzyszenia

1. Komitet Stowarzyszenia, podczas wykonywania zadań przydzielonych mu w części IV niniejszej Umowy, składa się z przedstawicieli Komisji Europejskiej z jednej strony oraz przedstawicieli każdej z republik Strony AŚ z drugiej strony, na wyższym szczeblu urzędniczym, odpowiedzialnych za sprawy związane z handlem, lub z osób przez nich wyznaczonych.

2. Komitet Stowarzyszenia w sprawach związanych z handlem pełni w szczególności następujące funkcje:

a) pomaga Radzie Stowarzyszenia w wykonywaniu jej funkcji dotyczących spraw związanych z handlem;

b) odpowiada za odpowiednie wprowadzenie w życie i stosowanie postanowień części IV niniejszej Umowy. W tym względzie oraz bez uszczerbku dla praw określonych w części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) i tytuł XI (Mechanizm mediacji dla środków pozataryfowych) niniejszej Umowy Strona może skierować do Komitetu Stowarzyszenia w celu przedyskutowania każdą kwestię związaną ze stosowaniem lub interpretacją części IV niniejszej Umowy;

c) nadzoruje w razie potrzeby dalsze opracowywanie postanowień części IV niniejszej Umowy i ocenia wyniki uzyskane w ramach jej stosowania;

d) poszukuje odpowiednich sposobów zapobiegania problemom, które mogłyby powstać w obszarach objętych częścią IV niniejszej Umowy, oraz rozwiązywania takich problemów; oraz

e) zatwierdza regulaminy wewnętrzne wszystkich podkomitetów wymienionych w części IV niniejszej Umowy oraz nadzoruje ich pracę.

3. Wykonując obowiązki na podstawie ust. 2, Komitet Stowarzyszenia może:

a) powołać dodatkowe podkomitety, inne niż te powołane w części IV niniejszej Umowy, złożone z przedstawicieli wszystkich Komisji Europejskiej i każdej z republik Strony AŚ, oraz przydzielić im obowiązki w ramach swoich kompetencji. Komitet może również postanowić zmodyfikować funkcje przypisane powoływanym przez siebie komitetom, a także je rozwiązywać;

b) zalecić Radzie Stowarzyszenia przyjęcie decyzji zgodnie z określonymi celami części IV niniejszej Umowy; oraz

c) podejmować inne działania związane z wykonywaniem swoich funkcji, uzgodnione przez Strony lub zlecone przez Radę Stowarzyszenia.

Artykuł 347

Koordynatorzy części IV niniejszej Umowy

1. Komisja Europejska i każda z republik Strony AŚ wyznacza koordynatora części IV niniejszej Umowy w ciągu sześćdziesięciu dni od wejścia w życie niniejszej Umowy.

2. Koordynatorzy wspólnie zajmują się opracowywaniem porządku obrad oraz wszelkimi innymi niezbędnymi przygotowaniami do posiedzeń Rady Stowarzyszenia i Komitetu Stowarzyszenia zgodnie z powyższymi postanowieniami oraz w stosownych przypadkach prowadzą działania następcze w stosunku do decyzji tych organów.

Artykuł 348

Podkomitety

1. Bez uszczerbku dla postanowień części I tytuł II (Ramy instytucjonalne) art. 8 niniejszej Umowy, niniejszy artykuł stosuje się do wszystkich podkomitetów powołanych w części IV niniejszej Umowy.

2. Podkomitety składają się z przedstawicieli Komisji Europejskiej z jednej strony oraz przedstawicieli każdej z republik Strony AŚ z drugiej strony.

3. Podkomitety spotykają się na odpowiednim szczeblu raz w roku lub na wniosek jednej ze Stron lub Komitetu Stowarzyszenia. Posiedzenia z osobistym udziałem członków odbywają się na przemian w Brukseli i w Ameryce Środkowej. Posiedzenia mogą się również odbywać przy użyciu wszelkich środków technicznych dostępnych Stronom.

4. Podkomitetom przewodniczy na przemian przedstawiciel Strony UE, z jednej strony, oraz przedstawiciel jednej z republik Strony AŚ, z drugiej strony, przez okres jednego roku.

TYTUŁ XIV

WYJĄTKI

Artykuł 349

Bilans płatniczy

1. W przypadku gdy Strona napotyka poważne trudności w zakresie bilansu płatniczego i finansów zagranicznych lub jest tym zagrożona, może przedsięwziąć lub utrzymać środki ograniczające w odniesieniu do handlu towarami i usługami oraz płatności bieżących.

2. Strony dokładają starań, by uniknąć stosowania środków ograniczających, o których mowa w ust. 1.

3. Wszelkie środki ograniczające przedsięwzięte lub utrzymywane na podstawie niniejszego artykułu muszą być niedyskryminujące, tymczasowe i nie mogą wykraczać poza to, co jest konieczne do naprawienia sytuacji w zakresie bilansu płatniczego i finansów zagranicznych. Muszą być zgodne z odpowiednimi warunkami określonymi w Porozumieniach WTO i ze statutem Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

4. Strona, która utrzymuje lub wprowadziła środki ograniczające, bądź też zmiany do nich, niezwłocznie informuje o nich drugą Stronę i przedstawia, tak szybko jak to możliwe, harmonogram ich zniesienia.

5. Jeżeli Strona uzna, że wprowadzony lub utrzymany środek ograniczający wpływa na dwustronne stosunki handlowe, może zwrócić się do drugiej Strony o konsultacje, które odbywają się niezwłocznie w ramach Komitetu Stowarzyszenia. Konsultacje te służą ocenie sytuacji związanej z bilansem płatniczym Strony zainteresowanej oraz ocenie ograniczeń przyjętych lub utrzymywanych na podstawie niniejszego artykułu, z uwzględnieniem, między innymi, takich czynników jak:

a) charakter i stopień trudności związanych z bilansem płatniczym i finansami zagranicznymi;

b) zewnętrzne warunki gospodarcze i handlowe; lub

c) alternatywne środki naprawcze, które mogą być dostępne.

Konsultacje dotyczą zgodności wszelkich środków ograniczających z ust. 3 i 4. Wszystkie wyniki ustaleń dotyczących statystyk i stanów faktycznych związanych z innymi kwestiami, przedstawione przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, odnoszące się do walut obcych, rezerw monetarnych i bilansu płatniczego, są przyjmowane jako takie, a wnioski oparte są na ocenie Funduszu dotyczącej bilansu płatniczego i finansów zagranicznych Strony zainteresowanej.

Artykuł 350

Podatki

1. Żadne z postanowień części IV niniejszej Umowy ani jakiegokolwiek porozumienia przyjętego na podstawie niniejszej Umowy nie może być interpretowane jako stanowiące przeszkodę dla Stron w różnicowaniu, przy stosowaniu odnośnych przepisów własnego wewnętrznego prawa podatkowego, podatników, którzy nie znajdują się w takiej samej sytuacji, w szczególności w odniesieniu do ich miejsca zamieszkania lub siedziby, lub miejsca, w którym jest inwestowany ich kapitał.

2. Żadne z postanowień części IV niniejszej Umowy lub jakiegokolwiek porozumienia przyjętego na podstawie części IV niniejszej Umowy nie może być interpretowane jako stanowiące przeszkodę we wprowadzaniu lub stosowaniu jakichkolwiek środków mających na celu zapobieganie unikaniu lub uchylaniu się od opodatkowania na podstawie postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, innych porozumień w zakresie podatków lub krajowego prawa podatkowego.

3. Żadne z postanowień części IV niniejszej Umowy nie narusza praw i obowiązków Stron wynikających z konwencji podatkowych. W przypadku niezgodności części IV niniejszej Umowy z taką konwencją pierwszeństwo w zakresie występującej niezgodności mają postanowienia konwencji.

Artykuł 351

Preferencja regionalna

1. Żadne postanowienia części IV niniejszej Umowy nie zobowiązują Strony do rozszerzania na drugą Stronę korzystniejszego traktowania, które stosowane jest na terytorium każdej ze Stron jako element odpowiedniego procesu regionalnej integracji gospodarczej.

2. Żadne postanowienia części IV niniejszej Umowy nie stanowią przeszkody w utrzymywaniu, zmienianiu lub ustanawianiu unii celnych, stref wolnego handlu lub innych porozumień między Stronami lub między Stronami a państwami lub regionami trzecimi.

CZĘŚĆ V

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł 352

Definicja Stron

1. Stronami niniejszej Umowy są Republiki Gwatemali, Hondurasu, Kostaryki, Nikaragui, Panamy i Salwadoru, zwane „republikami Strony AŚ”, z jednej strony, oraz Unia Europejska lub jej państwa członkowskie lub Unia Europejska i jej państwa członkowskie, w ramach swoich odpowiednich obszarów kompetencji, zwane „Stroną UE”, z drugiej strony.

2. Na użytek niniejszej Umowy określenie „Strona” odnosi się odpowiednio do każdej republiki Strony AŚ, bez uszczerbku dla zobowiązania do wspólnego działania na podstawie postanowień określonych w ust. 3, lub do Strony UE.

3. Na użytek niniejszej Umowy republiki Strony AŚ zgadzają się i zobowiązują się działać wspólnie w odniesieniu do następujących postanowień:

a) w przypadku podejmowania decyzji za pośrednictwem organów, o których mowa w części I tytuł II (Ramy instytucjonalne) niniejszej Umowy;

b) w przypadku wypełniania zobowiązań określonych w części IV tytuł IX (Regionalna integracja gospodarcza) niniejszej Umowy;

c) w przypadku wypełniania zobowiązania dotyczącego ustanowienia Prawa konkurencji Ameryki Środkowej oraz organu ds. konkurencji Ameryki Środkowej, zgodnie z częścią IV tytuł VII (Handel i konkurencja) art. 277 i art. 279 ust. 2 niniejszej Umowy; oraz

d) w przypadku wypełniania zobowiązania dotyczącego ustanowienia pojedynczego punktu dostępu na poziomie regionalnym zgodnie z częścią IV tytuł V (Zamówienia publiczne) art. 212 ust. 2 niniejszej Umowy;

W przypadku wspólnego działania zgodnie z niniejszym ustępem republiki Strony AŚ zwane są „Stroną AŚ”.

4. W przypadku wszelkich innych postanowień zawartych w niniejszej Umowie republiki Strony AŚ przyjmują zobowiązania i działają indywidualnie.

5. Niezależnie od postanowienia w ust. 3 oraz zgodnie z dalszym rozwojem regionalnej integracji Ameryki Środkowej republiki Strony AŚ zobowiązują się do dążenia do stopniowego zwiększania zakresu obszarów, w których będą działać wspólnie, o czym odpowiednio powiadomią Stronę UE. Rada Stowarzyszenia przyjmuje decyzje z dokładnym wskazaniem zakresu tych obszarów.

Artykuł 353

Wejście w życie

1. Strony zatwierdzają niniejszą Umowę zgodnie ze swoimi wewnętrznymi procedurami prawnymi.

2. Niniejsza Umowa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Strony powiadomiły się wzajemnie o zakończeniu wewnętrznych procedur prawnych, o których mowa w ust. 1.

3. Powiadomienia zostają wysłane w przypadku Strony UE do Sekretarza Generalnego Rady Unii Europejskiej, a w przypadku republik Strony AŚ do Secretaría General del Sistema de la Integración Centroamericana (SG-SICA), którzy są depozytariuszami niniejszej Umowy.

4. Niezależnie od ust. 2 Unia Europejska i każda z republik Strony AŚ mogą stosować część IV niniejszej Umowy począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po dacie wzajemnego powiadomienia się o zakończeniu niezbędnych wewnętrznych procedur prawnych. W takim przypadku organy instytucjonalne niezbędne dla funkcjonowania niniejszej Umowy wykonują swoje funkcje.

5. Do dnia wejścia w życie określonego w ust. 2 lub do daty rozpoczęcia stosowania niniejszej Umowy, jeśli stosowanie to nastąpiło zgodnie z ust. 4, każda Strona musi spełnić wymogi określone w części IV tytuł VI (Własność intelektualna) w art. 244 i art. 245 ust. 1 lit. a) i b) niniejszej Umowy. Jeżeli republika Strony AŚ nie spełniła takich wymogów, niniejsza Umowa nie może wejść w życie zgodnie z ust. 2 ani nie może być stosowana zgodnie z ust. 4 między Stroną UE a taką republiką Strony AŚ niespełniającą wymogów do czasu spełnienia tych wymogów.

6. Gdy postanowienie niniejszej Umowy stosowane jest zgodnie z ust. 4, wszelkie odniesienia w takim postanowieniu do daty wejścia w życie niniejszej Umowy są rozumiane jako odniesienia do daty, od której Strony uzgadniają stosowanie tego postanowienia zgodnie z ust. 4.

7. Strony, w odniesieniu do których część IV niniejszej Umowy weszła w życie zgodnie z ust. 2 lub 4 mogą również używać materiałów pochodzących z republik Strony AŚ, w odniesieniu do których niniejsza Umowa nie weszła w życie.

8. Od daty wejścia w życie zgodnie z ust. 2 niniejsza Umowa zastępuje Umowy o dialogu politycznym i współpracy obowiązujące między republikami Strony AŚ a Stroną UE.

Artykuł 354

Okres obowiązywania

1. Niniejsza Umowa zostaje zawarta na czas nieokreślony.

2. Strona powiadamia pisemnie odpowiedniego depozytariusza o swoim zamiarze wypowiedzenia niniejszej Umowy.

3. W przypadku wypowiedzenia przez którąkolwiek Stronę pozostałe Strony badają w ramach Komitetu Stowarzyszenia wpływ takiego wypowiedzenia na niniejszą Umowę. Rada Stowarzyszenia podejmuje decyzję w sprawie wszelkich niezbędnych dostosowań lub środków przejściowych.

4. Wypowiedzenie staje się skuteczne sześć miesięcy po powiadomieniu odpowiedniego depozytariusza.

Artykuł 355

Wypełnienie zobowiązań

1. Strony wprowadzają wszelkie ogólne lub szczegółowe środki niezbędne do wypełnienia zobowiązań wynikających z niniejszej Umowy i zapewniają ich zgodność z celami ustanowionymi w niniejszej Umowie.

2. Jeżeli jedna ze Stron uważa, że druga Strona nie wypełniła zobowiązania, jakie nakłada na nią niniejsza Umowa, może przedsięwziąć odpowiednie środki. Przedtem jednak, z wyjątkiem szczególnie nagłych przypadków, Strona ta przedstawia Radzie Stowarzyszenia w ciągu trzydziestu dni wszelkie istotne informacje niezbędne do dokładnego zbadania sytuacji w celu znalezienia rozwiązania możliwego do przyjęcia przez Strony. Przy wyborze środków pierwszeństwo przyznaje się tym, które w najmniej zakłócają wprowadzanie w życie postanowień niniejszej Umowy. Komitet Stowarzyszenia zostaje bezzwłocznie powiadomiony o takich środkach, które podlegają konsultacjom na forum Komitetu, jeśli Strona złoży wniosek o ich przeprowadzenie.

3. Strony uzgadniają, że określenie „szczególnie nagłe przypadki” w ust. 2 oznacza przypadki istotnego naruszenia niniejszej Umowy przez jedną ze Stron. Strony uzgadniają również, że określenie „odpowiednie środki” w ust. 2 oznacza środki przedsięwzięte zgodnie z prawem międzynarodowym. Uznaje się, że zawieszenie byłoby środkiem przedsięwziętym w ostateczności.

4. Istotne naruszenie niniejszej Umowy oznacza:

a) zerwanie niniejszej Umowy, nieusankcjonowane ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego;

b) naruszenie istotnych elementów niniejszej Umowy.

5. Jeżeli Strona zastosuje środek w szczególnie nagłym przypadku, druga Strona może zwrócić się o zwołanie pilnego posiedzenia Stron w ciągu piętnastu dni.

6. Niezależnie od ust. 2 jeśli jedna ze Stron uzna, że druga Strona nie wypełniła co najmniej jednego zobowiązania określonego w części IV niniejszej Umowy, zastosuje wyłącznie procedury rozstrzygania sporów określone w części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) oraz mechanizm mediacji określony w części IV tytuł XI (Mechanizm mediacji dla środków pozataryfowych) niniejszej Umowy lub inne alternatywne mechanizmy przewidziane w odniesieniu do szczegółowych zobowiązań określonych w części IV niniejszej Umowy.

Artykuł 356

Prawa i obowiązki wynikające z niniejszej Umowy

Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie jest interpretowane jako przyznające prawa lub nakładające obowiązki na osoby, inne niż prawa i obowiązki ustanowione niniejszą Umową, ani jako zobowiązujące Stronę do pozwolenia, by na niniejszą Umowę można było powoływać się bezpośrednio w jej krajowym systemie prawnym, chyba że krajowe prawodawstwo tej Strony stanowi inaczej.

Artykuł 357

Wyjątki

1. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie jest interpretowane jako:

a) wymagające od którejkolwiek Strony dostarczenia lub udostępnienia informacji, których ujawnienie dana Strona uważa za sprzeczne ze swoimi podstawowymi interesami bezpieczeństwa; lub

b) uniemożliwiające Stronie przeprowadzenie jakichkolwiek działań uznanych za niezbędne do ochrony swoich podstawowych interesów bezpieczeństwa:

(i) odnoszących się do materiałów rozszczepialnych i materiałów do syntezy jądrowej lub materiałów służących do ich uzyskania;

(ii) odnoszących się do działalności gospodarczej prowadzonej bezpośrednio lub pośrednio dla celów zaopatrzenia obiektów wojskowych;

(iii) związanych z produkcją broni, amunicji lub materiałów wojskowych lub handlem nimi;

(iv) odnoszących się do zamówień publicznych niezbędnych dla bezpieczeństwa narodowego lub do celów obrony narodowej;

(v) podejmowanych w czasie wojny lub w obliczu innego zagrożenia w stosunkach międzynarodowych;

c) uniemożliwiające Stronie realizację działań w celu wywiązania się ze zobowiązań podjętych w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego; lub

d) uniemożliwiające Stronie podjęcie niezależnej decyzji w sprawie priorytetów budżetowych lub wymagające od Strony zwiększenia zasobów budżetowych związanych z wypełnianiem zobowiązań zawartych w niniejszej Umowie.

2. Komitet Stowarzyszenia jest informowany w możliwie najpełniejszym zakresie o środkach przedsięwziętych na podstawie ust. 1 lit. a) i b) oraz o zakończeniu ich stosowania.

Artykuł 358

Dalsze zmiany

1. Strony mogą uzgodnić rozszerzenie i uzupełnienie niniejszej Umowy poprzez jej zmianę lub zawarcie umów w odniesieniu do konkretnych sektorów lub działań, również w świetle doświadczenia zdobytego podczas wprowadzania w życie niniejszej Umowy.

2. Strony mogą również uzgodnić wszelkie inne zmiany niniejszej Umowy.

3. Wszystkie wyżej wymienione zmiany i umowy zostają zatwierdzone zgodnie z wewnętrznymi procedurami prawnymi każdej Strony.

Artykuł 359

Przystąpienie nowych członków

1. Komitet Stowarzyszenia jest informowany o każdym wniosku państwa trzeciego o członkostwo w Unii Europejskiej oraz o każdym wniosku państwa trzeciego o włączenie w procesy integracji politycznej i gospodarczej w Ameryce Środkowej.

2. Podczas negocjacji między Unią Europejską a państwem ubiegającym się o członkostwo Strona UE przekazuje Stronie AŚ wszelkie istotne informacje, natomiast Strona AŚ przedstawia Stronie UE swoje (ewentualne) opinie, tak aby ta mogła je w pełni uwzględnić. Strona UE powiadamia Stronę AŚ o każdym przystąpieniu nowego państwa do Unii Europejskiej.

3. Na tej samej zasadzie podczas negocjacji między Stroną AŚ a państwem ubiegającym się o włączenie w procesy integracji politycznej i gospodarczej w Ameryce Środkowej Strona AŚ przekazuje Stronie UE wszelkie istotne informacje, natomiast Strona UE przedstawia Stronie AŚ swoje (ewentualne) opinie, tak aby ta mogła je w pełni uwzględnić. Strona AŚ powiadamia Stronę UE o każdym przystąpieniu do procesów integracji politycznej i gospodarczej w Ameryce Środkowej.

4. Strony zbadają w ramach Komitetu Stowarzyszenia wpływ takiego przystąpienia na niniejszą Umowę. Rada Stowarzyszenia podejmuje decyzję w sprawie wszelkich niezbędnych dostosowań lub środków przejściowych, które zostają zatwierdzone zgodnie z wewnętrznymi procedurami prawnymi każdej Strony.

5. Jeżeli w akcie przystąpienia do procesów integracji politycznej i gospodarczej w Ameryce Środkowej nie przewiduje się automatycznego przystąpienia do niniejszej Umowy, Państwo, którego to dotyczy, przystępuje poprzez złożenie aktu przystąpienia u odpowiednich depozytariuszy Stron.

6. Dokument przystąpienia zostaje złożony depozytariuszom.

Artykuł 360

Terytorialny zakres stosowania

1. W przypadku Strony UE niniejsza Umowa ma zastosowanie do terytoriów, na których stosuje się Traktat o Unii Europejskiej i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej na warunkach określonych w tych traktatach.

2. Niezależnie od ust. 1, w zakresie, w jakim obszar celny Unii Europejskiej obejmuje obszary nieuwzględnione w powyższej definicji zakresu terytorialnego, niniejsza Umowa ma również zastosowanie do obszaru celnego Unii Europejskiej.

3. W przypadku Ameryki Środkowej niniejsza Umowa ma zastosowanie do terytoriów republik Strony AŚ, zgodnie z ich odpowiednim prawodawstwem krajowym i prawem międzynarodowym.

Artykuł 361

Zastrzeżenia i oświadczenia interpretacyjne

Niniejsza Umowa nie dopuszcza jednostronnych zastrzeżeń ani oświadczeń interpretacyjnych.

Artykuł 362

Załączniki, dodatki, protokoły oraz noty, przypisy i wspólne deklaracje

Załączniki, dodatki, protokoły oraz uwagi, przypisy i wspólne deklaracje do niniejszej Umowy stanowią jej integralną część.

Artykuł 363

Teksty autentyczne

Niniejszą Umowę sporządzono w dwóch egzemplarzach w językach angielskim, bułgarskim, czeskim, duńskim, estońskim, fińskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, litewskim, łotewskim, maltańskim, niderlandzkim, niemieckim, polskim, portugalskim, rumuńskim, słowackim, słoweńskim, szwedzkim, węgierskim i włoskim, przy czym każdy z tych tekstów jest tak samo autentyczny.

W DOWÓD CZEGO niżej podpisani odpowiednio upoważnieni podpisali niniejszą Umowę.

Съста вено в Тегус игалпа на дв адесет и дев ети юни две х иляди и дван адесета год ина.

Hecho en Tegucigalpa, el veintinueve de junio de dos mil doce.

V Tegucigalpě dne dvacátého devá tého června dva tisíce dvanáct.

Udfærdiget i Tegucigalpa den niogtyvende juni totusindogtolv.

Geschehen zu Tegucigalpa am neunundzwanzigsten Juni zweitausendzwölf.

Sõ lmitud kahe tuhande kaheteistkümnenda aasta juunikuu kahekümne üheksandal päeval Tegucigalpas.

Tεγκο υσιγκάλπα, εικ οσιεννέα Ιουν ίου δύο χιλιάδ ες δώδεκα.

Done at Tegucigalpa on the twenty-ninth day of June in the year two thousand and twelve.

Fait à Tegucigalpa, le vingt-neuf juin deux mille douze.

Fatto a Tegucigalpa, addì ventinove giugno duemiladodici.

Tegusigalpā, divi tūkstoši divpadsmitā gada divdesmit devītajā jūnijā.

Priimta Tegusigalpoje, du tū kstančiai dvyliktų metų birželio dvidešimt devintą dieną.

Kelt Tegucigalpában, a kétezer-tizenkettedik év június havának huszonkilencedik napján.

Magħ mul f'Tegucigalpa fid-disgħa u għoxrin jum ta' Ġunju fis-sena elfejn u tnax.

Gedaan te Tegucigalpa, negenentwintig juni tweeduizend twaalf.

Sporządzono w Tegucigalpie dnia dwudziestego dziewiątego czerwca dwa tysiące dwunastego roku.

Feito em Tegucigalpa, aos vinte e nove de junho de dois mil e doze.

Încheiat la Tegucigalpa, la douăzeci și nouă iunie două mii doisprezece.

V Tegucigalpe dvadsiateho deviateho júna dvetisíc dvanásť.

V Tegucigalpi, dne devetindvajsetega junija leta dva tisoč dvanajst.

Tehty Tegucigalpassa kahdentenakymmenentenäyhdeksäntenä päivänä kesäkuuta vuonna kaksituhattakaksitoista.

Utfärdat i Tegucigalpa den tjugonionde juni år tjugohundratolv.

Voor het Koninkrijk België

Pour le Royaume de Belgique

Für das Königreich Belgien

Deze handtekening verbindt eveneens de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Cette signature engage également la Communauté française, la Communauté flamande, la Communauté germanophone, la Région wallonne, la Ré gion flamande et la Région de Bruxelles-Capitale.

Diese Unterschrift bindet zugleich die Deutschsprachige Gemeinschaft, die Flämische Gemeinschaft, die Französische Gemeinschaft, die Wallonische Region, die Flä mische Region und die Region Brüssel-Hauptstadt.

З а Релублика България

Za Českou republiku

For Kongeriget Danmark

Für die Bundesrepublik Deutschland

Eesti Vabariigi nimel

Thar cheann Na hÉireann

For Ireland

Γ ια την Ελληνικ ή Δημοκρατία

Por el Reino de España

Pour la République française

Per la Repubblica italiana

Για την Κ υπριακή Δημοκ ρατία

Latvijas Republikas vārdā –

Lietuvos Respublikos vardu

Pour le Grand-Duché de Luxembourg

Magyarorszá g részéről

Gћal Malta

Voor het Koninkrijk der Nederlanden

Für die Republik Österreich

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Pela República Portuguesa

Pentru România

Za Republiko Slovenijo

Za Slovenskú republiku

Suomen tasavallan puolesta

För Republiken Finland

För Konungariket Sverige

For the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

З а Европейск ия съюз
Por la Unión Europea
Za Evropskou unii
For Den Europæiske Union
Für die Europäische Union
Euroopa Liidu nimel
Γι α την Ευρωπαϊκ ή Ένωση
For the European Union
Pour l'Union européenne
Per l'Unione europea
Eiropas Savienības vārdā –
Europos Sąjungos vardu
Az Európai Unió részéről
Għ all-Unjoni Ewropea
Voor de Europese Unie
W imieniu Unii Europejskiej
Pela União Europeia
Pentru Uniunea Europeană
Za Európsku úniu
Za Evropsko unijo
Euroopan unionin puolesta
Fö r Europeiska unionen

Por la República de Costa Rica

Por la República de El Salvador

Por la República de Guatemala

Por la República de Honduras

Por la República de Nicaragua

Por la República de Panamá

ZAŁĄCZNIK I

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK II

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK III

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK IV

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK V

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VI

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VII

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VIII

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK IX

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK X

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XI

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XII

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XIII

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XIV

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XV

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVI

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVII

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVIII

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XIX

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XX

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XXI

Dokument w formacie PDF