ANTIGUA I BARBUDA,

WSPÓLNOTA BAHAMÓW,

BARBADOS,

BELIZE,

WSPÓLNOTA DOMINIKI,

REPUBLIKA DOMINIKAŃSKA,

GRENADA,

KOOPERACYJNA REPUBLIKA GUJANY,

REPUBLIKA HAITI,

JAMAJKA,

SAINT KITTS I NEVIS,

SAINT LUCIA,

SAINT VINCENT I GRENADYNY,

REPUBLIKA SURINAMU,

REPUBLIKA TRYNIDADU I TOBAGO,

zwane dalej „państwami CARIFORUM”,

z jednej strony, oraz

KRÓLESTWO BELGII,

REPUBLIKA BUŁGARII,

REPUBLIKA CZESKA,

KRÓLESTWO DANII,

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC,

REPUBLIKA ESTOŃSKA,

IRLANDIA,

REPUBLIKA GRECKA,

KRÓLESTWO HISZPANII,

REPUBLIKA FRANCUSKA,

REPUBLIKA WŁOSKA,

REPUBLIKA CYPRYJSKA,

REPUBLIKA ŁOTEWSKA,

REPUBLIKA LITEWSKA,

WIELKIE KSIĘSTWO LUKSEMBURGA,

REPUBLIKA WĘGIERSKA,

REPUBLIKA MALTA,

KRÓLESTWO NIDERLANDÓW,

REPUBLIKA AUSTRII,

RZECZPOSPOLITA POLSKA,

REPUBLIKA PORTUGALSKA,

RUMUNIA,

REPUBLIKA SŁOWENII,

REPUBLIKA SŁOWACKA,

REPUBLIKA FINLANDII,

KRÓLESTWO SZWECJI,

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ,

Umawiające się Strony Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz Traktatu o Unii Europejskiej, zwane dalej „państwami członkowskimi Unii Europejskiej”,

oraz

WSPÓLNOTA EUROPEJSKA,

z drugiej strony,

UWZGLĘDNIAJĄC Zmieniony traktat z Chaguaramas ustanawiający Wspólnotę Karaibów łącznie z jednolitym rynkiem i gospodarką CARICOM, Traktat z Basseterre ustanawiający Organizację Państw Wschodniokaraibskich oraz Porozumienie ustanawiające strefę wolnego handlu pomiędzy Wspólnotą Karaibską a Republiką Dominikańską, z jednej strony, a Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, z drugiej strony;

UWZGLĘDNIAJĄC Umowę o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku a Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, podpisaną w Kotonu w dniu 23 czerwca 2000 r. i zmienioną w dniu 25 czerwca 2005 r., zwaną dalej „umową z Kotonu”;

POTWIERDZAJĄC swoje przywiązanie do poszanowania praw człowieka, zasad demokratycznych i rządów prawa, które stanowią zasadnicze elementy umowy z Kotonu, oraz do dobrych rządów, które są jej podstawowym elementem;

UWZGLĘDNIAJĄC potrzebę wspierania oraz przyspieszania rozwoju gospodarczego, kulturalnego i społecznego państw CARIFORUM, w celu przyczynienia się do pokoju i bezpieczeństwa oraz do wspierania stabilnego i demokratycznego otoczenia politycznego;

UWZGLĘDNIAJĄC znaczenie, jakie przywiązują do uzgodnionych na forum międzynarodowym celów rozwoju oraz do Milenijnych celów rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych;

UWZGLĘDNIAJĄC potrzebę wspierania postępu gospodarczego i społecznego dla swych obywateli w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju, przy poszanowaniu podstawowych praw pracowniczych zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi w ramach Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz chroniąc środowisko naturalne zgodnie z Deklaracją z Johannesburga z roku 2002;

POTWIERDZAJĄC swoje zobowiązanie do wspólnej pracy na rzecz osiągnięcia celów umowy z Kotonu, w tym eliminacji ubóstwa, zrównoważonego rozwoju oraz stopniowego włączania państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) w gospodarkę światową;

PRAGNĄC umożliwić realizację wizji rozwoju CARICOM;

UWZGLĘDNIAJĄC swoje przywiązanie do zasad i przepisów rządzących handlem międzynarodowym, w szczególności do zasad zawartych w Porozumieniu ustanawiającym Światową Organizację Handlu (WTO);

UWZGLĘDNIAJĄC różnicę w poziomie rozwoju gospodarczego i społecznego pomiędzy państwami CARIFORUM a Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;

UWZGLĘDNIAJĄC znaczenie istniejących tradycyjnych więzi, a zwłaszcza łączące Strony bliskie związki historyczne, polityczne i gospodarcze;

ZWAŻYWSZY, że pragną one zacieśnić te więzi i ustanowić trwałe stosunki opierające się na partnerstwie oraz wzajemnych prawach i obowiązkach, wsparte regularnym dialogiem mającym na celu rozwijanie wzajemnej wiedzy i zrozumienia;

PRAGNĄC umocnienia ram wzajemnych stosunków gospodarczych i handlowych poprzez ustanowienie umowy o partnerstwie gospodarczym, która może być instrumentem rozwoju państw CARIFORUM;

PRAGNĄC zacieśnienia swych stosunków gospodarczych, w szczególności rozwoju handlu i inwestycji, opierając się na preferencyjnym dostępie państw CARIFORUM do rynku Wspólnoty Europejskiej i poszerzając ten dostęp;

POTWIERDZAJĄC swoje zobowiązanie do wspierania procesu integracji regionalnej państw CARIFORUM, w szczególności regionalnej integracji gospodarczej, będącej kluczowym instrumentem ułatwiającym ich integrację z gospodarką światową, oraz do udzielenia im pomocy w podjęciu wyzwań, jakie niesie globalizacja i osiągnięciu wzrostu gospodarczego i postępu społecznego zgodnego z zasadami zrównoważonego rozwoju, do którego zmierzają;

ŚWIADOME, iż rozwijanie potencjału i zajęcie się problemem ograniczonych źródeł zaopatrzenia państw CARIFORUM jest konieczne, aby w pełni wykorzystać zwiększone możliwości handlowe i zmaksymalizować korzyści płynące z reformy handlu, oraz POTWIERDZAJĄC zasadniczą rolę, jaką pomoc na rzecz rozwoju, w tym pomoc związana z handlem, może odegrać we wspieraniu państw CARIFORUM w realizacji i korzystaniu z niniejszej Umowy;

PRZYPOMINAJĄC, że Unia Europejska (UE) zobowiązała się do stopniowego zwiększania pomocy na rzecz rozwoju, w tym pomocy dla handlu, oraz do zapewnienia, aby znaczna część kwot wynikających ze zobowiązań Wspólnoty Europejskiej i państw członkowskich została przeznaczona dla krajów AKP;

ZDECYDOWANE zapewnić, że współpraca Wspólnoty Europejskiej na rzecz rozwoju w zakresie regionalnej współpracy i integracji gospodarczej, przewidziana w umowie z Kotonu, będzie realizowana, aby zmaksymalizować oczekiwane korzyści z niniejszej Umowy;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do współpracy, zgodnie z deklarację paryską w sprawie skuteczności pomocy, konsensusu UE w sprawie rozwoju oraz Partnerstwa UE-Karaiby na rzecz wzrostu, stabilności i rozwoju, aby ułatwić państwom członkowskim UE oraz innym donatorom udział we wspieraniu wysiłków państw CARIFORUM dla osiągnięcia celów niniejszej Umowy;

PRZEKONANI, że Umowa o partnerstwie gospodarczym stworzy nowy, bardziej korzystny klimat dla wzajemnych stosunków w obszarze handlu i inwestycji oraz nowe wielkie możliwości wzrostu i rozwoju;

POSTANAWIAJĄ, CO NASTĘPUJE:

CZĘŚĆ I

PARTNERSTWO HANDLOWE NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Artykuł 1

Cele

Celami niniejszej Umowy są:

a) przyczynianie się do zwalczania i ostatecznego wyeliminowania ubóstwa poprzez ustanowienie partnerstwa w handlu spójnego z celem zrównoważonego rozwoju, milenijnymi celami rozwoju i umową z Kotonu;

b) wspieranie integracji regionalnej, współpracy gospodarczej oraz dobrych rządów, ustanawiając tym samym i wdrażając skuteczne, przewidywalne i przejrzyste ramy prawne dla handlu i inwestycji pomiędzy Stronami i w regionie CARIFORUM;

c) wspieranie stopniowej integracji państw CARIFORUM z gospodarką światową, zgodnie z ich wyborami politycznymi i priorytetami rozwoju;

d) wzmacnianie potencjału państw CARIFORUM w zakresie polityki handlowej i zagadnień związanych z handlem;

e) wspieranie warunków do zwiększania inwestycji i rozwoju sektora prywatnego oraz poprawa możliwości zaopatrzenia, konkurencyjności i wzrostu gospodarczego w regionie CARIFORUM;

f) wzmacnianie istniejących więzi pomiędzy Stronami na zasadzie solidarności i obopólnego interesu. W tym celu, uwzględniając poziom rozwoju każdej ze stron i zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi z WTO, Umowa rozszerza stosunki handlowe i gospodarcze, wspiera nową dynamikę handlu pomiędzy Stronami poprzez stopniową, asymetryczną liberalizację handlu pomiędzy nimi oraz wzmacnia, poszerza i pogłębia współpracę we wszystkich obszarach związanych z handlem i inwestycjami.

Artykuł 2

Zasady

1. Niniejsza Umowa opiera się na podstawowych zasadach oraz na elementach zasadniczych i podstawowych umowy z Kotonu, określonych odpowiednio w art. 2-9 umowy z Kotonu. Umowa budowana jest w oparciu o umowę z Kotonu oraz wcześniejsze umowy o partnerstwie AKP-WE w obszarze współpracy i integracji regionalnej, a także współpracy gospodarczej i handlowej.

2. Strony uzgadniają, że umowa z Kotonu oraz niniejsza Umowa będą wdrażane w uzupełniający i wzajemnie wzmacniający sposób.

Artykuł 3

Zrównoważony rozwój

1. Strony potwierdzają, że cel zrównoważonego rozwoju ma być wprowadzany i integrowany na każdym szczeblu ich partnerstwa gospodarczego, w wypełnianiu nadrzędnego zobowiązania ustanowionego w art. 1, 2 i 9 umowy z Kotonu, a w szczególności głównego zobowiązania do zwalczania i ostatecznego wyeliminowania ubóstwa w sposób spójny z celami zrównoważonego rozwoju.

2. Strony ustalają, że osiąganie tego celu w przypadku niniejszej Umowy o partnerstwie gospodarczym zobowiązuje je do zapewnienia, że:

a) stosowanie niniejszej Umowy w pełni uwzględnia najlepszy interes ludzki, kulturowy, gospodarczy, społeczny, zdrowotny i środowiskowy ich społeczeństw oraz przyszłych pokoleń;

b) mechanizmy decyzyjne są zgodne z podstawowymi zasadami własności, udziału i dialogu.

3. Strony postanawiają zatem współpracować, dążąc do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju koncentrującego się na człowieku, który jest głównym beneficjentem rozwoju.

Artykuł 4

Integracja regionalna

1. Strony uznają, że integracja regionalna jest integralną częścią ich partnerstwa oraz potężnym instrumentem, który pozwala osiągnąć cele niniejszej Umowy.

2. Strony uznają i potwierdzają znaczenie integracji regionalnej państw CARIFORUM jako mechanizmu zapewniającego tym państwom uzyskanie większych możliwości gospodarczych i większej stabilności politycznej oraz wspierającego ich rzeczywistą integrację z gospodarką światową.

3. Strony uznają wysiłki państw CARIFORUM we wspieraniu ich integracji regionalnej i subregionalnej poprzez Zmieniony traktat z Chaguaramas ustanawiający Wspólnotę Karaibów łącznie z jednolitym rynkiem i gospodarką CARICOM, Traktat z Basseterre ustanawiający Organizację Państw Wschodnioka-raibskich oraz Porozumienie ustanawiające strefę wolnego handlu pomiędzy Wspólnotą Karaibską a Republiką Dominikańską.

4. Strony uznają ponadto, że bez uszczerbku dla zobowiązań podjętych w niniejszej Umowie, tempo i zakres integracji regionalnej należą do wyłącznych kompetencji państw CARIFO-RUM podejmujących suwerenne decyzje i biorąc pod uwagę ich obecne i przyszłe ambicje polityczne.

5. Strony zgadzają się co do tego, że ich partnerstwo opiera się na integracji regionalnej i zmierza do jej pogłębienia, oraz zobowiązują się do współpracy w celu jej dalszego rozwoju, biorąc pod uwagę poziom rozwoju, potrzeby, położenie geograficzne i strategie zrównoważonego rozwoju, jak również priorytety poszczególnych państw CARIFORUM i obowiązki zawarte w istniejących porozumieniach w sprawie integracji regionalnej, wymienionych w ust. 3.

6. Strony zobowiązują się do współpracy w celu ułatwienia wprowadzenia w życie niniejszej Umowy oraz wsparcia integracja regionalnej CARIFORUM.

Artykuł 5

Monitorowanie

Strony zobowiązują się do stałego monitorowania funkcjonowania Umowy poprzez odpowiednie własne procesy związane z uczestnictwem i instytucje, a także procesy i instytucje ustanowione niniejszą Umową, aby zapewnić, że cele określone w niniejszej Umowie są osiągane, Umowa jest odpowiednio wykonywana, a płynące z partnerstwa korzyści dla mężczyzn, kobiet, młodzieży i dzieci są jak największe. Strony zobowiązują się także do niezwłocznego przeprowadzania wzajemnych konsultacji w przypadku pojawienia się jakiegokolwiek problemu.

Artykuł 6

Współpraca na forum międzynarodowym

Strony dokładają wszelkich starań, by współpracować na wszystkich forach międzynarodowych, na których omawiane są sprawy związane z niniejszym partnerstwem.

Artykuł 7

Współpraca na rzecz rozwoju

1. Strony uznają, że współpraca na rzecz rozwoju jest zasadniczym elementem ich partnerstwa i kluczowym czynnikiem osiągnięcia celów niniejszej Umowy określonych w art. 1. Współpraca ta może przybierać formę finansową i niefinansową.

2. Współpraca na rzecz rozwoju w zakresie regionalnej współpracy i integracji gospodarczej, przewidzianej w umowie z Kotonu, jest kontynuowana, aby zmaksymalizować oczekiwane korzyści z niniejszej Umowy. Obszary współpracy i pomocy technicznej są określone odpowiednio w poszczególnych rozdziałach niniejszej Umowy. Współpraca jest realizowana zgodnie z procedurami określonymi w niniejszym artykule, jest poddawana stałemu przeglądowi i w miarę potrzeb korygowana zgodnie z art. 246 niniejszej Umowy.

3. Finansowanie wspólnotowe dotyczące współpracy na rzecz rozwoju między CARIFORUM a Wspólnotą Europejską wspierające wykonywanie niniejszej Umowy odbywa się zgodnie z zasadami i odpowiednimi procedurami określonymi w umowie z Kotonu, w szczególności procedurami programowania Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR), oraz w ramach odpowiednich instrumentów finansowanych z budżetu ogólnego Unii Europejskiej. W tym kontekście wsparcie wykonania niniejszej Umowy jest jednym z priorytetów.

4. Odpowiednio do swoich ról i kompetencji Wspólnota Europejska i państwa CARIFORUM sygnatariusze podejmują wszelkie działania niezbędne do zapewnienia efektywnego pozyskiwania i wykorzystywania środków finansowych, których celem jest ułatwienie działań związanych ze współpracą na rzecz rozwoju przewidzianych w niniejszej Umowie.

5. Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązują się wspólnie wspierać, poprzez odpowiednie własne polityki rozwoju i instrumenty, działania w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju w zakresie regionalnej współpracy i integracji gospodarczej oraz wykonania niniejszej Umowy w państwach CARI-FORUM oraz na poziomie regionalnym, zgodnie z zasadami komplementarności i skuteczności pomocy.

6. Strony współpracują w celu ułatwienia innym gotowym do udzielenia pomocy donatorom działań w dziedzinie współpracy, o których mowa w ust. 5, oraz ułatwienia wysiłków podejmowanych przez państwa CARIFORUM dla osiągnięcia celów niniejszej Umowy.

Artykuł 8

Priorytety w zakresie współpracy

1. Współpraca na rzecz rozwoju, określona w art. 7, skupia się w szczególności na następujących dziedzinach, opisanych szerzej w poszczególnych rozdziałach niniejszej Umowy:

(i) zapewnienie pomocy technicznej w tworzeniu potencjału ludzkiego oraz rozwijaniu prawnych i instytucjonalnych zdolności państw CARIFORUM, aby umożliwić im realizację zobowiązań określonych w niniejszej Umowie;

(ii) zapewnienie pomocy w finansowaniu rozwoju zdolności i rozwoju instytucjonalnego dla reformy podatkowej w celu wzmacniania administracji podatkowej i lepszego poboru podatków, zmierzając do odejścia od środków taryfowych oraz innych ceł i opłat na rzecz alternatywnych form podatków pośrednich;

(iii) zapewnienie środków wsparcia mających na celu promowanie rozwoju sektora prywatnego oraz przedsiębiorstw, w szczególności małych podmiotów gospodarczych, oraz zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw regionu CARIFORUM i dywersyfikacji gospodarek CARIFORUM;

(iv) dywersyfikacja struktury eksportowej CARIFORUM w dziedzinie towarów i usług poprzez nowe inwestycje i rozwój nowych sektorów;

(v) wspieranie zdolności technologicznych i badawczych państw CARIFORUM, aby ułatwić im rozwój i spełnienie wymogów uznanych w skali międzynarodowej środków sanitarnych i fitosanitarnych, norm technicznych, a także standardów w dziedzinie pracy i ochrony środowiska;

(vi) rozwój systemów innowacji CARIFORUM, w tym rozwój potencjału technologicznego;

(vii) wsparcie rozwoju infrastruktury państw CARIFORUM niezbędnej dla prowadzenia handlu.

2. Priorytety w zakresie współpracy na rzecz rozwoju, przedstawione obszernie w ust. 1 i uściślone w poszczególnych rozdziałach niniejszej Umowy, są realizowane zgodnie z procedurami określonymi w art. 7.

3. Strony zgadzają się co do korzyści płynących z funduszu rozwoju regionalnego, reprezentującego interesy wszystkich państw CARIFORUM w mobilizowaniu i kierowaniu środków rozwojowych związanych z Umową o partnerstwie gospodarczym pochodzących z EFR i od innych potencjalnych donatorów. Państwa CARIFORUM dokładają wszelkich starań, by ustanowić taki fundusz w ciągu dwóch lat od daty podpisania niniejszej Umowy.

CZĘŚĆ II

HANDEL I ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z HANDLEM

TYTUŁ I

HANDEL TOWARAMI

ROZDZIAŁ 1

Cła

Artykuł 9

Zakres

Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się do wszystkich towarów pochodzących ze Wspólnoty Europejskiej oraz każdego z państw CARIFORUM (¹).

Artykuł 10

Reguły pochodzenia

Dla celów niniejszego rozdziału „pochodzący” oznacza kwalifikujący się zgodnie z regułami pochodzenia, określonymi w protokole I. W ciągu pierwszych czterech lat od wejścia w życie niniejszej Umowy Strony dokonają przeglądu postanowień protokołu I w celu dalszego uproszczenia koncepcji i metod stosowanych do określania pochodzenia w świetle potrzeb rozwojowych państw CARIFORUM. W przeglądzie takim Strony uwzględniają rozwój technologii, procesów produkcyjnych i wszelkich innych czynników, które mogą wymagać zmiany postanowień protokołu I. Wszelkie takie zmiany dokonywane są decyzją Wspólnej Rady CARIFORUM-WE.

Artykuł 11

Cła

Cła obejmują każdego rodzaju podatki lub opłaty nakładane w związku z przywozem lub wywozem towarów, włączając w to wszelkiego rodzaju podatki wyrównawcze lub opłaty dodatkowe związane z takim przywozem lub wywozem, lecz nie obejmują:

a) podatków wewnętrznych lub innych opłat wewnętrznych nałożonych zgodnie z art. 27;

b) środków antydumpingowych, wyrównawczych lub ochronnych stosowanych zgodnie z rozdziałem 2 niniejszego tytułu;

c) opłat nałożonych zgodnie z art. 13.

Artykuł 12

Klasyfikacja towarów

Klasyfikacja towarów objętych niniejszą Umową określona jest w Zharmonizowanym Systemie Oznaczania i Kodowania Towarów („HS”), zgodnie z odnoszącymi się do niego zasadami klasyfikacji. Komitet Specjalny ds. Współpracy Celnej i Ułatwień w Handlu, określony w art. 36, zajmuje się wszelkimi zagadnieniami związanymi z klasyfikacją towarów, jakie wynikają ze stosowania niniejszej Umowy.

Artykuł 13

Opłaty

Opłaty i inne koszty, o których mowa w art. 11, ograniczają się kwotowo do przybliżonych kosztów świadczonych usług i nie stanowią pośredniej ochrony produktów krajowych lub opodatkowania przywozu lub wywozu dla celów podatkowych. Nie mogą one przekraczać rzeczywistej wartości świadczonej usługi. Opłaty nie są opodatkowane w przypadku usług konsularnych.

Artykuł 14

Zniesienie ceł na towary pochodzące z jednej ze Stron

1. Cła wywozowe nie są stosowane do towarów pochodzących z państw CARIFORUM i przywożonych do Wspólnoty i vice versa.

2. Niezależnie od ust. 1 państwa CARIFORUM sygnatariusze, wymienione w załączniku I, znoszą cła na wywóz określony w tym załączniku w ciągu trzech lat od chwili wejścia w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 15

Cła przywozowe na towary pochodzące z państw CARIFORUM

Produkty pochodzące z państw CARIFORUM są wolne od ceł w przywozie do WE, z wyjątkiem produktów wymienionych w załączniku II i na warunkach w nim określonych.

Artykuł 16

Cła przywozowe na towary pochodzące z WE

1. Produkty pochodzące z WE, w przywozie do państw CARIFORUM nie podlegają cłom wyższym niż te określone w załączniku III.

2. Produkty pochodzące z WE, w przywozie do państw CARIFORUM, są wolne od wszelkich ceł w rozumieniu art. 11 innych niż wymienione w załączniku III.

3. Przez okres dziesięciu lat od podpisania niniejszej Umowy państwa CARIFORUM mogą nadal stosować wszelkie cła w rozumieniu art. 11, poza wymienionymi w załączniku III w odniesieniu do przywozu produktów pochodzących z WE, pod warunkiem że cła te były stosowane wobec danego towaru w dniu podpisania niniejszej Umowy oraz że takie same cła są stosowane wobec podobnych produktów przywożonych ze wszystkich innych krajów.

4. Państwa CARIFORUM sygnatariusze nie są zobowiązane do rozpoczęcia stopniowego znoszenia ceł innych niż wymienione w załączniku III i określone w ust. 2 w ciągu siedmiu lat po podpisaniu niniejszej Umowy. Proces ten jest wspierany koniecznymi reformami fiskalnymi przewidzianymi w art. 22.

5. W celu zapewnienia przejrzystości Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju powiadamiany jest o takich cłach w ciągu sześciu miesięcy od dnia podpisania niniejszej Umowy. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju powiadamiany jest również o zniesieniu tych ceł.

6. W przypadku poważnych trudności w odniesieniu do przywozu danego produktu harmonogram zmniejszania i znoszenia ceł w drodze wspólnego porozumienia może zostać poddany przeglądowi przez Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju w celu jego zmiany. Wszelkie tego rodzaju zmiany nie mogą prowadzić do wydłużenia okresów czasu w harmonogramie, dla którego wnioskowano o przegląd, w odniesieniu do danego produktu, ponad maksymalny okres przejściowy dotyczący zmniejszenia lub zniesienia cła na ten produkt przewidziany w załączniku III. Jeżeli Komitet CARIFO-RUM-WE ds. Handlu i Rozwoju nie podejmie decyzji w ciągu trzydziestu dni od złożenia wniosku o dokonanie przeglądu harmonogramu, państwa CARIFORUM mogą czasowo zawiesić dany harmonogram na okres nieprzekraczający jednego roku.

Artykuł 17

Zmiany w zobowiązaniach taryfowych

Biorąc pod uwagę szczególne potrzeby w zakresie rozwoju państw: Antigua i Barbuda, Belize, Wspólnota Dominiki, Grenada, Kooperacyjna Republika Gujany, Republika Haiti, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia oraz Saint Vincent i Grenadyny, Strony mogą, w ramach Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, podjąć decyzję o zmianie wysokość ceł ustalonych w załączniku III, jakie mogą być stosowane w przywozie do państwa CARIFORUM produktu pochodzącego z WE. Strony zapewniają, że wszelkie takie zmiany nie prowadzą do niezgodności niniejszej Umowy z wymogami art. XXIV GATT 1994. Strony mogą także zadecydować o jednoczesnym dostosowaniu zobowiązań celnych ustalonych w załączniku III i odnoszących się do innych produktów przywożonych z WE.

Artykuł 18

Przepływ towarów

Strony uznają cel pobierania cła tylko raz w przypadku produktów pochodzących przywożonych do WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy. Do czasu zawarcia niezbędnych porozumień dla osiągnięcia tego celu, państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają w tym zakresie wszelkich starań. WE zapewnia pomoc techniczną dla osiągnięcia tego celu.

Artykuł 19

Korzystniejsze traktowanie wynikające z porozumień o wolnym handlu

1. W odniesieniu do spraw objętych niniejszym rozdziałem WE przyznaje państwom CARIFORUM wszelkie korzystniejsze traktowanie stosowane w wyniku zawarcia przez WE umowy o wolnym handlu ze stronami trzecimi po podpisaniu niniejszej Umowy.

2. W odniesieniu do spraw objętych niniejszym rozdziałem państwa CARIFORUM lub jakiekolwiek państwo CARIFORUM sygnatariusz przyznaje WE wszelkie korzystniejsze traktowanie stosowane w wyniku zawarcia przez państwa CARIFORUM lub jakiekolwiek państwo CARIFORUM sygnatariusza umowy o wolnym handlu ze znaczącą gospodarką handlową po podpisaniu niniejszej Umowy.

3. Postanowienia niniejszego rozdziału nie mogą zobowiązywać WE lub jakiegokolwiek państwa CARIFORUM sygnatariusza do wzajemnego rozszerzenia jakiegokolwiek preferencyjnego traktowania stosowanego w wyniku uczestnictwa WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza w umowie o wolnym handlu ze stronami trzecimi w dniu podpisaniu niniejszej Umowy.

4. Do celów niniejszego artykułu „znacząca gospodarka handlowa” oznacza jakikolwiek rozwinięty kraj lub jakikolwiek kraj lub terytorium, którego udział w światowym wywozie towarów przekraczał jeden (1) procent w roku poprzedzającym wejście w życie umowy o wolnym handlu określonej w ust. 2, lub jakakolwiek grupa krajów działających indywidualnie, wspólnie lub w ramach umowy o wolnym handlu, której wspólny udział w światowym wywozie towarów przekraczał jeden i pół (1,5) procent w roku poprzedzającym wejście w życie umowy o wolnym handlu, określonej w ust. 2 (²).

5. Strony przeprowadzają konsultacje w przypadku, gdy jakiekolwiek państwo CARIFORUM sygnatariusz stanie się stroną umowy o wolnym handlu ze stroną trzecią określoną w ust. 2 i umowa ta przewiduje korzystniejsze traktowanie dla tej strony trzeciej w porównaniu z traktowaniem przyznanym WE zgodnie z niniejszą Umową przez państwo CARIFORUM sygnatariusza. Strony mogą podjąć decyzję, czy zainteresowane państwo CARIFORUM sygnatariusz może odmówić WE przyznania bardziej korzystnego traktowania zawartego w umowie o wolnym handlu. Wspólna Rada CARIFORUM-WE może przyjąć konieczne środki w celu dostosowania postanowień niniejszej Umowy.

Artykuł 20

Szczególne postanowienia dotyczące współpracy administracyjnej

1. Strony uzgadniają, że współpraca administracyjna jest niezbędna do wdrażania i kontroli traktowania preferencyjnego przyznanego w niniejszym tytule, i podkreślają swoje zobowiązanie do zwalczania nieprawidłowości i nadużyć finansowych w sprawach celnych i związanych z cłami.

2. W przypadku gdy Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz stwierdzili na podstawie obiektywnych informacji brak współpracy administracyjnej lub nieprawidłowości lub nadużycia finansowe, Strona ta lub państwo CARIFORUM sygnatariusz może tymczasowo zawiesić odpowiednie traktowanie preferencyjne danego produktu lub produktów zgodnie z niniejszym artykułem.

3. Do celów niniejszego artykułu brak współpracy administracyjnej oznacza między innymi:

a) powtarzające się przypadki niedopełnienia obowiązku weryfikacji statusu pochodzenia danego produktu lub produktów;

b) powtarzające się przypadki odmowy lub nieuzasadnionego opóźnienia w przeprowadzaniu późniejszych weryfikacji dowodów pochodzenia i/lub przekazywaniu ich wyników;

c) powtarzające się przypadki odmowy lub nieuzasadnionego opóźnienia w wydawaniu zezwolenia na przeprowadzenie misji współpracy administracyjnej celem weryfikacji autentyczności dokumentów lub dokładności informacji dotyczących przyznawania omawianego traktowania preferencyjnego.

Do celów niniejszego artykułu ustalenie istnienia nieprawidłowości lub nadużyć może mieć miejsce, jeśli między innymi nastąpił gwałtowny, nie w pełni uzasadniony, wzrost wielkości przywozu towarów, przekraczający tradycyjne możliwości produkcyjne i wywozowe drugiej Strony, związany z posiadaniem obiektywnych informacji dotyczących nieprawidłowości lub nadużyć.

4. Zastosowanie czasowego zawieszenia podlega następującym warunkom:

a) Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz, którzy stwierdzili na podstawie obiektywnych informacji brak współpracy administracyjnej lub nieprawidłowości lub nadużycia finansowe, bezzwłocznie powiadamiają o tym Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, przekazując jednocześnie obiektywne informacje, oraz rozpoczynają konsultacje w ramach Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju w oparciu o wszelkie stosowne informacje i obiektywne wnioski, celem znalezienia rozwiązania zadowalającego obie Strony;

b) w przypadku gdy Strony rozpoczęły konsultacje, o których mowa powyżej, w ramach Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju i nie osiągnęły zadowalającego rozwiązania w ciągu trzech miesięcy od przekazania informacji, wówczas Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz, których to dotyczy, mogą tymczasowo zawiesić odpowiednie traktowanie preferencyjne danego produktu lub produktów. Informację o tymczasowym zawieszeniu bezzwłocznie podaje się do wiadomości Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju;

c) tymczasowe zawieszenie przewidziane w niniejszym artykule ogranicza się do środków niezbędnych do ochrony interesów finansowych danej Strony lub państwa CARIFO-RUM- sygnatariusza. Nie przekraczają one okresu sześciu miesięcy, który może zostać przedłużony. Informację o tymczasowych zawieszeniach bezzwłocznie po ich przyjęciu podaje się do wiadomości Komitetu CARIFO-RUM-WE ds. Handlu i Rozwoju. Stanowią one przedmiot okresowych konsultacji w ramach Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, w szczególności w celu zniesienia tych tymczasowych zawieszeń bezzwłocznie po ustaniu warunków, które przyczyniły się do ich zastosowania.

5. Równocześnie z powiadomieniem Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, zgodnie z ust. 4 lit. a), dana Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz powinni opublikować zawiadomienie dla importerów w swoim dzienniku urzędowym. W zawiadomieniu dla importerów powinna być zawarta informacja, że w odniesieniu do danego produktu stwierdzono na podstawie obiektywnych informacji brak współpracy administracyjnej lub istnienie nieprawidłowości lub nadużyć.

Artykuł 20a

Dla wsparcia wysiłków stron w celu znalezienia możliwego do przyjęcia rozwiązania w kwestiach określonych w art. 20 ust. 2,

Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz, wymienieni w powiadomieniu przekazanym Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, może także odwołać się do mediatora zgodnie z postanowieniami art. 205 ust. 2-5. Opinia mediatora zostanie przekazana w terminie trzech miesięcy określonym w art. 20 ust. 4 lit. b).

Artykuł 21

Usuwanie błędów administracyjnych

W przypadku popełnienia przez właściwe organy błędu we właściwym zarządzaniu systemem preferencyjnym dotyczącym wywozu, a zwłaszcza w stosowaniu postanowień protokołu I, który to błąd wywiera skutki w zakresie ceł przywozowych, Strona, której dotyczą takie skutki, może zwrócić się do Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju o zbadanie możliwości podjęcia wszelkich możliwych środków celem rozwiązania takiego problemu.

Artykuł 22

Współpraca

1. Strony są zgodne co do wagi współpracy w celu wzmacniania administracji podatkowej i lepszego poboru podatków.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia w następujących dziedzinach:

a) pomoc techniczna w obszarze reformy podatkowej w celu odejścia od środków taryfowych oraz innych ceł i opłat na rzecz alternatywnych form podatków pośrednich; oraz

b) rozwój zdolności i rozwój instytucjonalny w odniesieniu do środków wymienionych w lit. a).

ROZDZIAŁ 2

Instrumenty ochrony handlu

Artykuł 23

Środki antydumpingowe i wyrównawcze

1. Z zastrzeżeniem postanowień niniejszego artykułu, żadne z postanowień niniejszej Umowy nie stanowi przeszkody dla wprowadzenia przez WE lub państwa CARIFORUM sygnatariuszy, indywidualnie lub zbiorowo, środków antydumpingowych lub wyrównawczych zgodnie z odpowiednimi porozumieniami WTO. Do celów niniejszego artykułu pochodzenie produktów ustala się zgodnie z niepreferencyjnymi regułami pochodzenia obowiązującymi na terytorium Stron lub państw CARIFORUM sygnatariuszy.

2. Przed nałożeniem ostatecznych ceł antydumpingowych lub wyrównawczych na produkty przywożone z państw CARIFO-RUM, WE rozważa możliwość konstruktywnych rozwiązań przewidzianych w odpowiednich porozumieniach WTO.

3. Jeżeli środek antydumpingowy lub wyrównawczy został wprowadzony przez władze regionalne lub subregionalne w imieniu dwóch lub więcej państw CARIFORUM sygnatariuszy, istnieje tylko jedna instytucja kontroli sądowej, obejmująca procedury odwoławcze.

4. Państwo CARIFORUM sygnatariusz nie stosuje środków antydumpingowych lub wyrównawczych w odniesieniu do produktu objętego już środkiem regionalnymi lub subregional-nym. Podobnie, państwa CARIFORUM zapewniają, że wprowadzony względem produktu środek regionalny lub subregionalny nie ma zastosowania do państwa CARIFORUM sygnatariusza, które stosuje taki środek w odniesieniu do tego samego produktu.

5. WE powiadamia eksportujące państwa CARIFORUM sygnatariuszy o otrzymaniu właściwie udokumentowanej skargi przed wszczęciem dochodzenia.

6. Postanowienia niniejszego artykułu stosuje się we wszystkich dochodzeniach wszczętych po wejściu w życie niniejszej Umowy.

7. Postanowienia niniejszego artykułu nie podlegają postanowieniom niniejszej Umowy dotyczącym rozstrzygania sporów.

Artykuł 24

Zabezpieczenia wielostronne

1. Z zastrzeżeniem postanowień niniejszego artykułu, żadne z postanowień niniejszej Umowy nie stanowi przeszkody dla podjęcia przez państwa CARIFORUM sygnatariuszy oraz WE środków zgodnie z art. XIX Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 roku, Porozumieniem w sprawie środków ochronnych i art. 5 Porozumienia w sprawie rolnictwa załączonym do Porozumienia z Marrakeszu ustanawiającego Światową Organizację Handlu. Do celów niniejszego artykułu pochodzenie produktów ustala się zgodnie z niepreferencyjnymi regułami pochodzenia obowiązującymi na terytorium Stron lub państw CARIFORUM sygnatariuszy.

2. Nie naruszając postanowień ust. 1, biorąc pod uwagę zawarte w niniejszej Umowie ogólne cele dotyczące rozwoju oraz niewielki rozmiar gospodarek państw CARIFORUM, WE wyklucza przywóz z któregokolwiek z państw CARIFORUM ze stosowania jakichkolwiek środków podejmowanych zgodnie z art. XIX GATT 1994, Porozumieniem WTO w sprawie środków ochronnych i art. 5 Porozumienia w sprawie rolnictwa.

3. Postanowienia ust. 2 obowiązują przez okres pięciu lat od daty wejścia w życie niniejszej Umowy. Nie później niż 120 dni przed końcem tego okresu Wspólna Rada CARIFORUM-WE dokona przeglądu wdrożenia tych postanowień, biorąc pod uwagę potrzeby państw CARIFORUM w zakresie rozwoju, w celu ustalenia, czy przedłużyć ich stosowanie na kolejny okres.

4. Postanowienia ust. 1 nie podlegają postanowieniom niniejszej Umowy dotyczącym rozstrzygania sporów.

Artykuł 25

Klauzula ochronna

1. Nie naruszając postanowień art. 24, po rozpatrzeniu innych rozwiązań Strona może zastosować środki ochronne o ograniczonym czasie obowiązywania, które stanowią odstępstwo od postanowień art. 15 lub 16, w zależności od przypadku, na warunkach i zgodnie z procedurami określonymi w niniejszym artykule.

2. Środki ochronne, o których mowa w ust. 1, mogą być prowadzone, jeśli przywóz produktu jednej Strony na terytorium drugiej Strony odbywa się w tak zwiększonych ilościach i na takich warunkach, że powoduje ono lub może powodować:

a) poważną szkodę dla krajowego przemysłu produktów podobnych lub bezpośrednio konkurujących na terytorium Strony dokonującej przywozu; lub

b) zakłócenia w sektorze gospodarczym, szczególnie jeżeli zakłócenia te stwarzają poważne problemy społeczne lub trudności, które mogą spowodować znaczne pogorszenie sytuacji gospodarczej Strony dokonującej przywozu; lub

c) zakłócenia na rynkach podobnych lub bezpośrednio konkurujących produktów rolnych (³) lub w mechanizmach regulacji tych rynków.

3. Środki ochronne, o których mowa w niniejszym artykule, nie przekraczają poziomu niezbędnego dla uniknięcia poważnej szkody czy zakłóceń lub dla ich naprawienia, jak określono w ust. 2. Środki ochronne Strony dokonującej przywozu mogą obejmować wyłącznie jedno lub kilka z następujących działań:

a) zawieszenie dalszego zmniejszania stawki cła przywozowego dla danego produktu, jak przewidziano w niniejszej Umowie;

b) zwiększenie stawki celnej dla danego produktu do poziomu nieprzekraczającego stawki celnej stosowanej dla innych członków WTO; oraz

c) wprowadzenie kontyngentów taryfowych na dany produkt.

4. Bez uszczerbku dla ust. 1-3, jeśli przywóz jakiegokolwiek produktu pochodzącego z przynajmniej jednego państwa CARIFORUM sygnatariusza odbywa się w tak zwiększonych ilościach i na takich warunkach, że w przypadku jednego lub kilku regionów najbardziej oddalonych WE powoduje on lub może powodować sytuacje opisane w ust. 2 lit. a), b) i c), Strona WE może wprowadzić środki nadzoru lub środki ochronne ograniczone do danego regionu lub regionów, zgodnie z procedurami określonymi w ust. 6-9.

5. a) Bez uszczerbku dla ust. 1-3, jeśli przywóz jakiegokolwiek produktu pochodzącego z WE odbywa się w tak zwiększonych ilościach i na takich warunkach, że w przypadku przynajmniej jednego państwa CARIFORUM sygnatariusza powoduje on lub może powodować jedną z sytuacji opisanych w ust. 2 lit. a), b) i c), dane państwo CARIFORUM sygnatariusz może wprowadzić środki nadzoru lub środki ochronne ograniczone do swojego terytorium, zgodnie z procedurami określonymi w ust. 6-9.

b) Państwo CARIFORUM sygnatariusz może zastosować środki ochronne, jeżeli przywóz produktu pochodzącego z WE na jego terytorium odbywa się w tak zwiększonych ilościach i na takich warunkach, że powoduje on lub może powodować zakłócenia w funkcjonowaniu powstającego przemysłu produktów podobnych lub bezpośrednio konkurujących. Takie postanowienie obowiązuje wyłącznie przez okres dziesięciu lat od daty wejścia w życie niniejszej Umowy. Środki muszą być podjęte zgodnie z procedurami określonymi w ust. 6-9.

6. a) Środki ochronne, o których mowa w niniejszym artykule, utrzymywane są wyłącznie przez taki okres, jaki może być niezbędny dla uniknięcia lub naprawienia poważnej szkody czy zakłóceń, jak określono w ust. 2, 4 i 5.

b) Środki ochronne, o których mowa w niniejszym artykule, nie są stosowane przez okres dłuższy niż dwa lata. Jeżeli nadal występują okoliczności uzasadniające stosowanie środków ochronnych, środki takie mogą zostać przedłużone maksymalnie o kolejne dwa lata. Jeżeli państwa CARIFORUM lub państwo CARIFORUM sygnatariusz stosują środek ochronny, lub jeżeli WE stosuje środek ograniczony do terytorium jednego lub kilku ze swoich najbardziej oddalonych regionów, środki takie mogą być stosowane przez okres nieprzekraczający czterech lat, a w przypadku gdy nadal występują okoliczności uzasadniające stosowanie środków ochronnych, mogą one zostać przedłużone maksymalnie o kolejne cztery lata.

c) Środki ochronne, o których mowa w niniejszym artykule, stosowane przez okres dłuższy niż jeden rok, zawierają wyraźne elementy prowadzące do stopniowego ich usuwania najpóźniej na końcu wyznaczonego terminu.

d) Nie stosuje się żadnych środków ochronnych, o których mowa w niniejszym artykule, w przywozie produktu, co do którego wcześniej zastosowano taki środek, przez okres co najmniej roku, licząc od dnia wygaśnięcia stosowania środka.

7. W celu wdrożenia ust. 1-6 stosuje się następujące postanowienia:

a) w przypadku gdy dana Strona przyjmuje stanowisko, że występuje jeden z przypadków określonych w ust. 2, 4 lub 5, niezwłocznie przekazuje ona sprawę do rozpatrzenia Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju;

b) Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju może przedstawić wszelkie zalecenia niezbędne dla rozwiązania zaistniałych problemów. Jeżeli Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju nie przedstawił żadnych zaleceń w celu rozwiązania zaistniałych problemów lub jeśli nie znaleziono innego satysfakcjonującego rozwiązania w terminie 30 dni po przedłożeniu sprawy Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, Strona dokonująca przywozu może zastosować odpowiednie środki zaradcze, zgodnie z niniejszym artykułem;

c) przed wprowadzeniem środka przewidzianego w niniejszym artykule lub w przypadkach, do których zastosowanie ma ust. 8, Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz jak najszybciej dostarczają Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju wszelkie istotne informacje niezbędne do dokładnego zbadania sytuacji w celu znalezienia rozwiązania zadowalającego zainteresowane Strony;

d) w wyborze środków ochronnych zgodnych z niniejszym artykułem pierwszeństwo należy przyznać tym, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszej Umowy;

e) Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju jest niezwłocznie powiadamiany o wszelkich środkach ochronnych zastosowanych zgodnie z niniejszym artykułem, które są przedmiotem okresowych konsultacji w ramach tego organu, zwłaszcza w celu ustalenia harmonogramu ich znoszenia, gdy tylko okoliczności na to pozwolą.

8. W przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności wymagających podjęcia niezwłocznych działań zainteresowana Strona dokonująca przywozu, w zależności od przypadku, WE, państwa CARIFORUM lub państwo CARIFORUM sygnatariusz, mogą zastosować środki przewidziane w ust. 3, 4 lub 5 tymczasowo, nie stosując się do wymogów ust. 7. Działanie takie może być podjęte przez maksymalny okres 180 dni, jeżeli środki są stosowane przez WE, oraz 200 dni, jeżeli są one stosowane przez państwa CARIFORUM lub państwo CARIFORUM sygnatariusza lub jeżeli środki wprowadzone przez WE ograniczają się do terytorium jednego lub kilku z jej najbardziej oddalonych regionów. Okres stosowania takiego tymczasowego środka liczony jest jako część okresu początkowego i przedłużenia, o którym mowa w ust. 6. Przy wprowadzaniu takich środków tymczasowych należy uwzględnić interesy wszystkich zainteresowanych Stron. Zainteresowana Strona dokonująca przywozu zawiadamia drugą zainteresowaną Stronę i niezwłocznie przekazuje sprawę do rozpatrzenia Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju.

9. Jeśli Strona dokonująca przywozu poddaje przywóz produktu procedurze administracyjnej, której przedmiotem jest szybkie dostarczenie informacji dotyczących tendencji w przepływach handlu, mogących powodować trudności określone w niniejszym artykule, niezwłocznie zawiadamia o tym Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju.

10. Środki ochronne stosowane zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu nie podlegają postanowieniom WTO dotyczącym rozstrzygania sporów.

ROZDZIAŁ 3

Środki pozataryfowe

Artykuł 26

Zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych

W momencie wejścia w życie niniejszej Umowy zniesione zostają wszelkie zakazy lub ograniczenia przywozowe i wywozowe dotyczące przywozu lub wywozu pochodzącego z jednej ze Stron, poza cłami i podatkami oraz opłatami przewidzianymi w art. 13, niezależnie czy wprowadzone w ramach kontyngentów, pozwoleń przywozowych lub wywozowych lub innych środków. Nie wprowadza się żadnych nowych środków tego rodzaju. Postanowienia niniejszego artykułu nie naruszają postanowień art. 23 i 24.

Artykuł 27

Traktowanie narodowe podatków wewnętrznych i uregulowań

1. Przywóz pochodzący z jednej ze Stron nie podlega, w sposób bezpośredni lub pośredni, podatkom wewnętrznym lub innym opłatom wewnętrznym wszelkiego rodzaju poza tymi, jakie się stosuje, bezpośrednio lub pośrednio, do podobnych produktów krajowych. Poza tym Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze nie stosują w inny sposób podatków wewnętrznych lub innych opłat wewnętrznych dla ochrony podobnych produktów krajowych.

2. Przywóz pochodzący z jednej ze Stron jest traktowany w sposób nie mniej uprzywilejowany niż podobne produkty krajowe w odniesieniu do wszystkich przepisów prawa, regulacji lub wymogów mających wpływ na ich wewnętrzną sprzedaż, oferty sprzedaży, kupno, transport, dystrybucję lub wykorzystanie. Postanowienia niniejszego ustępu nie wykluczają stosowania zróżnicowanych wewnętrznych opłat transportowych, które dotyczą wyłącznie działalności gospodarczej polegającej na używaniu środków transportu, a nie pochodzenia produktu.

3. Żadna ze Stron ani państwo CARIFORUM sygnatariusz nie ustanawia i nie utrzymuje wewnętrznych regulacji ilościowych dotyczących mieszania, przetwarzania lub wykorzystywania produktów w ustalonych ilościach lub proporcjach, co wymaga, bezpośrednio lub pośrednio, aby określona ilość lub proporcja produktu będącego przedmiotem regulacji musiała zostać dostarczona ze źródeł krajowych. Poza tym żadna ze Stron ani państwo CARIFORUM sygnatariusz nie stosują w inny sposób wewnętrznych regulacji ilościowych dla ochrony produkcji krajowej.

4. Postanowienia niniejszego artykułu nie wykluczają wypłaty dotacji wyłącznie producentom krajowym, łącznie z wypłatami dla producentów krajowych, pochodzącymi z wpływów z podatków wewnętrznych lub opłat stosowanych zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu, oraz subsydiami realizowanymi poprzez rządowe zakupy produktów krajowych.

5. Postanowień tego artykułu nie stosuje się do przepisów prawa, regulacji, procedur lub praktyk dotyczących zamówień publicznych, które podlegają wyłącznie postanowieniom rozdziału 3 tytułu IV.

6. Postanowienia niniejszego artykułu nie naruszają postanowień art. 23.

Artykuł 28

Subsydia wywozowe dla rolnictwa

1. Żadna ze Stron ani państwo CARIFORUM sygnatariusz nie może wprowadzić żadnego nowego programu subsydiów, który uzależniony jest od wyników osiąganych w wywozie, ani zwiększyć istniejących subsydiów tego rodzaju dla produktów rolnych przeznaczonych dla drugiej Strony (⁴).

2. W odniesieniu do wszelkich produktów określonych w ust. 3, dla których państwa CARIFORUM zobowiązały się znieść cła, WE zobowiązuje się stopniowo znosić wszystkie istniejące subsydia przyznane na wywóz danego produktu na terytorium państw CARIFORUM. Decyzje dotyczące sposobu przeprowadzenia tego stopniowego zniesienia zostaną podjęte przez Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju.

3. Niniejszy artykuł stosuje się do produktów objętych załącznikiem I Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa.

4. Niniejszy artykuł nie narusza stosowania przez państwa CARIFORUM postanowień art. 9.4 Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa ani art. 27 Porozumienia WTO w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych.

ROZDZIAŁ 4

Ułatwienia celne i handlowe

Artykuł 29

Cele

1. Strony uznają znaczenie ułatwień celnych i handlowych w zmieniających się globalnych warunkach handlu oraz w rozwoju handlu miedzy państwami CARIFORUM i handlu pomiędzy Stronami.

2. Strony uzgadniają, że wzmocnią współpracę w tym obszarze, aby zapewnić, że odpowiednie przepisy prawne i procedury, a także zdolności administracyjne właściwych organów administracyjnych spełniają cele skutecznej kontroli i promowania ułatwień w handlu oraz wspierają rozwój i integrację regionalną państw CARIFORUM.

3. Strony uznają, że podczas wykonywania postanowień tego rozdziału nie mogą być w jakikolwiek sposób zagrożone uzasadnione cele polityki publicznej, w tym odnoszące się do bezpieczeństwa i zapobiegania nadużyciom.

Artykuł 30

Współpraca w sprawach celnych i administracyjnych

1. Dla zapewnienia zgodności z postanowieniami niniejszego tytułu i aby skutecznie odpowiedzieć na cele wyznaczone w art. 29, WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze:

a) wymieniają informacje na temat prawodawstwa i procedur celnych;

b) rozwijają wspólne inicjatywy w uzgodnionych obszarach;

c) wypracowują, w miarę możliwości, wspólne stanowisko w dziedzinie ceł w organizacjach międzynarodowych, takich jak WTO i Światowa Organizacja Celna (WCO);

d) wspierają koordynację między powiązanymi agencjami.

2. Strony udzielają sobie wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych zgodnie z postanowieniami protokołu II.

Artykuł 31

Prawodawstwo celne i procedury

1. WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze uzgadniają, że ich odpowiednie przepisy i procedury handlowe i celne opierają się na międzynarodowych instrumentach i normach w dziedzinie ceł i handlu, włącznie z istotnymi elementami zmienionej konwencji z Kioto na temat uproszczenia i harmonizacji procedur celnych, Ramami standardów dla zabezpieczenia i uproszczenia handlu globalnego WCO, zbiorem danych WCO oraz Konwencją w sprawie Systemu Zharmonizowanego.

2. WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze uzgadniają, że ich wzajemne przepisy i procedury handlowe i celne są oparte na następujących zasadach:

a) potrzeba ochrony i ułatwiania handlu poprzez egzekwowanie prawa i przestrzeganie wymogów prawnych oraz troska o zapewnienie dodatkowych ułatwień dla przedsiębiorstw handlowych ściśle przestrzegających przepisów;

b) potrzeba zapewnienia, by wymogi dla podmiotów gospodarczych były rozsądnym, niedyskryminacyjnym zabezpieczeniem przed nadużyciami finansowymi i nie prowadziły do stosowania zbyt surowych kar w przypadku niewielkiego naruszenia przepisów celnych lub wymogów proceduralnych;

c) potrzeba stosowania jednolitego dokumentu administracyjnego lub jego wersji elektronicznej, odpowiednio w WE oraz w CARIFORUM. Państwa CARIFORUM nadal podejmują w tym celu wysiłki, dążąc do wdrożenia takiego dokumentu wkrótce po wejściu w życie niniejszej Umowy. Wspólny przegląd sytuacji zostanie przeprowadzony 3 lata po wejściu w życie niniejszej Umowy;

d) potrzeba stosowania nowoczesnych technik celnych, wraz z oceną ryzyka, uproszczonymi procedurami przywozu i wywozu, kontrolami następującymi po zwolnieniu towarów oraz obiektywnymi procedurami dla upoważnionych przedsiębiorstw handlowych. Procedury powinny być przejrzyste, skuteczne i uproszczone w celu zmniejszenia kosztów i zwiększenia rentowności podmiotów gospodarczych;

e) przeciwdziałanie dyskryminacji pod względem wymogów i procedur stosowanych do przywozu, wywozu i tranzytu towarów, chociaż przyjmuje się, iż przesyłki mogą być różnie traktowane zgodnie z obiektywnymi kryteriami oceny ryzyka;

f) potrzeba przejrzystości. W tym celu Strony oraz państwa CARIFORUM sygnatariusze zgadzają się wprowadzić system wiążących interpretacji w sprawach celnych, w szczególności w sprawie klasyfikacji taryfowej oraz reguł pochodzenia, zgodny z przepisami obowiązującymi w ich odpowiednim prawodawstwie;

g) potrzeba stopniowego rozwoju systemów, łącznie z systemami opartymi na technologii informacyjnej, aby ułatwić elektroniczną wymianę danych między przedsiębiorstwami handlowymi, administracjami celnymi oraz powiązanymi agencjami;

h) potrzeba ułatwienia przepływów tranzytowych;

i) przejrzyste i niedyskryminacyjne zasady licencjonowania pośredników celnych, a także brak wymogu obowiązkowego korzystania z usług niezależnych pośredników celnych;

j) potrzeba unikania obowiązku przeprowadzania inspekcji przedwysyłkowych lub podobnych kontroli, bez uszczerbku dla ich praw i obowiązków zgodnie z Porozumieniem WTO w sprawie inspekcji przedwysyłkowej. Strony, po omówieniu sprawy na forum Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, mogą wyrazić zgodę na rezygnację z możliwości stosowania inspekcji przedwysyłkowych lub podobnych kontroli.

3. Dla usprawnienia metod pracy oraz zapewnienia niedyskryminacji, przejrzystości, skuteczności, praworządności i rozliczalności działań, WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze:

a) podejmują dalsze działania w celu zmniejszenia, uproszczenia i standaryzacji danych i dokumentacji;

b) w miarę możliwości, upraszczają wymogi i formalności dotyczące szybkiego zwolnienia i odprawy towarów;

c) zapewniają skuteczne, szybkie, niedyskryminacyjne i łatwo dostępne procedury przewidujące prawo do odwołania się od działań, interpretacji i decyzji administracyjnych organów celnych mających wpływ na przywóz, wywóz i tranzyt towarów. Wszelkie opłaty są współmierne z kosztem procedur odwoławczych; oraz

d) zapewniają zachowanie najwyższych standardów etycznych poprzez wykorzystanie środków odzwierciedlających zasady stosownych konwencji i instrumentów międzynarodowych w tej dziedzinie.

Artykuł 32

Związki ze środowiskiem gospodarczym

WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze uzgadniają:

a) że zapewnią, aby wszelkie przepisy, procedury oraz opłaty, a także, w miarę możliwości, stosowne wyjaśnienia były udostępniane publicznie, o ile to możliwe, w formie elektronicznej;

b) iż potrzebny jest odpowiednio wcześnie podejmowany i systematyczny dialog z podmiotami gospodarczymi na temat projektów ustawodawczych dotyczących procedur celnych i handlowych;

c) że przy wprowadzaniu nowych lub zmienionych aktów prawnych należy, w miarę możliwości, z wyprzedzeniem udostępniać informacje podmiotom gospodarczym. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze udostępniają właściwe komunikaty administracyjne, zawierające wymagania agencji i procedury wjazdowe, godziny pracy i procedury robocze biur celnych w portach i na przejściach granicznych oraz punkty kontaktowe udzielające informacji, w celu ułatwienia podmiotom gospodarczym zgodności ze zobowiązaniami celnymi i zapewnienia terminowego przepływu towarów;

d) wspierać współpracę pomiędzy podmiotami gospodarczymi i właściwymi służbami administracyjnymi oraz promować uczciwą konkurencję w wymianie handlowej poprzez stosowanie niearbitralnych i publicznie dostępnych procedur, takich jak protokoły ustaleń, w oparciu o te publikowane przez WCO;

e) że współpraca ta powinna mieć także na celu walkę z nielegalnymi praktykami i ochronę bezpieczeństwa obywateli, jak również osiąganie dochodów publicznych;

f) dopilnować, by ich wzajemne cła i związane z nimi wymogi oraz procedury były zgodne z najlepszymi praktykami i w jak najmniejszym stopniu ograniczały wymianę handlową.

Artykuł 33

Ustalanie wartości celnej

1. Zasady wyceny celnej dla wymiany handlowej między Stronami reguluje Porozumienie w sprawie stosowania art. VII GATT (1994).

2. Strony współpracują w celu wypracowania wspólnego podejścia do kwestii dotyczących ustalania wartości celnej.

Artykuł 34

Integracja regionalna

1. Strony w jak najpełniejszym zakresie wspierają integrację regionalną w zakresie ceł i pracują nad rozwijaniem regionalnego ustawodawstwa celnego, procedur i wymogów zgodnych z odpowiednimi normami międzynarodowymi.

2. Komitet Specjalny ds. Współpracy Celnej i Ułatwień w Handlu przewidziany w art. 36 prowadzi bieżącą kontrolę wdrażania postanowień niniejszego artykułu.

Artykuł 35

Współpraca

1. Strony uznają znaczenie współpracy w zakresie ułatwień celnych i handlowych w celu wykonania niniejszej Umowy.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia w następujących dziedzinach:

a) stosowanie nowoczesnych technik celnych, wraz z oceną ryzyka, wiążącymi interpretacjami, uproszczonymi procedurami wprowadzenia i zwolnienia towarów, kontrolami następującymi po zwolnieniu towarów i metodami kontroli przedsiębiorstw;

b) wprowadzenie procedur i praktyk, które odzwierciedlają, w takim stopniu, w jakim jest to możliwe, międzynarodowe instrumenty i normy w dziedzinie ceł i handlu, w tym zasady WTO oraz instrumenty i normy WCO, między innymi zmienioną konwencję z Kioto na temat uproszczenia i harmonizacji procedur celnych oraz Ramy standardów dla zabezpieczenia i uproszczenia handlu globalnego WCO; oraz

c) automatyzacja procedur celnych i innych procedur handlowych.

Artykuł 36

Komitet Specjalny ds. Współpracy Celnej i Ułatwień w Handlu

1. Strony ustanawiają Komitet Specjalny ds. Współpracy Celnej i Ułatwień w Handlu składający się z przedstawicieli Stron. Komitet zbiera się w terminie i z programem uzgodnionym wcześniej przez Strony. Każda ze Stron na przemian przewodniczy Komitetowi przez okres jednego roku. Komitet odpowiada przed Komitetem CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju.

2. Funkcje Komitetu:

a) kontrola nad stosowaniem postanowień tego rozdziału i administrowaniem nimi;

b) wykonywanie zadań i funkcji określonych w protokole I;

c) utworzenie forum konsultacji pomiędzy Stronami, w odniesieniu do obowiązków przewidzianych w protokole II;

d) wzmacnianie dialogu i współpracy pomiędzy Stronami w sprawach związanych z taryfami, przepisami i procedurami celnymi, wzajemna pomoc administracyjna w sprawach dotyczących ceł, reguł pochodzenia oraz współpracy administracyjnej; oraz

e) omawianie zagadnień związanych z działaniami w zakresie pomocy technicznej.

ROZDZIAŁ 5

Rolnictwo i rybołówstwo

Artykuł 37

Cele

1. Strony uzgadniają, że zasadniczym celem niniejszej Umowy jest zrównoważony rozwój i eliminacja ubóstwa w państwach CARIFORUM oraz stopniowa i niezakłócona integracja ich gospodarek z gospodarką światową. W sektorze rolnictwa i rybołówstwa niniejsza Umowa powinna się przyczynić do zwiększenia konkurencyjności produkcji, przetwarzania i handlu produktami rolnymi i produktami rybołówstwa pomiędzy Stronami, zarówno w tradycyjnych, jak i nietradycyjnych sektorach zgodnie z zasadami zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi.

2. Strony uznają gospodarcze i społeczne znaczenie działań związanych z rybołówstwem oraz wykorzystywaniem żywych zasobów morskich państw CARIFORUM i potrzebę maksymalizacji czerpanych z nich korzyści w odniesieniu do takich czynników, jak bezpieczeństwo żywności, zatrudnienie, walka z ubóstwem, przychody dewizowe oraz społeczna stabilność społeczności rybackich.

3. Strony uznają, że łowiska i morskie ekosystemy państw CARIFORUM są złożone, biologicznie zróżnicowane i wrażliwe oraz że ich eksploatacja powinna uwzględnić te czynniki poprzez skuteczną ochronę i gospodarowanie zasobami rybołówstwa i związanymi z nimi ekosystemami, w oparciu o rzetelne ekspertyzy naukowe i zasadę ostrożności określoną w Kodeksie odpowiedzialnego rybołówstwa FAO.

4. Strony uznają, że zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego oraz poszerzenie źródeł utrzymania społeczności wiejskich i rybackich są zasadniczymi elementami eliminacji ubóstwa i dążenia do zrównoważonego rozwoju. W związku z tym Strony uznają potrzebę unikania poważnych zakłóceń na rynkach produktów rolnych, żywnościowych i rybnych w państwach CARIFORUM.

5. Strony uzgadniają, że należy w pełni uwzględnić różnorodność gospodarczą, społeczną i środowiskową oraz potrzeby i strategie rozwojowe państw CARIFORUM.

Artykuł 38

Integracja regionalna

Strony uznają, że integracja sektora rolnego, spożywczego i rybołówstwa państw CARIFORUM, poprzez stopniowe znoszenie istniejących barier i zapewnienie odpowiednich ram prawnych, przyczyni się do pogłębiania procesu ich integracji regionalnej i osiągnięcia celów niniejszego rozdziału.

Artykuł 39

Realizacja polityki

Państwa CARIFORUM zobowiązują się do przyjęcia i wdrożenia polityki i reform instytucjonalnych, aby umożliwić i ułatwić osiągnięcie celów niniejszego rozdziału.

Artykuł 40

Bezpieczeństwo żywnościowe

1. Strony uznają, że usunięcie barier w handlu między Stronami, przewidziane w niniejszej Umowie, może stanowić poważne wyzwanie dla producentów CARIFORUM w sektorze rolnym, spożywczym i rybołówstwa oraz dla konsumentów i zgadzają się przeprowadzić wzajemne konsultacje w tych kwestiach.

2. Jeśli przestrzeganie postanowień niniejszej Umowy prowadzi do problemów z dostępnością żywności lub innych produktów niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego państwa CARIFORUM sygnatariusza, a także jeżeli sytuacja ta powoduje, lub może powodować poważne trudności dla takiego państwa, dane państwo CARIFORUM sygnatariusz może podjąć odpowiednie środki zgodnie z procedurami ustanowionymi w art. 25 ust. 7 lit. b)-d), ust. 8 i 9.

Artykuł 41

Wymiana informacji i konsultacje

1. Strony uzgadniają, że będą wymieniać doświadczenia, informacje i najlepsze praktyki oraz przeprowadzać konsultacje we wszystkich kwestiach związanych z dążeniem do osiągnięcia celów niniejszego rozdziału i istotnych dla handlu pomiędzy Stronami.

2. Strony uzgadniają, że dialog byłby szczególnie użyteczny w następujących obszarach:

a) wymiana informacji na temat produkcji rolnej, konsumpcji i handlu oraz na temat rozwoju rynku dla produktów rolnych i produktów rybołówstwa;

b) wspieranie inwestycji w sektorze rolnym, spożywczym i rybołówstwa regionu CARIFORUM, także w przypadku działalności prowadzonej na niewielką skalę;

c) wymiana informacji na temat produkcji rolnej, rozwoju obszarów wiejskich oraz polityki i przepisów ustawowych i wykonawczych w dziedzinie rybołówstwa;

d) dyskusja dotycząca przekształceń politycznych i instytucjonalnych niezbędnych do wzmacniania przemian w sektorze rolnictwa i rybołówstwa, jak również opracowania i wdrożenia polityki regionalnej w zakresie rolnictwa, żywności, rozwoju obszarów wiejskich i rybołówstwa w dążeniu do integracji regionalnej;

e) wymiana poglądów na temat nowych technologii oraz polityki i środków związanych z jakością.

Artykuł 42

Tradycyjne produkty rolne

1. Strony zobowiązują się do przeprowadzenia wcześniejszych konsultacji w sprawie działań w dziedzinie polityki handlowej, które mogą wpływać na konkurencyjną pozycję na rynku WE tradycyjnych produktów rolnych, w tym bananów, rumu, ryżu i cukru.

2. WE dokłada wszelkich starań, by utrzymać mający duże znaczenie preferencyjny dostęp do rynku w ramach wielostronnego systemu handlowego, dla takich produktów pochodzących z państw CARIFORUM, tak długo jak jest to możliwe, i zapewnić, że wszelkie nieuniknione ograniczenia preferencyjnego dostępu będą wprowadzone stopniowo i zostaną rozłożone na jak najdłuższy okres.

Artykuł 43

Współpraca

1. Strony uznają znaczenie sektora rolnego, spożywczego i rybołówstwa dla gospodarki państw CARIFORUM oraz współpracy wspierającej przemiany w tych sektorach w celu zwiększenie ich konkurencyjności, rozwoju ich zdolności do wejścia na rynki wymagające wysokiej jakości oraz mając na uwadze ich potencjalny udział w zrównoważonym rozwoju państw CARIFORUM. Strony uznają znaczenie ułatwiania dostosowania sektora rolnego, spożywczego i rybołówstwa oraz gospodarki wiejskiej do stopniowych zmian wynikających z niniejszej Umowy, zwracając szczególną uwagę na działania prowadzone na niewielką skalę.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia w następujących dziedzinach:

a) poprawa konkurencyjności potencjalnie opłacalnej produkcji, w tym dalszego przetwarzania, poprzez innowacje, szkolenie, promowanie powiązań i innych działań wspierających dotyczących produktów rolnych i rybnych, które obejmują zarówno tradycyjne, jak i nietradycyjne sektory eksportowe;

b) rozwój zdolności zakresie marketingu eksportowego, w tym badań rynku, dotyczących zarówno handlu pomiędzy państwami CARIFORUM, jak i pomiędzy Stronami, a także określenie wariantów poprawy infrastruktury rynkowej i transportu oraz opcji finansowania i współpracy dla producentów i podmiotów handlowych;

c) zgodność z normami jakości odnoszącymi się do produkcji i wprowadzania do obrotu żywności i przyjęcie tych norm, w tym norm odnoszących się do praktyk rolniczych sprzyjających środowisku i społeczeństwu oraz do żywności ekologicznej i niezmodyfikowanej genetycznie;

d) wspieranie prywatnych inwestycji w potencjalnie opłacalną produkcję i partnerstwa publiczno-prywatne;

e) poprawa zdolności podmiotów gospodarczych CARIFO-RUM do zapewnienia zgodności z krajowymi, regionalnymi i międzynarodowymi normami technicznymi, bezpieczeństwa i jakości dla ryb i produktów rybnych;

f) zapewnienie lub rozwój naukowych, technicznych, ludzkich i instytucjonalnych zdolności na poziomie regionalnym do prowadzenia zrównoważonego handlu produktami rybołówstwa, łącznie z akwakulturą;

g) dialog, o którym mowa w art. 41.

ROZDZIAŁ 6

Bariery techniczne w handlu

Artykuł 44

Zobowiązania wielostronne

Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do przestrzegania praw i obowiązków ustanowionych w Porozumieniu WTO w sprawie barier technicznych w handlu (zwanym dalej Porozumieniem WTO TBT).

Artykuł 45

Cele

Celami niniejszego rozdziału są:

a) ułatwianie obrotu towarowego między Stronami przy równoczesnym zachowaniu i zwiększaniu zdolności Stron do ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, konsumentów i środowiska naturalnego;

b) poprawa zdolności Stron do określania, zapobiegania i eliminowania niepotrzebnych przeszkód w handlu między Stronami wynikających z przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności stosowanych przez każdą ze Stron;

c) zwiększanie zdolności Stron w celu zapewnienia zgodności z normami międzynarodowymi oraz z przepisami technicznymi i normami każdej ze Stron.

Artykuł 46

Zakres i definicje

1. Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się do przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności, jak zdefiniowano w Porozumieniu WTO TBT, w takim zakresie, w jakim wpływają one na handel między Stronami.

2. Dla celów niniejszego rozdziału obowiązują definicje zawarte w Porozumieniu WTO TBT.

Artykuł 47

Współpraca i integracja regionalna

1 Strony uzgadniają, że współpraca między instytucjami krajowymi i regionalnymi zajmującymi się normalizacją, akredytacją i innymi barierami technicznymi w handlu ma istotne znaczenie dla ułatwienia handlu wewnątrzregionalnego i handlu między Stronami, a także z uwagi na ogólny proces integracji regionalnej CARIFORUM, i zobowiązują się do współpracy w tym celu.

Artykuł 48

Przejrzystość

Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do wdrażania postanowień dotyczących przejrzystości określonych w Porozumieniu WTO TBT. Ponadto Strony dokładają wszelkich starań, aby informować się wzajemnie na wczesnym etapie o wnioskach dotyczących zmian w przepisach technicznych i normach lub dotyczących wprowadzenia takich przepisów technicznych i norm, które mają szczególne znaczenie dla handlu między Stronami.

Artykuł 49

Wymiana informacji i konsultacje

1. Strony uzgadniają, że wraz z tymczasowym stosowaniem niniejszej Umowy wyznaczą punkty kontaktowe dla potrzeb wymiany informacji, jak określono w niniejszym rozdziale. Strony uzgadniają, że wzajemna wymiana informacji w najszerszym możliwym zakresie będzie dokonywana poprzez regionalne punkty kontaktowe.

2. Strony uzgadniają, że będą podejmowały działania usprawniające komunikowanie i wymianę informacji na temat zagadnień objętych zakresem niniejszego rozdziału, a w szczególności na temat sposobów ułatwiania zgodności z przepisami technicznymi, normami i procedurami oceny zgodności każdej ze Stron oraz w celu eliminowania niepotrzebnych przeszkód w obrocie towarowym między nimi.

3. Jeżeli pojawi się szczególny problem związany z przepisami technicznymi, normami i procedurami oceny zgodności, który może negatywnie wpływać na handel między Stronami, Strony jak najszybciej poinformują się wzajemnie i skonsultują się ze sobą w celu osiągnięcia wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

4. Strony uzgadniają, że będą się wzajemnie informować na piśmie o podjętych środkach lub o środkach, które mają być podjęte, aby uniemożliwić przywóz danego towaru w celu rozwiązania problemu związanego ze zdrowiem, bezpieczeństwem i środowiskiem naturalnym, w najszybszym możliwym terminie po podjęciu odpowiedniej decyzji.

5. Strony uzgadniają, że określą produkty, na temat których wymieniają informacje w celu współpracy zmierzającej do osiągnięcia przez te produkty zgodności z przepisami technicznymi i normami wymaganymi do uzyskania dostępu do rynku każdej ze Stron. Tego rodzaju informacje mogą obejmować określenie potrzeb w zakresie zdolności i propozycje sposobów zaspokojenia tych potrzeb.

Artykuł 50

Współpraca w organach międzynarodowych

Strony uzgadniają, że będą współpracowały w ramach międzynarodowych organów normalizacyjnych, między innymi poprzez ułatwianie uczestnictwa przedstawicieli CARIFORUM w posiedzeniach i w pracach tych organów.

Artykuł 51

Współpraca

1. Strony uznają wagę współpracy w dziedzinie przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności, aby osiągnąć cele niniejszej Umowy.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia w następujących dziedzinach:

a) wdrażanie odpowiednich uzgodnień dotyczących wymiany wiedzy specjalistycznej; należą do tego odpowiednie szkolenia zmierzające do zapewnienia właściwych i trwałych kompetencji technicznych stosownych instytucji normalizacyjnych, metrologicznych, akredytacyjnych, nadzoru rynku i oceny zgodności, zwłaszcza tych, które znajdują się w regionie CARIFORUM;

b) tworzenie centrów eksperckich w obrębie CARIFORUM zajmujących się oceną towarów pod względem ich dostępu do rynku WE;

c) rozwój zdolności przedsiębiorstw, zwłaszcza przedsiębiorstw regionu CARIFORUM, w celu spełnienia wymogów regulacyjnych i rynkowych;

d) opracowywanie i przyjmowanie zharmonizowanych przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności opartych na odpowiednich normach międzynarodowych.

ROZDZIAŁ 7

Środki sanitarne i fitosanitarne

Artykuł 52

Zobowiązania wielostronne

Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do przestrzegania praw i obowiązków ustanowionych w Porozumieniu WTO w sprawie środków sanitarnych i fitosanitarnych (zwanym dalej Porozumieniem WTO SPS). Strony również potwierdzają swoje prawa i obowiązki w ramach Międzynarodowej konwencji ochrony roślin (IPPC), Kodeksu żywnościowego (the CODEX Alimentarius) i Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE).

Artykuł 53

Cele

Celami niniejszego rozdziału są:

a) ułatwianie handlu między Stronami przy równoczesnym utrzymywaniu i zwiększaniu zdolności Stron do ochrony roślin, zwierząt i zdrowia publicznego;

b) poprawa zdolności Stron do określania, zapobiegania i minimalizowania niezamierzonych zakłóceń lub barier w handlu między Stronami, które wynikają z działań koniecznych do ochrony zdrowia roślin, zwierząt i zdrowia publicznego na terytorium Stron;

c) wspieranie państw CARIFORUM we wprowadzaniu zharmonizowanych wewnątrzregionalnych środków sanitarnych i fitosanitarnych (zwanych dalej „środkami SPS”), również w celu łatwiejszego uznawania równoważności takich środków ze środkami obowiązującymi w WE;

d) wspieranie państw CARIFORUM w zapewnianiu zgodności ze środkami SPS wprowadzonymi przez WE.

Artykuł 54

Zakres i definicje

1. Postanowienia niniejszego rozdziału mają zastosowanie do środków SPS, jak określono w Porozumieniu WTO SPS, w takim zakresie, w jakim wpływają one na handel między Stronami.

2. Dla celów niniejszego rozdziału obowiązują definicje zawarte w Porozumieniu WTO SPS.

Artykuł 55

Właściwe organy

1. Strony uzgadniają, że podczas tymczasowego stosowania niniejszej Umowy wyznaczą organy właściwe do wdrożenia środków, o których mowa w niniejszym rozdziale. Strony informują się wzajemnie w stosownym terminie o ważnych zmianach w strukturze, rodzaju, organizacji i podziale kompetencji swoich właściwych organów.

2. Strony uzgadniają, że wzajemna wymiana informacji dotyczących wdrażania środków, o których mowa w niniejszym rozdziale, będzie dokonywana w najszerszym możliwym zakresie za pośrednictwem organu regionalnego reprezentującego właściwe organy.

Artykuł 56

Współpraca regionalna i integracja regionalna

1. Strony uzgadniają, że współpraca między organami krajowymi i regionalnymi zajmującymi się kwestiami dotyczącymi SPS, obejmująca właściwe organy, ma istotne znaczenie dla wprowadzania ułatwień w handlu wewnątrzregionalnym i handlu między Stronami, a także z uwagi na ogólny proces integracji regionalnej CARIFORUM.

2. W związku z powyższym Strony są zgodne co do tego, że ważne jest wprowadzenie zharmonizowanych środków SPS zarówno w WE, jak i pomiędzy państwami CARIFORUM, i zobowiązują się do współpracy w tym celu. Ponadto Strony uzgadniają, że będą konsultować się ze sobą w celu osiągnięcia dwustronnych porozumień w sprawie uznawania równoważności określonych środków SPS.

3. W przypadku braku zharmonizowanych środków SPS lub uznania równoważności Strony uzgadniają, że będą konsultować się ze sobą w sprawie możliwych ułatwień w handlu i ograniczania niepotrzebnych wymogów administracyjnych.

Artykuł 57

Przejrzystość

Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do wdrażania postanowień dotyczących przejrzystości określonychw załącznikuBdo Porozumienia WTO SPS. Ponadto Strony dokładają wszelkich starań, aby informować się wzajemnie na wczesnym etapie o wnioskach dotyczących zmian lub wnioskach dotyczących wprowadzenia regulacji lub środków SPS, które mają szczególne znaczenie dla handlu między Stronami.

Artykuł 58

Wymiana informacji i konsultacje

1. Strony uzgadniają, że będą podejmowały działania usprawniające komunikowanie i wymianę informacji na temat kwestii objętych zakresem niniejszego rozdziału, które mogą wpływać na handel między Stronami.

2. Jeżeli pojawi się szczególny problem dotyczący SPS, który może wpływać na handel między Stronami, właściwe organy Stron jak najszybciej poinformują się wzajemnie i skonsultują się ze sobą w celu osiągnięcia wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

Artykuł 59

Współpraca

1. Strony uznają znaczenie współpracy w zakresie środków sanitarnych i fitosanitarnych w celu wykonania niniejszej Umowy.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia w następujących dziedzinach:

a) zacieśnianie integracji regionalnej i poprawa monitorowania, wdrażanie i egzekwowanie środków SPS spójnych z art. 56, wraz ze szkoleniami i organizacją spotkań informacyjnych dla personelu zajmującego się uregulowaniami prawnymi. Aby osiągnąć te cele, istnieje możliwość wspierania partnerstwa publiczno-prywatnego;

b) wdrażanie stosownych uzgodnień dotyczących wymiany wiedzy specjalistycznej w dziedzinie zdrowia roślin, bezpieczeństwa, konsumenta i środowiska naturalnego, a także szkolenia i organizowanie spotkań informacyjnych dla personelu zajmującego się uregulowaniami prawnymi.

c) rozwijanie zdolności przedsiębiorstw, zwłaszcza przedsiębiorstw regionu CARIFORUM, w celu spełnienia wymogów prawnych i rynkowych.

d) współpraca w ramach międzynarodowych organów, o których mowa w art. 52, obejmująca ułatwianie uczestnictwa przedstawicieli państw CARIFORUM w posiedzeniach tych organów.

TYTUŁ II

INWESTYCJE, HANDEL USŁUGAMI I HANDEL ELEKTRONICZNY

ROZDZIAŁ 1

Postanowienia ogólne

Artykuł 60

Cel i zakres

1. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze potwierdzają swoje zobowiązania w ramach Porozumienia WTO i mając na celu ułatwienie integracji regionalnej i zapewnienie zrównoważonego rozwoju wymienionych państw oraz ich pomyślnej i stopniowej integracji z gospodarką światową, ustanawiają niniejszym niezbędne uzgodnienia dotyczące stopniowej, wzajemnej i asymetrycznej liberalizacji inwestycji i handlu usługami, a także współpracy w dziedzinie handlu elektronicznego.

2. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie będzie rozumiane jako wymagające prywatyzacji przedsiębiorstw publicznych lub nakładające zobowiązania w zakresie zamówień publicznych.

3. Postanowienia niniejszego tytułu nie mają zastosowania do subsydiów przyznawanych przez Strony lub państwa CARIFO-RUM sygnatariuszy.

4. Zgodnie z postanowieniami niniejszego tytułu Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze zachowują prawo do regulowania i wprowadzania nowych regulacji, aby osiągnąć uzasadnione cele polityki.

5. Niniejszy tytuł nie ma zastosowania do środków odnoszących się do osób fizycznych starających się o dostęp do rynku pracy WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy, jak również do środków dotyczących obywatelstwa, stałego pobytu, czy też stałego zatrudnienia.

Postanowienia niniejszego tytułu nie uniemożliwiają Stronom lub państwom CARIFORUM sygnatariuszom stosowania środków regulujących wjazd lub czasowy pobyt osób fizycznych na ich terytorium, łącznie ze środkami niezbędnymi dla ochrony integralności granic i zapewnienia uporządkowanego przemieszczania się osób fizycznych przez ich granice, pod warunkiem że środki takie nie będą stosowane w sposób niweczący lub naruszający korzyści przypadające jakiejkolwiek Stronie zgodnie z warunkami szczegółowego zobowiązania.

Artykuł 61

Definicje

Do celów niniejszego tytułu:

a) „środek” oznacza jakikolwiek środek wprowadzony przez Strony lub państwa CARIFORUM sygnatariuszy, czy to w formie przepisu ustawowego i wykonawczego, zasady, procedury, decyzji, czynności administracyjnych, czy w jakiejkolwiek innej;

b) „środki wprowadzone i utrzymane przez Strony lub państwa CARIFORUM sygnatariuszy” to środki przedsięwzięte przez:

(i) administrację i władze stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego; oraz

(ii) organy pozarządowe sprawujące władzę delegowaną przez administrację i władze stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego;

c) „osoba fizyczna pochodząca z WE” lub „osoba fizyczna pochodząca z państw CARIFORUM sygnatariuszy” oznacza obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państw CARIFORUM sygnatariuszy zgodnie z ich odpowiednim prawodawstwem;

d) „osoba prawna” oznacza jakikolwiek podmiot prawny, właściwie ustanowiony albo inaczej zorganizowany zgodnie z obowiązującym prawem, działający lub nie w celu osiągania zysku, będący własnością prywatną lub publiczną i obejmuje jakąkolwiek spółkę, fundusz powierniczy, partnerstwo, wspólne przedsiębiorstwo, własność jednoosobową lub stowarzyszenie;

e) „osoba prawna Strony” oznacza osobę prawną pochodząca z WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, ustanowioną zgodnie z przepisami prawa państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa CARIFORUM sygnatariusza oraz posiadającą siedzibę, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności na terytorium, do którego ma zastosowanie Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, lub na terytorium państwa CARIFORUM sygnatariusza.

Jeżeli osoba prawna ma jedynie siedzibę lub zarząd na terytorium, do którego ma zastosowanie Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, lub na terytorium państwa CARIFORUM sygnatariusza, nie jest ona uznawana za osobę prawną pochodzącą ze WE lub z państwa CARIFO-RUM sygnatariusza, chyba że jest zaangażowana w znaczące operacje gospodarcze (⁵) na terytorium, do którego ma zastosowanie Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, lub na terytorium państwa CARIFORUM sygnatariusza.

Niezależnie od postanowień poprzedniego akapitu, przedsiębiorstwa żeglugowe mające siedzibę poza WE lub państwami CARIFORUM sygnatariuszami i kontrolowane przez obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa CARIFORUM sygnatariusza również są objęte postanowieniami niniejszej Umowy, jeśli ich statki są zarejestrowane odpowiednio w tym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie CARIFORUM sygnatariuszu i pływają pod banderą państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa CARIFORUM sygnatariusza;

f) „umowa o integracji gospodarczej” oznacza umowę istotnie liberalizującą handel usługami i inwestycje zgodnie z zasadami WTO.

Artykuł 62

Perspektywy liberalizacji

W ramach osiągania celów niniejszego tytułu Strony mogą rozpocząć dalsze negocjacje dotyczące inwestycji i handlu usługami w terminie nie późniejszym niż pięć lat od daty wejścia w życie niniejszej Umowy w celu poszerzenia ogólnych zobowiązań podjętych w ramach niniejszego tytułu.

Artykuł 63

Zastosowanie do Wspólnoty Bahamów i Republiki Haiti

Mając na uwadze włączenie do załącznika IV zobowiązań Wspólnoty Bahamów i Republiki Haiti, które są zgodne z odpowiednimi wymogami w ramach Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (zwanego dalej GATS), Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze wprowadzają zmiany do tego załącznika decyzją Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju nie później niż sześć miesięcy po podpisaniu niniejszej Umowy. Do czasu przyjęcia takiej decyzji traktowanie preferencyjne przyznane przez WE na mocy niniejszego tytułu nie ma zastosowania do Wspólnoty Bahamów i Republiki Haiti.

Artykuł 64

Integracja regionalna CARIFORUM

1. Strony uznają, że integracja gospodarcza pomiędzy państwami CARIFORUM poprzez stopniowe znoszenie istniejących barier i zapewnianie odpowiednich ram prawnych dla handlu usługami i inwestycji przyczyni się do pogłębiania ich procesu integracji regionalnej i osiągnięcia celów niniejszej Umowy.

2. Ponadto Strony uznają, że zasady określone w rozdziale 5 niniejszego tytułu dotyczące promowania stopniowej liberalizacji inwestycji i handlu usługami pomiędzy Stronami określą przydatne ramy dla dalszej liberalizacji inwestycji i handlu usługami pomiędzy państwami CARIFORUM w kontekście ich integracji regionalnej.

ROZDZIAŁ 2

Obecność handlowa

Artykuł 65

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

a) „obecność handlowa” oznacza jakikolwiek rodzaj działalności gospodarczej lub zawodowej, włączając w to:

(i) ustanowienie, nabycie lub utrzymywanie osoby prawnej (⁶); albo

(ii) utworzenie lub utrzymywanie filii lub przedstawicielstwa na terytorium WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy w celu prowadzenia działalności gospodarczej;

b) „inwestor” oznacza osobę fizyczną lub prawną, która prowadzi działalność gospodarczą poprzez ustanowienie obecności handlowej;

c) „inwestor Strony” oznacza osobę fizyczną lub prawną pochodzącą ze WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, która prowadzi działalność gospodarczą poprzez ustanowienie obecności handlowej;

d) „działalność gospodarcza” nie obejmuje działań przeprowadzanych w związku z wykonywaniem władzy publicznej, tj. działań, które nie są prowadzone na zasadach handlowych, ani też w ramach konkurencji z jednym lub większą liczbą podmiotów gospodarczych;

e) „podmiot zależny” osoby prawnej oznacza osobę prawną, która jest faktycznie kontrolowana przez inną osobę prawną (⁷);

f) „filia” osoby prawnej oznacza zakład nieposiadający osobowości prawnej o charakterze stałym, powstały w wyniku rozszerzenia działalności podmiotu macierzystego, posiadający zarząd i wyposażony materialnie w celu prowadzenia negocjacji w interesach z osobami trzecimi, aby te osoby trzecie, mimo iż mają świadomość, że w przypadku konieczności zaistnieje związek prawny z podmiotem macierzystym, którego siedziba zarządu znajduje się za granicą, nie były zobowiązane negocjować bezpośrednio z takim podmiotem macierzystym, lecz mogły dokonywać transakcji handlowych w miejscu prowadzenia działalności stanowiącej rozszerzenie działalności.

Artykuł 66

Zakres

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków przedsięwziętych przez Strony lub państwa CARIFORUM sygnatariuszy, które mają wpływ na obecność handlową (⁸) we wszystkich rodzajach działalności gospodarczej, z wyjątkiem:

a) wydobycia, wytwarzania i przetwarzania materiałów jądrowych;

b) produkcji broni, amunicji i materiałów wojskowych lub handlu nimi;

c) usług audiowizualnych;

d) krajowego kabotażu morskiego (⁹); oraz

e) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego, regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i) usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii) usługi systemu rezerwacji komputerowej (CRS);

(iv) inne powiązane usługi, które ułatwiają działalność przewoźników lotniczych, takie jak usługi obsługi naziemnej, usługi wynajmu statków powietrznych z załogą oraz usługi zarządzania portami lotniczymi.

Artykuł 67

Dostęp do rynku

1. W zakresie dostępu do rynku poprzez obecność handlową Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przyznają takim obecnościom i inwestorom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne od tego, które przewidziano w szczegółowych zobowiązaniach określonych w załączniku IV.

2. W sektorach, gdzie podejmowane są zobowiązania w zakresie dostępu do rynku, środki, których WE i państwa CARIFO-RUM sygnatariusze nie utrzymują albo nie wprowadzają zarówno na obszarze całego terytorium, jak i w jednostkach podziału administracyjnego, o ile inaczej nie wskazano w załączniku IV, są określane jako:

a) ograniczenia liczby obecności handlowych czy to w postaci kontyngentów określonych liczbowo, monopolów, wyłącznych praw, czy też wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

b) ograniczenia całkowitej wartości transakcji albo aktywów w postaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

c) ograniczenia całkowitej ilości transakcji lub całkowitej wielkości produktu wyrażonego w formie określonych liczbowo jednostek, kontyngentów lub wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych (¹⁰);

d) ograniczenia nałożone na udział kapitału zagranicznego w postaci górnego progu udziału procentowego zagranicznych podmiotów albo całkowitej wartości indywidualnego, czy też łącznego wkładu zagranicznego; oraz

e) środki stanowiące ograniczenie lub nakładające wymogi na konkretne rodzaje obecności handlowej (podmioty zależne, filie, przedstawicielstwa) (¹¹) lub wspólne przedsiębiorstwa, poprzez które inwestor drugiej Strony może prowadzić działalność gospodarczą.

Artykuł 68

Traktowanie narodowe

1. W sektorach, w przypadku których zobowiązania dotyczące dostępu do rynku są zawarte w załączniku IV i podlegają ustalonym tam warunkom i kompetencjom, w odniesieniu do wszystkich środków wpływających na obecność handlową, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przyznają takim obecnościom i inwestorom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne od tego, które przyznają podobnym krajowym obecnościom i inwestorom.

2. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą spełnić wymogi ust. 1, przyznając obecnościom handlowym i inwestorom drugiej Strony traktowanie formalnie identyczne albo formalnie różne w porównaniu z udzielanym podobnym krajowym obecnościom i inwestorom.

3. Traktowanie formalnie identyczne albo formalnie różne jest uważane za mniej korzystne, jeżeli zmienia warunki konkurencji na korzyść obecności handlowych lub inwestorów WE, lub państw CARIFORUM sygnatariuszy w porównaniu z podobnymi obecnościami i inwestorami drugiej Strony.

4. Szczegółowe zobowiązania podjęte zgodnie z niniejszym artykułem nie będą interpretowane w sposób wymagający od WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy wyrównania za jakąkolwiek specyficzną, niekorzystną sytuację konkurencyjną wynikającą z zagranicznego charakteru danych obecności handlowych lub inwestorów.

Artykuł 69

Wykaz zobowiązań

Sektory zliberalizowane przez WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy na mocy niniejszego rozdziału oraz ustalone w drodze zastrzeżeń ograniczenia, dotyczące dostępu do rynku i traktowania narodowego, mające zastosowanie do obecności handlowych i inwestorów drugiej Strony w tych sektorach, są wskazane w wykazie zobowiązań zawartym w załączniku IV.

Artykuł 70

Klauzula największego uprzywilejowania

1. W odniesieniu do wszelkich środków wpływających na obecność handlową objętą niniejszym rozdziałem:

a) WE przyznaje obecnościom handlowym i inwestorom z państw CARIFORUM sygnatariuszy traktowanie nie mniej korzystne od najkorzystniejszego traktowania mającego zastosowanie wobec podobnych obecności handlowych i inwestorów z kraju trzeciego, z którym WE zawarła umowę o integracji gospodarczej po podpisaniu niniejszej Umowy;

b) państwa CARIFORUM sygnatariusze przyznają obecnościom handlowym i inwestorom z WE traktowanie nie mniej korzystne od najkorzystniejszego traktowania mającego zastosowanie wobec podobnych obecności handlowych i inwestorów pochodzących ze znaczących gospodarek handlowych, z którymi wymienione państwa zawarły umowę o integracji gospodarczej po podpisaniu niniejszej Umowy.

2. Jeżeli Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz zawiera umowę o integracji gospodarczej, tworzącą rynek wewnętrzny lub wymagającą od stron takiej umowy znacznego zbliżenia przepisów prawa w celu zniesienia niedyskryminacyjnych przeszkód dotyczących obecności handlowej i handlu usługami, traktowanie, jakie taka Strona lub państwo CARIFO-RUM sygnatariusz przyznaje obecnościom handlowym lub inwestorom z kraju trzeciego w sektorach podlegających rynkowi wewnętrznemu lub istotnemu zbliżeniu przepisów, nie jest objęte postanowieniami ust. 1 (¹²).

3. Obowiązki określone w ust. 1 nie mają zastosowania do traktowania przyznanego:

a) na mocy środków gwarantujących uznanie kwalifikacji, licencji lub środków ostrożności zgodnie z art. VII GATS lub jego załącznikiem dotyczącym usług finansowych;

b) na mocy jakiejkolwiek międzynarodowej umowy lub umowy odnoszącej się całkowicie lub głównie do opodatkowania; lub

c) na mocy środków objętych zwolnieniem z klauzuli najwyższego uprzywilejowania (KNU) wskazanych zgodnie z art. II.2 GATS.

4. Do celów niniejszego postanowienia „znacząca gospodarka handlowa” oznacza jakikolwiek rozwinięty kraj lub jakikolwiek kraj, którego udział w światowym wywozie towarów przekraczał jeden (1) procent w roku poprzedzającym wejście w życie umowy o integracji gospodarczej określonej w ust. 1, lub jakąkolwiek grupę krajów działających indywidualnie, wspólnie lub w ramach umowy o integracji gospodarczej, której wspólny udział w światowym wywozie towarów przekraczał jeden i pół (1,5) procent w roku poprzedzającym wejście w życie umowy o integracji gospodarczej określonej w ust. 1 (¹³).

5. Strony przeprowadzają konsultacje w przypadku, gdy jakiekolwiek państwo CARIFORUM sygnatariusz stanie się stroną umowy o integracji gospodarczej z trzecią stroną określoną w ust. 1 lit. b) i umowa ta przewiduje korzystniejsze traktowanie dla tej trzeciej strony w porównaniu z traktowaniem przyznanym WE zgodnie z niniejszą Umową przez państwo CARIFORUM sygnatariusza. Strony mogą podjąć decyzję, czy zainteresowane państwo CARIFORUM sygnatariusz może odmówić WE przyznania bardziej korzystnego traktowania zawartego w umowie o integracji gospodarczej. Wspólna Rada CARIFORUM-WE może przyjąć konieczne środki w celu dostosowania postanowień niniejszej Umowy.

Artykuł 71

Inne umowy

Postanowienia niniejszego tytułu nie ograniczają praw inwestorów Stron do korzystania z korzystniejszego traktowania przewidzianego w jakichkolwiek istniejących lub przyszłych umowach międzynarodowych odnoszących się do inwestycji, których stronami są państwa członkowskie Unii Europejskiej i państwa CARIFORUM sygnatariusze.

Artykuł 72

Polityka inwestorów

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze współpracują i podejmują na swoich terytoriach, między innymi poprzez krajowe ustawodawstwo o zasięgu ogólnym, takie działania, które mogą być konieczne, by zapewnić, że:

a) inwestorom zakazuje się oferowania, obiecywania lub przekazywania jakichkolwiek nienależnych korzyści pieniężnych lub innych, bezpośrednio lub przez pośredników, urzędnikom lub członkom ich rodzin, lub wspólnikom, lub innym osobom pozostającym w bliskich relacjach z urzędnikiem z przeznaczeniem dla tej osoby lub dla strony trzeciej, w takim celu, aby urzędnik lub osoba trzecia podjęła działania lub powstrzymała się od podjęcia działań związanych ze sprawowaniem urzędowych obowiązków lub w celu osiągnięcia jakichkolwiek korzyści dotyczących proponowanej inwestycji lub jakichkolwiek licencji, pozwoleń, kontraktów lub innych praw dotyczących inwestycji; w przypadku podejmowania wymienionych działań inwestorzy zostają pociągnięci do odpowiedzialności;

b) inwestorzy działają zgodnie z podstawowymi normami pracy określonymi w Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy z 1998 r., której stronami są WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze (¹⁴);

c) inwestorzy nie zarządzają inwestycjami lub nie prowadzą ich w sposób obchodzący międzynarodowe zobowiązania dotyczące środowiska i pracy wynikające z umów, których stronami są WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze;

d) inwestorzy nawiązują i utrzymują, w stosownych przypadkach, współpracę ze społecznością lokalną, zwłaszcza w przypadku projektów dotyczących działalności opierających się na intensywnym wykorzystaniu zasobów naturalnych, tak by działania te nie wpłynęły w sposób niweczący lub szkodliwy na korzyści, które przysługują drugiej Stronie w ramach szczegółowego zobowiązania.

Artykuł 73

Utrzymanie standardów

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że bezpośrednie inwestycje zagraniczne nie są przyciągane poprzez łagodzenie krajowych przepisów i norm w dziedzinie środowiska, pracy lub ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników lub poprzez łagodzenie podstawowych przepisów i norm w dziedzinie pracy mających na celu ochronę i promowanie różnorodności kulturowej.

Artykuł 74

Przegląd

Mając na uwadze stopniową liberalizację inwestycji, Strony dokonują przeglądu inwestycyjnych ram prawnych, otoczenia inwestycyjnego oraz istniejących pomiędzy nimi przepływów inwestycyjnych spójnych z ich zobowiązaniami w ramach umów międzynarodowych, nie później niż trzy lata po wejściu w życie niniejszej Umowy, a następnie w regularnych odstępach czasu.

ROZDZIAŁ 3

Transgraniczne świadczenie usług

Artykuł 75

Zakres i definicje

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków przedsięwziętych przez Strony lub państwa CARIFORUM sygnatariuszy, które mają wpływ na transgraniczne świadczenie wszystkich usług, z wyjątkiem:

a) usług audiowizualnych;

b) krajowego kabotażu morskiego (¹⁵); oraz

c) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego, regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i) usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii) usługi systemu rezerwacji komputerowej (CRS); oraz

(iv) inne powiązane usługi, które ułatwiają działalność przewoźników lotniczych, takie jak usługi obsługi naziemnej, usługi wynajmu statków powietrznych z załogą oraz usługi zarządzania portami lotniczymi.

2. Do celów niniejszego rozdziału:

a) transgraniczne świadczenie usług jest określone jako świadczenie usług:

(i) z terytorium Strony na terytorium innej Strony (sposób 1);

(ii) na terytorium Strony dla usługobiorcy pochodzącego z innej Strony (sposób 2);

b) „usługi” obejmują jakąkolwiek usługę w jakimkolwiek sektorze, z wyjątkiem usług świadczonych w związku z wykonywaniem władzy publicznej;

c) „usługa świadczona w związku z wykonywaniem władzy publicznej” oznacza jakąkolwiek usługę, która nie jest świadczona ani na zasadach handlowych, ani też w ramach konkurencji z jednym lub większą liczbą usługodawców;

d) „usługodawca” oznacza osobę fizyczną lub prawną, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi;

e) „usługodawca Strony” oznacza osobę fizyczną lub prawną pochodzącą z WE lub osobę fizyczną lub prawną pochodzącą z państwa CARIFORUM sygnatariusza, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi;

f) „świadczenie usługi” obejmuje produkcję, dystrybucję, marketing, sprzedaż i dostarczanie usługi.

Artykuł 76

Dostęp do rynku

1. W zakresie dostępu do rynku poprzez transgraniczne świadczenie usług WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przyznają takim usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne od tego, które przewidziano w szczegółowych zobowiązaniach określonych w załączniku IV.

2. W sektorach, gdzie podejmowane są zobowiązania w zakresie dostępu do rynku, środki, których WE i państwa CARIFO-RUM sygnatariusze nie utrzymują albo nie wprowadzają zarówno na obszarze całego terytorium, jak i w jednostkach podziału administracyjnego, o ile inaczej nie wskazano w załączniku IV, są określane jako:

a) ograniczenia liczby usługodawców czy to w postaci kontyngentów określonych liczbowo, monopolów, wyłącznych usługodawców, czy też wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

b) ograniczenia całkowitej wartości transakcji usługowych albo aktywów w postaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

c) ograniczenia całkowitej ilości transakcji usługowych lub całkowitej wielkości produktu wyrażonego w formie określonych liczbowo jednostek, kontyngentów lub wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych.

Artykuł 77

Traktowanie narodowe

1. W sektorach, w przypadku których zobowiązania dotyczące dostępu do rynku są zawarte w załączniku IV i podlegają ustalonym tam warunkom i kompetencjom, w odniesieniu do wszystkich środków wpływających na transgraniczne świadczenie usług, WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przyznają takim usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne od tego, które przyznają podobnym krajowym usługom i usługodawcom.

2. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą spełnić wymogi ust. 1, przyznając usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie formalnie identyczne albo formalnie różne w porównaniu z udzielanym podobnym krajowym usługom i usługodawcom.

3. Traktowanie formalnie identyczne albo formalnie różne jest uważane za mniej korzystne, jeżeli zmienia warunki konkurencji na korzyść usług lub usługodawców WE lub państw CARIFO-RUM sygnatariuszy w porównaniu z podobnymi usługami lub usługodawcami drugiej Strony.

4. Szczegółowe zobowiązania podjęte zgodnie z niniejszym artykułem nie będą interpretowane w sposób wymagający od WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy wyrównania za jakąkolwiek specyficzną, niekorzystną sytuację konkurencyjną wynikającą z zagranicznego charakteru danych usług lub usługodawców.

Artykuł 78

Wykaz zobowiązań

Sektory zliberalizowane przez WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy na mocy niniejszego rozdziału oraz, w drodze zastrzeżeń, ograniczenia dotyczące dostępu do rynku i traktowania narodowego, mające zastosowanie do usług i usługodawców drugiej Strony w tych sektorach, są ustalone w wykazie zobowiązań zawartym w załączniku IV.

Artykuł 79

Klauzula największego uprzywilejowania

1. W odniesieniu do jakichkolwiek środków wpływających na transgraniczne świadczenie usług objęte niniejszym rozdziałem:

a) Strona WE przyznaje usługom i inwestorom z państw CARIFORUM sygnatariuszy traktowanie nie mniej korzystne od najkorzystniejszego traktowania mającego zastosowanie wobec podobnych usług i usługodawców z kraju trzeciego, z którym WE zawarła umowę o integracji gospodarczej po podpisaniu niniejszej Umowy;

b) państwa CARIFORUM sygnatariusze przyznają usługom i usługodawcom z WE traktowanie nie mniej korzystne od najkorzystniejszego traktowania mającego zastosowanie wobec podobnych usług i usługodawców pochodzących ze znaczących gospodarek handlowych, z którymi wymienione państwa zawarły umowę o integracji gospodarczej po podpisaniu niniejszej Umowy.

2. Jeżeli Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz zawiera umowę o integracji gospodarczej tworzącą rynek wewnętrzny lub wymagającą od stron takiej umowy znacznego zbliżenia przepisów prawa w celu zniesienia niedyskryminacyjnych przeszkód dotyczących handlu usługami, traktowanie, jakie taka Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz przyznaje usługom i usługodawcom z kraju trzeciego w sektorach podlegających rynkowi wewnętrznemu lub istotnemu zbliżeniu przepisów, nie jest objęte postanowieniami ust. 1 (¹⁶).

3. Obowiązki określone w ust. 1 nie mają zastosowania do traktowania przyznanego:

a) na mocy środków gwarantujących uznanie kwalifikacji, licencji lub środków ostrożności zgodnie z art. VII GATS lub jego załącznikiem dotyczącym usług finansowych;

b) na mocy jakiejkolwiek międzynarodowej umowy lub umowy odnoszącej się całkowicie lub głównie do opodatkowania; lub

c) na mocy środków objętych zwolnieniem z klauzuli najwyższego uprzywilejowania (KNU) wskazanych zgodnie z art. II.2 GATS.

4. Do celów niniejszego postanowienia „znacząca gospodarka handlowa” oznacza jakikolwiek rozwinięty kraj lub jakikolwiek kraj, którego udział w światowym wywozie towarów przekraczał jeden (1) procent w roku poprzedzającym wejście w życie umowy o integracji gospodarczej określonej w ust. 1, lub jakąkolwiek grupę krajów działających indywidualnie, wspólnie lub w ramach umowy o integracji gospodarczej, której wspólny udział w światowym wywozie towarów przekraczał jeden i pół (1,5) procent w roku poprzedzającym wejście w życie umowy o integracji gospodarczej określonej w ust. 1 (¹⁷).

5. Strony przeprowadzają konsultacje w przypadku, gdy jakiekolwiek państwo CARIFORUM sygnatariusz stanie się stroną umowy o integracji gospodarczej z trzecią stroną określoną w ust. 1 lit. b) i umowa ta przewiduje korzystniejsze traktowanie dla tej trzeciej strony w porównaniu z traktowaniem przyznanym WE zgodnie z niniejszą Umową przez państwo CARIFORUM sygnatariusza. Strony mogą podjąć decyzję, czy zainteresowane państwo CARIFORUM sygnatariusz może odmówić WE przyznania bardziej korzystnego traktowania zawartego w umowie o integracji gospodarczej. Wspólna Rada CARIFORUM-WE może przyjąć konieczne środki w celu dostosowania postanowień niniejszej Umowy.

ROZDZIAŁ 4

Tymczasowa obecność osób fizycznych odbywających wizyty służbowe

Artykuł 80

Zakres i definicje

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków przedsięwziętych przez Strony lub państwa CARIFORUM sygnatariuszy dotyczących wjazdu i czasowego pobytu na ich terytoriach kluczowego personelu, absolwentów odbywających staż, sprzedawców usług biznesowych, usługodawców kontraktowych, osób wykonujących wolne zawody oraz osób odbywających krótkie wizyty służbowe, zgodnie z art. 60 ust. 5.

2. Do celów niniejszego rozdziału:

a) „personel kluczowy” oznacza osobę fizyczną zatrudnioną przez osobę prawną pochodzącą z WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, inną niż organizację o charakterze niezarobkowym, która jest odpowiedzialna za prawidłową kontrolę, zarządzanie i działanie obecności handlowej.

„Personel kluczowy” obejmuje „osoby odbywające wizyty służbowe” odpowiedzialne za ustanowienie obecności handlowej oraz „przeniesienia w ramach przedsiębiorstwa”:

- „osoby odbywające wizyty służbowe” oznaczają osoby pracujące na wyższych stanowiskach, które są odpowiedzialne za ustanowienie obecności handlowej. Nie przeprowadzają oni bezpośrednich transakcji z klientami indywidualnymi i nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza,

- „przeniesienia w ramach przedsiębiorstwa” oznaczają osoby pochodzące z WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, które zostały zatrudnione przez osobę prawną lub były jej partnerami przez przynajmniej rok oraz które są czasowo przeniesione do obecności handlowej na terytorium drugiej Strony. Dana osoba fizyczna musi należeć do jednej z wymienionych kategorii:

1) kierownicy

Osoby pracujące na wyższych stanowiskach w strukturach osoby prawnej, które przede wszystkim bezpośrednio kierują zarządzaniem obecnością handlową, podlegające ogólnemu nadzorowi lub otrzymujące zasadnicze wytyczne od zarządu lub udziałowców przedsiębiorstwa bądź osób im równoważnych, w tym:

(i) kierujący obecnością handlową lub jej departamentem lub działem;

(ii) nadzorujący i kontrolujący pracę innych pracowników nadzoru i kierownictwa lub sprawujących funkcje techniczne;

(iii) upoważnieni do osobistego naboru lub do kierowania naborem pracowników, zwalniania pracowników lub innych działań w zakresie personelu;

2) specjaliści

Osoby pracujące w ramach osoby prawnej, które posiadają rzadko spotykaną wiedzę niezbędną dla obecności handlowej w zakresie produkcji, sprzętu badawczego, technik lub zarządzania. Przy ocenie takiej wiedzy należy wziąć pod uwagę nie tylko wiedzę specyficzną dla obecności handlowej, ale również to, czy dana osoba posiada wysoki poziom kwalifikacji odnoszących się do rodzaju pracy lub handlu, które wymagają szczególnej wiedzy technicznej, włącznie z członkostwem w zawodzie akredytowanym;

b) „absolwenci odbywający staż” oznaczają osoby fizyczne pochodzące z WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, które przez przynajmniej rok były zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, posiadają wyższe wykształcenie oraz są czasowo przeniesione do obecności handlowej lub spółki dominującej w odniesieniu do osoby prawnej na terytorium drugiej Strony, w celu rozwoju kariery lub aby odbyć szkolenie w zakresie metod lub technik biznesowych (¹⁸);

c) „sprzedawcy usług biznesowych” oznaczają osoby fizyczne pochodzące z WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, które są przedstawicielami usługodawcy pochodzącego z WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, starające się o czasowy wjazd na terytorium drugiej Strony w celu negocjowania sprzedaży usług lub zawarcia umów na sprzedaż usług w imieniu wymienionego usługodawcy. Nie prowadzą oni bezpośredniej sprzedaży dla klientów indywidualnych i nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza,

d) „usługodawcy kontraktowi” oznaczają osoby fizyczne pochodzące z WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, które nie posiadają obecności handlowej na terytorium drugiej Strony oraz które zawarły umowę w dobrej wierze (inną niż agencyjną, jak określono w CPC 872) o świadczenie usług z końcowym usługobiorcą w tej ostatniej Stronie, wymagającą czasowej obecności pracowników na terytorium tej Strony, aby wykonać umowę o świadczenie usług;

e) „osoby wykonujące wolne zawody” oznaczają osoby fizyczne pochodzące z WE lub z państwa CARIFORUM sygnatariusza, świadczące usługi i prowadzące działalność na własny rachunek na terytorium WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, które nie posiadają obecności handlowej na terytorium drugiej Strony oraz które zawarły umowę w dobrej wierze (inną niż agencyjną, jak określono w CPC 872) o świadczenie usług z końcowym usługobiorcą w tej ostatniej Stronie, wymagającą ich czasowej obecności na terytorium tej Strony, aby wykonać umowę o świadczenie usług (¹⁹);

f) „kwalifikacje” oznaczają dyplomy, świadectwa i inne dowody (formalnych kwalifikacji) wystawione przez organ wyznaczony zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi oraz poświadczające pomyślne ukończenie kształcenia zawodowego.

Artykuł 81

Personel kluczowy i absolwenci odbywający staż

1. W przypadku każdego sektora zliberalizowanego zgodnie z rozdziałem 2 niniejszego tytułu i biorąc pod uwagę zastrzeżenia wskazane w załączniku IV, WE i państwa CARIFO-RUM sygnatariusze umożliwiają inwestorom drugiej Strony zatrudnianie w ramach ich obecności handlowych osób fizycznych drugiej Strony, pod warunkiem że tacy pracownicy są personelem kluczowym lub absolwentami odbywającymi staż, jak określono w art. 80. Czasowy wjazd i pobyt personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż wynosi maksymalnie: trzy lata w przypadku przeniesień w ramach przedsiębiorstw, dziewięćdziesiąt dni w dwunastomiesięcznym okresie dla osób odbywających wizyty służbowe i jeden rok dla absolwentów odbywających staż.

2. W przypadku każdego sektora zliberalizowanego zgodnie z rozdziałem 2 niniejszego tytułu środki, których WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze nie utrzymują albo nie wprowadzają zarówno na obszarze całego terytorium, jak i w jednostkach podziału administracyjnego, o ile inaczej nie wskazano w załączniku IV, są określane jako ograniczenia całkowitej liczby osób fizycznych, które inwestor może zatrudnić jako personel kluczowy i absolwentów odbywających staż w konkretnym sektorze, w formie kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych.

Artykuł 82

Sprzedawcy usług biznesowych

W przypadku każdego sektora zliberalizowanego zgodnie z rozdziałem 2 lub 3 niniejszego tytułu i biorąc pod uwagę zastrzeżenia wskazane w załączniku IV, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze umożliwiają czasowy wjazd i pobyt sprzedawców usług biznesowych przez maksymalnie dziewięćdziesiąt dni w dwunastomiesięcznym okresie.

Artykuł 83

Usługodawcy kontraktowi i osoby wykonujące wolne zawody

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze potwierdzają swoje odpowiednie obowiązki wynikające z ich zobowiązań w ramach GATS w odniesieniu do wjazdu i pobytu czasowego usługodawców kontraktowych oraz osób wykonujących wolne zawody.

2. Nie naruszając postanowień ust. 1, Strona WE umożliwia świadczenie usług na terytorium jej państw członkowskich przez usługodawców kontraktowych z państw CARIFORUM poprzez obecność osób fizycznych, z zastrzeżeniem warunków określonych poniżej i w załączniku IV, w następujących podsektorach:

1) Usługi w zakresie doradztwa prawnego w odniesieniu do międzynarodowego prawa publicznego i prawa zagranicznego (tj. niebędącego prawem UE)

2) Usługi w dziedzinie księgowości, rachunkowości i prowadzenia ksiąg rachunkowych

3) Usługi w zakresie doradztwa podatkowego

4) Usługi architektoniczne

5) Usługi urbanistyczne, architektury krajobrazu

6) Usługi inżynierskie

7) Usługi inżynierskie kompleksowe

8) Usługi medyczne i stomatologiczne

9) Usługi weterynaryjne

10) Usługi położnicze

11) Usługi świadczone przez pielęgniarki, fizjoterapeutów i inne osoby zajmujące się usługami paramedycznymi

12) Usługi komputerowe i z nimi związane

13) Usługi badawczo-rozwojowe

14) Usługi reklamowe

15) Usługi w zakresie badania rynku i opinii publicznej

16) Usługi w zakresie doradztwa w zarządzaniu

17) Usługi powiązane z doradztwem w zarządzaniu

18) Usługi w zakresie badań i analiz technicznych

19) Powiązane usługi konsultacji naukowych i technicznych

20) Usługi naprawy i konserwacji sprzętu, włącznie z transportem sprzętu, zwłaszcza w kontekście umów dotyczących usług posprzedażnych i poleasingowych

21) Usługi szefów kuchni

22) Usługi modelów i modelek

23) Usługi tłumaczeń pisemnych i ustnych

24) Prace nadzoru na miejscu budowy

25) Usługi w zakresie szkolnictwa wyższego (wyłącznie usługi finansowane ze źródeł prywatnych)

26) Usługi w zakresie środowiska naturalnego

27) Usługi agencji turystycznych i biur podróży

28) Usługi świadczone przez przewodników turystycznych

29) Usługi w zakresie rozrywki, inne niż usługi audiowizualne.

Nie naruszając postanowień ust. 1, państwa CARIFORUM sygnatariusze umożliwiają świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych z WE poprzez obecność osób fizycznych, z zastrzeżeniem warunków określonych poniżej i w załączniku IV.

Zobowiązania podjęte przez Stronę WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy podlegają następującym warunkom:

a) osoby fizyczne muszą być tymczasowo zaangażowane w świadczenie usług jako pracownicy osoby prawnej, która zawarła umowę o świadczenie usług na okres nieprzekraczający dwunastu miesięcy;

b) osoba fizyczna wjeżdżająca na terytorium drugiej Strony musi oferować takie usługi jako pracownik osoby prawnej świadczącej usługi przez co najmniej rok bezpośrednio poprzedzający termin złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony. Ponadto osoba fizyczna musi posiadać, w momencie złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, przynajmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe (²⁰) w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c) z wyjątkiem usług modelów i modelek, usług szefów kuchni i usług w zakresie rozrywki, innych niż usługi audiowizualne, osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony muszą posiadać: (i) wyższe wykształcenie lub równoważne kwalifikacje potwierdzające wiedzę (²¹); oraz (ii) kwalifikacje zawodowe, tam gdzie jest to niezbędne do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi lub wymogami Strony WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, które obowiązują w miejscu świadczenia usług;

d) osoba fizyczna nie otrzymuje wynagrodzenia za świadczenie usług, innego niż wynagrodzenie płacone przez usługodawcę kontraktowego podczas pobytu na terytorium drugiej Strony;

e) czasowy wjazd i pobyt osób fizycznych na terytorium zainteresowanej Strony nie przekracza w ujęciu łącznym sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga - dwudziestu pięciu tygodni, w okresie dwunastomiesięcznym albo czasu trwania umowy, w zależności od tego, który okres jest krótszy;

f) dostęp przyznany na mocy postanowień niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa;

g) liczba osób objętych umową o świadczenie usług nie jest większa niż wynika to z konieczności zapewnienia wykonania umowy, co może zostać określone w przepisach ustawowych i wykonawczych oraz wymogach Strony, na terytorium której ma miejsce świadczenie usługi;

h) innym ograniczeniom dyskryminacyjnym, w tym dotyczącym liczby osób fizycznych, w formie wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych, które są określone w załączniku IV.

3. Nie naruszając postanowień ust. 1, Strona WE umożliwia świadczenie usług na terytorium jej państw członkowskich przez osoby wykonujące wolne zawody z państw CARIFORUM sygnatariuszy, z zastrzeżeniem warunków określonych poniżej i w załączniku IV, w następujących podsektorach:

1) Usługi w zakresie doradztwa prawnego w odniesieniu do międzynarodowego prawa publicznego i prawa zagranicznego (tj. niebędącego prawem UE)

2) Usługi architektoniczne

3) Usługi urbanistyczne, architektury krajobrazu

4) Usługi inżynierskie

5) Usługi inżynierskie kompleksowe

6) Usługi komputerowe i z nimi związane

7) Usługi badawczo-rozwojowe

8) Usługi w zakresie badania rynku i opinii publicznej

9) Usługi w zakresie doradztwa w zarządzaniu

10) Usługi powiązane z doradztwem w zarządzaniu

11) Usługi tłumaczeń pisemnych i ustnych.

Nie naruszając postanowień ust. 1, państwa CARIFORUM sygnatariusze umożliwiają świadczenie usług na swoim terytorium przez osoby wykonujące wolne zawody z WE, z zastrzeżeniem warunków określonych poniżej i w załączniku IV.

Zobowiązania podjęte przez Stronę WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy podlegają następującym warunkom:

a) osoby fizyczne są tymczasowo zaangażowane w świadczenie usług jako osoby prowadzące działalność na własny rachunek zarejestrowane na terytorium drugiej Strony i muszą uzyskać umowę o świadczenie usług na okres nieprzekraczający dwunastu miesięcy;

b) osoba fizyczna wjeżdżająca na terytorium drugiej Strony musi posiadać, w momencie złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, przynajmniej sześcioletnie doświadczenie zawodowe w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony muszą posiadać: (i) wyższe wykształcenie lub równoważne kwalifikacje potwierdzające wiedzę (²²); oraz (ii) kwalifikacje zawodowe, tam gdzie jest to niezbędne do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi lub wymogami Strony WE lub państwa CARIFO-RUM sygnatariusza, które obowiązują w miejscu świadczenia usług;

d) czasowy wjazd i pobyt osób fizycznych na terytorium zainteresowanej Strony nie przekracza w ujęciu łącznym sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga - dwudziestu pięciu tygodni, w okresie dwunastomiesięcznym albo czasu trwania umowy, w zależności od tego, który okres jest krótszy;

e) dostęp przyznany na mocy postanowień niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa;

f) innym ograniczeniom dyskryminacyjnym, w tym dotyczącym liczby osób fizycznych, w formie wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych, które są określone w załączniku IV.

Artykuł 84

Osoby odbywające krótkie wizyty służbowe

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają wszelkich starań, aby ułatwić, zgodnie z ich prawodawstwem, wjazd i czasowy pobyt na ich terytoriach osób odbywających krótkie wizyty służbowe pochodzących z WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy, w zależności od przypadku, i mających na celu prowadzenie następujących działalności:

a) badania i projekty: osoby prowadzące badania techniczne, naukowe i statystyczne w imieniu przedsiębiorstwa założonego na terytorium drugiej Strony;

b) badania marketingowe: personel prowadzący badania lub analizy, włącznie z badaniami marketingowymi, w imieniu przedsiębiorstwa zlokalizowanego na terytorium drugiej Strony;

c) seminaria szkoleniowe: personel przedsiębiorstwa z WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, który wjeżdża na terytorium drugiej Strony w celu odbycia szkolenia dotyczącego technik i praktyk stosowanych przez przedsiębiorstwa lub organizacje tej Strony, pod warunkiem że otrzymane szkolenie jest ograniczone wyłącznie do obserwacji, zaznajomienia się i przekazywania wiedzy;

d) targi i wystawy handlowe: personel uczestniczący w targach handlowych w celu promowania przedsiębiorstwa albo jego produktów lub usług;

e) sprzedaż: przedstawiciele i agenci handlowi przyjmujący zamówienia lub negocjujący umowy na towary dla przedsiębiorstwa zlokalizowanego na terytorium drugiej Strony, lecz niezajmujący się dostawą towarów;

f) zakupy: osoby dokonujące zakupów dla przedsiębiorstwa lub personel zarządzający i nadzorujący prowadzący transakcje handlowe dokonywane na terytorium drugiej Strony;

g) personel sektora turystyki (przedstawiciele hoteli, agenci turystyczni, przewodnicy wycieczek lub organizatorzy turystyczni) uczestniczący w wystawach i kongresach turystycznych, pod warunkiem że nie zajmują się sprzedażą towarów lub usług klientom indywidualnym lub wzajemną dostawą towarów lub świadczeniem usług; nie otrzymują na swój rachunek żadnego wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, na którym czasowo przebywają, oraz nie zajmują się świadczeniem usług w ramach umów zawartych między konsumentem z WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, a osobą prawną, która nie ma obecności prawnej w WE lub w państwie CARIFORUM sygnatariuszu, gdzie czasowo przebywają osoby odbywające krótkie wizyty służbowe.

2. Taki wjazd i czasowy pobyt na terytoriach Stron, o ile wydano na to zgodę, wynosi maksymalnie 90 dni w dwunastomiesięcznym okresie.

ROZDZIAŁ 5

Ramy regulacyjne

Sekcja 1

Postanowienia ogólne

Artykuł 85

Wzajemne uznawanie

1. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie stanowi przeszkody dla Strony WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy do nałożenia na osoby fizyczne obowiązku posiadania niezbędnych kwalifikacji lub doświadczenia zawodowego wymaganego na terytorium, na którym świadczona jest usługa, w danym sektorze działalności.

2. Strony zachęcają odpowiednie organizacje zawodowe zlokalizowane na ich terytoriach do wspólnego opracowania i przekazania Komitetowi WE-CARIFORUM ds. Handlu i Rozwoju zaleceń dotyczących wzajemnego uznawania w celu pełnego lub częściowego spełnienia przez inwestorów i usługodawców kryteriów stosowanych przez Stronę WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy w zakresie wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji inwestorów, zwłaszcza w sektorze wolnych zawodów.

3. Strony zachęcają, w szczególności, odpowiednie organizacje zawodowe zlokalizowane na ich terytoriach do rozpoczęcia negocjacji nie później niż trzy lata po wejściu w życie niniejszej Umowy w celu wspólnego opracowania i zapewnienia takich zaleceń dotyczących wzajemnego uznawania, m.in. w następujących dziedzinach: rachunkowość, architektura, inżynieria i turystyka.

4. Po otrzymaniu zaleceń określonych w poprzednim ustępie Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju dokonuje w rozsądnym terminie przeglądu zaleceń w celu ustalenia, czy są one spójne z niniejszą Umową.

5. Jeżeli, zgodnie z procedurą określoną w ust. 2, zalecenia, o których mowa w wymienionym ustępie, okażą się spójne z niniejszą Umową i odpowiadają w wystarczającym stopniu odpowiednim regulacjom Stron i państw CARIFORUM sygnatariuszy, w celu wykonania tych zaleceń Strony za pośrednictwem właściwych organów przystąpią do negocjacji umowy o wzajemnym uznawaniu wymagań, kwalifikacji, licencji i innych regulacji.

6. Każda taka umowa jest zgodna z odpowiednimi postanowieniami Porozumienia WTO, w szczególności art. VII GATS.

7. Co dwa lata Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju dokonuje przeglądu postępów w zakresie wzajemnego uznawania.

Artykuł 86

Przejrzystość

Z zastrzeżeniem art. 235 ust. 3 Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze udzielają niezwłocznej odpowiedzi na wszystkie wnioski drugiej Strony dotyczące szczegółowych informacji na temat środków o zasięgu ogólnym lub umów międzynarodowych, które odnoszą się do niniejszej Umowy lub mają na nią wpływ. Strony ustanawiają także przynajmniej jeden punkt informacyjny, który na żądanie udziela informacji inwestorom i usługodawcom drugiej Strony na temat wszystkich wskazanych kwestii. Takie punkty informacyjne są wymienione w załączniku V. Punkty informacyjne nie muszą być depozytariuszami przepisów ustawowych i wykonawczych.

Artykuł 87

Procedury

1. Tam, gdzie dla świadczenia usług lub obecności handlowej, w odniesieniu do których podjęto szczegółowe zobowiązania, wymagane jest zezwolenie, właściwe władze Stron lub państw CARIFORUM sygnatariuszy, w rozsądnym terminie po złożeniu wniosku uznanego za kompletny w świetle krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych, poinformują wnioskodawcę o decyzji dotyczącej wniosku. Na wniosek wnioskodawcy właściwe władze Stron i państw CARIFORUM sygnatariuszy, w zależności od przypadku, przekazują bez zbędnych opóźnień informacje na temat statusu wniosku.

2. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze utrzymują lub ustanawiają trybunały sądowe, arbitrażowe lub administracyjne, które zapewniają, na żądanie poszkodowanego inwestora lub usługodawcy, szybkie rozpatrzenie sprawy, i - w uzasadnionych przypadkach - odpowiednie środki zaradcze dotyczące decyzji administracyjnych mających wpływ na obecność handlową, transgraniczne świadczenie usług lub czasową obecność osób fizycznych odbywających wizyty służbowe. Gdy takie procedury nie są niezależne od organu, któremu powierzono wydawanie odnośnych decyzji administracyjnych, Strony i państwa CARI-FORUM sygnatariusze zapewniają rzeczywisty obiektywizm i bezstronność w rozpatrywaniu odwołania.

Sekcja 2

Usługi informatyczne

Artykuł 88

Uzgodnienia dotyczące usług informatycznych

1. W zakresie, w jakim handel usługami informatycznymi jest zliberalizowany zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przyjmują zobowiązania określone w ust. 2, 3 i 4.

2. Kod ONZ - CPC 84, wykorzystywany do celów opisu usług informatycznych i usług z nimi związanych, obejmuje podstawowe funkcje stosowane przy świadczeniu takich usług: oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (włącznie z ich opracowaniem i wdrożeniem), przetwarzanie i przechowywanie danych oraz usługi powiązane, takie jak doradztwo i szkolenie dla pracowników klienta. Postęp technologiczny doprowadził do coraz częstszego oferowania takich usług w połączeniu z zakupem komputera lub w formie pakietu usług powiązanych, które mogą obejmować niektóre lub wszystkie funkcje podstawowe. Przykładowo, usługi takie jak hosting stron i domen internetowych, usługi wyszukiwania danych i przetwarzanie siatkowe polegają na łączeniu podstawowych funkcji usług informatycznych.

3. Usługi informatyczne i usługi z nimi związane, niezależnie od tego, czy są świadczone poprzez sieć, włącznie z Internetem, obejmują wszystkie usługi zapewniające:

a) doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, wsparcie, pomoc techniczną lub zarządzanie komputerami albo systemami komputerowymi; lub

b) oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (zewnętrznej i wewnętrznej) oraz doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, dostosowanie, konserwację, wsparcie, pomoc techniczną, zarządzanie oprogramowaniem lub jego użytkowanie; lub

c) przetwarzanie danych, przechowywanie danych, składowanie danych lub usługi w zakresie baz danych; lub

d) usługi konserwacji i naprawy maszyn biurowych oraz sprzętu, włącznie z komputerami; lub

e) usługi w zakresie szkolenia pracowników klienta, związane z oprogramowaniem, komputerami lub systemami komputerowymi, gdzie indziej niesklasyfikowane.

4. Usługi informatyczne i usługi z nimi związane umożliwiają świadczenie pozostałych usług (np. bankowość) m.in. w sposób elektroniczny. Jednakże istnieje poważna różnica między usługami wspierającymi (np. hosting stron internetowych lub aplikacji) a usługami podstawowymi lub w zakresie treści, które są świadczone elektronicznie (np. bankowość). W takich przypadkach usługi podstawowe lub w zakresie treści nie są objęte CPC 84.

Sekcja 3

Usługi kurierskie

Artykuł 89

Zakres i definicje

1. Niniejsza sekcja określa zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług kurierskich objętych liberalizacją zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu.

2. Do celów niniejszej sekcji oraz rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu:

a) „usługa powszechna” oznacza ciągłe świadczenie usług pocztowych o określonej jakości we wszystkich punktach na terytorium Strony WE i państwa CARIFORUM sygnatariusza po przystępnych cenach dla wszystkich użytkowników;

b) „indywidualne zezwolenie” oznacza zezwolenie przyznane indywidualnemu usługodawcy przez organ regulacyjny, które jest wymagane przed rozpoczęciem świadczenia danej usługi.

Artykuł 90

Zapobieganie praktykom antykonkurencyjnym w sektorze usług kurierskich

Zgodnie z postanowieniami rozdziału 1 tytułu IV Strona WE lub państwo CARIFORUM sygnatariusz utrzymują lub wprowadzają odpowiednie środki w celu powstrzymania usługodawców, którzy pojedynczo lub razem mogą istotnie wpływać na warunki uczestnictwa (w odniesieniu do cen i dostaw) w odpowiednim rynku usług kurierskich na skutek wykorzystania ich pozycji rynkowej, od podejmowania lub kontynuowania praktyk antykonkurencyjnych.

Artykuł 91

Usługi powszechne

Strona WE i państwo CARIFORUM sygnatariusz mają prawo określić rodzaj obowiązku świadczenia usługi powszechnej, który zamierzają utrzymać. Takie zobowiązania nie będą uważane za antykonkurencyjne jako takie, pod warunkiem że są zarządzane w sposób przejrzysty, niedyskryminacyjny i są konkurencyjnie neutralne oraz że nie są bardziej uciążliwe, niż to jest konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonej przez WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy.

Artykuł 92

Zezwolenie indywidualne

1. Zezwolenie indywidualne może być wymagane w przypadku usług, które są objęte zakresem usługi powszechnej.

2. Jeżeli wymagane jest posiadanie zezwolenia indywidualnego, do wiadomości publicznej należy podać następujące informacje:

a) wszystkie kryteria udzielania zezwolenia i termin, w jakim zwykle należy podjąć decyzję w sprawie wniosku o zezwolenie; oraz

b) warunki dotyczące zezwoleń indywidualnych.

3. Na żądanie wnioskodawcy zostaje on poinformowany o powodach odmowy wydania zezwolenia indywidualnego, a na poziomie WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy ustanowione zostają procedury odwoławcze za pośrednictwem niezależnych organów. Procedury te muszą być przejrzyste, niedyskryminujące i oparte na obiektywnych kryteriach.

Artykuł 93

Niezależność organów regulacyjnych

Organy regulacyjne są prawnie niezależne od podmiotu świadczącego usługi kurierskie i nie mają obowiązku rozliczania się wobec takiego podmiotu. Decyzje organów regulacyjnych i stosowane prze nie procedury są bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

Sekcja 4

Usługi telekomunikacyjne

Artykuł 94

Definicje i zakres

1. Do celów niniejszego tytułu:

a) „usługi telekomunikacyjne” oznaczają wszelkie usługi polegające na przekazie i odbiorze sygnałów elektromagnetycznych i nie obejmują działalności gospodarczej polegającej na dostarczaniu treści, której przekaz wymaga zastosowania usług telekomunikacyjnych;

b) „organ regulacyjny” w sektorze telekomunikacyjnym oznacza organ lub organy zajmujące się regulowaniem działalności telekomunikacyjnej opisanej w niniejszym rozdziale;

c) „podstawowa infrastruktura telekomunikacyjna” oznacza infrastrukturę publicznej sieci przekazu i usług telekomunikacyjnych, które:

(i) są wyłącznie lub przede wszystkim dostarczane przez jednego dostawcę lub ograniczoną liczbę dostawców; oraz

(ii) z przyczyn ekonomicznych lub technicznych nie można ich łatwo zastąpić w celu świadczenia usługi;

d) „główny dostawca” w sektorze telekomunikacyjnym to dostawca, który może istotnie wpływać na warunki uczestnictwa (w odniesieniu do cen i dostaw) w odpowiednim rynku usług telekomunikacyjnych poprzez kontrolowanie infrastruktury podstawowej lub wykorzystanie swojej pozycji rynkowej;

e) „powiązania wzajemne” oznaczają powiązania z dostawcami oferującymi publiczne telekomunikacyjne sieci przesyłowe celem umożliwienia użytkownikom jednego dostawcy komunikacji z użytkownikami innego dostawcy oraz dostęp do usług świadczonych przez innego dostawcę;

f) „usługa powszechna” oznacza zestaw usług o określonej jakości, które muszą być dostępne dla wszystkich użytkowników na terytorium WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy, niezależnie od ich geograficznej lokalizacji i po przystępnych cenach; decyzje o zakresie i wdrażaniu usług powszechnych podejmują WE i państwa CARIFO-RUM sygnatariusze.

2. Niniejsza sekcja określa zasady ram regulacyjnych dla następujących usług telekomunikacyjnych, innych niż transmisyjne, objętych liberalizacją zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu: telefoniczne usługi głosowe, usługi przekazywania danych metodą komutacji pakietów, usługi przekazywania danych metodą komutacji łączy, usługi teleksowe, usługi telegraficzne, usługi telefaksowe, usługi w zakresie przekazywania danych za pomocą faksu, prywatne usługi obwodów dzierżawionych oraz usługi i systemy łączności - przenośne i osobiste.

Artykuł 95

Organy regulacyjne

1. Organy regulacyjne usług telekomunikacyjnych są prawnie odrębne i funkcjonalnie niezależne od jakiegokolwiek dostawcy usług telekomunikacyjnych.

2. Organ regulacyjny ma wystarczające uprawnienia do regulacji sektora. Zadania, które ma wypełniać organ regulacyjny, są podawane do wiadomości publicznej w łatwo dostępny i zrozumiały sposób, zwłaszcza gdy takie zadania są powierzone większej liczbie organów.

3. Decyzje organów regulacyjnych i stosowane prze nie procedury są bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

4. Dostawca, którego dotyczy decyzja organu regulacyjnego, ma prawo odwołać się od niej do organu odwoławczego, który nie jest zależny od zainteresowanych stron. Jeżeli organ odwoławczy nie ma charakteru sądowego, jego decyzja jest zawsze uzasadniana na piśmie, a także podlega przeglądowi przeprowadzanemu przez bezstronny i niezależny organ sądowy. Decyzje podejmowane przez organy odwoławcze są skutecznie egzekwowane.

Artykuł 96

Zezwolenie na świadczenie usług telekomunikacyjnych

1. Świadczenie usług jest, w możliwie szerokim zakresie, dopuszczane po zwykłym powiadomieniu.

2. Zezwolenie może być wymagane, by rozwiązać kwestię przydziału numerów i częstotliwości. Warunki takich zezwoleń podawane są do wiadomości publicznej.

3. Jeżeli wymagane jest zezwolenie:

a) wszystkie kryteria udzielania zezwolenia i termin, w jakim zwykle należy podjąć decyzję w sprawie wniosku o zezwolenie, są podawane do wiadomości publicznej;

b) na żądanie wnioskodawcy zostaje on poinformowany o powodach odmowy wydania zezwolenia;

c) podmiot składający wniosek o zezwolenie ma możliwość odwołania się do organu odwoławczego w przypadku nieuzasadnionej odmowy wydania zezwolenia;

d) opłaty stosowane przez Stronę WE lub państwa CARIFO-RUM sygnatariuszy za wydanie zezwolenia nie przekraczają kosztów administracyjnych zwykle ponoszonych w związku z zarządzaniem, kontrolą i egzekwowaniem obowiązujących zezwoleń.

Artykuł 97

Środki ochronne w zakresie konkurencyjności stosowane wobec głównych dostawców

Zgodnie z postanowieniami rozdziału 1 tytułu IV Strona WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusze utrzymują lub wprowadzają odpowiednie środki w celu powstrzymania dostawców, którzy pojedynczo lub razem są głównym dostawcą, od podejmowania lub kontynuowania praktyk antykonkurencyjnych. Takie praktyki antykonkurencyjne obejmują w szczególności:

a) uczestniczenie w antykonkurencyjnym krzyżowym subsydiowaniu cen;

b) wykorzystywanie informacji uzyskanych od konkurentów prowadzące do antykonkurencyjnych skutków; oraz

c) nieudostępnianie w odpowiednim czasie innym dostawcom usług informacji technicznych dotyczących podstawowej infrastruktury oraz informacji handlowych, niezbędnych do świadczenia przez nich usług.

Artykuł 98

Powiązania wzajemne

1. Jakikolwiek dostawca mający zezwolenie na świadczenie usług telekomunikacyjnych ma prawo do negocjowania powiązań wzajemnych z innymi dostawcami publicznych sieci i usług telekomunikacyjnych. Powiązania wzajemne powinny być uzgodnione w ramach negocjacji handlowych między zainteresowanymi przedsiębiorstwami.

2. Organy regulacyjne gwarantują, że dostawcy zdobywający informacje od innego przedsiębiorstwa podczas negocjowania uzgodnień o powiązaniach wzajemnych wykorzystują takie informacje wyłącznie do celów, dla których zostały one dostarczone, i zawsze z poszanowaniem poufności przekazanych lub przechowywanych informacji.

3. Powiązania wzajemne z głównym dostawcą są zapewnione w jakimkolwiek punkcie sieci, w którym jest to technicznie wykonalne. Takie powiązania wzajemne są zapewniane:

a) na warunkach i stawkach niedyskryminujących (włączając w to normy i specyfikacje techniczne) oraz przy zachowaniu stopnia jakości oferowanego w przypadku własnych usług podobnych lub usług podobnych świadczonych przez dostawców niepowiązanych lub w przypadku podmiotów zależnych lub innych podmiotów powiązanych;

b) bez zbędnych opóźnień, na warunkach (włączając w to normy i specyfikacje techniczne) i stawkach (²³), które są przejrzyste, rozsądne, uwzględniają wykonalność ekonomiczną oraz są w wystarczającym stopniu wyodrębnione, tak że dostawca nie musi płacić za elementy sieci lub infrastrukturę, której nie potrzebuje do świadczenia usługi; oraz

c) na żądanie, w punktach różnych od punktów zakończenia sieci oferowanych większości użytkowników, co podlega opłatom odzwierciedlającym koszty budowy niezbędnej dodatkowej infrastruktury.

4. Procedury mające zastosowanie do powiązań wzajemnych dla głównych dostawców są podane do wiadomości publicznej.

5. Główni dostawcy podają do wiadomości publicznej uzgodnienia dotyczące powiązań wzajemnych lub referencyjne oferty dotyczące powiązań wzajemnych.

6. Usługodawca wnioskujący o ustanowienie powiązania wzajemnego z głównym dostawcą ma możliwość odwołania się, w każdym momencie lub po upływie rozsądnego czasu, który był podany do wiadomości publicznej, do niezależnego organu krajowego, który może być organem regulacyjnym, jak określono w art. 95, w celu rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odpowiednich warunków i stawek za powiązania wzajemne.

Artykuł 99

Rzadkie zasoby

Wszelkie procedury dotyczące rozmieszczenia i wykorzystania rzadkich zasobów, włącznie z częstotliwościami, numerami i pierwszeństwem przeprowadza się bez zbędnych opóźnień, w sposób obiektywny, przejrzysty i niedyskryminujący. Aktualny stan przyznanych częstotliwości podaje się do wiadomości publicznej, jednakże nie wymaga się szczegółowej identyfikacji częstotliwości przyznanych na realizację określonych zadań rządowych.

Artykuł 100

Usługi powszechne

1. Strona WE lub dowolne państwo CARIFORUM sygnatariusz ma prawo określić rodzaje obowiązków świadczenia usługi powszechnej, które zamierzają utrzymać.

2. Takie zobowiązania nie będą uważane za antykonkurencyjne jako takie, pod warunkiem że są zarządzane w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminacyjny. Zarządzanie takimi zobowiązaniami jest również neutralne dla sytuacji konkurencyjnej i nie jest bardziej uciążliwe, niż to jest konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonej przez WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy.

3. Wszyscy dostawcy powinni kwalifikować się do zapewnienia usługi powszechnej. Wyznaczanie odbywa się za pomocą skutecznego, przejrzystego i niedyskryminacyjnego mechanizmu. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze oceniają, w miarę potrzeby, czy świadczenie usługi powszechnej nakłada na organizacje wyznaczone do świadczenia takich usług nieproporcjonalne obciążenia. W przypadkach uzasadnionych taką oceną i biorąc pod uwagę korzyści rynkowe, o ile takie występują, dla organizacji świadczącej usługę powszechną, krajowe organy regulacyjne określają czy wymagany jest mechanizm służący wyrównaniu lub podziałowi kosztów ponoszonych przez danego dostawcę i wynikających z obowiązku świadczenia usługi powszechnej.

4. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dopilnowują, aby:

a) udostępniono użytkownikom, w formie drukowanej lub elektronicznej lub w obydwu formach, spis abonentów zatwierdzony przez krajowy organ regulacyjny oraz aktualizowano go regularnie, co najmniej raz w roku;

b) organizacje świadczące usługi określone w lit. a) stosowały zasadę niedyskryminacyjnego traktowania informacji, które zostały im dostarczone przez inne organizacje.

Artykuł 101

Poufność informacji

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają, bez ograniczania handlu usługami, poufność telekomunikacji i związanych z nią danych o przekazie za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci telekomunikacyjnej i publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych.

Artykuł 102

Spory między dostawcami

1. W przypadku sporu powstałego między dostawcami sieci lub usług telekomunikacyjnych w związku z prawami i obowiązkami wynikającymi z niniejszego rozdziału zainteresowany krajowy organ regulacyjny wydaje, na żądanie strony sporu, wiążącą decyzję w celu jak najszybszego rozwiązania sporu.

2. Jeżeli spór dotyczy transgranicznego świadczenia usług, zainteresowane krajowe organy regulacyjne koordynują swoje prace, aby umożliwić rozwiązanie sporu.

Sekcja 5

Usługi finansowe

Artykuł 103

Zakres i definicje

1. Niniejsza sekcja określa zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług finansowych objętych liberalizacją zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu.

2. Do celów niniejszego rozdziału oraz rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu:

a) „usługa finansowa” oznacza jakąkolwiek usługę o charakterze finansowym świadczoną przez usługodawców z WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy. Usługi finansowe obejmują następujące rodzaje działalności:

A. usługi ubezpieczeniowe i związane z ubezpieczeniami

1) ubezpieczenia bezpośrednie (w tym koasekuracja):

(i) ubezpieczenia na życie;

(ii) ubezpieczenia inne niż na życie

2) reasekuracja i retrocesja;

3) pośrednictwo ubezpieczeniowe, takie usługi brokerskie i agencyjne; oraz

4) pomocnicze usługi ubezpieczeniowe, takie jak doradztwo ubezpieczeniowe, usługi aktuarialne, ocena ryzyka oraz likwidacja szkód.

B. usługi bankowe i inne usługi finansowe (z wyłączeniem ubezpieczeń):

1) przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych od ludności;

2) udzielanie wszelkiego rodzaju pożyczek i kredytów, w tym kredytów konsumenckich i kredytów hipotecznych, factoring oraz finansowanie transakcji handlowych;

3) leasing finansowy;

4) wszelkie usługi w sferze płatności i transferu środków pieniężnych, w tym kart kredytowych, debetowych, czeków podróżnych oraz czeków;

5) gwarancje i zobowiązania;

6) operacje przeprowadzane na własny rachunek lub na zlecenie klientów, zarówno na giełdzie, jak i poza giełdą, bądź w inny sposób za pomocą:

(i) instrumentów rynku pieniężnego (w tym czeków, weksli, certyfikatów depozytowych);

(ii) walut obcych;

(iii) instrumentów pochodnych, w tym, ale nie wyłącznie, kontraktów terminowych (futures) i opcji;

(iv) instrumentów opartych na kursach walutowych i stopach procentowych, w tym instrumentów takich, jak transakcje swapowe, umowy dotyczące kursu w transakcji terminowej typu forward;

(v) zbywalnych papierów wartościowych;

(vi) innych instrumentów zbywalnych i aktywów finansowych, w tym kruszców w sztabach;

7) uczestnictwo w emisji wszelkiego rodzaju papierów wartościowych, w tym w gwarantowaniu i inwestycjach (publicznych i prywatnych) w charakterze agenta oraz świadczenie usług z tym związanych;

8) działalność maklerska na rynku pieniężnym;

9) zarządzanie majątkiem, a szczególnie zarządzanie środkami pieniężnymi i portfelem aktywów, wszelkie formy zarządzania inwestycjami zbiorowymi, zarządzanie funduszem emerytalnym oraz usługi w zakresie przechowywania, deponowania i powiernictwa;

10) usługi rozrachunkowe i rozliczeniowe w odniesieniu do aktywów finansowych, takich jak papiery wartościowe, instrumenty pochodne i inne instrumenty zbywalne;

11) dostarczanie i przekazywanie informacji finansowych, przetwarzanie danych finansowych i udostępnianie związanego z nimi oprogramowania;

12) doradztwo, pośrednictwo i inne pomocnicze usługi finansowe odnośnie do wszystkich rodzajów działalności wymienionych w pkt 1-11, w tym informacje i analiza kredytowa, badania i doradztwo odnośnie do inwestycji i tworzenia portfela aktywów, doradztwo w zakresie nabywania oraz restrukturyzacji i strategii przedsiębiorstw;

b) „usługodawca finansowy” oznacza wszelką osobę fizyczną lub prawną pochodzącą z WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi finansowe. Termin „usługodawca finansowy” nie odnosi się do podmiotów publicznych;

c) „podmiot publiczny” oznacza:

1) rząd, bank centralny lub władze monetarne WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza lub też podmiot stanowiący własność lub znajdujący się pod kontrolą WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, której głównym zadaniem jest wykonywanie czynności dla rządu lub działanie dla realizacji celów rządowych -z wyłączeniem podmiotów zaangażowanych głównie w świadczenie usług na zasadach handlowych; lub

2) podmiot prywatny, realizujący zadania wykonywane zwykle przez bank centralny lub władze monetarne -w zakresie wykonywania tych zadań;

d) „nowa usługa finansowa” oznacza usługę o charakterze finansowym, włączając w to usługi związane z istniejącymi i nowymi produktami lub metodą dostarczania produktu, nieświadczoną przez żadnego usługodawcę finansowego na terytorium WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy, ale świadczoną na terytorium drugiej Strony Umowy.

Artykuł 104

Wyłączenie ze względów ostrożności

1. WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą ze względów ostrożności wprowadzić lub utrzymywać środki, takie jak:

a) ochrona inwestorów, depozytariuszy, ubezpieczonych lub osób, którym przysługuje zobowiązanie pieniężne ze strony usługodawcy finansowego;

b) zapewnienie integralności i stabilności swojego systemu finansowego.

2. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie może być interpretowane w sposób wymagający od WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy ujawnienia informacji odnoszących się do interesów i rachunków klientów indywidualnych, ani jakiejkolwiek informacji poufnej lub informacji zastrzeżonej będącej w posiadaniu podmiotów publicznych.

Artykuł 105

Skuteczne i przejrzyste regulowanie

1. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają wszelkich starań, by dostarczyć wszystkim zainteresowanym osobom informacje o wszelkich środkach o zasięgu ogólnym, które WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusze zamierzają przyjąć, w celu umożliwienia tym osobom wyrażenia swojej opinii na temat takich środków. Dostarczenie takich informacji odbywa się:

a) w drodze oficjalnej publikacji; lub

b) w innej formie pisemnej lub elektronicznej.

2. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają wszelkich starań, by dostarczyć wszystkim zainteresowanym osobom swoje wymagania w zakresie wypełniania wniosków dotyczących świadczenia usług finansowych.

Na wniosek wnioskodawcy Strona WE lub zainteresowane państwo CARIFORUM sygnatariusz informuje go o statusie jego wniosku. Jeżeli Strona WE lub zainteresowane państwo CARIFORUM sygnatariusz wymaga od wnioskodawcy dodatkowych informacji, powiadamia go niezwłocznie o tym fakcie.

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają wszelkich starań, by ułatwić wdrożenie i stosowanie na ich terytorium uznanych międzynarodowo standardów w zakresie regulowania i nadzorowania sektora usług finansowych.

Artykuł 106

Nowe usługi finansowe (²⁴)

WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zezwalają usługodawcy finansowemu pochodzącemu z drugiej Strony Umowy na świadczenie wszelkich nowych usług finansowych podobnych do tych, na które WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zezwalają swoim własnym usługodawcom finansowym w ramach ich wewnętrznego prawodawstwa w podobnych okolicznościach. WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą określić formę prawną, w ramach której mogą być świadczone takie usługi, oraz mogą ustanowić wymóg zezwolenia na świadczenie takich usług. W przypadkach, w których wymagane jest takie zezwolenie, decyzja w sprawie jego przyznania powinna zostać wydana w rozsądnym terminie, a jego odmowa może nastąpić wyłącznie ze względów ostrożności.

Artykuł 107

Przetwarzanie danych

1. WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zezwalają usługodawcy finansowemu pochodzącemu z drugiej Strony Umowy na przesyłanie danych w formie elektronicznej lub innej z i na ich terytorium, w przypadkach gdy takie przetwarzanie danych jest częścią zwykłej działalności gospodarczej wymienionego usługodawcy finansowego.

2. WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przyjmują odpowiednie zabezpieczenia odnośnie do ochrony prywatności oraz podstawowych praw i wolności osób, w szczególności w odniesieniu do przesyłania danych osobowych.

Artykuł 108

Szczególne wyjątki

1. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie będzie interpretowane jako przeszkoda dla WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy, w tym dla ich podmiotów publicznych, dla wyłącznego prowadzenia działalności stanowiącej część ustawowego systemu ubezpieczeń społecznych albo powszechnego programu emerytalnego, z wyjątkiem sytuacji, gdy działalność taka może, zgodnie z wewnętrznym prawodawstwem Strony WE lub danego państwa CARIFORUM sygnatariusza, być realizowana przez usługodawców świadczących usługi finansowe w konkurencji z podmiotami publicznymi lub prywatnymi.

2. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie ma zastosowania do działalności banku centralnego albo władz monetarnych bądź innego podmiotu publicznego w wykonywaniu polityki pieniężnej lub odnoszącej się do kursu walutowego.

3. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie będzie interpretowane jako przeszkoda dla WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy, w tym dla ich podmiotów publicznych, dla wyłącznego prowadzenia działalności lub świadczenia usług na ich terytorium na rachunek, z gwarancją lub przy wykorzystaniu zasobów finansowych Strony WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza, lub ich podmiotów publicznych.

Sekcja 6

Usługi międzynarodowego transportu morskiego

Artykuł 109

Zakres, definicje i zasady

1. Niniejsza sekcja określa zasady dotyczące liberalizacji usług międzynarodowego transportu morskiego zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu.

2. Do celów niniejszej sekcji oraz rozdziałów 2, 3 i 4 niniejszego tytułu:

a) „międzynarodowy transport morski” obejmuje transport „od drzwi do drzwi” oraz transport multimodalny (wykorzystujący do transportu towarów więcej niż jeden rodzaj środków transportu), obejmujący odcinek morski, odbywający się w ramach jednolitego dokumentu przewozowego i obejmujący prawo do bezpośredniego zawierania umów z podmiotami świadczącymi usługi transportowe innego rodzaju;

b) „morskie usługi w zakresie obsługi ładunku” oznaczają działania wykonywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się załadunkiem i rozładunkiem, w tym przez operatorów terminali portowych, jednak nieobejmujące działalności pracowników portowych w przypadkach, kiedy nie są oni pracownikami przedsiębiorstw zajmujących się załadunkiem i rozładunkiem lub operatorów terminali portowych. Do działań objętych powyższą definicją zalicza się organizacja i nadzór:

(i) załadunek/rozładunek ładunku ze statku/na statek;

(ii) przycumowanie/odcumowanie ładunku;

(iii) odbiór/dostawa i przechowywanie ładunków przed załadunkiem lub po rozładunku;

c) „usługi w zakresie odprawy celnej” (wymiennie usługi „pośredników urzędów celnych”) oznaczają działalność polegającą na przeprowadzaniu w imieniu innego podmiotu formalności celnych dotyczących przywozu, wywozu lub przewozu ładunków, bez względu na to, czy usługa ta stanowi główny przedmiot działalności usługodawcy, czy zwyczajowe uzupełnienie jego głównego przedmiotu działalności;

d) „usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania” oznaczają działalność polegającą na przechowywaniu kontenerów, na terenie portu lub na lądzie, w celu ich zapełnienia/opróżnienia, napraw i udostępniania do załadunku;

e) „usługi agencji morskich” oznaczają działalność polegającą na reprezentowaniu, w ramach danego obszaru geograficznego, w charakterze agenta, interesów jednej lub większej ilości linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstw żeglugowych, do następujących celów:

(i) marketing i sprzedaż usług w zakresie transportu morskiego i usług pokrewnych, począwszy od podania ceny, po fakturowanie oraz wystawianie listów przewozowych w imieniu spółek, nabywanie i odsprzedaż niezbędnych usług pokrewnych, przygotowanie dokumentów i dostarczanie informacji handlowych;

(ii) działanie w imieniu spółek organizujących zawinięcie statku do portu lub przejęcie ładunków, w razie potrzeby;

f) „usługi spedycyjne” oznaczają usługi polegające na organizowaniu i monitorowaniu operacji przewozu w imieniu przewoźników, poprzez nabywanie usług transportowych i pokrewnych, przygotowanie dokumentacji i dostarczenie informacji handlowych.

3. Biorąc pod uwagę obecny poziom liberalizacji między Stronami usług międzynarodowego transportu morskiego:

a) WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze nadal stosują zasadę nieograniczonego dostępu do międzynarodowego rynku i handlu morskiego na zasadach handlowych i na zasadzie braku dyskryminacji;

b) WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przyznają statkom pływających pod banderą drugiej Strony lub pod banderą jakiegokolwiek państwa CARIFORUM sygnatariusza lub statkom eksploatowanym przez usługodawców drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane własnym statkom w odniesieniu do, między innymi, dostępu do portów, korzystania z infrastruktury i dodatkowych usług morskich w portach, jak również w odniesieniu do opłat i prowizji, obiektów celnych, wyznaczania miejsc do cumowania oraz dostępu do infrastruktury przeznaczonej do załadunku i rozładunku.

4. Przy stosowaniu tych zasad WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze:

a) nie wprowadzają uzgodnień dotyczących dzielenia ładunku w przyszłych umowach dwustronnych z państwami trzecimi dotyczących usług międzynarodowego transportu morskiego, w tym handlu towarami masowymi w postaci płynnej i stałej i ładunków przewożonych liniowcami, oraz zakończą w rozsądnym terminie obowiązywanie takich uzgodnień w przypadkach, gdy zostały one zawarte we wcześniej podpisanych umowach dwustronnych; oraz

b) po wejściu niniejszej Umowy w życie znoszą i wstrzymują się od wprowadzania jednostronnych środków oraz przeszkód administracyjnych, technicznych i innego rodzaju mogących stanowić ukryte ograniczenie lub mieć dyskryminujący skutek w stosunku do swobodnego świadczenia usług w międzynarodowym transporcie morskim.

5. WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zezwalają usługodawcom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na prowadzenie działalności handlowej na swoim terytorium na warunkach zakładania i prowadzenia działalności nie mniej korzystnych niż warunki przyznawane jej własnym usługodawcom lub usługodawcom z kraju trzeciego, w zależności od tego, które traktowanie jest korzystniejsze.

6. WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze udostępniają usługodawcom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na rozsądnych i niedyskryminują-cych warunkach następujące usługi w porcie: pilotaż, pomoc w holowaniu i przeciąganiu, załadowanie żywności, zaopatrzenie w paliwo i wodę, pobieranie śmieci i usuwanie odpadów balastowych; usługi kapitana portu; pomoce nawigacyjne; usługi operacyjne na nabrzeżu niezbędne dla funkcjonowania statku, włączając usługi komunikacyjne, dostawę wody i prądu elektrycznego; usługi naprawcze w przypadku nagłych awarii; kotwiczenie, cumowanie i usługi związane z cumowaniem.

Sekcja 7

Usługi turystyczne

Artykuł 110

Zakres

Niniejsza sekcja określa zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług turystycznych objętych liberalizacją zgodnie z rozdziałami 2, 3 i 4 niniejszego tytułu.

Artykuł 111

Zapobieganie praktykom antykonkurencyjnym

Zgodnie z postanowieniami rozdziału 1 tytułu IV Strona WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusze utrzymują lub wprowadzają odpowiednie środki w celu powstrzymania dostawców, szczególnie w kontekście sieci dystrybucji usług turystycznych (²⁵), od istotnego wpływania na warunki uczestnictwa w odpowiednim rynku usług turystycznych poprzez podejmowanie lub kontynuowanie praktyk antykonkurencyjnych, obejmujących m.in. nadużywanie pozycji dominującej poprzez narzucenie nieuczciwych cen, klauzule wyłącznościowe, odmowę nawiązania stosunków handlowych, sprzedaż wiązaną, ograniczenia ilościowe lub integrację pionową.

Artykuł 112

Dostęp do technologii

WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają starań, by ułatwić transfer technologii na zasadach handlowych do obecności handlowych w państwach CARIFORUM sygnatariuszach.

Artykuł 113

Małe i średnie przedsiębiorstwa

WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają wszelkich starań, by ułatwić udział małych i średnich przedsiębiorstw w sektorze usług turystycznych.

Artykuł 114

Wzajemne uznawanie

Strony współpracują w celu osiągnięcia wzajemnego uznawania wymagań, kwalifikacji, licencji i innych regulacji, zgodnie z art. 85.

Artykuł 115

Zwiększenie wpływu turystyki na zrównoważony rozwój

Strony zachęcają do udziału usługodawców z państw CARIFO-RUM w międzynarodowych, regionalnych, subregionalnych, dwustronnych i prywatnych programach finansowania, w celu wspierania zrównoważonego rozwoju turystyki.

Artykuł 116

Normy środowiskowe i normy jakości

Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze zachęcają do spełniania norm środowiskowych i norm jakości mających zastosowanie w sektorze usług turystycznych w sposób rozsądny i obiektywny i niestanowiący niepotrzebnych przeszkód w handlu, a także dokładają starań w celu ułatwienia uczestnictwa państw CARIFORUM sygnatariuszy w odpowiednich organizacjach międzynarodowych określających normy środowiskowe i normy jakości mające zastosowanie w sektorze usług turystycznych.

Artykuł 117

Współpraca na rzecz rozwoju i pomoc techniczna

1. Strony współpracują na rzecz rozwoju sektora turystyki w państwach CARIFORUM sygnatariuszach, biorąc pod uwagę różnice w poziomie rozwoju obydwu Stron.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi ułatwiając wsparcie, w następujących dziedzinach:

a) modernizacja krajowych systemów rachunkowości, mając na uwadze wprowadzenie rachunków satelitarnych dla turystyki (TSA) na poziomie regionalnym i lokalnym;

b) rozwijanie potencjału na poziomie regionalnym i lokalnym dla zarządzania środowiskowego na obszarach chętnie odwiedzanych przez turystów;

c) rozwijanie internetowych strategii marketingowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w sektorze usług turystycznych;

d) mechanizmy mające na celu zapewnienie rzeczywistego uczestnictwa państw CARIFORUM sygnatariuszy w międzynarodowych organach normalizacyjnych koncentrujących się na opracowywaniu norm dla zrównoważonej turystyki; programy mające na celu osiągnięcie i zapewnienie równoważności między międzynarodowymi/regionalnymi normami dla zrównoważonej turystyki; programy mające na celu zwiększenie poziomu zgodności z normami zrównoważonej turystyki, w przypadku regionalnych usługodawców turystycznych;

e) programy wymiany oraz szkoleń w dziedzinie turystyki dla usługodawców turystycznych, w tym organizacja kursów językowych.

Artykuł 118

Wymiana informacji i konsultacje

1. Strony uzgadniają, że będą wymieniać doświadczenia, informacje i najlepsze praktyki oraz przeprowadzać konsultacje we wszystkich kwestiach objętych niniejszą sekcją i istotnych dla handlu pomiędzy Stronami. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju opracuje zasady prowadzenia tego regularnego dialogu na temat kwestii objętych niniejszą sekcją.

2. W stosownych przypadkach i za wspólną zgodą Strony zapraszają do tego dialogu podmioty prywatne i inne zainteresowane podmioty.

3. Strony uzgadniają, że dialog byłby szczególnie przydatny w kwestii opracowania poradników dla podróżujących.

ROZDZIAŁ 6

Handel elektroniczny

Artykuł 119

Cel i zasady

1. Uznając, że handel elektroniczny zwiększa możliwości handlowe w wielu sektorach, Strony uzgadniają, że będą propagowały korzystanie z handlu elektronicznego między sobą, w szczególności poprzez współpracę w kwestiach związanych z handlem elektronicznym podniesionych w niniejszym tytule.

2. Strony zgadzają się, że rozwój handlu elektronicznego musi być zgodny z najwyższymi międzynarodowymi standardami w zakresie ochrony danych, tak by zdobyć zaufanie użytkowników handlu elektronicznego.

3. Strony uzgadniają, że dostawę środkami elektronicznymi uznaje się za świadczenie usług w rozumieniu rozdziału 3 niniejszego tytułu, które nie może być objęte należnościami celnymi.

Artykuł 120

Aspekty regulacyjne handlu elektronicznego

1. Strony będą prowadziły dialog dotyczący kwestii regulacyjnych związanych z handlem elektronicznym, który obejmie między innymi następujące kwestie:

a) uznanie certyfikatów podpisów elektronicznych wydawanych użytkownikom oraz ułatwianie świadczenia trans-granicznych usług certyfikacyjnych;

b) odpowiedzialność pośrednich usługodawców w zakresie przesyłania lub przechowywania danych;

c) traktowanie niezamówionych komercyjnych wiadomości elektronicznych;

d) ochrona konsumentów w dziedzinie handlu elektronicznego;

e) wszelkie inne kwestie mające związek z rozwojem handlu elektronicznego.

2. Współpraca ta może przybrać formę wymiany informacji na temat obowiązującego na terytorium Stron i państw CARIFO-RUM sygnatariuszy prawodawstwa w tym zakresie, a także na temat wdrażania tego prawodawstwa.

ROZDZIAŁ 7

Współpraca

Artykuł 121

Współpraca

1. Strony są zgodne co do wagi pomocy i współpracy technicznej w celu uzupełnienia liberalizacji świadczenia usług i inwestycji, wspierania wysiłków państw CARIFORUM sygnatariuszy dążących do wzmocnienia swojego potencjału w zakresie świadczenia usług, ułatwiania wykonania zobowiązań i osiągania celów niniejszego tytułu, oraz osiągnięcia celów Umowy.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, w tym wspierały pomoc techniczną, szkolenie i rozwijanie potencjału, między innymi w następujących dziedzinach:

a) zwiększenie zdolności usługodawców z państw CARIFO-RUM sygnatariuszy do uzyskiwania informacji na temat regulacji i standardów Strony WE na poziomie wspólnotowym, krajowym lub niższym, oraz do spełniania odnośnych wymogów;

b) zwiększenie możliwości eksportowych usługodawców z państw CARIFORUM sygnatariuszy, ze szczególnym uwzględnieniem marketingu usług turystycznych i w zakresie kultury, potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw oraz operacji franchisingowych i porozumień o wzajemnym uznawaniu;

c) ułatwienie współdziałania i dialogu pomiędzy usługodawcami z WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy;

d) odpowiadanie na potrzeby związane z jakością i normami w sektorach, w których państwa CARIFORUM sygnatariusze podjęły zobowiązania w ramach niniejszej Umowy, w odniesieniu do ich wewnętrznych i regionalnych rynków oraz do handlu między Stronami, a także w celu zapewnienia udziału w rozwoju oraz przyjęcia norm dla zrównoważonej turystyki;

e) opracowanie i wdrożenie systemów regulacyjnych dla szczególnych sektorów usług na regionalnym poziomie CARIFORUM oraz na poziomie państw CARIFORUM sygnatariuszy w sektorach, w których podjęły one zobowiązania w ramach niniejszej Umowy; oraz

f) ustanowienie mechanizmów dla propagowania inwestycji i wspólnych przedsiębiorstw pomiędzy usługodawcami z WE i z państw CARIFORUM sygnatariuszy oraz zwiększaniu potencjału agencji promowania inwestycji w państwach CARIFORUM sygnatariuszach.

TYTUŁ III

PŁATNOŚCI BIEŻĄCE I PRZEPŁYW KAPITAŁU

Artykuł 122

Płatności bieżące

Z zastrzeżeniem postanowień art. 124, państwa CARIFORUM sygnatariusze i Strona WE zobowiązują się nie nakładać żadnych ograniczeń i umożliwiać wszelkie płatności dotyczące transakcji bieżących, w walucie w pełni wymienialnej, dokonywane między rezydentami WE a rezydentami państw CARIFORUM sygnatariuszy.

Artykuł 123

Przepływy kapitału

1. W odniesieniu do transakcji na rachunku kapitałowym bilansu płatniczego państwa CARIFORUM sygnatariusze i Strona WE zobowiązują się nie nakładać żadnych ograniczeń na swobodny przepływ kapitału związanego z inwestycjami bezpośrednimi realizowanymi zgodnie z prawem państwa przyjmującego oraz z inwestycjami realizowanymi zgodnie z postanowieniami tytułu II, ani na likwidację i repatriację tego kapitału oraz wszelkich zysków z niego uzyskanych.

2. Strony prowadzą wzajemne konsultacje mające na celu ułatwianie przepływu kapitału pomiędzy nimi i wspieranie realizacji celów niniejszej Umowy.

Artykuł 124

Środki ochronne

1. Jeżeli w wyjątkowych okolicznościach płatności i przepływ kapitału między Stronami powodują lub mogą spowodować poważne trudności w funkcjonowaniu polityki pieniężnej lub polityki kursowej jednego bądź kilku państw CARIFORUM lub jednego bądź kilku państw członkowskich Unii Europejskiej, Strona WE lub zainteresowane państwo bądź państwa CARIFO-RUM sygnatariusze mogą podjąć środki ochronne, które są absolutnie niezbędne, w odniesieniu do przepływu kapitału na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy.

2. Wspólna Rada CARIFORUM-WE zostaje bezzwłocznie poinformowana o przyjęciu wszelkich środków ochronnych oraz, w możliwie najkrótszym terminie, o harmonogramie ich zniesienia.

TYTUŁ IV

ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z HANDLEM

ROZDZIAŁ 1

Konkurencja

Artykuł 125

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

1) „organ ds. konkurencji” oznacza dla Strony WE „Komisję Europejską”, a dla państw CARIFORUM odpowiednio jeden lub więcej z następujących organów ds. konkurencji: Komisja ds. Konkurencji CARICOM (CARICOM Competi-tion Commission) i Komisja ds. Ochrony Konkurencji Republiki Dominikańskiej (Comisión Nacional de Defensa de la Competencia),

2) „postępowanie egzekucyjne” oznacza postępowanie wszczęte przez właściwy organ ds. konkurencji jednej ze Stron względem jednego lub kilku przedsiębiorstw w celu stwierdzenia praktyk antykonkurencyjnych i wprowadzenia środków zaradczych;

3) „prawo konkurencji” obejmuje:

a) dla Strony WE, art. 81, 82 i 86 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, i rozporządzenia wykonawcze do nich wraz ze zmianami;

b) dla państw CARIFORUM, rozdział 8 zmienionego traktatu z Chaguaramas z dnia 5 lipca 2001 r., przepisy krajowego prawa konkurencji zgodne ze zmienionym traktatem z Chaguaramas oraz przepisy krajowego prawa konkurencji Republiki Dominikańskiej. Po wejściu w życie niniejszej Umowy, Wspólny Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju informuje Stronę WE o ustanowieniu przepisów prawa w tej dziedzinie.

Artykuł 126

Zasady

Strony uznają znaczenie wolnej i niezakłóconej konkurencji w swoich stosunkach handlowych. Strony potwierdzają, że antykonkurencyjne praktyki gospodarcze mogą zakłócać właściwe funkcjonowanie rynków i ogólnie osłabiać korzyści płynące z liberalizacji handlu. Dlatego Strony uzgadniają, że niżej wymienione praktyki ograniczające konkurencję są niezgodne z właściwym funkcjonowaniem niniejszej Umowy w zakresie, w jakim mogą wpływać na handel między Stronami:

a) porozumienia i uzgodnione praktyki między przedsiębiorstwami, które mają na celu lub które powodują przeszkody bądź znaczne ograniczenia w konkurencji na całym terytorium WE lub państw CARIFORUM bądź na znacznej części tych terytoriów;

b) nadużywanie przez jedno lub więcej przedsiębiorstw pozycji dominującej na całym terytorium WE lub państw CARIFORUM bądź na znacznej części tych terytoriów.

Artykuł 127

Wdrożenie

1. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze dopilnowują, by w ciągu pięciu lat po wejściu w życie niniejszej Umowy w ramach ich jurysdykcji wprowadzono w życie przepisy prawa przeciwko ograniczeniom konkurencji oraz ustanowiono organy, o których mowa w art. 125 ust. 1.

2. Po wejściu w życie przepisów prawa i ustanowieniu organów, o których mowa w ust. 1, Strony stosują postanowienia art. 128. Ponadto Strony uzgadniają, że dokonają przeglądu stosowania postanowień niniejszego rozdziału po okresie budowania zaufania między swoimi organami ds. konkurencji wynoszącym 6 lat po wejściu w życie art. 128.

Artykuł 128

Wymiana informacji i współpraca w zakresie egzekwowania prawa

1. Każdy organ ds. konkurencji może powiadomić inne organy ds. konkurencji o swojej woli nawiązania współpracy w obszarze egzekwowania prawa. Współpraca ta nie stanowi przeszkody dla Stron lub państw CARIFORUM sygnatariuszy w podejmowaniu autonomicznych decyzji.

2. Dla łatwiejszego i skutecznego stosowania właściwego prawa konkurencji organy ds. konkurencji mogą wymieniać się niepoufnymi informacjami. Całość wymiany informacji podlega standardom zachowania poufności właściwym dla każdej ze Stron i każdego z państw CARIFORUM sygnatariuszy.

3. Każdy organ ds. konkurencji może poinformować inne organy ds. konkurencji o informacjach, jakimi dysponuje i które wskazują na to, że na terytorium drugiej Strony prowadzone są antykonkurencyjne praktyki gospodarcze objęte zakresem niniejszego rozdziału. Organ ds. konkurencji każdej ze Stron decyduje zgodnie ze swoimi najlepszymi praktykami o formie wymiany informacji. Ponadto organ ds. konkurencji może poinformować inne organy ds. konkurencji o wszelkich postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych przez niego w następujących przypadkach:

(i) badana działalność prowadzona jest w całości lub w znacznej części w obrębie jurysdykcji jednego z innych organów ds. konkurencji;

(ii) środek zaradczy, który prawdopodobnie zostanie wprowadzony, wymaga zakazu prowadzenia danej praktyki na terytorium drugiej Strony lub państw CARIFORUM sygnatariuszy;

(iii) badana działalność dotyczy praktyki, przy której zakłada się, że była ona wymagana, wspierana lub aprobowana przez drugą Stronę lub państwa CARIFORUM sygnatariuszy.

Artykuł 129

Przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa mające prawa specjalne lub wyłączne, w tym monopole

1. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie stanowi przeszkody dla Strony lub państwa CARIFORUM sygnatariusza do utworzenia lub utrzymania, zgodnie ze swoim prawem, publicznych lub prywatnych monopoli.

2. W odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw, którym przyznano prawa specjalne lub wyłączne, Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze dopilnowują, by po wejściu w życie niniejszej Umowy nie był wprowadzany ani utrzymany w mocy żaden środek zakłócający handel towarami lub usługami pomiędzy Stronami, w sposób sprzeczny

z interesami Stron, oraz by takie przedsiębiorstwa podlegały regułom konkurencji w zakresie, w jakim ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych powierzonych im zadań.

3. W drodze odstępstwa od ust. 2 Strony uzgadniają, że jeżeli przedsiębiorstwa publiczne na terytorium państw CARIFORUM sygnatariuszy podlegają szczególnym przepisom sektorowym zgodnie z ich odpowiednimi ramami regulacyjnymi, przedsiębiorstwa takie nie podlegają postanowieniom niniejszego artykułu ani nie są nimi związane.

4. Bez uszczerbku dla swoich zobowiązań wynikających z Porozumienia WTO, Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze stopniowo dostosowują wszelkie monopole państwowe o charakterze handlowym, tak by zapewnić, że na koniec piątego roku po wejściu w życie niniejszej Umowy pomiędzy towarami i usługami pochodzącymi z WE a tymi pochodzącymi z państw CARIFORUM oraz pomiędzy obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej a obywatelami państw CARIFORUM nie będzie żadnej dyskryminacji dotyczącej warunków, na jakich towary i usługi są zbywane i nabywane, chyba że taka dyskryminacja jest nieodłącznie związana z istnieniem danego monopolu.

5. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju jest informowany o ustanowieniu przepisów sektorowych, przewidzianych w ust. 3, oraz o środkach przyjętych w celu wykonania ust. 4.

Artykuł 130

Współpraca

1. Strony są zgodne co do znaczenia pomocy technicznej i rozwoju potencjału w celu ułatwiania wykonania zobowiązań i osiągnięcia celów niniejszego rozdziału, w szczególności w celu zapewnienia skutecznej i właściwej polityki konkurencji oraz egzekwowania prawa, zwłaszcza w okresie budowania zaufania, o którym mowa w art. 127.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7 Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi ułatwiając wsparcie, w następujących dziedzinach:

a) sprawne funkcjonowanie organów ds. konkurencji państw CARIFORUM;

b) pomoc przy opracowywaniu wytycznych, podręczników i, w stosownych przypadkach, przepisów prawa;

c) dostęp do niezależnych ekspertów; oraz

d) organizowanie szkoleń dla personelu kluczowego, zaangażowanego we wdrażanie i egzekwowanie polityki konkurencji.

ROZDZIAŁ 2

Innowacje i własność intelektualna

Artykuł 131

Kontekst

1. Strony są zgodne, że wspieranie innowacji i kreatywności wzmacnia konkurencyjność oraz jest elementem kluczowym w ich partnerstwie gospodarczym, w osiąganiu zrównoważonego rozwoju, promocji handlu pomiędzy nimi oraz zapewnieniu stopniowej integracji państw CARIFORUM z gospodarką światową.

2. Strony uznają, że ochrona oraz egzekwowanie praw własności intelektualnej odgrywa kluczową rolę we wspieraniu kreatywności, innowacji i konkurencyjności, oraz zdecydowane są zapewnić rosnący poziom ochrony, odpowiadający poziomowi rozwoju.

Artykuł 132

Cele

Celami niniejszego rozdziału są:

a) wspieranie procesu innowacji przedsiębiorstw zlokalizowanych na terytorium Stron, w tym ekoinnowacji;

b) wzmocnienie konkurencyjności przedsiębiorstw, w szczególności mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw Stron;

c) ułatwianie przez Strony produkcji i komercjalizacji produktów innowacyjnych i nowoczesnych;

d) osiągnięcie odpowiedniego i skutecznego poziomu ochrony oraz egzekwowania praw własności intelektualnej;

e) wkład w promocję innowacji technologicznych oraz w transfer i upowszechnianie technologii i know-how;

f) promowanie, rozwój i ułatwianie Stronom wspólnych działań w zakresie badań i rozwoju w obszarach nauki i technologii oraz rozwój trwałych stosunków pomiędzy środowiskami naukowymi Stron;

g) promowanie, rozwój i ułatwianie Stronom wspólnych działań związanych z produkcją i rozwojem w zakresie branż twórczych oraz rozwój trwałych stosunków pomiędzy środowiskami twórczymi Stron;

h) promocja i wzmocnienie wspólnych działań na poziomie regionalnym, z udziałem najbardziej oddalonych regionów Wspólnoty, w celu umożliwienia tym regionom i państwom CARIFORUM odnoszenia obustronnej korzyści z ich bliskości geograficznej i sąsiedztwa, poprzez rozwijanie innowacyjnego i konkurencyjnego obszaru regionalnego.

Sekcja 1

Innowacje

Artykuł 133

Integracja regionalna

Strony uznają, że środki i działania polityczne realizowane na poziomie regionalnym są niezbędne dla pełnego osiągnięcia celów niniejszej sekcji. Państwa CARIFORUM zgadzają się na wzmocnienie działań na poziomie regionalnym w celu zapewnienia przedsiębiorstwom ram prawnych i politycznych, sprzyjających wzmocnieniu konkurencyjności poprzez innowacje i kreatywność.

Artykuł 134

Uczestnictwo w programach ramowych

1. Uczestnictwo Stron i państw CARIFORUM sygnatariuszy w istniejących i przyszłych programach ramowych, programach szczególnych i innych działaniach drugiej Strony jest ułatwiane i promowane w zakresie dozwolonym przez zasady wewnętrzne każdej Strony, regulujące dostęp do danych programów i działań.

2. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju może wydawać zalecenia w celu ułatwiania uczestnictwa instytucji i przedsiębiorstw CARIFORUM w programach, o których mowa w ust. 1, oraz dokonuje okresowego przeglądu takiego uczestnictwa.

Artykuł 135

Współpraca w dziedzinie konkurencyjności i innowacji

1. Strony uznają, że promocja kreatywności i innowacji ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju przedsiębiorczości i konkurencyjności oraz dla osiągnięcia ogólnych celów niniejszej Umowy.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7 i 134, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi ułatwiając wsparcie, w następujących dziedzinach:

a) promocja innowacji, dywersyfikacja, modernizacja, rozwój oraz jakość produktu i procesów w przedsiębiorstwach;

b) wspieranie kreatywności i projektowania, w szczególności w mikroprzedsiębiorstwach oraz małych i średnich przedsiębiorstwach, a także wymiany pomiędzy sieciami ośrodków projektowych zlokalizowanych w WE i państwach CARIFORUM;

c) wspieranie dialogu oraz wymiany doświadczeń i informacji pomiędzy sieciami podmiotów gospodarczych;

d) pomoc techniczna, konferencje, seminaria, wzajemne wizyty, poszukiwanie możliwości przemysłowych i technicznych, uczestnictwo w dyskusjach przy okrągłych stołach oraz w ogólnych i sektorowych targach handlowych;

e) promocja kontaktów i współpracy przemysłowej pomiędzy podmiotami gospodarczymi, wspierająca wspólne inwestycje i przedsięwzięcia oraz sieci w ramach istniejących i przyszłych programów;

f) wspieranie partnerstw w zakresie działań badawczych i rozwojowych w państwach CARIFORUM w celu poprawy ich systemu innowacyjnego; oraz

g) wzmocnienie działań promujących powiązania oraz transfer innowacji i technologii pomiędzy partnerami pochodzącymi z państw CARIFORUM i ze Wspólnoty Europejskiej.

Artykuł 136

Współpraca w dziedzinie nauki i technologii

1. Strony wspierają udział ich organów działających na polu badań i rozwoju technologicznego we wspólnych działaniach, zgodnie z ich zasadami wewnętrznymi. Wspólne działania mogą przybierać następujące formy:

a) wspólne inicjatywy na rzecz podnoszenia świadomości o programach Wspólnoty Europejskiej w zakresie rozwoju potencjału naukowego i technologicznego, łącznie z wymiarem międzynarodowym Siódmego programu ramowego w dziedzinie badań i rozwoju technologicznego (FP7) oraz, w stosownych przypadkach, z możliwymi programami stanowiącymi jego kontynuację;

b) wspólne sieci badań w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

c) wymiany naukowców i ekspertów w celu wspierania przygotowywania projektów oraz uczestnictwa w FP7 i w innych programach badawczych Wspólnoty Europejskiej;

d) wspólne konferencje naukowe sprzyjające wymianie informacji i współdziałaniu oraz mające na celu identyfikację obszarów dla celów wspólnych badań;

e) wspieranie zaawansowanych badań w zakresie nauki i technologii, co przyczynia się do długotrwałego i zrównoważonego rozwoju obu Stron;

f) rozwój kontaktów pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym;

g) ocena wspólnych przedsięwzięć i rozpowszechnienie rezultatów;

h) dialog polityczny, wymiana informacji z zakresu nauki i technologii oraz doświadczeń na poziomie regionalnym;

i) wymiana informacji na poziomie regionalnym na temat regionalnych programów z zakresu nauki i technologii;

j) uczestnictwo we wspólnotach wiedzy i innowacji Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii.

2. Szczególny nacisk zostanie położony na rozwój potencjału ludzkiego jako trwałej podstawy doskonałości naukowej i technologicznej oraz stworzenie trwałych powiązań pomiędzy środowiskami naukowymi i technologicznymi Stron, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym.

3. W stosownych przypadkach do współpracy należy włączyć ośrodki badawcze, instytucje szkolnictwa wyższego oraz inne zainteresowane podmioty, łącznie z mikroprzedsiębiorstwami oraz małymi i średnimi przedsiębiorstwami zlokalizowanymi na terytorium Stron.

4. Strony wspierają uczestnictwo ich odpowiednich podmiotów we wzajemnych programach naukowych i technologicznych w celu urzeczywistnienia obustronnie korzystnej doskonałości naukowej dziedzinie nauki, zgodnie z ich odpowiednimi przepisami regulującymi uczestnictwo osób prawnych z krajów trzecich.

Artykuł 137

Współpraca w zakresie społeczeństwa informacyjnego oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych

1. Strony uznają, że technologie informacyjno-komunikacyjne („ICT”) są sektorami kluczowymi w nowoczesnym społeczeństwie i mają podstawowe znaczenie dla rozwoju kreatywności, innowacji i konkurencyjności oraz płynnego przejścia do społeczeństwa informacyjnego.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7 i 134, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi ułatwiając wsparcie, w następujących dziedzinach:

a) dialog w zakresie różnych aspektów politycznych dotyczących promocji i monitorowania społeczeństwa informacyjnego;

b) wymiana informacji w kwestiach prawnych;

c) wymiana informacji w zakresie norm i interoperacyjności;

d) promocja współpracy w dziedzinie badań i rozwoju ICT oraz w dziedzinie opartych na ICT infrastruktur badawczych;

e) rozwój zastosowań o charakterze niekomercyjnym i zastosowań pilotażowych w obszarach o dużym znaczeniu dla społeczeństwa; oraz

f) rozwój potencjału ICT, w szczególności w połączeniu ze wspieraniem tworzenia sieci kontaktów, wymianą i szkoleniem specjalistów, przede wszystkim w dziedzinie uregulowań prawnych.

Artykuł 138

Współpraca w dziedzinie ekoinnowacji i energii odnawialnej

1. Zmierzając do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju oraz w celu pełnego wykorzystania pozytywnego wpływu i zapobieżenia negatywnemu wpływowi niniejszej Umowy na środowisko naturalne, Strony uznają znaczenie rozwoju form innowacji korzystnych dla środowiska we wszystkich sektorach ich gospodarki. Do takich form ekoinnowacji należy efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7 i 134, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi ułatwiając wsparcie, w następujących dziedzinach:

a) projekty dotyczące produktów przyjaznych środowisku, technologie, procesy produkcji, usługi, metody zarządzania i prowadzenia działalności, łącznie z dotyczącymi odpowiednich zastosowań w zakresie oszczędzania wody i mechanizmu czystego rozwoju;

b) projekty w zakresie efektywności energetycznej i energii odnawialnej;

c) wspieranie sieci i klastrów ekoinnowacji, także poprzez partnerstwa publiczno-prywatne;

d) wymiana informacji, know-how oraz ekspertów;

e) działania w zakresie podnoszenia świadomości i szkoleń;

f) przygotowanie badań i zapewnienie pomocy technicznej;

g) współpraca w dziedzinie badań i rozwoju; oraz h) projekty pilotażowe i demonstracyjne.

Sekcja 2

Własność intelektualna

Podsekcja 1

Zasady

Artykuł 139

Charakter i zakres zobowiązań

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają wystarczające i skuteczne wykonanie umów międzynarodowych dotyczących własności intelektualnej, których są stronami, oraz Porozumienia w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej (TRIPS), znajdującego się w załączniku IC do umowy ustanawiającej Światową Organizację Handlu (zwane dalej „Porozumieniem TRIPS”).

2. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze są zgodne, że zasady ustanowione w art. 8 Porozumienia TRIPS mają zastosowanie do niniejszej sekcji. Strony są także zgodne co do tego, że odpowiednie i skuteczne egzekwowanie praw własności intelektualnej powinno uwzględniać potrzeby rozwoju państw CARIFORUM, zapewniać równowagę pomiędzy prawami i obowiązkami posiadaczy praw i użytkowników oraz umożliwiać stronie WE i państwom CARIFORUM sygnatariuszom ochronę zdrowia publicznego i potrzeb żywieniowych. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie będzie interpretowane jako ograniczające możliwości Stron oraz państw CARIFORUM sygnatariuszy wspierania dostępu do leków.

3. Dla celów niniejszej Umowy prawa własności intelektualnej obejmują prawo autorskie (łącznie z prawem autorskim do programów komputerowych i prawami pokrewnymi); wzory użytkowe; patenty, łącznie z patentami do wynalazków biotechnologicznych; ochronę odmian roślin; wzory; schematy-wzory (układy) układów scalonych; oznaczenia geograficzne; znaki towarowe i usługowe; ochronę baz danych; ochronę przed nieuczciwą konkurencją, o której mowa w art. 10bis konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej i ochronie informacji niejawnych dotyczących know-how.

4. Ponadto, bez uszczerbku dla ich istniejących lub przyszłych zobowiązań międzynarodowych, Strona WE i państwa CARI-FORUM sygnatariusze powinny nadać moc prawną postanowieniom niniejszej sekcji i zapewnić ich odpowiednie i skuteczne wykonanie nie później niż dnia 1 stycznia 2014 r., chyba że Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju postanowi inaczej, biorąc pod uwagę priorytety rozwojowe oraz poziomy rozwoju państw CARIFORUM sygnatariuszy. Stronie WE i państwom CARIFORUM sygnatariuszom pozostawia się swobodę określenia właściwego sposobu transpozycji postanowień niniejszej sekcji do ich systemów i praktyki prawnej.

5. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą, lecz nie są zobowiązane do wprowadzenia do swego prawa szerszej ochrony niż wymagana przez niniejszą sekcję, pod warunkiem że taka ochrona nie narusza postanowień niniejszej sekcji.

Artykuł 140

Kraje najsłabiej rozwinięte

Niezależnie od postanowień art. 139 ust. 1 i 4, strona niniejszej Umowy skupiająca kraje najsłabiej rozwinięte stosuje następujące postanowienia wyłącznie w sposób zgodny z niniejszymi ustaleniami:

a) zobowiązania wynikające z Porozumienia TRIPS - w terminie jednakowym jak ten wymagany od nich do wykonania Porozumienia TRIPS na podstawie odpowiednich decyzji Rady Porozumienia TRIPS albo innych właściwych decyzji Rady Ogólnej WTO;

b) zobowiązania wynikające z podsekcji 2 i 3 niniejszej sekcji - nie później niż do dnia 1 stycznia 2021 r., chyba że Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju postanowi inaczej, biorąc pod uwagę odpowiednie decyzje, o których mowa w lit. a).

Artykuł 141

Integracja regionalna

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze podejmują dalsze środki zmierzające do pogłębionej integracji w dziedzinie praw własności intelektualnej w ich odpowiednich regionach. Proces ten obejmuje dalszą harmonizację przepisów ustawowych i wykonawczych w dziedzinie własności intelektualnej, dalszy postęp w kierunku zarządzania i egzekwowania krajowych praw własności intelektualnej na poziomie regionalnym, a także, w stosownych przypadkach, stworzenie praw własności intelektualnej na poziomie regionalnym i zarządzanie nimi.

2. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze podejmują działania zmierzające do zapewnienia zharmonizowanego poziomu ochrony własności intelektualnej w ich odpowiednich regionach.

Artykuł 142

Transfer technologii

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zgadzają się na wymianę poglądów i informacji na temat ich praktyk i polityk dotyczących transferu technologii, zarówno w ich odpowiednich regionach, jak i z krajami trzecimi. Obejmuje to w szczególności środki ułatwiające przepływ informacji, partnerstwa biznesowe, licencje oraz podwykonawstwo. Szczególną uwagę należy zwrócić na warunki niezbędne dla stworzenia odpowiedniego otoczenia, umożliwiającego transfer technologii w krajach przyjmujących, łącznie z takimi kwestiami, jak rozwój kapitału ludzkiego i ramy prawne.

2. W stosownych przypadkach Strona WE i państwa CARI-FORUM sygnatariusze podejmują środki mające na celu zapobieżenie praktykom lub warunkom zezwoleń dotyczącym praw własności intelektualnej lub ich kontrolę, jeżeli mogą one mieć negatywny wpływ na międzynarodowy transfer technologii oraz stanowić nadużycie praw własności intelektualnej przez posiadaczy praw albo nadużycie oczywistego nierównego dostępu do informacji w negocjowaniu zezwoleń.

3. Strona WE ułatwia i wspiera korzystanie z instrumentów w zakresie przekazywania technologii do instytucji i przedsiębiorstw państw CARIFORUM, dostępnych instytucjom i przedsiębiorstwom na jej terytorium, w celu umożliwienia państwom CARIFORUM ustanowienia trwałej bazy technologicznej. Strona WE dokłada wszelkich starań w celu przekazania Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju informacji o wszystkich istniejących środkach oraz poddania ich dyskusji i ocenie.

Podsekcja 2

Normy dotyczące praw własności intelektualnej

Artykuł 143

Prawo autorskie i prawa pokrewne

A. Umowy międzynarodowe

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przestrzegają postanowień:

a) Traktatu o prawie autorskim (Genewa, 1996 r.) Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO); oraz

b) Traktatu WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach (Genewa 1996 r.).

2. Państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają starań w celu przystąpienia do konwencji rzymskiej o ochronie wykonawców, producentów fonogramów i organizacji nadawczych (1961 r.).

B. Współpraca w zakresie zbiorowego zarządzania prawami

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze ułatwiają zawarcie porozumień pomiędzy ich odpowiednimi organizacjami zbiorowego zarządzania w celu zapewnienia obu Stronom łatwiejszego dostępu do zezwoleń na wykorzystanie treści na poziomie regionalnym na terytorium Strony WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy oraz otrzymywania tych zezwoleń, tak aby posiadacze praw byli odpowiednio wynagradzani za wykorzystanie treści.

Artykuł 144

Znaki towarowe

A. Procedura rejestracji

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają system rejestracji znaków towarowych, w którym każda decyzja ostateczna, podjęta przez odpowiednią instytucję administracyjną działającą w obszarze znaków towarowych, jest uzasadniona i ma formę pisemną. Wnioskodawca ma możliwość zakwestionowania odmowy rejestracji znaku towarowego oraz wniesienia do sądu odwołania od ostatecznej decyzji odmownej. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają możliwość wniesienia sprzeciwu dotyczącego rejestracji znaku towarowego po publikacji wniosków. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze udostępniają opinii publicznej elektroniczne bazy danych zawierające wnioski o znak towarowy i rejestrację znaków towarowych.

B. Znaki towarowe powszechnie znane

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze podkreślają zobowiązanie wynikające z Porozumienia TRIPS, dotyczące stosowania do znaków usługowych koncepcji znaków powszechnie znanych. Ustalając, czy znak towarowy jest powszechnie znany, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze starają się stosować wspólne zalecenie przyjęte przez Zgromadzenie Unii paryskiej o ochronie własności przemysłowej oraz Zgromadzenie Ogólne WIPO na 34. serii spotkań zgromadzeń państw członkowskich WIPO w dniach 20-29 września 1999 r.

C. Wykorzystywanie internetu

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze akceptują potrzebę przejrzystych ram prawnych dla właścicieli znaków towarowych, chcących używać swoich znaków towarowych w internecie i uczestniczyć w rozwoju handlu elektronicznego; dotyczy to także przepisów rozstrzygających, czy użycie znaku w internecie przyczynia się do jego nabycia, czy naruszenia albo czy takie użycie stanowi akt nieuczciwej konkurencji oraz określenia środków naprawczych. W tym względzie Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze starają się stosować wspólne zalecenie dotyczące ochrony znaków w internecie oraz innych praw własności przemysłowej w formie znaków, w wersji przyjętej przez WIPO na 36. serii spotkań zgromadzeń państw członkowskich WIPO w dniach od 24 września do 3 października 2001 r.

D. Licencje na znak towarowy

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze starają się stosować wspólne zalecenia dotyczące licencji na znak towarowy, przyjęte przez Zgromadzenie Unii paryskiej o ochronie własności przemysłowej oraz Zgromadzenie Ogólne WIPO na 35. serii spotkań zgromadzeń państw członkowskich WIPO w dniach od 25 września do 3 października 2000 r.

E. Umowy międzynarodowe

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają wszelkich starań w celu przystąpienia do protokołu odnoszącego się do porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków (1989 r.) oraz zmienionego Traktatu o znakach towarowych (2006 r.).

F. Wyjątki od praw związanych ze znakiem towarowym

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają uczciwe używanie wyrażeń opisowych, łącznie z oznaczeniami geograficznymi, jako ograniczonego wyjątku od praw związanych ze znakiem towarowym. Taki ograniczony wyjątek uwzględnia uzasadnione interesy właściciela znaku towarowego i osób trzecich.

Artykuł 145

Oznaczenia geograficzne

A. Ochrona w kraju pochodzenia

1. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie nakłada na Stronę WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy obowiązku ochrony na ich terytoriach oznaczeń geograficznych, niechro-nionych w ich krajach pochodzenia.

2. Państwa CARIFORUM sygnatariusze ustanawiają system ochrony oznaczeń geograficznych na ich odpowiednich terytoriach nie później niż do dnia 1 stycznia 2014 r. Strony współpracują za pośrednictwem Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju zgodnie z przepisami art. 164 ust. 2 lit. c) w celu opracowania oznaczeń geograficznych na terytoriach państw CARIFORUM. W tym celu i w terminie sześciu miesięcy od wejścia w życie niniejszej Umowy państwa CARIFORUM sygnatariusze przekazują Komitetowi CARIFO-RUM-WE ds. Handlu i Rozwoju listę przyszłych oznaczeń geograficznych pochodzących z państw CARIFORUM celem jej rozpatrzenia, przedyskutowania i skomentowania.

3. W ramach Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju strony omawiają skuteczne wykonanie niniejszego artykułu oraz wymieniają informacje na temat rozwoju prawodawstwa i polityki z zakresu oznaczeń geograficznych.

B. Okres ochrony

1. Ochrona oznaczeń geograficznych na terytorium Strony WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy powinna być udzielana zgodnie z systemem prawnym i praktyką prawną strony WE albo odpowiedniego państwa CARIFORUM sygnatariusza i jest udzielana na czas nieokreślony (²⁶).

2. Ochrona ta oznacza, że korzystanie z oznaczeń geograficznych towarów chronionych na podstawie ust. 1 jest zastrzeżone na terytorium Strony WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy wyłącznie dla towarów pochodzących z danych obszarów geograficznych i produkowanych zgodnie z odpowiednimi specyfikacjami produktu.

3. W odniesieniu do ochrony oznaczeń geograficznych Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze, z urzędu lub na wniosek zainteresowanej strony, podejmują działania zakazujące lub zapobiegawcze dotyczące:

a) bez względu na klasę produktu, do którego się odnosi - używania na ich terytorium jakiegokolwiek środka dla oznaczenia lub przedstawienia towaru, który w sposób wprowadzający odbiorców w błąd co do pochodzenia geograficznego tego towaru wskazuje lub sugeruje, że towar ten pochodzi z obszaru geograficznego innego niż rzeczywiste miejsce pochodzenia; albo dotyczące każdego innego użycia, stanowiącego akt nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 10bis konwencji paryskiej;

b) każdego używania chronionych nazw towarów tej samej klasy produktu co oznaczenie geograficzne, niepochodzących z oznaczonego obszaru geograficznego, nawet gdy:

(i) oznaczone jest prawdziwe pochodzenie towaru;

(ii) dane oznaczenie geograficzne zostało podane w tłumaczeniu;

(iii) nazwie towarzyszą terminy takie, jak „rodzaj”, „typ”, „styl”, „imitacja”, „metoda” lub podobne.

4. Istnieje możliwość unieważnienia rejestracji oznaczenia geograficznego. W odpowiedniej procedurze możliwe jest uczestnictwo każdej osoby fizycznej lub prawnej posiadającej uzasadniony interes.

C. Oznaczenia ogólne, odmiany roślin, rasy zwierząt

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze nie muszą stosować ochrony oznaczeń geograficznych, o których mowa w sekcji B, w odniesieniu do towarów, dla których odpowiednie oznaczenie jest identyczne z terminem używanym zwyczajowo w języku potocznym jako nazwa potoczna takich towarów na ich odpowiednich terytoriach.

2. Żaden z przepisów niniejszej sekcji nie nakłada na Stronę WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy obowiązku stosowania ochrony oznaczeń geograficznych, o których mowa w sekcji B, w odniesieniu do produktów winnych, roślinnych i zwierzęcych, dla których odpowiednie oznaczenie jest identyczne z nazwą odmian winogron, odmian roślin albo ras zwierząt istniejących na terytorium Strony WE lub danego państwa CARIFORUM sygnatariusza od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy.

3. Homonimiczne oznaczenia geograficzne są chronione przez Stronę WE i państwa CARIFORUM sygnatariuszy, jeżeli istnieje wystarczające rozróżnienie w praktyce pomiędzy oznaczeniem geograficznym chronionym wcześniej a homonimem chronionym później, uwzględniając konieczność traktowania danych producentów na równych warunkach i niewprowadzania w błąd konsumentów. Nazwa homonimiczna wprowadzająca w błąd konsumenta co do pochodzenia produktu z innego terytorium nie powinna być chroniona przez Stronę WE albo dane państwo CARIFORUM sygnatariusza.

4. Jeżeli oznaczenie geograficzne Strony WE albo państwa CARIFORUM sygnatariusza i oznaczenie geograficzne z państwa trzeciego są homonimiczne, art. 23 ust. 3 Porozumienia TRIPS stosuje się z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

D. Stosunek pomiędzy oznaczeniami geograficznymi a znakami towarowymi

1. Nie można zarejestrować oznaczenia geograficznego na terytorium Strony WE albo państwa CARIFORUM sygnatariusza, w przypadku gdy biorąc pod uwagą prestiż znaku towarowego i stopień jego znajomości oraz okres czasu, w którym był używany, konsument mógłby być wprowadzony w błąd co do prawdziwej tożsamości produktu.

2. Od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy na terytorium Strony WE albo państwa CARIFORUM sygnatariusza należy odmówić rejestracji znaku towarowego, który jest identyczny z oznaczeniem geograficznym, podobny do niego albo je

zawiera, jeżeli oznaczenie geograficzne jest odpowiednio chronione na terytorium Strony WE albo państwa CARIFORUM sygnatariusza zgodnie z sekcją B i dotyczy tej samej klasy produktów. W takiej sytuacji, odpowiednio na terytorium Strony WE albo państwa CARIFORUM sygnatariusza, należy odmówić rejestracji znaku towarowego, jeżeli wniosek o rejestrację znaku towarowego został złożony po terminie składania wniosków o ochronę oznaczenia geograficznego na danym terytorium i w rezultacie po objęciu ochroną danego oznaczenia geograficznego.

3. Znaki towarowe zarejestrowane z naruszeniem poprzedniego ustępu zostaną unieważnione.

4. Z zastrzeżeniem postanowień sekcji D ust. 1, 2 i 3 Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dopilnowują, by znak towarowy, którego używanie odpowiada sytuacjom, o których mowa w sekcji B ust. 3 oraz w sprawie którego złożono wniosek, który został zarejestrowany albo ustanowiony przez używanie w dobrej wierze na terytoriach Strony WE albo państwa CARIFORUM sygnatariusza, gdy taką możliwość przewiduje właściwe ustawodawstwo, przed datą stosowania w WE albo w państwie CARIFORUM sygnatariuszu zobowiązań WTO albo przed datą wniosku o ochronę oznaczenia geograficznego na danych terytoriach, może nadal być używany niezależnie od rejestracji oznaczenia geograficznego, jeżeli brak jest podstaw do unieważnienia albo wygaśnięcia znaku towarowego na podstawie ustawodawstwa Strony WE albo danego państwa CARIFORUM sygnatariusza. W takim przypadku używanie oznaczenia geograficznego dozwolone jest obok używania odpowiedniego znaku towarowego.

E. Przyszłe umowy w zakresie ochrony

Nie później niż dnia 1 stycznia 2014 r. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze powinny rozpocząć negocjacje zmierzające do zawarcia umowy o ochronie oznaczeń geograficznych na ich odpowiednich terytoriach, bez uszczerbku dla wszelkich indywidualnych wniosków o ochronę, które mogą zostać zgłoszone bezpośrednio.

F. Wykorzystywanie internetu

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze akceptują potrzebę przejrzystych ram prawnych dla właścicieli oznaczeń geograficznych, chcących używać swoich oznaczeń geograficznych w internecie i uczestniczyć w rozwoju handlu elektronicznego; dotyczy to także przepisów rozstrzygających, czy użycie znaku w internecie przyczynia się do jego uzurpacji, przeniesienia, nabycia w złej wierze albo naruszenia oznaczenia geograficznego lub czy takie użycie stanowi akt nieuczciwej konkurencji oraz określenia środków prawnych, łącznie z ewentualnym przeniesieniem albo unieważnieniem nazwy domeny. W tym względzie Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze starają się stosować wspólne zalecenie dotyczące ochrony znaków w internecie oraz innych praw własności przemysłowej w formie znaków, w wersji przyjętej przez WIPO na 36. serii spotkań zgromadzeń państw członkowskich WIPO w dniach od dnia 24 września do dnia 3 października 2001 r.

Artykuł 146

Wzory przemysłowe

A. Umowy międzynarodowe

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają wszelkich starań w celu przystąpienia do porozumienia haskiego dotyczącego międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych (1999 r.)

B. Wymogi ochrony

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają ochronę niezależnie stworzonych wzorów przemysłowych, które są nowe albo oryginalne i mają indywidualny charakter.

2. Wzór uważa się za nowy, jeśli identyczny wzór nie został udostępniony publicznie.

3. Wzór jest uznany za posiadający indywidualny charakter, jeśli całościowe wrażenie, jakie wywołuje na poinformowanym użytkowniku, różni się od całościowego wrażenia, jakie wywiera na tym użytkowniku wszelki wzór, który został udostępniony publicznie.

4. Ochrona jest zapewniana w drodze rejestracji i przyznaje wyłączne prawa posiadaczom wzorów zgodnie z przepisami niniejszego artykułu. Te same prawa wyłączne wiążą się ze wzorami niezarejestrowanymi, tylko gdy zakwestionowane użycie jest rezultatem powielenia wzoru chronionego. Wzory niezarejestrowane i wzory wyrobów włókienniczych mogą być chronione przez prawo do wzoru albo prawo autorskie.

C. Wyjątki

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą wprowadzić ograniczone wyjątki od ochrony wzorów przemysłowych, pod warunkiem że takie wyjątki nie będą bezzasadnie sprzeczne z normalnym wykorzystaniem chronionych wzorów przemysłowych i nie będą bezzasadnie naruszały prawnie uzasadnionych interesów właściciela chronionego wzoru, biorąc także pod uwagę uzasadnione interesy osób trzecich.

2. Ochrona wzoru nie obejmuje wzorów podyktowanych głównie względami technicznymi lub funkcjonalnymi.

3. Prawo do wzoru nie obejmuje wzoru sprzecznego z porządkiem publicznym lub przyjętymi dobrymi obyczajami.

D. Prawa przyznane

1. Właściciel chronionego znaku towarowego ma prawo powstrzymania osób trzecich od wytwarzania, oferowania, sprzedaży, przywozu, przechowywania albo używania artykułów noszących albo reprezentujących chroniony wzór bez jego zgody, jeżeli takie działania podejmowane są w celach handlowych lub w sposób nieuzasadniony naruszają normalne wykorzystywanie wzoru lub są niezgodne z praktyką sprawiedliwego handlu.

2. W odniesieniu do wzorów niezarejestrowanych uważa się, że kwestionowane używanie nie wynika ze skopiowania chronionego wzoru, jeżeli jest wynikiem niezależnej pracy twórcy, w stosunku do którego istnieje uzasadnione przypuszczenie, że nie znał wzoru udostępnionego publicznie przez posiadacza prawa.

E. Czas trwania ochrony

1. Początkowy okres ochrony przyznanej w WE i państwach CARIFORUM sygnatariuszach, następujący po rejestracji, wynosi co najmniej 5 lat. Na wniosek posiadacza prawa rejestracja może zostać odnowiona na jeden albo kilka okresów, z których każdy wynosi pięć lat, jednak nieprzekraczających 25 lat od dnia zgłoszenia, pod warunkiem uiszczenia opłaty za odnowienie.

2. Okres ochrony przyznanej w WE i państwach CARIFORUM sygnatariuszach w odniesieniu do wzorów niezarejestrowanych wynosi co najmniej 3 lata od dnia, w którym wzór został udostępniony publicznie na odpowiednim terytorium.

F. Stosunek do prawa autorskiego

Wzór chroniony prawem do wzoru zarejestrowany na terytorium jednej ze Stron albo państwa CARIFORUM sygnatariusza, zgodnie z niniejszym artykułem korzysta również z ochrony przewidzianej przez prawo autorskie tej Strony albo państwa CARIFORUM sygnatariusza od dnia stworzenia wzoru lub utrwalenia go w dowolnej formie.

Artykuł 147

Patenty

A. Umowy międzynarodowe

1. Strona WE przestrzega:

a) Traktatu o współpracy patentowej (Waszyngton, 1970 r., ostatnio zmieniony w 1984 r.);

b) Traktatu o prawie patentowym (Genewa, 2000 r.);

c) Traktatu budapeszteńskiego o międzynarodowym uznawaniu depozytów mikroorganizmów dla celów postępowania patentowego (1977 r., zmieniony w 1980 r.).

2. Państwa CARIFORUM sygnatariusze przystępują do:

a) Traktatu o współpracy patentowej (Waszyngton, 1970 r., ostatnio zmieniony w 1984 r.);

b) Traktatu budapeszteńskiego o międzynarodowym uznawaniu depozytów mikroorganizmów dla celów postępowania patentowego (1977 r., zmieniony w 1980 r.).

3. Państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają starań w celu przystąpienia do Traktatu o prawie patentowym (Genewa, 2000 r.).

B. Patenty i zdrowie publiczne

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze uznają znaczenie deklaracji z Doha w sprawie Porozumienia TRIPS i zdrowia publicznego, przyjętej dnia 14 listopada 2001 r. przez Konferencję Ministerialną WTO oraz decyzji Rady Generalnej WTO z dnia 30 sierpnia 2003 r. dotyczącej ust. 6 deklaracji z Doha w sprawie Porozumienia TRIPS i zdrowia publicznego oraz zgadzają się na podjęcie koniecznych kroków w celu przyjęcia protokołu zmieniającego Porozumienie TRIPS, sporządzonego w Genewie dnia 6 grudnia 2005 r.

Artykuł 148

Wzory użytkowe

A. Wymogi ochrony

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą zapewniać ochronę dla wszelkich produktów albo procesów w każdym obszarze technologii, pod warunkiem że są one nowe, nie są do pewnego stopnia oczywiste i nadają się do zastosowań przemysłowych.

2. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą wykluczyć z ochrony wszystkie takie produkty i procesy, których wykorzystanie handlowe na ich terytorium nie jest możliwe ze względu na konieczność ochrony porządku publicznego lub moralności, ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin lub zapobieżenia wyrządzeniu poważnej szkody dla środowiska naturalnego, pod warunkiem że wykluczenie nie jest dokonane jedynie na tej podstawie, że takie wykorzystanie jest zabronione przez ich prawo krajowe.

3. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą także wykluczyć z ochrony:

a) diagnostyczne, terapeutyczne i chirurgiczne metody leczenia ludzi lub zwierząt;

b) z zastrzeżeniem art. 150, rośliny i zwierzęta inne niż mikroorganizmy oraz zasadniczo procesy biologiczne służące do produkcji roślin lub zwierząt inne niż procesy niebiologiczne i mikrobiologiczne.

4. Postanowienia niniejszego artykułu nie naruszają istniejącego prawodawstwa Strony WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy.

B. Okres ochrony

Przyznany okres ochrony powinien wynosić minimum pięć lat, lecz nie przekraczać 10 lat, licząc od dnia zgłoszenia, albo, w przypadku wniosku o pierwszeństwo, od dnia pierwszeństwa.

C. Stosunek do patentów

1. Wszystkie pozostałe warunki i elastyczne rozwiązania dotyczące patentów, zawarte w sekcji 5 Porozumienia TRIPS, stosuje się, z uwzględnieniem niezbędnych zmian, do wzorów użytkowych, w szczególności te, które są konieczne dla zapewnienia zdrowia publicznego.

2. Wniosek o przyznanie patentu może zostać przekształcony we wniosek o ochronę wzoru użytkowego, pod warunkiem że wniosek o przekształcenie został złożony przed przyznaniem patentu.

Artykuł 149

Odmiany roślin

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą wprowadzić wyjątki od praw wyłącznych przyznanych hodowcom roślin w celu umożliwienia rolnikom zabezpieczenia, używania i wymiany chronionego materiału siewnego z zapasów albo materiału rozmnożeniowego.

2. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają ochronę odmian roślin zgodnie z Porozumieniem TRIPS. W tym względzie rozważają przystąpienie do międzynarodowej Konwencji o ochronie nowych odmian roślin - UPOV (akt z 1991 r.).

Artykuł 150

Zasoby genetyczne, wiedza tradycyjna i folklor

1. Z zastrzeżeniem swego ustawodawstwa krajowego, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze respektują, chronią i zachowują wiedzę, innowacje oraz praktyki stosowane przez miejscowe i lokalne społeczności, prowadzące tradycyjny styl życia, sprzyjający ochronie i zrównoważonemu użytkowaniu różnorodności biologicznej oraz wspierają ich szersze stosowanie z udziałem i za zgodą osób, które dysponują taką wiedzą, stosują takie innowacje i praktyki, oraz zachęcają do równego podziału korzyści płynących z wykorzystania tej wiedzy, innowacji i praktyk.

2. Z zastrzeżeniem ustawodawstwa krajowego, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze uznają znaczenie podjęcia odpowiednich środków w celu ochrony wiedzy tradycyjnej oraz zgadzają się na dalsze prace zmierzające do rozwoju uzgodnionych w skali międzynarodowej modeli sui generis ochrony prawnej wiedzy tradycyjnej.

3. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zgadzają się, że postanowienia niniejszej podsekcji dotyczące patentów oraz postanowienia Konwencji o różnorodności biologicznej powinny zostać wykonane na zasadzie wzajemnego wsparcia.

4. Elementem wymogów administracyjnych wniosku o patent dotyczący wynalazku wykorzystującego materiał biologiczny jako jego niezbędny element Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą uczynić wskazanie przez wnioskodawcę źródeł wykorzystanego przez niego materiału biologicznego, opisanego jako element wynalazku.

5. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zgadzają się na regularną wymianę poglądów i informacji podczas odpowiednich dyskusji wielostronnych:

a) w WIPO, na temat spraw poruszanych w ramach Międzyrządowego Komitetu ds. Zasobów Genetycznych, Wiedzy Tradycyjnej i Folkloru; oraz

b) w WTO, na temat spraw dotyczących stosunku pomiędzy Porozumieniem TRIPS a Konwencją o różnorodności biologicznej, ochronie wiedzy tradycyjnej i folklorze.

6. W następstwie wniosków płynących z odpowiednich dyskusji wielostronnych, o których mowa w ust. 5, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze, na wniosek Strony WE albo państwa CARIFORUM sygnatariusza, zgadzają się dokonać przeglądu niniejszego artykułu w ramach Wspólnej Rady CARIFORUM-WE, biorąc pod uwagę wyniki takich wielostronnych dyskusji.

Podsekcja 3

Egzekwowanie praw własności intelektualnej

Artykuł 151

Zobowiązania ogólne

1. Bez uszczerbku dla ich praw i obowiązków wynikających z Porozumienia TRIPS, a w szczególności z jego części III, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze wprowadzają środki, procedury oraz środki naprawcze konieczne dla zapewnienia egzekwowania praw własności intelektualnej, uregulowanych w niniejszej sekcji. Te środki, procedury i środki naprawcze są sprawiedliwe i słuszne, nie są nadmiernie skomplikowane czy kosztowne ani też nie pociągają za sobą nierozsądnych ograniczeń czasowych czy nieuzasadnionych opóźnień.

2. Te środki i środki prawne powinny być także skuteczne, proporcjonalne, mieć charakter odstraszający i być stosowane w sposób umożliwiający uniknięcie tworzenia przeszkód dla handlu legalnego oraz zapewniać ochronę przed ich naruszeniem.

Artykuł 152

Podmioty uprawnione

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych, o których mowa w niniejszej sekcji oraz w części III Porozumienia TRIPS uznają:

a) właścicieli praw własności intelektualnej zgodnie z przepisami właściwego prawa;

b) wszystkie inne osoby uprawnione do korzystania z tych praw, w szczególności licencjobiorców, w zakresie dozwolonym przez przepisy właściwego prawa i zgodnie z nimi;

c) organizacje zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej, które są prawnie uznane za uprawnione do reprezentowania właścicieli praw własności intelektualnej, w zakresie dozwolonym przez przepisy właściwego prawa i zgodnie z nimi;

d) profesjonalne organizacje zrzeszające pełnomocników, prawnie uznane za uprawnione do reprezentowania właścicieli praw własności intelektualnej, w zakresie dozwolonym przez przepisy właściwego prawa i zgodnie z nimi.

Artykuł 153

Dowody

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze wprowadzają konieczne środki w przypadku naruszenia prawa własności intelektualnej, popełnionego na skalę handlową, w celu umożliwienia władzom sądowym nakazania, w stosownych przypadkach i po złożeniu wniosku, przedstawienia dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych znajdujących się pod kontrolą strony przeciwnej, pod warunkiem ochrony informacji poufnych.

Artykuł 154

Środki zabezpieczenia dowodów

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że nawet przed rozpoczęciem postępowania dotyczącego kwestii merytorycznych, na wniosek podmiotu, który przedstawił uzasadnione dostępne dowody uzasadniające roszczenie, że jego prawo własności intelektualnej zostało naruszone albo grozi mu naruszenie, właściwe władze sądowe mogą nakazać wprowadzenie natychmiastowych i skutecznych środków tymczasowych w celu zabezpieczenia odpowiednich dowodów dotyczących domniemanego naruszenia, pod warunkiem ochrony informacji poufnych. Środki te mogą obejmować szczegółowy opis, z pobraniem próbek lub nie, albo zatrzymanie fizyczne towarów naruszających prawo, a w stosownych przypadkach - materiałów i narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji tych towarów oraz odpowiednie dokumenty.

Artykuł 155

Prawo do informacji

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że w kontekście postępowań dotyczących naruszenia prawa własności intelektualnej oraz w odpowiedzi na uzasadnione i odpowiednie żądanie strony skarżącej właściwe władze sądowe mogą nakazać, by informacje dotyczące pochodzenia i sieci dystrybucyjnych towarów i usług naruszających prawo własności intelektualnej zostały dostarczone przez naruszającego i/lub inną osobę, co do której stwierdzono:

a) posiadanie towarów naruszających prawo na skalę handlową;

b) korzystanie z usług naruszających prawo na skalę handlową;

c) świadczenie na skalę handlową usług używanych w działaniach naruszających prawo; albo

d) osoba ta została wskazana przez osobę, o której mowa w lit. a), b) i c), jako zaangażowana w produkcję, wytwarzanie lub dystrybucję towarów lub świadczenie usług.

2. W stosownych przypadkach, informacja, o której mowa w ust. 1, zawiera:

a) nazwy i adresy producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców i innych posiadaczy towarów lub usług, jak i przewidywanych hurtowników i detalistów;

b) informacje o produkowanych, dostarczonych, otrzymanych albo zaoferowanych ilościach, jak i o cenie otrzymanej za przedmiotowe towary i usługi.

3. Ustępy 1 i 2 stosuje się bez uszczerbku dla innych przepisów prawnych, które:

a) przyznają podmiotowi uprawnionemu prawa do otrzymania pełniejszej informacji;

b) regulują wykorzystanie informacji przekazanej na podstawie niniejszego artykułu w postępowaniach cywilnych i karnych;

c) regulują odpowiedzialność za niewłaściwe skorzystanie z prawa do informacji;

d) umożliwiają odmowę przekazania informacji, które zmusiłyby osobę określoną w ust. 1 do przyznania się do udziału lub udziału jej bliskich krewnych w naruszeniu prawa własności intelektualnej; lub

e) regulują ochronę poufności źródeł informacji albo przetwarzania danych osobowych.

Artykuł 156

Środki tymczasowe i środki ostrożności

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że organy sądowe mogą, na żądanie wnioskodawcy, wydać tymczasowy nakaz sądowy mający zapobiec domniemanemu naruszaniu prawa własności intelektualnej albo zabronić, tymczasowo i, w stosownych przypadkach, pod rygorem okresowego uiszczania kary pieniężnej, gdy taka przewidziana jest w prawie krajowym, dalszego domniemanego naruszania albo, w przypadku jego kontynuowania, nakazać złożenie zabezpieczenia, zapewniającego pokrycie strat poniesionych przez właściciela prawa, gdy naruszenie zostanie stwierdzone. Na tych samych warunkach tymczasowy nakaz sądowy może być także wydany przeciwko pośrednikowi, którego usługi są używane przez osobę trzecią do naruszania prawa własności intelektualnej.

2. Tymczasowy nakaz sądowy może być także wydany w celu zajęcia albo przekazania towarów, w stosunku do których istnieje podejrzenie, że naruszają prawo własności intelektualnej, aby zapobiec wprowadzeniu ich do obrotu lub przepływowi w kanałach handlowych.

3. W przypadku naruszeń popełnionych na skalę handlową Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że w przypadku gdy wnioskodawca wskaże okoliczności, które mogłyby zagrozić naprawieniu szkód, organy sądowe mogą zarządzić zajęcie tymczasowe własności ruchomej i nieruchomej domniemanego sprawcy naruszenia, łącznie z zablokowaniem jego/jej konta bankowego i innych aktywów. W tym celu właściwe władze mogą zarządzić przedłożenie dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych lub stosowny dostęp do odpowiednich informacji.

Artykuł 157

Środki naprawcze

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że właściwe organy sądowe mogą nakazać, na żądanie wnioskodawcy i bez względu na odszkodowania należne właścicielowi prawa z powodu naruszenia oraz bez żadnego rodzaju rekompensaty, ostateczne wycofanie z obrotu handlowego albo zniszczenie towarów, w stosunku do których stwierdzono naruszenie prawa własności intelektualnej.

2. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że środki te są podejmowane na koszt naruszającego, chyba że istnieją szczególne powody przemawiające za innym rozwiązaniem.

Artykuł 158

Zakazy

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że w przypadku stwierdzenia w orzeczeniu sądowym naruszenia prawa własności intelektualnej organy sądowe mogą wydać przeciwko naruszającemu zakaz kontynuacji naruszania. Jeżeli tak stanowi prawo krajowe, w stosownych przypadkach, nieprzestrzeganie zakazu powoduje nałożenie okresowych kar pieniężnych w celu zapewnienia zgodności z zakazem. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że właściciele prawa mogą wnioskować o wydanie zakazu przeciwko pośrednikom, których usługi są wykorzystywane przez osobę trzecią w celu naruszenia praw własności intelektualnej.

Artykuł 159

Środki alternatywne

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą postanowić, że w stosownych przypadkach i na wniosek osoby podlegającej środkom przewidzianym w części III Porozumienia TRIPS oraz w niniejszym rozdziale, właściwe organy sądowe mogą nałożyć odszkodowanie pieniężne na rzecz strony poszkodowanej zamiast stosowania środków przewidzianych w części III Porozumienia TRIPS albo w niniejszym rozdziale, gdy osoba ta działała nieumyślnie i bez zaniechania, jeżeli wykonanie przedmiotowych środków spowodowałoby dla niej niewspółmierną szkodę i jeżeli odszkodowanie pieniężne na rzecz strony poszkodowanej jest satysfakcjonujące.

Artykuł 160

Odszkodowania

1. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że przy wymiarze odszkodowania organy sądowe:

a) uwzględniają wszystkie odpowiednie kwestie, takie jak negatywne skutki gospodarcze, łącznie z utraconymi zyskami, poniesione przez stronę poszkodowaną, wszelki nieuczciwy zysk osiągnięty przez naruszającego oraz, w stosownych przypadkach, inne elementy niż czynniki gospodarcze; albo

b) jako alternatywę do lit. a) mogą one, w stosownych przypadkach, wymierzyć odszkodowanie jako płatność ryczałtową na podstawie przynajmniej takich elementów, jak wysokość honorariów albo opłat należnych w przypadku złożenia przez naruszającego wniosku o upoważnienie do używania przedmiotowych praw własności intelektualnej.

2. Jeżeli naruszający nie wiedział albo nie miał uzasadnionych podstaw, by wiedzieć, że jego działanie narusza prawo, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą przewidzieć możliwość wydania przez organy sądowe nakazu zwrotu zysku albo zapłaty wcześniej wymierzonych odszkodowań.

Artykuł 161

Koszy sądowe

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że ich prawo krajowe przewiduje środki w zakresie rozdziału kosztów, według których koszty ponosi strona przegrywająca, chyba że słuszny jest inny rozdział kosztów.

Artykuł 162

Publikacja orzeczeń sądowych

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że w postępowaniach sądowych w sprawie naruszenia prawa własności intelektualnej, na prośbę wnioskodawcy i na koszt naruszającego, organy sądowe mogą zarządzić właściwe środki w zakresie rozpowszechnienia informacji dotyczącej orzeczenia, łącznie z wywieszeniem i opublikowaniem orzeczenia w całości lub części. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają inne dodatkowe środki w zakresie publikacji, które są właściwe w szczególnych warunkach, łącznie z publicznym obwieszczeniem.

Artykuł 163

Środki stosowane na granicy

1. Jeżeli w niniejszej sekcji nie postanowiono inaczej, Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze wprowadzają procedury (²⁷) umożliwiające właścicielowi prawa, posiadającemu uzasadnione powody do podejrzenia, że ma miejsce przywóz, wywóz, wywóz ponowny, wprowadzenie na obszar celny albo jego opuszczenie, poddanie procedurze zawieszającej albo umieszczenie w strefie wolnocłowej albo składzie wolnocłowym towarów naruszających prawo własności intelektualnej (²⁸), złożenie do właściwych organów administracyjnych albo sądowych pisemnego wniosku o zawieszenie wprowadzenia takich towarów do swobodnego obrotu albo ich zatrzymanie.

2. Stosuje się postanowienia art. 52-60 Porozumienia TRIPS. Wszelkie prawa lub obowiązki ustanowione na mocy tych przepisów dotyczące importera stosuje się także do eksportera albo posiadacza towarów.

Podsekcja 4

Współpraca

Artykuł 164

Współpraca

1. Współpraca ma na celu wsparcie realizacji obowiązków i zobowiązań przewidzianych w niniejszej sekcji. Strony są zgodne, że wspólne działania będą szczególnie ważne w okresie przejściowym, o którym mowa w art. 139 i 140.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez ułatwianie wsparcia, w następujących dziedzinach:

a) wzmocnienie regionalnych inicjatyw, organizacji i instytucji działających w obszarze praw własności intelektualnej, łącznie ze szkoleniem personelu i rozwojem publicznie dostępnych baz danych, w celu poprawy regionalnej zdolności regulacyjnej, regionalnych przepisów ustawowych i wykonawczych oraz realizacji na poziomie regionalnym obowiązków w zakresie własności intelektualnej wynikających z niniejszej sekcji, łącznie z egzekwowaniem. Wsparcia należy udzielić w szczególności krajom niebędącym stronami, lecz zamierzającym wziąć udział w inicjatywach regionalnych oraz zarządzaniu prawem autorskim i prawami pokrewnymi na poziomie regionalnym;

b) wsparcie przygotowania krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych w zakresie ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej, utworzenia i wzmocnienia krajowych instytucji i innych agencji działających w obszarze praw własności intelektualnej, łącznie ze szkoleniem personelu w zakresie egzekwowania; stworzenie środków współpracy pomiędzy agencjami Stron i państw CARIFO-RUM sygnatariuszy, także w celu ułatwienia przystąpienia państw CARIFORUM sygnatariuszy do traktatów i konwencji, o których mowa w niniejszej sekcji oraz ich przestrzegania;

c) określenie produktów, które jako objęte oznaczeniami geograficznymi mogłyby korzystać z ochrony i wszelkich innych działań mających na celu ochronę tych produktów jako objętych oznaczeniami geograficznymi. W tym celu Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze przywiązują szczególną uwagę do promocji i zachowania lokalnej wiedzy tradycyjnej i różnorodności biologicznej poprzez ustanowienie oznaczeń geograficznych;

d) opracowanie przez stowarzyszenia handlowe i zawodowe kodeksów postępowania ułatwiających egzekwowanie praw własności intelektualnej w porozumieniu z właściwymi władzami Stron i państw CARIFORUM sygnatariuszy.

ROZDZIAŁ 3

Zamówienia publiczne

Artykuł 165

Cel ogólny

Z punktu widzenia rozwoju gospodarczego Strony uznają znaczenie przejrzystych i opartych na regułach wolnej konkurencji przetargów, z uwzględnieniem szczególnej sytuacji gospodarek państw CARIFORUM.

Artykuł 166

Definicje

Dla celów niniejszego rozdziału:

1) „zamówienia rządowe” oznaczają wszelki rodzaj zamówień na towary, usługi lub ich połączenie, łącznie z pracami wykonywanymi przez podmioty zamawiające, wymienione w załączniku VI, dla celów rządowych, a nie w celu ich komercyjnej odsprzedaży ani w celu wykorzystania ich do produkcji towarów lub świadczenia usług sprzedaży komercyjnej, chyba że postanowiono inaczej. Obejmuje to zamówienia dokonywane przy użyciu takich metod, jak zakup lub dzierżawa lub najem lub zakup na raty, z opcją lub bez opcji wykupu;

2) „podmioty zamawiające” oznaczają podmioty państw CARIFORUM sygnatariuszy i Strony WE, wymienione w załączniku VI, które uczestniczą w zamówieniach zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału;

3) „dostawcy” oznaczają dowolną osobę fizyczną lub prawną lub organ publiczny lub grupę takich osób lub organów państw CARIFORUM sygnatariuszy albo Strony WE, które mogą dostarczać towary, usługi lub wykonać prace. Termin ten obejmuje w równym zakresie dostawcę towarów, usługodawcę lub wykonawcę;

4) „dostawca kwalifikowany” oznacza dostawcę uznanego przez podmiot zamawiający za spełniającego warunki uczestnictwa;

5) „dostawca uprawniony” oznacza dostawcę, któremu zezwolono na uczestnictwo w zamówieniach publicznych Strony albo państwa CARIFORUM sygnatariusza, zgodnie z prawem krajowym i bez uszczerbku dla postanowień niniejszego rozdziału;

6) „wykaz przeznaczony do wielokrotnego wykorzystania” oznacza wykaz dostawców uznanych przez podmiot zamawiający za spełniających warunki uczestnictwa w tym wykazie i z usług których podmiot zamawiający zamierza skorzystać więcej niż jeden raz;

7) „osoba prawna” oznacza dowolny podmiot prawny właściwie ustanowiony lub w inny sposób utworzony na podstawie właściwego prawa, dla celów komercyjnych lub innych, prywatny lub rządowy, włączając w to korporację, fundusz powierniczy, spółkę, wspólne przedsiębiorstwo, firmę jednoosobową lub stowarzyszenie;

8) „osoba prawna Strony” oznacza dowolny podmiot prawny właściwie ustanowiony lub w inny sposób utworzony na podstawie prawa Strony WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy. Jeżeli jedynie siedziba albo administracja centralna takiej osoby prawnej jest zarejestrowana na terytorium państw CARIFORUM sygnatariuszy lub Strony WE, może ona nie być uznana jako osoba prawna Strony, chyba że prowadzi znaczące operacje gospodarcze na tym terytorium;

9) „osoba fizyczna” oznacza obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa CAFIRORUM sygnatariusza zgodnie z ich odpowiednim ustawodawstwem;

10) do usług zalicza się usługi budowlane, chyba że postanowiono inaczej;

11) „na piśmie” lub „pisemnie” oznacza każde przekazanie informacji przy użyciu słów, liczb lub innych symboli, włączając w to środki elektroniczne, które można odczytać, powielać i przechowywać;

12) „ogłoszenie o planowanym zamówieniu” oznacza ogłoszenie opublikowane przez podmiot zamawiający, zapraszające zainteresowanych dostawców do złożenia wniosku o uczestnictwo lub oferty;

13) „otwarte” procedury przetargowe oznaczają procedury, w ramach których każdy zainteresowany dostawca może złożyć ofertę;

14) „ograniczone” procedury przetargowe oznaczają procedury, w ramach których, zgodnie z odpowiednimi postanowieniami niniejszego rozdziału, tylko kwalifikowani dostawcy zaproszeni przez podmiot zamawiający mogą złożyć ofertę;

15) „bezpośrednie” procedury przetargowe są to procedury, w ramach których podmioty zamawiające zwracają się według swojego wyboru do dostawców i negocjują warunki zamówienia z jednym lub kilkoma z nich;

16) „specyfikacje techniczne” oznaczają specyfikację zawierającą charakterystykę produktów lub usług, na które ma zostać udzielone zamówienie, taką jak jakość, funkcjonalność, bezpieczeństwo i wymiary, symbole, terminologia, opakowanie, oznakowanie lub etykietowanie lub procesy i metody ich produkcji i wymogi dotyczące procedur oceny zgodności wyznaczonych przez podmioty udzielające zamówienia, objęte postanowieniami niniejszego rozdziału;

17) „zobowiązania offsetowe” w zamówieniach rządowych oznaczają wszelkie warunki lub zobowiązania, które wspierają rozwój lokalny lub poprawiają bilans płatniczy, takie jak korzystanie z udziału lokalnego, licencje na technologię, inwestycje, handel wymienny i działania podobne.

Artykuł 167

Zakres

1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się tylko do podmiotów zamawiających wymienionych w załączniku VI i odnośnie do zamówień przekraczających progi ustanowione w tym załączniku.

2. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że zamówienia ich podmiotów zamawiających, objętych postanowieniami niniejszego rozdziału, dokonywane są w sposób przejrzysty, zgodnie z przepisami niniejszego rozdziału oraz załącznikami do niego, na zasadach jednakowego traktowania wszystkich uprawnionych dostawców z państw CARIFORUM sygnatariuszy albo Strony WE, zgodnie z zasadą otwartej i skutecznej konkurencji.

A. Wsparcie tworzenia regionalnych rynków zamówień

1. Strony uznają znaczenie gospodarcze tworzenia konkurencyjnych regionalnych rynków zamówień.

2. a) Odnośnie do każdego środka dotyczącego uregulowanych zamówień każde z państw CARIFORUM sygnatariuszy, łącznie ze swoimi podmiotami zamawiającymi, dokłada wszelkich starań w celu uniknięcia mniej korzystnego traktowania dostawcy ustanowionego w jakimkolwiek państwie CARIFORUM w porównaniu z innym miejscowym dostawcą.

b) Odnośnie do jakiegokolwiek środka dotyczącego uregulowanych zamówień Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze, łącznie z ich podmiotami zamawiającymi:

(i) dokładają starań, by nie dyskryminować dostawcy ustanowionego na terytorium innej Strony na tej podstawie, że oferowane przez niego w ramach danego zamówienia towary lub usługi są towarami i usługami innej Strony;

(ii) nie traktują miejscowego dostawcy mniej korzystnie w porównaniu z innym miejscowym dostawcą z uwagi na wysokość udziału zagranicznego albo własność podmiotów lub obywateli jakiegokolwiek państwa CARIFORUM sygnatariusza lub Strony WE.

3. Z zastrzeżeniem ust. A.4, każda Strona, łącznie z jej podmiotami zamawiającymi, odnośnie do jakiegokolwiek środka dotyczącego uregulowanych zamówień, traktuje towary i usługi innej Strony oraz dostawców innej Strony dostarczających towary albo usługi jakiejkolwiek Strony, nie mniej korzystnie niż własne, łącznie z podmiotami zamawiającymi, uznaniem krajowych towarów, usług i dostawców.

4. Strony nie muszą zapewniać traktowania opisanego w ust. A.3, chyba że Wspólna Rada CARIFORUM-WE podejmie odpowiednią decyzję. Decyzja ta może określać, do jakich zamówień każdej Strony stosuje się traktowanie opisane w ust. A.3 i na jakich warunkach.

B. Zasady wyceny

Podmioty zamawiające nie wybierają metod wyceny ani nie dokonują podziału zamówienia w celu obejścia przepisów niniejszego rozdziału. Wycena uwzględnia wszystkie formy wynagrodzenia, łącznie z premiami, opłatami, prowizjami i odsetkami.

C. Wyjątki

1. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie powinno być rozumiane jako uniemożliwiające państwu CARIFORUM sygnatariuszowi lub Stronie WE wprowadzenie lub egzekwowanie środków dotyczących towarów lub usług pochodzących z pracy osób niepełnosprawnych, instytucji charytatywnych albo pracy więziennej.

2. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do:

a) nabycia albo dzierżawy gruntów, istniejących budynków lub innych nieruchomości albo praw do nich;

b) porozumień pozaumownych albo innych form wsparcia, które zapewnia Strona albo państwo CARIFORUM sygnatariusz, łącznie z porozumieniami o współpracy, dotacjami, pożyczkami, udziałami kapitałowymi, gwarancjami i ulgami podatkowymi;

c) zamówień albo nabycia przez agencje fiskalne lub instytucje depozytowe, instytucje likwidacji i zarządzania regulowanych instytucji finansowych albo instytucje dokonujące sprzedaży, umorzenia i dystrybucji długu publicznego, łącznie z pożyczkami i obligacjami państwowymi, wekslami i innymi papierami wartościowymi;

d) nabywania opracowania, produkcji lub koprodukcji programów przeznaczonych do nadawania w radiu lub telewizji oraz zamówień, których przedmiotem jest czas antenowy;

e) usług arbitrażowych i polubownych;

f) publicznych umów o pracę;

g) usług w zakresie badań i rozwoju;

h) zamówień na produkty rolnictwa, mające na celu realizację rolniczych programów wsparcia i programów żywienia ludności, łącznie z pomocą w zakresie żywności;

i) zamówień międzyrządowych;

j) zamówień udzielanych:

(i) w bezpośrednim celu zapewnienia międzynarodowego wsparcia, łącznie z pomocą na rzecz rozwoju;

(ii) zgodnie ze szczególną procedurą albo warunkami umowy międzynarodowej, dotyczącej stacjonowania wojsk albo wspólnej realizacji projektu przez Stronę albo państwo CARIFORUM sygnatariusza z podmiotem niebędącym Stroną;

(iii) w ramach wsparcia sił zbrojnych zlokalizowanych poza terytorium Strony albo danego państwa CARI-FORUM sygnatariusza;

(iv) zgodnie ze szczególną procedurą albo warunkami organizacji międzynarodowej albo finansowanych przez międzynarodowe dotacje, pożyczki lub inny rodzaj wsparcia, jeżeli stosowana procedura albo warunki nie byłyby zgodne z niniejszym rozdziałem.

Artykuł 168

Przejrzystość zamówień rządowych

1. Z zastrzeżeniem art. 180 ust. 4, każda Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz niezwłocznie opublikuje w stosownych publikacjach, o których mowa w załączniku VII, w tym w oficjalnie wyznaczonych mediach elektronicznych, każdą ustawę, rozporządzenie, orzeczenie sądowe i decyzję administracyjną o zastosowaniu ogólnym oraz procedury dotyczące zamówień objętych postanowieniami niniejszego rozdziału oraz możliwości pozyskiwania zamówień indywidualnych. Każda Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz niezwłocznie opublikuje w ten sam sposób wszystkie zmiany takich środków i w rozsądnym czasie poinformuje pozostałych o każdej takiej zmianie.

2. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że ich podmioty zamawiające udzielają informacji o przetargach organizowanych w ramach właściwych procesów rządowych, udostępniając uprawnionym dostawcom wszystkie informacje potrzebne do wzięcia udziału w takim postępowaniu o udzielenie zamówienia. Każda Strona tworzy i utrzymuje odpowiednie instrumenty on-line, służące skutecznemu upowszechnianiu informacji o przetargach.

a) Dokumentacja przetargowa udostępniona dostawcom zawiera wszelkie informacje niezbędne do złożenia właściwe skonstruowanej oferty.

b) Jeżeli podmioty zamawiające nie oferują darmowego, bezpośredniego dostępu do całej dokumentacji przetargowej i dokumentów pomocniczych w formie elektronicznej, bezzwłocznie udostępniają dokumentację przetargową na wniosek każdego uprawnionego dostawcy Stron.

3. Z zastrzeżeniem odmiennych przepisów, w stosunku do każdego zamówienia objętego postanowieniami niniejszego rozdziału podmioty zamawiające publikują z wyprzedzeniem ogłoszenie o planowanym zamówieniu. Każde ogłoszenie będzie dostępne w trakcie całego okresu ustalonego dla procedury przetargowej odnośnie do danego zamówienia.

4. Każde ogłoszenie o planowanym zamówieniu zawiera przynajmniej następujące informacje:

a) nazwa, adres, numer faksu, adres elektroniczny (jeżeli jest dostępny) podmiotu zamawiającego oraz adres, pod którym można uzyskać wszelkie dokumenty związane z zamówieniem, jeśli jest inny;

b) wybrana procedura przetargowa i forma zamówienia;

c) opis planowanego zamówienia oraz podstawowe wymogi zamówienia, jakie należy spełnić;

d) warunki, jakie dostawcy muszą spełnić, aby uczestniczyć w postępowaniu o udzielenie zamówienia;

e) terminy na złożenie oferty i, w stosownych przypadkach, terminy na złożenie wniosku o uczestnictwo w postępowaniu o udzielenie zamówienia;

f) wszystkie kryteria stosowane przy udzielaniu zamówień; oraz

g) w miarę możliwości, warunki płatności i pozostałe warunki.

5. Zaleca się podmiotom zamawiającym opublikowanie ogłoszenia dotyczącego przyszłych planów dotyczących zamówień, najwcześniej jak to możliwe w każdym roku finansowym. Ogłoszenie powinno zawierać przedmiot zamówienia oraz planowaną datę publikacji ogłoszenia o planowanym zamówieniu.

6. Podmioty zamawiające działające w sektorze usług mogą używać ogłoszenia dotyczącego przyszłych planów w zakresie zamówień jako ogłoszenia o planowanym zamówieniu, pod warunkiem że zawiera ono możliwie wyczerpujące dostępne informacje, określone w ust. 4, oraz oświadczenie wyrażające zainteresowanie zamówieniem, składane przez dostawcę podmiotowi zamawiającemu.

Artykuł 169

Tryb udzielenia zamówienia

1. Bez uszczerbku dla trybu zamówień rządowych, stosowanego do wszelkich zamówień szczególnych, podmioty zamawiające gwarantują, że tryb udzielenia zamówienia jest określony w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu albo w dokumentacji przetargowej.

2. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że ich ustawy i przepisy wykonawcze jasno określają warunki, przy spełnieniu których podmioty zamawiające mogą korzystać z bezpośrednich procedur przetargowych. Podmioty zamawiające nie stosują takich metod dla celów zaostrzenia warunków uczestnictwa w procedurze udzielenia zamówienia w nieprzejrzysty sposób.

3. W przypadku udzielania zamówienia drogą elektroniczną podmiot zamawiający powinien:

a) zagwarantować, że zamówienie jest udzielane przy wykorzystaniu ogólnie dostępnych i interoperacyjnych produktów technologii informacyjnych i oprogramowania, łącznie z dotyczącymi autentyczności i kodowania informacji; oraz

b) utrzymać mechanizmy zapewniające spójność wniosków o uczestnictwo oraz ofert i zapobiegające nieuzasadnionemu dostępowi do nich.

Artykuł 170

Przetarg ograniczony

1. W przypadku stosowania ograniczonych procedur przetargowych podmioty zamawiające powinny:

a) opublikować ogłoszenie o planowanym zamówieniu;

b) w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu zaprosić uprawnionych dostawców do złożenia wniosku o uczestnictwo;

c) w sprawiedliwy sposób dokonać wyboru dostawców, którzy mają wziąć udział w ograniczonej procedurze przetargowej; oraz

d) określić termin na złożenie wniosków o uczestnictwo.

2. Za kwalifikowanych dostawców podmioty zamawiające uznają wszystkich dostawców spełniających warunki uczestnictwa w danym postępowaniu o udzielenie zamówienia, chyba że podmiot zamawiający określi w ogłoszeniu albo w dokumentacji przetargowej, gdy taka jest podana do wiadomości publicznej, wszelkie ograniczenia liczby dostawców, którzy zostaną dopuszczeni do przetargu, oraz obiektywne kryteria takiego ograniczenia.

3. Jeżeli dokumentacja przetargowa nie jest podana do wiadomości publicznej od dnia publikacji ogłoszenia, o którym mowa w ust. 1, podmioty zamawiające gwarantują, że dokumenty te zostaną udostępnione wszystkim kwalifikowanym dostawcom w tym samym czasie.

Artykuł 171

Przetarg bezpośredni

1. W ramach przetargu bezpośredniego podmiot zamawiający może podjąć decyzję o niestosowaniu art. 168, art. 169 ust. 1 i 3, art. 170, art. 173 ust. 1, art. 174, 175, 176 i 178.

2. Podmioty zamawiające mogą udzielać zamówień publicznych w trybie przetargu bezpośredniego w następujących przypadkach:

a) jeżeli w toku procedury otwartej lub ograniczonej nie wpłynęły właściwe oferty, o ile początkowe warunki zamówienia nie zostały w sposób istotny zmienione;

b) jeżeli z przyczyn technicznych, artystycznych lub z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych zamówienie może zostać wykonane wyłącznie przez konkretnego dostawcę i nie istnieje żadna możliwa do zaakceptowania alternatywa lub substytut;

c) jeżeli ze względu na wyjątkowo pilny charakter sprawy związany z wydarzeniami, których podmiot zamawiający nie przewidział, produkty lub usługi nie mogły być uzyskane w terminie w drodze przetargu otwartego lub ograniczonego;

d) w przypadku dodatkowych dostaw towarów lub usług dokonywanych przez pierwotnego dostawcę, jeżeli zmiana dostawcy zobowiązywałaby podmiot zamawiający do nabywania urządzeń lub usług niespełniających wymogów wymienności z już istniejącymi urządzeniami lub usługami nabytymi w ramach początkowego zamówienia, co powodowałoby dla podmiotu zamawiającego poważne niedogodności lub znaczące powielanie kosztów;

e) jeżeli podmiot zamawia prototypy lub pierwszy produkt lub usługę opracowane na jego zlecenie w trakcie i do celów danego zamówienia na realizację badań, eksperymentów, studiów lub oryginalnego opracowania;

f) jeżeli dodatkowe usługi, które nie były zawarte w początkowym zamówieniu, lecz były wymienione wśród celów dokumentacji pierwotnego przetargu, muszą wskutek nieprzewidzianych okoliczności uzupełnić opisane tam usługi. Jednak całkowita wartość zamówień przyznanych na dodatkowe usługi nie może przekroczyć 50 procent kwoty pierwotnego zamówienia;

g) w przypadku nowych usług polegających na powtarzaniu podobnych usług zgodnych z podstawowym projektem, dla którego udzielono początkowego zamówienia w trybie otwartej lub ograniczonej procedury udzielania zamówień, i gdy podmiot zamawiający zaznaczył w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu, że procedura przetargu bezpośredniego może być stosowana przy udzielaniu zamówień na takie nowe usługi;

h) w przypadku produktów nabywanych na giełdach towarowych;

i) w przypadku zamówień udzielanych zwycięzcy konkursu na projekt, jeżeli konkurs pomyślnie przeszło kilku kandydatów, zostaną oni zaproszeni do udziału w negocjacjach zgodnie z warunkami określonymi w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu lub w dokumentacji przetargowej; oraz

j) w przypadku zakupów dokonywanych na wyjątkowo korzystnych warunkach pojawiających się tylko w krótkim okresie czasu i wynikających ze szczególnych okoliczności zbywania towarów, takich jak podczas likwidacji, przejścia pod zarząd komisaryczny lub w stan upadłości, lecz nie w przypadku rutynowych zakupów od regularnych dostawców.

Artykuł 172

Reguły pochodzenia

Do celów niniejszego rozdziału Strona WE oraz państwa CARIFORUM sygnatariusze nie stosują reguł pochodzenia w stosunku do towarów przywożonych z WE oraz z państw CARIFORUM sygnatariuszy lub usług przez nie świadczonych, w przypadkach gdy różnią się one od reguł pochodzenia stosowanych jednocześnie w normalnym obrocie handlowym do przywozu lub dostaw tych samych towarów lub usług pochodzących z tego samego państwa CARIFORUM sygnatariusza lub Strony WE.

Artykuł 173

Specyfikacje techniczne

1. Zgodnie z celami niniejszego rozdziału podmioty zamawiające zapewniają zawarcie w ogłoszeniach o planowanym zamówieniu i/lub w dokumentacji przetargowej specyfikacji technicznych stosowanych lub przeznaczonych do zastosowania w zamówieniach objętych niniejszym rozdziałem.

2. Podmiot zamawiający nie zwraca się o ani nie przyjmuje w sposób naruszający zasady konkurencji porad, które mogłyby zostać wykorzystane podczas przygotowywania lub przyjmowania specyfikacji technicznych dla danego zamówienia od osób mogących mieć interes gospodarczy związany z tym zamówieniem.

3. Ustanawiając specyfikacje techniczne dla zamawianych towarów lub usług, w stosownych przypadkach podmiot zamawiający:

a) określa specyfikacje techniczne dotyczące wydajności oraz wymogów funkcjonalnych, a nie projektowania i norm opisowych; oraz

b) opiera specyfikacje techniczne na normach międzynarodowych, jeżeli takowe istnieją, a w pozostałych przypadkach na krajowych przepisach technicznych, uznanych normach krajowych lub przepisach budowlanych.

4. Jeżeli specyfikacje techniczne zawierają wymogi związane z projektowaniem lub charakterystyki opisowe, podmiot zamawiający używa w nich, w stosownych przypadkach, zwrotu „lub równoważny(-a)” i uznaje oferty wyraźnie spełniające wymogi projektowania lub zgodne z opisem za odpowiadające zaplanowanym celom.

5. Podmiot zamawiający nie wyznacza specyfikacji technicznych, które wymagają lub odwołują się do konkretnego znaku towarowego lub fabrycznego, patentu, praw autorskich, wzoru lub typu, pochodzenia, producenta lub dostawcy, chyba że nie istnieje żadna inna metoda dokładnego lub zrozumiałego opisu wymogów zamówienia, i pod warunkiem że w dokumentacji przetargowej zawarte są słowa „lub równoważny(-a)”.

Artykuł 174

Kwalifikacja dostawców

1. W ramach zamówień objętych niniejszym rozdziałem podmioty zamawiające dopilnowują, by wszelkie warunki i kryteria dopuszczenia do udziału w procedurze udzielania zamówień publicznych były wcześniej podane do informacji w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu lub w dokumentacji przetargowej. Wszelkie warunki i kryteria ogranicza się do takich, które są niezbędne, by zapewnić potencjalnemu dostawcy możliwość wykonania danego zamówienia.

2. Państwa CARIFORUM sygnatariusze oraz Strona WE nie narzucają warunku mówiącego, że aby dostawca mógł wziąć udział w przetargu, musiał w przeszłości uzyskać jedno lub więcej zamówień od podmiotu tej Strony lub państwa, lub że dostawca musi posiadać doświadczenie zawodowe na danym terytorium. Ustęp ten nie ma zastosowania do zamówień odnoszących się do badań i analiz wpływu społecznego.

3. Podmiot zamawiający dokonuje oceny finansowych, handlowych oraz technicznych zdolności dostawcy na podstawie warunków, które wcześniej określił w ogłoszeniu lub w dokumentacji przetargowej.

4. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie wyklucza możliwości wykluczenia dostawcy ze względu na ogłoszenie przez niego stanu upadłości, składanie fałszywych oświadczeń lub skazanie za poważne przestępstwo.

5. Podmioty zamawiające mogą prowadzić wykaz wielokrotnego zastosowania, pod warunkiem że ogłoszenie zapraszające zainteresowanych dostawców do składania wniosków o włączenie do tego wykazu jest:

a) publikowane corocznie; oraz

b) w przypadku ogłoszeń w formie elektronicznej - jest stale dostępne za pośrednictwem jednego z właściwych mediów wymienionych w załączniku VII.

6. Podmioty zamawiające zapewniają dostawcom możliwość składania wniosków o kwalifikację w dowolnym momencie, publikując w tym celu ogłoszenie zapraszające dostawców do składania wniosków o włączenie do wykazu oraz zawierające następujące informacje:

a) opis towarów i usług, lub ich kategorii, do których wykaz się stosuje;

b) warunki dopuszczenia do udziału, które muszą spełniać dostawcy oraz metody, za pomocą których podmiot zamawiający sprawdzi, czy warunki te zostały spełnione;

c) nazwę oraz adres podmiotu zamawiającego i inne informacje niezbędne do skontaktowania się z podmiotem zamawiającym oraz uzyskania wszelkich istotnych dokumentów związanych z wykazem; oraz

d) okres ważności wykazu oraz sposoby jego przedłużenia lub zakończenia, a w przypadku gdy okres ważności nie został podany, informacje na temat sposobu powiadamiania o zakończeniu stosowania wykazu.

Podmioty zamawiające włączają wszystkich kwalifikowanych dostawców do wykazu w możliwie krótkim terminie.

7. W przypadku gdy niekwalifikowany dostawca składa w ustalonym terminie wniosek o dopuszczenie do udziału wraz ze wszelkimi wymaganymi dokumentami, podmiot zamawiający bada i przyjmuje wniosek dostawcy o dopuszczenie do udziału, bez względu na to, czy stosuje wykaz wielokrotnego zastosowania, chyba że ocenę wniosku uniemożliwia złożoność zamówienia. Podmioty zamawiające zapewniają również, że dostawca, który złożył wniosek o włączenie do wykazu, jest powiadamiany o dotyczącej go decyzji w odpowiednim terminie.

8. Podmioty zamawiające działające w sektorze usług publicznych mogą wykorzystywać ogłoszenie zapraszające dostawców do składania wniosków o włączenie do wykazu wielokrotnego zastosowania jako ogłoszenie o planowanym zamówieniu oraz odrzucać wnioski o dopuszczenie do udziału pochodzące od dostawców, którzy nie uzyskali jeszcze kwalifikacji w zakresie danego zamówienia, uzasadniając to brakiem czasu na analizę wniosku.

Artykuł 175

Negocjacje

1. Państwa CARIFORUM sygnatariusze oraz Strona WE umożliwiają swoim podmiotom zamawiającym prowadzenie negocjacji:

a) w kontekście zamówień, w przypadku których zostało to zaznaczone w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu; lub

b) w przypadkach gdy z oceny ofert wynika, że żadna oferta nie jest wyraźnie najlepsza w odniesieniu do szczegółowych kryteriów oceny określonych w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu lub w dokumentacji przetargowej.

2. Podmiot zamawiający:

a) zapewnia, że każdy przypadek wykluczenia dostawcy podczas negocjacji znajduje uzasadnienie w kryteriach oceny określonych w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu lub w dokumentacji przetargowej; oraz

b) po zakończeniu negocjacji wspólny termin dla pozostałych dostawców na złożenie nowych lub poprawionych ofert.

Artykuł 176

Otwieranie ofert oraz udzielanie zamówień

1. Wszystkie oferty składane podmiotom zamawiającym w ramach procedur otwartych lub ograniczonych są przyjmowane i otwierane z zastosowaniem procedur i warunków gwarantujących prawidłowość i przejrzystość procesu.

2. O ile podmiot zamawiający nie zdecyduje, że udzielenie zamówienia nie leży w interesie publicznym, udziela on zamówienia temu dostawcy, który na podstawie przedstawionych informacji został uznany za w pełni zdolnego do wykonania zamówienia oraz którego oferta jest najniższa lub najkorzystniejsza w odniesieniu do szczegółowych kryteriów oceny określonych w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu lub w dokumentacji przetargowej. Zamówienia są udzielane w oparciu o kryteria i podstawowe wymogi określone w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu lub w dokumentacji przetargowej.

Artykuł 177

Informacje na temat udzielenia zamówień

1. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że ich podmioty zamawiające skutecznie upowszechniają wyniki rządowych procedur przetargowych.

2. Podmioty zamawiające niezwłocznie powiadamiają dostawców o decyzjach dotyczących udzielania zamówień, a na żądanie czynią to też na piśmie. Również na żądanie podmioty zamawiające powiadamiają wykluczonych dostawców o przyczynie odrzucenia ich oferty oraz zaletach oferty, która została przyjęta.

3. Podmioty zamawiające mogą postanowić o nieujawnianiu niektórych informacji na temat udzielenia zamówień, w przypadku gdy udzielenie takich informacji przeszkodziłoby w egzekwowaniu prawa lub w inny sposób byłoby w sprzeczności z interesem publicznym, naruszałoby uzasadnione interesy handlowe dostawców lub zakłócało warunki konkurencji między nimi.

4. Z zastrzeżeniem postanowień art. 180 ust. 4, w terminie nie dłuższym niż siedemdziesiąt dwa (72) dni po udzieleniu każdego zamówienia objętego niniejszym rozdziałem, podmiot zamawiający publikuje ogłoszenie we właściwych papierowych lub elektronicznych mediach wymienionych w załączniku VII. W przypadku wykorzystania wyłącznie medium elektronicznego informacje pozostają dostępne przez odpowiednio długi okres czasu. Ogłoszenie zawiera co najmniej następujące informacje:

a) opis zamawianych towarów lub usług;

b) nazwę oraz adres podmiotu zamawiającego;

c) nazwę oraz adres dostawcy, którego oferta została przyjęta;

d) wartość oferty, która została przyjęta, lub najwyższą i najniższą ofertę braną pod uwagę przy udzielaniu zamówienia;

e) datę udzielenia zamówienia; oraz

f) zastosowany tryb udzielania zamówień, a w przypadku zastosowania procedury przetargu bezpośredniego - opis okoliczności uzasadniających wybór tej procedury.

Artykuł 178

Terminy

1. Ustalając wszelkie terminy mające zastosowanie do zamówienia objętego niniejszym rozdziałem, podmioty zamawiające biorą pod uwagę, zgodnie z uzasadnionymi potrzebami własnymi, czynniki, takie jak złożoność planowanego zamówienia oraz standardowy czas na przesłanie ofert.

2. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze gwarantują, że ich podmioty zamawiające, ustalając ostateczny termin dostarczania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału lub o zakwalifikowanie do wykazu dostawców, biorą we właściwym stopniu pod uwagę opóźnienia w publikowaniu. Takie terminy, łącznie z jakimkolwiek przyznanym przedłużeniem, są wspólne dla wszystkich zainteresowanych lub biorących udział w przetargu dostawców.

3. W ogłoszeniu o planowanym zamówieniu i/lub w dokumentacji przetargowej podmioty zamawiające jasno określają terminy mające zastosowanie do każdego zamówienia.

Artykuł 179

Wnoszenie odwołań do przetargów

1. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze zapewniają we właściwym czasie przejrzyste, bezstronne i skuteczne procedury umożliwiające dostawcom wnoszenie odwołań dotyczących krajowych środków wykonawczych dla niniejszego rozdziału w związku z zamówieniami, w których posiadają lub posiadali uzasadnione interesy handlowe. W tym celu każda Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz powołuje, określa lub wyznacza przynajmniej jeden bezstronny organ administracyjny lub sądowy, niezależny od jego podmiotów zamawiających, który przyjmuje i rozpatruje odwołania złożone przez dostawców w kontekście objętego zamówienia.

2. Każdy dostawca dysponuje wystarczającym okresem czasu na przygotowanie i złożenie odwołania od momentu, kiedy zapoznaje się lub powinien się zapoznać z faktem stanowiącym podstawę do odwołania. Przepis ten nie pozbawia Stron lub państw CARIFORUM sygnatariuszy prawa do ustalenia rozsądnego terminu składania skarg przez skarżących, pod warunkiem że zostaną oni o tym terminie powiadomieni z wyprzedzeniem.

3. Podmioty zamawiające gwarantują swoją zdolność do rozpatrywania odwołań, przechowując odpowiednie informacje dotyczące każdego zamówienia objętego niniejszym rozdziałem.

4. Procedury odwoławcze gwarantują wprowadzenie skutecznych i szybkich środków przejściowych, korygujących przypadki naruszenia krajowych przepisów wykonawczych dla postanowień niniejszego rozdziału.

Artykuł 180

Okres wdrażania

1. Od dnia wejścia w życia niniejszej Umowy Państwa CARIFORUM sygnatariusze dysponują dwuletnim okresem wdrażania, by dostosować swe przepisy do wszelkich szczególnych zobowiązań proceduralnych wynikających z niniejszego rozdziału.

2. W przypadku gdy przegląd dokonany przez Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju pod koniec okresu wdrażania wykaże, że jedno lub kilka państw CARIFORUM sygnatariuszy potrzebuje dodatkowego roku na dostosowanie swych przepisów do zobowiązań wynikających z niniejszego rozdziału, Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju może przedłużyć okres wdrażania, o którym mowa w ust. 1, dla danego państwa CARIFORUM sygnatariusza o kolejny rok.

3. W drodze odstępstwa od ust. 1 i 2, Antigua i Barbuda, Belize, Wspólnota Dominiki, Grenada, Republika Haiti, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia oraz Saint Vincent i Grenadyny dysponują okresem wdrażania wynoszącym pięć (5) lat.

4. Wymogi określone w art. 168 ust. 1 i w ostatnim zdaniu art. 168 ust. 2, w art. 170 ust. 1 lit a) oraz w art. 177 ust. 4 zaczną obowiązywać państwa CARIFORUM sygnatariuszy dopiero, gdy osiągną one wymaganą zdolność do ich wdrożenia, lecz nie później niż 5 lat po wejściu w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 181

Klauzula przeglądu

Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju będzie co trzy lata dokonywał przeglądu funkcjonowania postanowień niniejszego rozdziału, w tym w przypadku zmian w zakresie obowiązywania Umowy, a w stosownych przypadkach może przedstawić Wspólnej Radzie CARIFORUM-WE odpowiednie zalecenia. Wykonując to zadanie, Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju może również, bez uszczerbku dla art. 182, formułować odpowiednie zalecenia dotyczące zarówno dalszej współpracy między Stronami w dziedzinie zamówień, jak i wdrażania postanowień niniejszego rozdziału.

Artykuł 182

Współpraca

1. Strony uznają znaczenie współpracy w celu ułatwiania wykonania zobowiązań oraz osiągnięcia celów niniejszego rozdziału.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia i utworzenie punktów kontaktowych, w następujących dziedzinach:

a) wymiana doświadczeń i informacji dotyczących najlepszych praktyk oraz ram prawnych;

b) utworzenie oraz utrzymywanie odpowiednich systemów i mechanizmów ułatwiających wywiązywanie się z zobowiązań wynikających z niniejszego rozdziału; oraz

c) utworzenie na poziomie regionalnym instrumentu on-line służącego skutecznemu upowszechnianiu informacji o przetargach, w celu pogłębienia wiedzy wszystkich przedsiębiorstw o procedurach udzielania zamówień.

ROZDZIAŁ 4

Środowisko

Artykuł 183

Cele oraz kontekst zrównoważonego rozwoju

1. Strony potwierdzają, że zasady zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi oraz środowiskiem powinny być stosowane oraz integrowane na każdym poziomie ich partnerstwa, jako część ich nadrzędnego zobowiązania na rzecz zrównoważonego rozwoju określonego w art. 1 i 2 umowy z Kotonu.

2. Strony przypominają, że art. 32 umowy z Kotonu wymienia środowisko i zasoby naturalne wśród zagadnień tematycznych i przekrojowych, oraz podkreślają, że podstawowe zasady własności, udziału, dialogu i zróżnicowania, o których mowa w art. 2 umowy z Kotonu, mają w związku z tym szczególne znaczenie.

3. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze postanawiają działać na rzecz zachowywania, ochrony i poprawy stanu

środowiska naturalnego, między innymi poprzez wielostronne i regionalne porozumienia w zakresie środowiska naturalnego, których są stronami.

4. Strony potwierdzają swe zobowiązanie do wspierania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób zapewniający zrównoważone i prawidłowe zarządzanie środowiskiem naturalnym, zgodne z ich zobowiązaniami w tej dziedzinie, w tym z konwencjami międzynarodowymi, których są stronami, oraz przy odpowiednim uwzględnieniu stopnia ich rozwoju.

5. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze postanawiają podjąć wysiłki na rzecz wprowadzania ułatwień w handlu towarami i usługami, które Strony uznają za korzystne dla środowiska. Do takich produktów można zaliczyć technologie środowiskowe, produkty i usługi korzystające z energii odnawialnej i energooszczędne oraz produkty posiadające ekoetykietę.

Artykuł 184

Poziomy ochrony oraz prawo do regulowania

1. Uznając przysługujące Stronom oraz państwom CARIFO-RUM sygnatariuszom prawo do regulowania w celu osiągnięcia ich krajowych poziomów ochrony środowiska i zdrowia publicznego, realizowania wyznaczonych przez nie priorytetów związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz przyjmowania lub odpowiedniego zmieniania krajowych przepisów i polityk w zakresie ochrony środowiska, każda Strona i państwo CARIFORUM sygnatariusz stara się zagwarantować, że jego krajowe przepisy i polityki w zakresie środowiska oraz zdrowia publicznego przewidują i sprzyjają wysokiemu poziomowi ochrony środowiska i zdrowia publicznego, i czynią wysiłki, by wciąż rozwijać te przepisy i polityki.

2. Strony uzgadniają, że specjalne potrzeby oraz wymogi państw CARIFORUM są uwzględniane podczas planowania i wdrażania środków służących ochronie środowiska i zdrowia publicznego i wpływających na handel między Stronami.

3. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie jest interpretowane jako uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron i któremukolwiek z państw CARIFORUM sygnatariuszy wprowadzanie lub utrzymywanie środków niezbędnych do ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, związanych z zachowaniem zasobów naturalnych lub z ochroną środowiska naturalnego, pod warunkiem że środki te nie są stosowane w sposób stanowiący arbitralną lub nieuzasadnioną dyskryminację pomiędzy Stronami lub jako ukryte ograniczenia w handlu między nimi.

Artykuł 185

Integracja regionalna oraz stosowanie międzynarodowych norm środowiskowych

Wobec związanych ze środowiskiem naturalnym wyzwań stojących przed ich regionami oraz w celu promowania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób zapewniający jednocześnie zrównoważone i prawidłowe zarządzanie środowiskiem, Strony uznają znaczenie wprowadzenia skutecznych strategii i środków na poziomie regionalnym. Strony zgadzają się, że w przypadku braku właściwych norm środowiskowych w przepisach krajowych lub regionalnych, oraz gdy będzie to stosowne i wykonalne, będą starały się przyjmować i wdrażać właściwe normy, wytyczne lub zalecenia międzynarodowe.

Artykuł 186

Informacje naukowe

Strony uznają znaczenie uwzględniania informacji naukowych i technicznych, zasady ostrożności i właściwych norm, wytycznych lub zaleceń międzynarodowych podczas opracowywania i wdrażania środków służących ochronie środowiska naturalnego i zdrowia publicznego i wpływających na handel między Stronami.

Artykuł 187

Przejrzystość

Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze zobowiązują się do opracowywania, wprowadzania i wdrażania w sposób przejrzysty wszelkich środków służących ochronie środowiska naturalnego oraz zdrowia publicznego i wpływających na handel między Stronami, publikując w tym celu odpowiednie zawiadomienia, przeprowadzając konsultacje społeczne oraz konsultacje z pozostałymi Stronami, oraz stosownie i na czas powiadamiając i konsultując się z podmiotami niepublicznymi, w tym z sektorem prywatnym. Strony uzgadniają, że spełnienie wymogów przejrzystości zawartych w rozdziale 6 i 7 tytułu I uznaje się za jednoczesne spełnienie postanowień niniejszego artykułu.

Artykuł 188

Utrzymywanie poziomów ochrony

1. Z zastrzeżeniem art. 184 ust. 1, Strony zgadzają się nie stymulować handlu lub bezpośrednich inwestycji zagranicznych w celu powiększania lub utrzymywania przewagi konkurencyjnej poprzez:

a) obniżanie poziomu ochrony, jaki zapewniają krajowe przepisy w zakresie środowiska i zdrowia publicznego;

b) stosowanie odstępstw od takich przepisów lub niewprowadzanie ich w życie.

2. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze zobowiązują się do nieprzyjmowania lub niestosowania regionalnych lub krajowych przepisów dotyczących handlu lub inwestycji ani, w odpowiednich przypadkach, innych związanych z nimi środków administracyjnych, naruszających środki mające zapewnić poprawę, ochronę lub zachowanie środowiska i zasobów naturalnych lub chronić zdrowie publiczne.

Artykuł 189

Proces konsultacji i monitorowania

1. Strony uznają znaczenie monitorowania i oceny wpływu wdrożenia postanowień niniejszej Umowy na zrównoważony rozwój poprzez własne procesy związane z uczestnictwem i instytucje, a także procesy i instytucje ustanowione niniejszą Umową.

2. Strony mogą przeprowadzać konsultacje wzajemne oraz z Komitetem Konsultacyjnym CARIFORUM-WE ds. zagadnień związanych z ochroną środowiska, objętych artykułami 183 do 188. Członkowie Komitetu Konsultacyjnego CARIFORUM-WE mogą przedstawiać Stronom pisemne lub ustne zalecenia dotyczące upowszechniania i dzielenia się najlepszymi praktykami związanymi z kwestiami objętymi niniejszym rozdziałem.

3. W kwestii wszelkich zagadnień objętych art. 183 do 188 Strony mogą zgodzić się na zwrócenie się do właściwych organów międzynarodowych o poradę w zakresie najlepszych praktyk, wykorzystywania skutecznych instrumentów polityki w stawianiu czoła wyzwaniom ochrony środowiska związanym z handlem oraz identyfikowania wszelkich przeszkód utrudniających skuteczne wdrażanie norm środowiskowych na mocy wielostronnych porozumień w zakresie środowiska naturalnego (Multilateral Environment Agreements).

4. Strona może zwrócić się z wnioskiem o konsultacje z drugą Stroną w kwestiach dotyczących interpretacji i stosowania art. 183 do 188. Okres konsultacji nie przekracza trzech miesięcy. W kontekście tej procedury każda Strona może niezależnie zwracać się o poradę do właściwych organów międzynarodowych. W takim przypadku okres konsultacji przedłuża się o kolejne trzy miesiące.

5. Jeśli sprawa nie uzyska zadowalającego rozstrzygnięcia w ramach konsultacji między Stronami zgodnie z ust. 3, każda Strona może złożyć wniosek o powołanie Komitetu Ekspertów w celu zbadania tej sprawy.

6. Komitet Ekspertów składa się z trzech członków posiadających specjalistyczną wiedzę w dziedzinach, które obejmuje niniejszy rozdział. Komitetowi przewodniczy osoba niebędąca obywatelem żadnej ze Stron. Po trzech miesiącach od swego powołania Komitet Ekspertów przedstawia Stronom sprawozdanie. Sprawozdanie to jest udostępnione Komitetowi Konsultacyjnemu CARIFORUM-WE.

Artykuł 190

Współpraca

1. Strony uznają znaczenie współpracy w zakresie zagadnień związanych z ochroną środowiska w celu wykonania niniejszej Umowy.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia, w następujących dziedzinach:

a) pomoc techniczna dla producentów w dostosowywaniu się do odpowiednich norm dla produktów i innych norm stosowanych na rynkach Strony WE;

b) promowanie i ułatwianie zarówno prywatnych, jak i publicznych, dobrowolnych oraz rynkowych schematów, łącznie z właściwym oznakowaniem i systemami akredytacji;

c) pomoc techniczna i rozwijanie zdolności, w szczególności w sektorze publicznym, w zakresie wdrażania i egzekwowania wielostronnych porozumień dotyczących środowiska naturalnego, również w odniesieniu do aspektów związanych z handlem;

d) wprowadzenie między Stronami ułatwień w handlu zasobami naturalnymi, takimi jak drewno i produkty z drewna, pochodzącymi z legalnych i trwałych źródeł;

e) pomoc dla producentów w rozwijaniu i/lub polepszaniu produkcji towarów i usług, uznanych przez Strony za korzystne dla środowiska; oraz

f) promowanie i zwiększanie świadomości społecznej oraz wspieranie programów edukacyjnych w odniesieniu do towarów i usług związanych ze środowiskiem naturalnym w celu stymulowania obrotu handlowego takimi produktami między Stronami.

ROZDZIAŁ 5

Aspekty społeczne

Artykuł 191

Cele i zobowiązania wielostronne

1. Strony potwierdzają swoje przywiązanie do uznawanych na poziomie międzynarodowym podstawowych norm pracy ustalonych przez właściwe konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), w szczególności tych dotyczących wolności zrzeszania się oraz prawa do rokowań zbiorowych, zniesienia przymusowej pracy, zniesienia najgorszych form pracy dzieci oraz niedyskryminacji w zatrudnieniu. Strony potwierdzają również swoje zobowiązania wynikające z członkowstwa w MOP oraz te podjęte na mocy Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy oraz działań uzupełniających (1998 r.).

2. Strony potwierdzają swoje przywiązanie do Deklaracji ministerialnej z 2006 r. przyjętej przez Radę Społeczno-Gospodarczą ONZ ds. Pełnego Zatrudnienia i Godnej Pracy, promującej rozwój handlu międzynarodowego na rzecz pełnego i wydajnego zatrudnienia oraz godnej pracy dla wszystkich - mężczyzn, kobiet i młodzieży.

3. Strony uznają korzystny wpływ, jaki podstawowe normy pracy i godna praca mogą wywierać na efektywność gospodarczą, innowacyjność i wydajność, oraz podkreślają znaczenie większej spójności między politykami handlowymi a politykami zatrudnienia i społecznymi.

4. Strony uzgadniają, że normy pracy nie powinny być wykorzystywane dla protekcjonistycznych celów handlowych.

5. Strony uznają korzyści płynące z obrotu produktami sprawiedliwego i etycznego handlu oraz znaczenie wprowadzania ułatwień dla takiego handlu między Stronami.

Artykuł 192

Poziomy ochrony oraz prawo do regulowania

Uznając przysługujące Stronom oraz państwom CARIFORUM sygnatariuszom prawo do regulowania w celu wprowadzenia własnych przepisów socjalnych oraz norm pracy zgodnych z ich wewnętrznymi priorytetami rozwoju społecznego oraz do przyjmowania lub odpowiedniego zmieniania ich właściwych przepisów i polityk, każda Strona i państwo CARIFORUM sygnatariusz gwarantuje, że jego wewnętrzne przepisy i polityki socjalne i dotyczące pracy przewidują i sprzyjają wysokiemu poziomowi norm społecznych i norm pracy zgodnych z uznanymi na szczeblu międzynarodowym prawami, o których mowa w art. 191, i czynią wysiłki, by wciąż rozwijać te przepisy i polityki.

Artykuł 193

Utrzymywanie poziomów ochrony

Z zastrzeżeniem art. 192, Strony zgadzają się nie stymulować handlu lub bezpośrednich inwestycji zagranicznych w celu powiększania lub utrzymywania przewagi konkurencyjnej poprzez:

a) obniżanie poziomu ochrony, jaki zapewniają krajowe przepisy prawa socjalnego i prawa pracy;

b) stosowanie odstępstw od takich przepisów i norm lub niewprowadzanie ich w życie.

Artykuł 194

Integracja regionalna

Wobec społecznych wyzwań stojących przed ich regionami oraz w celu promowania rozwoju handlu międzynarodowego Strony uznają znaczenie wprowadzenia na poziomie regionalnym polityk spójności społecznej i środków na rzecz promowania godnej pracy.

Artykuł 195

Proces konsultacji i monitorowania

1. Zgodnie z art. 191 Strony uznają znaczenie monitorowania i oceny wpływu wykonania niniejszej Umowy na godną pracę i inne dziedziny zrównoważonego rozwoju przez odpowiednie własne procesy związane z uczestnictwem i instytucje, a także procesy i instytucje ustanowione niniejszą Umową.

2. Strony mogą prowadzić konsultacje wzajemne lub z Komitetem Konsultacyjnym CARIFORUM-WE do Spraw Społecznych objętych artykułami 191 do 194. Członkowie Komitetu Konsultacyjnego CARIFORUM-WE mogą przedstawiać Stronom pisemne lub ustne zalecenia dotyczące upowszechniania i dzielenia się najlepszymi praktykami związanymi z kwestiami objętymi niniejszym rozdziałem.

3. W odniesieniu do wszelkich zagadnień objętych artykułami 191 do 194 Strony mogą zgodzić się na zwrócenie się do MOP o poradę w zakresie najlepszych praktyk, wykorzystywania skutecznych instrumentów polityki w stawianiu czoła wyzwaniom społecznym związanym z handlem, takim jak

dostosowanie rynku pracy oraz identyfikowania wszelkich przeszkód utrudniających skuteczne wdrażanie podstawowych norm pracy.

4. Strona może zwrócić się z wnioskiem o konsultacje z drugą Stroną w kwestiach dotyczących interpretacji i stosowania artykułów 191 do 194. Okres konsultacji nie przekracza trzech miesięcy. W kontekście tej procedury każda Strona może niezależnie zwracać się o poradę do MOP. W takim przypadku okres konsultacji przedłuża się o kolejne trzy miesiące.

5. Jeśli sprawa nie uzyska zadowalającego rozstrzygnięcia w ramach konsultacji między Stronami zgodnie z ust. 3, każda Strona może złożyć wniosek o powołanie Komitetu Ekspertów w celu zbadania tej sprawy.

6. Komitet Ekspertów składa się z trzech członków posiadających specjalistyczną wiedzę w dziedzinach, które obejmuje niniejszy rozdział. Komitetowi przewodniczy osoba niebędąca obywatelem żadnej ze Stron. Po trzech miesiącach od swego powołania Komitet Ekspertów przedstawia Stronom sprawozdanie. Sprawozdanie to jest udostępnione Komitetowi Konsultacyjnemu CARIFORUM-WE.

Artykuł 196

Współpraca

1. Strony uznają znaczenie współpracy w zakresie zagadnień społecznych i związanych z zatrudnieniem w celu wykonania niniejszej Umowy.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia, w następujących dziedzinach:

a) wymiana informacji na temat przepisów prawa socjalnego i prawa pracy i związanych z nimi polityk, przepisów ustawowych i innych środków;

b) formułowanie krajowych przepisów prawa socjalnego i prawa pracy oraz wzmocnienie istniejącego ustawodawstwa, jak również mechanizmów dialogu społecznego, w tym środków promujących program godnej pracy opracowany przez MOP;

c) programy edukacyjne i podnoszące świadomość, w tym szkolenia zawodowe oraz polityki dostosowywania rynku pracy, oraz podnoszenie świadomości co do obowiązków w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny, praw pracowników i obowiązków pracodawców; oraz

d) wzmocnienie przestrzegania ustawodawstwa krajowego oraz przepisów prawa pracy, łącznie ze szkoleniami i pochodzącymi od inspektorów pracy inicjatywami rozwijania zdolności oraz promowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw poprzez udostępnianie i przekazywanie informacji do wiadomości publicznej.

ROZDZIAŁ 6

Ochrona danych osobowych

Artykuł 197

Cel ogólny

1. Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze, uznając:

a) istnienie wspólnego interesu w ochronie podstawowych praw i wolności osób fizycznych, w szczególności ich prawa do prywatności w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych;

b) znaczenie utrzymania skutecznych systemów ochrony danych jako środków ochrony interesów konsumentów, wzbudzających zaufanie inwestorów i ułatwiających trans-graniczny przepływ danych osobowych;

c) że gromadzenie i przetwarzanie danych osobowych powinno być realizowane w sposób przejrzysty i uczciwy, z należytym poszanowaniem osoby, której dane dotyczą, zgadzają się, by wprowadzić stosowne systemy prawne i regulacyjne, a także rozwinąć do ich wdrażania odpowiednie zdolności administracyjne, obejmujące między innymi niezależne organy nadzorcze, w celu zapewnienia właściwego poziomu ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych, zgodnie z obowiązującymi wysokimi normami międzynarodowymi (²⁹).

2. Państwa CARIFORUM sygnatariusze dokładają wszelkich starań, aby wdrożyć postanowienia ust. 1 jak najszybciej i nie później niż siedem lat po wejściu w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 198

Definicje

Dla celów niniejszego rozdziału:

a) „dane osobowe” oznaczają wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej („osoby, której dane dotyczą”);

b) „przetwarzanie danych osobowych” oznacza każdą operację lub zestaw operacji dokonywanych na danych osobowych, takich jak gromadzenie, zapis, porządkowanie, przechowywanie, przekształcanie, odzyskiwanie, przeglądanie, wykorzystywanie, ujawnianie, kompilowanie, blokowanie, usuwanie lub niszczenie, a także przekazywanie danych osobowych poza granice krajów;

c) „administrator danych” oznacza osobę fizyczną lub prawną, organ lub jakąkolwiek inną instytucję, który określa cele i sposoby przetwarzania danych osobowych.

Artykuł 199

Cele i postanowienia ogólne

Strony uzgadniają, że systemy prawne i regulacyjne oraz zdolności administracyjne, które należy zapewnić, opierają się co najmniej na następujących zasadach dotyczących treści i mechanizmach egzekwowania prawa:

a) Zasady dotyczące treści

(i) zasada ograniczenia celu - dane powinny być przetwarzane w konkretnym celu, a następnie wykorzystywane lub dalej przekazywane, tylko o ile nie jest to niezgodne z celem przekazu. Jedyne wyjątki od tej zasady to te, które są ustanowione prawem i konieczne w demokratycznym społeczeństwie z ważnych względów wynikających z interesu publicznego;

(ii) zasada dotycząca jakości i proporcjonalności danych - dane powinny być dokładne i w stosownych przypadkach uaktualniane. Dane powinny być prawidłowe, stosowne oraz nienadmierne ilościowo w stosunku do celów, dla których są przekazywane lub dalej przetwarzane;

(iii) zasada przejrzystości - osoby fizyczne powinny otrzymywać informacje na temat celu przetwarzania danych oraz tożsamości administratora danych w kraju trzecim, oraz inne informacje w zakresie, w jakim jest to konieczne dla zapewnienia uczciwego traktowania. Jedyne dopuszczalne wyjątki to te, które są ustanowione prawem i konieczne w demokratycznym społeczeństwie z ważnych względów wynikających z interesu publicznego;

(iv) zasada bezpieczeństwa - administrator danych powinien podejmować techniczne i organizacyjne środki bezpieczeństwa, które są odpowiednio dostosowane do ryzyka związanego z przetwarzaniem. Żadnej osobie działającej z upoważnienia administratora danych, włącznie z osobą przetwarzającą dane, nie wolno przetwarzać ich bez instrukcji pochodzących od administratora danych;

(v) prawo do dostępu, sprostowania i sprzeciwu - osoba, której dotyczą dane, powinna mieć prawo do otrzymania kopii wszystkich przetwarzanych danych dotyczących tej osoby oraz prawo do sprostowania tych danych, gdy okażą się one nieprawidłowe. W niektórych sytuacjach wspomniana osoba musi mieć również możliwość wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, które jej dotyczą. Jedyne odstępstwa od tych praw powinny być dopuszczalne w przypadkach, które są ustanowione prawem i konieczne w demokratycznym społeczeństwie z ważnych względów wynikających z interesu publicznego;

(vi) ograniczenie dalszego przekazywania danych - z zasady dalsze przekazywanie danych osobowych przez odbiorcę pierwotnego przekazu danych powinno być dozwolone tylko w przypadku, gdy drugi odbiorca (tj. odbiorca dalszego przekazu danych) również podlega przepisom gwarantującym odpowiedni poziom ochrony;

(vii) dane szczególnie chronione - szczególne kategorie danych, ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne lub przynależność do związków zawodowych, dane dotyczące zdrowia lub życia seksualnego oraz dane odnoszące się do przestępstw, wyroków skazujących za przestępstwa lub środków bezpieczeństwa, nie mogą być przetwarzane, chyba że prawo krajowe przewiduje dodatkowe gwarancje.

b) Mechanizmy egzekwowania prawa

Należy wprowadzić odpowiednie mechanizmy w celu zagwarantowania osiągnięcia następujących celów:

(i) zapewnienie zadowalającego poziomu przestrzegania przepisów, w tym wysokiego stopnia wiedzy administratorów danych na temat ich obowiązków i wiedzy osób, których dane dotyczą, na temat ich praw oraz sposobów ich egzekwowania; istnienie skutecznych i odstraszających sankcji oraz systemów bezpośredniej weryfikacji przez urzędy, audytorów lub niezależnych inspektorów ochrony danych;

(ii) zapewnienie wsparcia i pomocy dla osób fizycznych, których dane dotyczą, gdy korzystają one ze swoich praw; osoby te muszą mieć możliwość egzekwowania swoich praw szybko i skutecznie bez ponoszenia nadmiernych kosztów, między innymi poprzez właściwe mechanizmy instytucjonalne pozwalająca na niezależne zbadanie skarg;

(iii) zapewnienie stosownych środków odwoławczych dla poszkodowanej strony, w przypadku naruszenia przepisów, umożliwiających wypłatę rekompensaty i w stosownych przypadkach nałożenie sankcji zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi.

Artykuł 200

Spójność z międzynarodowymi zobowiązaniami

1. Państwa CARIFORUM sygnatariusze i Strona WE informują się wzajemnie poprzez Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju o międzynarodowych zobowiązaniach wobec krajów trzecich lub uzgodnieniach z nimi, lub o wszelkich zobowiązaniach, którym mogą podlegać i które mogą być istotne dla wykonania postanowień niniejszego rozdziału, a w szczególności o każdym porozumieniu, w którym przewiduje się następujące operacje przetwarzania danych osobowych: gromadzenie, przechowywanie, udostępnianie lub przekazywanie stronom trzecim.

2. W związku z tym na wniosek Strony WE lub państw CARIFORUM sygnatariuszy Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze rozpoczynają konsultacje w celu zaradzenia wszelkim problemom, które mogą wystąpić.

Artykuł 201

Współpraca

1. Strony uznają znaczenie współpracy mającej na celu wspieranie tworzenia stosownych ram legislacyjnych, sądowych i instytucjonalnych, a także zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony danych osobowych spójnego z celami i zasadami zawartymi w niniejszym rozdziale.

2. Z zastrzeżeniem postanowień art. 7, Strony uzgadniają, że będą współpracowały, między innymi poprzez umożliwianie wsparcia, w następujących dziedzinach:

a) wymiana informacji i wiedzy specjalistycznej;

b) pomoc przy opracowywaniu przepisów prawa, wytycznych i podręczników;

c) organizowanie szkoleń dla personelu na stanowiskach kierowniczych;

d) pomoc w opracowywaniu i wdrażaniu odpowiednich ram instytucjonalnych;

e) pomoc w opracowywaniu i wdrażaniu inicjatyw dotyczących przestrzegania przepisów skierowanych do podmiotów gospodarczych i konsumentów celem zwiększenia zaufania inwestorów i społeczeństwa.

CZĘŚĆ III

UNIKANIE I ROZSTRZYGANIE SPORÓW

Artykuł 202

Cel

Celem niniejszej części jest uniknięcie wszelkich sporów między Stronami i ich rozstrzyganie z myślą o osiągnięciu wzajemnie akceptowalnych rozwiązań.

Artykuł 203

Zakres

1. Przepisy niniejszej część mają zastosowanie w przypadku wszelkich sporów dotyczących interpretacji i stosowania niniejszej Umowy.

2. Nie naruszając postanowień ust. 1, procedura określona w art. 98 umowy z Kotonu ma zastosowanie w przypadku sporów dotyczących współpracy finansowej na rzecz rozwoju określonej w umowie z Kotonu.

ROZDZIAŁ 1

Konsultacje i mediacje

Artykuł 204

Konsultacje

1. Strony dokładają wszelkich starań, by rozwiązać wszelkie spory, o których mowa w art. 203, poprzez podejmowanie konsultacji prowadzonych w dobrej wierze w celu osiągnięcia uzgodnionych rozwiązań.

2. Strona wnioskuje o przeprowadzenie konsultacji na podstawie pisemnego wniosku przesłanego drugiej Stronie, którego kopia zostaje przesłana Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, z określeniem przedmiotowego środka oraz postanowień Umowy, z którym w opinii Strony środek ten jest sprzeczny.

3. Konsultacje przeprowadza się w ciągu czterdziestu (40) dni od daty złożenia wniosku. Konsultacje uznaje się za zakończone w ciągu sześćdziesięciu (60) dni od daty złożenia wniosku, chyba że obie Strony postanawiają je kontynuować. Wszystkie informacje ujawnione podczas konsultacji są poufne.

4. Konsultacje w nagłych przypadkach, w tym tych dotyczących towarów nietrwałych lub sezonowych, przeprowadza się w ciągu piętnastu (15) dni od daty złożenia wniosku i uznaje się za zakończone w ciągu trzydziestu (30) dni od daty złożenia wniosku.

5. Jeśli w terminie określonym w ust. 3 lub w stosownych przypadkach w ust. 4 konsultacje nie odbyły się, lub po ich zakończeniu nie osiągnięto porozumienia w sprawie wspólnego rozwiązania, wówczas Strona wnosząca skargę może bezpośrednio wnioskować o powołanie organu arbitrażowego zgodnie z art. 206.

6. Strony nie wnoszą sporów dotyczących interpretacji i stosowania rozdziałów 4 i 5 tytułu IV dotyczących niniejszej części, chyba że przeprowadzono odpowiednie procedury, o których mowa w art. 189 ust. 3, 4 i 5 oraz art. 195 ust. 3, 4 i 5, i sprawa nie uzyskała zadowalającego rozstrzygnięcia w ciągu dziewięciu (9) miesięcy od rozpoczęcia konsultacji. Konsultacje przeprowadzone na mocy tych postanowień zastępują konsultacje wymagane w ramach niniejszego artykułu.

Artykuł 205

Mediacje

1. Jeśli w wyniku konsultacji nie osiągnięto wspólnego rozwiązania, wówczas Strony mogą, za obopólną zgodą, odwołać się do mediatora. O ile Strony nie postanowią inaczej, zakres objęty mediacjami ogranicza się do sprawy, której dotyczy wniosek o konsultacje.

2. O ile Strony nie wyznaczą osoby mediatora w ciągu piętnastu (15) dni od daty porozumienia w sprawie złożenia wniosku o mediację, przewodniczący Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju lub osoba przez niego delegowana wyznacza mediatora w drodze losowania spośród grona osób figurujących na liście, o której mowa w art. 221, niebędących obywatelami żadnej ze Stron. Wyboru dokonuje się w ciągu dwudziestu pięciu (25) dni od daty porozumienia w sprawie złożenia wniosku o mediację oraz w obecności przedstawiciela każdej ze Stron. Mediator zwołuje spotkanie ze Stronami najpóźniej w ciągu trzydziestu (30) dni od wyznaczenia. Mediator otrzymuje oświadczenia od stron nie później niż piętnaście (15) dni przed spotkaniem i wydaje opinię nie później niż czterdzieści pięć (45) dni od swego wyznaczenia.

3. Opinia mediatora może zawierać zalecenie dotyczące tego jak rozstrzygnąć spór, zgodne z postanowieniami niniejszej Umowy. Opinia mediatora ma charakter niewiążący.

4. Strony mogą porozumieć się w sprawie zmiany terminów określonych w ust. 2. Mediator może również podjąć decyzję o zmianie tych terminów na wniosek jednej ze Stron lub z własnej inicjatywy, uwzględniając szczególne trudności, jakie napotyka dana Strona, lub ze względu na złożony charakter sprawy.

5. Postępowanie obejmujące mediację, w szczególności wszystkie ujawnione informacje oraz stanowiska, jakie Strony zajęły podczas postępowania, są poufne.

ROZDZIAŁ 2

Procedury rozstrzygania sporów

Sekcja 1

Procedura arbitrażowa

Artykuł 206

Wszczęcie procedury arbitrażowej

1. W przypadku gdy Stronom nie uda się rozstrzygnąć sporu w drodze konsultacji przewidzianych w art. 204 lub w drodze mediacji przewidzianej w art. 205, Strona skarżąca może złożyć wniosek o powołanie organu arbitrażowego.

2. Wniosek o powołanie organu arbitrażowego przedkłada się na piśmie Stronie skarżonej oraz Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju. Strona skarżąca określa w swoim wniosku szczególne środki przedmiotowe oraz wyjaśnia, w jaki sposób środki te naruszają postanowienia niniejszej Umowy.

Artykuł 207

Powołanie organu arbitrażowego

1. W skład organu arbitrażowego wchodzi trzech arbitrów.

2. W ciągu dziesięciu (10) dni od daty złożenia do Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju wniosku o powołanie organu arbitrażowego Strony konsultują się w celu osiągnięcia porozumienia co do jego składu.

3. W przypadku gdy Strony nie są w stanie porozumieć się w tej kwestii w czasie wyznaczonym w ust. 2, jedna ze Stron może zwrócić się do przewodniczącego Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, by ten samodzielnie lub za pośrednictwem osoby przez siebie delegowanej wyznaczył wszystkich trzech członków w drodze losowania spośród listy kandydatów ustanowionej na mocy art. 221 - jednego spośród osób zaproponowanych przez Stronę skarżącą, jednego spośród osób zaproponowanych przez Stronę skarżoną i jednego spośród osób wytypowanych przez Strony na stanowisko przewodniczącego. W przypadku gdy Strony porozumieją się co do jednego lub większej liczby członków organu arbitrażowego, pozostałych członków wyznacza się według wyżej opisanej procedury.

4. W przypadku sporu dotyczącego interpretacji i stosowania rozdziałów 4 i 5 tytułu IV w skład zespołu wchodzą również co najmniej dwaj członkowie posiadający specjalistyczną wiedzę w dziedzinach objętych tym rozdziałem, wyznaczeni z listy piętnastu (15) osób ustanowionej przez Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, jak przewiduje art. 221.

5. Przewodniczący Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju lub osoba przez niego delegowana wyznacza arbitrów w ciągu pięciu (5) dni od złożenia przez jedną ze Stron wniosku, o którym mowa w ust. 3, oraz w obecności przedstawiciela każdej ze Stron.

6. Za datę powołania organu arbitrażowego uznaje się dzień wyznaczenia trzech arbitrów.

Artykuł 208

Okresowe sprawozdanie organu arbitrażowego

Zgodnie z zasadą ogólną organ arbitrażowy przekazuje Stronom sprawozdanie przejściowe zawierające zarówno część opisową, jak i jego ustalenia i wnioski, nie później niż w ciągu stu dwudziestu (120) dni od daty jego powołania. Każda ze Stron może na piśmie złożyć do organu arbitrażowego swoje komentarze dotyczące szczegółowych aspektów sprawozdania w ciągu piętnastu (15) dni od jego notyfikacji.

Artykuł 209

Decyzja organu arbitrażowego

1. W ciągu stu pięćdziesięciu (150) dni od daty powołania organ arbitrażowy powiadamia o swojej decyzji Strony oraz Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju. Jeżeli organ uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, przewodniczący organu arbitrażowego zobowiązany jest powiadomić o tym na piśmie Strony oraz Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin zakończenia prac. W każdym przypadku decyzję należy wydać nie później niż w ciągu stu osiemdziesięciu (180) dni od daty powołania organu.

2. W nagłych wypadkach, włączając w to przypadki związane z towarami nietrwałymi i sezonowymi, organ arbitrażowy czyni wszystko, co w jego mocy, aby wydać decyzję w ciągu siedemdziesięciu pięciu (75) dni od daty jego powołania. W żadnym przypadku decyzja nie może zostać wydana później niż w ciągu dziewięćdziesięciu (90) dni od daty powołania organu. Jeżeli organ arbitrażowy uzna daną sprawę za pilną, może wydać decyzję wstępną w ciągu dziesięciu (10) dni od daty jego powołania.

2. Każda ze Stron może złożyć do organu arbitrażowego wniosek o wydanie zalecenia co do sposobu, w jaki Strona skarżona może przywrócić zgodność z postanowieniami Umowy. W przypadku sporu dotyczącego interpretacji i stosowania rozdziałów 4 lub 5 tytułu IV organ arbitrażowy dołącza zawsze zalecenie dotyczące sposobu zapewnienia zgodności z odpowiednimi postanowieniami tych rozdziałów.

Sekcja 2

Wykonanie decyzji

Artykuł 210

Wykonanie decyzji organu arbitrażowego

Każda ze Stron podejmuje wszelkie środki niezbędne do wykonania decyzji organu arbitrażowego; Strony dołożą wszelkich starań, aby ustalić między sobą rozsądnie krótki czas na wykonanie tej decyzji.

Artykuł 211

Rozsądnie krótki czas na wykonanie decyzji

1. Nie później niż trzydzieści (30) dni po przekazaniu Stronom decyzji organu arbitrażowego Strona skarżona powiadamia Stronę skarżącą oraz Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju o tym, ile czasu potrzebuje na wykonanie decyzji („rozsądnie krótki czas”).

2. Jeżeli Strony nie mogą się porozumieć co do rozsądnie krótkiego czasu, w którym należy wykonać decyzję organu arbitrażowego, Strona skarżąca składa w ciągu dwudziestu (20) dni od powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, pisemny wniosek do organu arbitrażowego w celu ustalenia długości rozsądnie krótkiego czasu. O złożeniu takiego wniosku należy powiadomić jednocześnie drugą Stronę oraz Komitet CARIFO-RUM-WE ds. Handlu i Rozwoju. W ciągu trzydziestu (30) dni od daty złożenia wniosku organ arbitrażowy powiadamia Strony oraz Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju o swojej decyzji.

3. Ustalając długość rozsądnie krótkiego czasu, organ arbitrażowy bierze pod uwagę okres czasu niezbędny Stronie zaskarżonej do przyjęcia w zwykłych okolicznościach środków prawnych lub administracyjnych porównywalnych do tych, które Strona ta określiła jako niezbędne do wykonania decyzji. Organ arbitrażowy bierze również pod uwagę możliwe do wykazania ograniczenia zdolności, które mogą mieć wpływ na proces przyjmowania przez Stronę zaskarżoną niezbędnych środków.

4. Jeżeli organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, stosuje się procedurę określoną w art. 207. Termin przekazania decyzji wynosi czterdzieści pięć (45) dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 2.

5. Rozsądnie krótki czas może zostać przedłużony za zgodą obu Stron.

Artykuł 212

Przegląd środków podjętych w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego

1. Strona skarżona przed upływem rozsądnie krótkiego czasu powiadamia drugą Stronę oraz Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju o wszelkich środkach, które podjęła w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego.

2. W przypadku braku porozumienia co do zgodności środka zgłoszonego na podstawie ust. 1 z postanowieniami niniejszej Umowy Strona skarżąca może wystąpić z pisemnym wnioskiem do organu arbitrażowego o wydanie decyzji w tej sprawie. Wniosek taki określa szczególne środki przedmiotowe oraz wyjaśnia, w jaki sposób środki te naruszają postanowienia niniejszej Umowy. Organ arbitrażowy przekazuje swoją decyzję w ciągu dziewięćdziesięciu (90) dni od daty złożenia takiego wniosku. W nagłych wypadkach, w tym w przypadkach związanych z towarami nietrwałymi i sezonowymi, organ arbitrażowy przekazuje swoją decyzję w ciągu czterdziestu pięciu (45) dni od daty złożenia wniosku.

3. Jeżeli organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, stosuje się procedurę określoną w art. 207. Termin przekazania decyzji wynosi sto pięć (105) dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 2.

Artykuł 213

Tymczasowe środki zaradcze w przypadku niewykonania decyzji

1. Jeżeli przed upływem rozsądnie krótkiego czasu zainteresowana Strona nie powiadomi o podjęciu środków służących wykonaniu decyzji organu arbitrażowego lub jeżeli organ arbitrażowy uzna, że środek zgłoszony na podstawie art. 212 ust. 1 jest sprzeczny ze zobowiązaniem nałożonym na tę Stronę na mocy postanowień niniejszej Umowy, Strona skarżona, na wniosek Strony skarżącej, jest zobowiązana do przedstawienia propozycji rekompensaty. Żadne z postanowień Umowy nie wymaga, by Strona skarżona proponowała rekompensatę finansową.

2. Jeżeli w ciągu trzydziestu (30) dni od upłynięcia rozsądnie krótkiego okresu czasu lub od wydania decyzji organu arbitrażowego na mocy art. 212 stwierdzającej, że dany środek jest sprzeczny z postanowieniami niniejszej Umowy, Strony nie dojdą do porozumienia co do rodzaju rekompensaty, Strona skarżąca uzyska prawo, po wcześniejszym powiadomieniu drugiej Strony, do przyjęcia odpowiednich środków. Czyniąc to, Strona skarżąca dokłada wszelkich starań, by wybrać środki, które w najmniejszym stopniu wpływają na realizację celów niniejszej Umowy, oraz bierze pod uwagę ich wpływ na gospodarkę Strony skarżonej oraz poszczególnych państw CARIFORUM. Ponadto, jeżeli Strona WE uzyskuje prawo do przyjęcia takich środków, wybiera środki skierowane w szczególności na dostosowanie przepisów państwa lub państw CARIFO-RUM, których środki uznano za naruszające postanowienia niniejszej Umowy. Pozostałe państwa CARIFORUM ułatwiają przyjmowanie środków mających na celu wykonanie decyzji organu arbitrażowego przez państwo lub państwa CARIFORUM, w przypadku których stwierdzono naruszenie postanowień. W przypadkach sporów dotyczących rozdziałów 4 i 5 tytułu IV odpowiednie środki nie obejmują zawieszenia koncesji handlowych objętych niniejszą Umową. Strona skarżąca może przyjąć odpowiednie środki w ciągu dziesięciu (10) dni od daty powiadomienia.

3. Strona WE zachowuje stosowny umiar w żądaniu rekompensaty lub przyjmowaniu odpowiednich środków zgodnie z ust. 1 lub 2.

4. Rekompensata lub przyjęcie odpowiednich środków ma charakter tymczasowy i stosuje się je jedynie do czasu wycofania środka uznanego za sprzeczny z postanowieniami niniejszej Umowy lub do czasu zmiany takiego środka w sposób zapewniający jego zgodność z tymi postanowieniami, lub też do czasu rozstrzygnięcia sporu przez Strony.

Artykuł 214

Ocena środków podjętych w celu wykonania decyzji po przyjęciu odpowiednich środków

1. Strona skarżona powiadamia drugą Stronę oraz Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju o środkach podjętych w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego oraz o wniosku o zakończenie stosowania przez Stronę skarżącą odpowiednich środków.

2. Jeżeli Strony w ciągu trzydziestu (30) dni od daty takiego powiadomienia nie osiągną porozumienia w kwestii zgodności zgłoszonego środka z postanowieniami niniejszej Umowy, Strona skarżąca może zwrócić się do organu arbitrażowego z pisemnym wnioskiem o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku należy powiadomić drugą Stronę oraz Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju. W ciągu czterdziestu pięciu (45) dni od daty złożenia wniosku organ arbitrażowy powiadamia Strony oraz Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju o swojej decyzji. Uznawszy, że środek podjęty w celu wykonania decyzji jest sprzeczny z postanowieniami niniejszej Umowy, organ arbitrażowy ustala, czy Strona skarżąca może utrzymać stosowanie odpowiednich środków. Jeśli organ arbitrażowy uzna, że środki podjęte w celu wykonania decyzji są zgodne z postanowieniami niniejszej Umowy, stosowanie odpowiednich środków należy przerwać.

3. Jeżeli organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, stosuje się procedurę określoną w art. 207. Termin przekazania decyzji wynosi sześćdziesiąt (60) dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 2.

Sekcja 3

Przepisy wspólne

Artykuł 215

Wspólnie uzgodnione rozwiązanie

Strony mogą w dowolnym momencie wspólnie uzgodnić rozwiązanie sporu podlegającego niniejszemu rozdziałowi. O takim rozwiązaniu powiadamiają Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju. Po przejęciu wspólnie uzgodnionego rozwiązania procedurę należy przerwać.

Artykuł 216

Regulamin

1. Procedury rozstrzygania sporów dotyczących rozdziału 2 niniejszej części regulowane są przez regulamin, który zostanie przyjęty przez Wspólną Radę CARIFORUM-WE w ciągu trzech (3) miesięcy od początku tymczasowego stosowania niniejszej Umowy.

2. Posiedzenia organu arbitrażowego są otwarte dla publiczności zgodnie z regulaminem, chyba że organ arbitrażowy na własny wniosek lub na wniosek Stron postanowi inaczej.

Artykuł 217

Informacje i porady techniczne

Organ arbitrażowy na wniosek jednej ze Stron lub z własnej inicjatywy może z dowolnego źródła, w tym również od Stron zaangażowanych w spór, uzyskać informacje, jakie uzna za

stosowne dla postępowania organu arbitrażowego. Organ arbitrażowy ma także prawo w razie potrzeby zwrócić się o opinię do specjalistów. Zainteresowane strony mogą składać organowi arbitrażowemu raporty amicus curiae zgodnie z regulaminem. Wszelkie uzyskane w ten sposób informacje należy ujawnić obu Stronom, dając im możliwość zgłoszenia swoich uwag.

Artykuł 218

Języki oświadczeń

1. Wszelkie oświadczenia Stron w formie pisemnej i ustnej składane są w dowolnym języku urzędowym Stron.

2. Strony dokładają wszelkich starań, by ustalić wspólny język roboczy, który będzie stosowany podczas szczególnych postępowań podlegających niniejszej części. Jeżeli Strony nie są w stanie porozumieć się w kwestii wspólnego języka roboczego, każda ze Stron organizuje i ponosi koszty tłumaczenia pisemnych oświadczeń oraz tłumaczenia ustnego podczas posiedzeń na język, który wybrała Strona skarżona, o ile jest to urzędowy język tej Strony (³⁰).

Artykuł 219

Reguły interpretacji

Organy arbitrażowe interpretują postanowienia niniejszej Umowy zgodnie z zasadami wykładni międzynarodowego prawa publicznego, w tym zgodnie z zasadami zawartymi w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów. Decyzje organu arbitrażowego nie mogą rozszerzać ani ograniczać praw i obowiązków przewidzianych w niniejszej Umowie.

Artykuł 220

Decyzje organu arbitrażowego

1. Organ arbitrażowy dokłada wszelkich starań, aby decyzje podejmowane były w drodze konsensu. Jednak w przypadku, gdy decyzja nie może być podjęta w drodze konsensu, sprawa będąca przedmiotem decyzji rozstrzygana jest większością głosów. W żadnym jednak wypadku odrębne opinie arbitrów nie są publikowane.

2. W decyzji podaje się fakty ustalone w sprawie, odniesienie do odpowiednich postanowień niniejszej Umowy oraz uzasadnienie ustaleń i wniosków. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju podaje decyzje organu arbitrażowego do wiadomości publicznej, chyba że postanowi inaczej.

Artykuł 221

Lista arbitrów

1. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju nie później niż w ciągu trzech miesięcy od tymczasowego stosowania niniejszej Umowy utworzy listę piętnastu (15) osób chcących i mogących pełnić rolę arbitra. Każda ze Stron wybiera pięć osób mogących pełnić rolę arbitra. Strony ustalają także wspólnie listę pięciu osób mających pełnić rolę przewodniczącego organu arbitrażowego, niebędących obywatelami żadnej ze Stron. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju zapewnia, że na liście znajduje się zawsze taka liczba osób.

2. Arbitrzy posiadają specjalistyczną wiedzę lub doświadczenie w dziedzinie prawa i handlu międzynarodowego. Powinny to być osoby niezależne, działające w imieniu własnym, niedziałające na polecenie żadnego rządu czy organizacji oraz niepowiązane z rządem żadnej ze Stron, a ich postępowanie powinno być zgodne z kodeksem postępowania, znajdującym się w załączniku do regulaminu.

3. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju może ustanowić dodatkową listę piętnastu (15) osób posiadających fachową wiedzę sektorową w zakresie szczególnych zagadnień objętych niniejszą Umową. W przypadku odwołania się do procedury wyznaczania członków, o której mowa w art. 207, przewodniczący Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju może skorzystać z takiej listy sektorowej za zgodą obu Stron. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju ustanowią dodatkową listę piętnastu (15) osób posiadających fachową wiedzę w zakresie szczególnych zagadnień objętych rozdziałami 4 i 5 tytułu IV.

Artykuł 222

Odniesienie do zobowiązań WTO

1. Organy arbitrażowe ustanowione na mocy niniejszej Umowy nie orzekają w sporach dotyczących praw i obowiązków Stron lub państw CARIFORUM sygnatariuszy wynikających z porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO).

2. Odwołanie do postanowień niniejszej Umowy dotyczących rozstrzygania sporów pozostanie bez uszczerbku dla ewentualnych działań w ramach WTO, w tym również działań z zakresu rozstrzygania sporów. Jeżeli jednak jedna ze Stron lub jedno z państw CARIFORUM sygnatariuszy w odniesieniu do konkretnego środka wszczęło postępowanie o rozstrzygnięcie sporu, czy to na mocy art. 206 ust. 1 niniejszej części, czy to na mocy porozumienia WTO, do czasu zakończenia tego postępowania nie może ono wszcząć postępowania rozstrzygania sporu w odniesieniu do tego samego środka na innym forum. Na potrzeby niniejszego ustępu postępowanie rozstrzygania sporu na mocy porozumienia WTO uznaje się za rozpoczęte z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron lub jedno z państw CARIFO-RUM sygnatariuszy wniosku o ustanowienie zespołu orzekającego na mocy art. 6 Uzgodnienia w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów WTO.

3. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie wyklucza możliwości wprowadzenia zawieszenia zobowiązań przez jedną ze Stron lub jedno z państw CARIFORUM sygnatariuszy, jeżeli zezwala na to Organ Rozstrzygania Sporów WTO. Żadne z postanowień porozumienia WTO nie wyklucza możliwości zawieszania przez Strony korzyści wypływających z niniejszej Umowy.

Artykuł 223

Terminy

1. Wszystkie terminy określone w niniejszej części, łącznie z terminami dotyczącymi przekazywania decyzji przez organ arbitrażowy, liczy się w dniach kalendarzowych od dnia następującego po wykonaniu czynności lub wystąpieniu faktu, do którego się odnoszą.

2. Każdy termin, o którym mowa w niniejszej części, można przedłużyć za obopólnym porozumieniem Stron.

CZĘŚĆ IV

OGÓLNE WYJĄTKI

Artykuł 224

Ogólna klauzula wyjątkowa

1. Pod warunkiem że środki takie nie są stosowane w sposób stanowiący arbitralną lub nieuzasadnioną dyskryminację pomiędzy Stronami, w których panują podobne warunki, albo ukrytego ograniczenia dla handlu towarami, usługami lub dla zatrudnienia, żadne z postanowień niniejszej Umowy nie jest interpretowane jako przeszkoda utrudniająca przyjęcie i stosowanie przez Stronę WE, państwa CARIFORUM lub państwo CARIFORUM sygnatariusza środków:

a) niezbędnych dla ochrony bezpieczeństwa publicznego oraz moralności publicznej (³¹) lub utrzymania porządku publicznego;

b) niezbędnych dla ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin;

c) niezbędnych dla zapewnienia przestrzegania ustaw i przepisów, które nie są sprzeczne z postanowieniami niniejszej Umowy, łącznie z tymi odnoszącymi się do:

(i) zapobiegania działaniom o charakterze oszukańczym i podstępnym lub postępowania ze skutkami niewykonania umów;

(ii) ochrony życia prywatnego osób w zakresie przetwarzania i rozpowszechniania danych osobowych oraz ochrony poufności ich osobistych akt i rachunków;

(iii) bezpieczeństwa;

(iv) egzekwowania prawa celnego; lub

(v) ochrony praw własności intelektualnej;

d) odnoszących się do przywozu lub wywozu złota lub srebra;

e) niezbędnych dla ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej;

f) odnoszących się do zachowania ograniczonych zasobów naturalnych, o ile środki te wprowadzane są w powiązaniu z ograniczeniami dotyczącymi krajowej produkcji lub konsumpcji towarów, krajowego świadczenia lub konsumpcji usług oraz inwestorów krajowych;

g) odnoszących się do produktów pracy więźniów; lub

h) niezgodnych z artykułami 68 i 77, pod warunkiem że zróżnicowane traktowanie ma na celu zapewnienie skutecznego lub sprawiedliwego opodatkowania lub poboru podatków bezpośrednich w odniesieniu do działalności gospodarczej, inwestorów lub dostawców usług Strony WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza (³²).

2. Przepisy tytułu II oraz załącznika IV nie mają zastosowania do poszczególnych systemów zabezpieczeń społecznych Strony WE i państw CARIFORUM sygnatariuszy lub rodzajów działalności, które na terytorium każdej ze Stron związane są, nawet sporadycznie, z wykonywaniem władzy publicznej.

Artykuł 225

Wyjątki ze względów bezpieczeństwa

1. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie będzie interpretowane jako:

a) wymagające od Strony WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza dostarczenia informacji, których ujawnienie uważa się za sprzeczne z podstawowymi interesami bezpieczeństwa;

b) uniemożliwiające Stronie WE lub państwu CARIFORUM sygnatariuszowi podjęcie jakiegokolwiek działania uznanego za niezbędne dla ochrony jego podstawowych interesów bezpieczeństwa:

(i) odnoszącego się do materiałów rozszczepialnych i materiałów do syntezy jądrowej lub materiałów służących do ich uzyskania;

(ii) odnoszącego się do działalności gospodarczej prowadzonej bezpośrednio lub pośrednio dla celów dostaw dla sił zbrojnych lub ich zaopatrzenia;

(iii) związanego z produkcją broni, amunicji i materiałów wojskowych lub handlem nimi;

(iv) odnoszącego się do zamówień rządowych niezbędnych dla bezpieczeństwa narodowego lub dla celów obronności kraju; lub

(v) podjętych w czasie wojny lub w obliczu innego zagrożenia w stosunkach międzynarodowych; lub

c) uniemożliwiające Stronie WE lub państwu CARIFORUM sygnatariuszowi podjęcie jakiegokolwiek działania w celu wywiązania się z obowiązków, jakie na siebie przyjęło, aby zapewnić utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

2. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju jest informowany, w możliwie najpełniejszym zakresie, o środkach stosowanych na mocy ust. 1 lit. b) i c) oraz o ich wygaśnięciu.

Artykuł 226

Opodatkowanie

1. Żadne z postanowień niniejszej Umowy lub innych uzgodnień przyjętych na mocy niniejszej Umowy nie jest interpretowane jako przeszkoda utrudniająca Stronie WE lub państwu CARIFORUM sygnatariuszowi, w stosowaniu odpowiednich przepisów własnego ustawodawstwa podatkowego, zróżnicowane traktowanie podatników znajdujących się w odmiennej sytuacji, w szczególności pod względem ich miejsca zamieszkania lub miejsca, gdzie inwestują swój kapitał.

2. Żadne z postanowień niniejszej Umowy, ani innych porozumień przyjętych na mocy niniejszej Umowy, nie jest interpretowane jako przeszkoda utrudniająca przyjęcie lub stosowanie przez Strony jakiegokolwiek środka mającego na celu zapobieganie unikaniu lub uchylaniu się od płacenia podatków wynikających z postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowywania lub innych porozumień podatkowych, lub krajowego ustawodawstwa podatkowego.

3. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie ma wpływu na prawa i obowiązki Strony WE lub państwa CARIFORUM sygnatariusza wynikające z jakiejkolwiek konwencji podatkowej. W przypadku niezgodności pomiędzy taką konwencją a niniejszą Umową pierwszeństwo w zakresie dotyczącym niezgodności mają postanowienia konwencji.

CZĘŚĆ V

POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE

Artykuł 227

Wspólna Rada CARIFORUM-WE

1. Ustanawia się niniejszym Wspólną Radę CARIFORUM-WE, która nadzoruje wykonanie niniejszej Umowy. Wspólna Rada CARIFORUM-WE spotyka się na szczeblu ministerialnym w regularnych odstępach czasu, nieprzekraczających dwóch lat, oraz w trybie nadzwyczajnym po uzgodnieniu przez Strony, gdy wymagają tego okoliczności.

2. Bez uszczerbku dla funkcji Rady Ministrów określonych w art. 15 umowy z Kotonu, Wspólna Rada CARIFORUM-WE jest z zasady odpowiedzialna za wykonanie i funkcjonowanie niniejszej Umowy oraz monitoruje osiąganie jej celów. Analizuje ona również wszelkie poważniejsze problemy pojawiające się w ramach niniejszej Umowy, a także inne dwustronne, wielostronne i międzynarodowe zagadnienia będące przedmiotem wspólnego zainteresowania i mające wpływ na handel pomiędzy Stronami.

3. Wspólna Rada CARIFORUM-WE analizuje również wnioski i zalecenia Stron dotyczące przeglądu niniejszej Umowy.

Artykuł 228

Skład Rady i jej regulamin wewnętrzny

1. Wspólna Rada CARIFORUM-WE składa się z jednej strony z członków Rady Unii Europejskiej oraz członków Komisji Europejskiej, a z drugiej strony z przedstawicieli rządów państw CARIFORUM sygnatariuszy.

2. Państwa CARIFORUM upoważniają jednego ze swoich przedstawicieli do działania w ich imieniu we wszystkich sprawach objętych niniejszą Umową, w których postanowiły występować wspólnie.

3. Wspólna Rada CARIFORUM-WE ustanawia swój regulamin wewnętrzny.

4. Wspólnej Radzie CARIFORUM-WE przewodniczy kolejno przedstawiciel Strony WE oraz przedstawiciel CARIFORUM, zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie wewnętrznym

Rady. Wspólna Rada CARIFORUM-WE przedkłada Radzie Ministrów ustanowionej zgodnie z art. 15 umowy z Kotonu sprawozdania okresowe z funkcjonowania niniejszej Umowy.

5. Członkowie Wspólnej Rady CARIFORUM-WE mogą być zastępowani przez swoich przedstawicieli, zgodnie z warunkami ustanowionymi w jej regulaminie wewnętrznym.

Artykuł 229

Uprawnienia do podejmowania decyzji i procedury

1. Dla osiągnięcia celów niniejszej Umowy Wspólna Rada CARIFORUM-WE uprawniona jest do podejmowania decyzji w odniesieniu do wszystkich kwestii objętych Umową.

2. Podjęte decyzje są obowiązujące dla Stron i państw CARIFORUM sygnatariuszy, które podejmują wszelkie środki konieczne do ich wdrożenia zgodnie z zasadami wewnętrznymi każdej Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusza.

3. Wspólna Rada CARIFORUM-WE może również wydawać odpowiednie zalecenia.

4. W kwestiach, w których państwa CARIFORUM sygnatariusze zgadzają się występować wspólnie, Wspólna Rada CARIFO-RUM-WE przyjmuje decyzje i zalecenia w drodze wzajemnego porozumienia pomiędzy Stronami. W kwestiach, w których państwa CARIFORUM sygnatariusze nie zgodziły się występować wspólnie, przyjęcie każdej decyzji wymaga zgody zainteresowanego państwa lub państw CARIFORUM sygnatariuszy.

Artykuł 230

Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju

1. Wspólną Radę CARIFORUM-WE wspiera w wykonywaniu jej obowiązków Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju składający się z przedstawicieli Stron, z zasady na szczeblu wysokich urzędników. Państwa CARIFORUM upoważniają jednego ze swoich przedstawicieli do działania w ich imieniu we wszystkich sprawach objętych niniejszą Umową, w których postanowiły występować wspólnie. Każda Strona lub państwo CARIFORUM sygnatariusz może zwrócić się do Komitetu w dowolnej sprawie związanej ze stosowaniem Umowy lub osiąganiem jej celów.

2. Wspólna Rada CARIFORUM-WE ustanawia regulamin wewnętrzny Komitetu CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju. Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju przewodniczą przemiennie przedstawiciele każdej ze Stron przez okres jednego roku. Komitet składa co roku sprawozdanie Wspólnej Radzie CARIFORUM-WE.

3. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju posiada w szczególności następujące funkcje:

a) w obszarze handlu:

(i) nadzór nad wdrożeniem i właściwym stosowaniem postanowień Umowy oraz odpowiedzialność za nie, a także omawianie i zalecanie priorytetów w odniesieniu do współpracy w tym zakresie;

(ii) nadzór nad dalszym opracowywaniem postanowień niniejszej Umowy oraz ocena wyników uzyskanych w ramach jej stosowania;

(iii) podejmowanie działań mających na celu unikanie sporów oraz rozwiązywanie sporów, które mogą wyniknąć w związku z interpretacją lub stosowaniem Umowy, zgodnie z postanowieniami części III;

(iv) wspieranie Wspólnej Rady CARIFORUM-WE w wykonywaniu jej funkcji;

(v) monitorowanie rozwoju integracji regionalnej oraz stosunków gospodarczych i handlowych pomiędzy Stronami;

(vi) monitorowanie i ocena wpływu wykonania niniejszej Umowy na zrównoważony rozwój Stron;

(vii) omawianie i podejmowanie działań, które mogą ułatwiać handel i inwestycje oraz zwiększać możliwości zacieśniania kontaktów biznesowych pomiędzy Stronami; oraz

(viii) omawianie wszelkich spraw dotyczących niniejszej Umowy oraz wszystkich kwestii mogących wpłynąć na osiąganie jej celów;

b) w obszarze rozwoju:

(i) wspieranie Wspólnej Rady CARIFORUM-WE w wykonywaniu jej funkcji dotyczących zagadnień związanych ze współpracą rozwojową, podlegających niniejszej Umowie;

(ii) monitorowanie wdrażania postanowień dotyczących współpracy określonych w niniejszej Umowie i koordynacja takich działań ze stronami trzecimi będącymi donatorami;

(iii) wydawanie zaleceń w zakresie związanej z handlem współpracy pomiędzy Stronami;

(iv) dokonywanie okresowych przeglądów priorytetów dotyczących współpracy określonych w niniejszej Umowie oraz wydawanie w stosownych przypadkach zaleceń dotyczących uwzględnienia nowych priorytetów; oraz

(v) analiza i omawianie zagadnień związanych ze współpracą dotyczących integracji regionalnej i wykonania niniejszej Umowy.

4. Wykonując swoje funkcje, Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju może:

a) ustanawiać i nadzorować wszelkie komitety i organy specjalne zajmujące się sprawami podlegającymi jego kompetencjom oraz ustalać ich skład i obowiązki oraz ich regulaminy wewnętrzne;

b) zbierać się w dowolnym terminie uzgodnionym przez Strony;

c) rozważać wszelkie kwestie w ramach niniejszej Umowy i podejmować właściwe działania celem wypełnienia swoich funkcji; oraz

d) podejmować decyzje lub wydawać zalecenia w przypadkach przewidzianych w niniejszej Umowie lub tam, gdzie takie uprawnienia wykonawcze zostały mu przyznane przez Wspólną Radę CARIFORUM-WE. W takich przypadkach Komitet podejmuje decyzje lub wydaje zalecenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 229 ust. 4.

5. Komitet CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju zbiera się z zasady raz do roku, aby dokonać ogólnego przeglądu wykonania niniejszej Umowy, w terminie i z programem uzgodnionym wcześniej przez Strony, na zmianę w jednej ze Stron WE i w państwie CARIFORUM. Komitet zbiera się na specjalnych sesjach roboczych, aby wykonywać funkcje przewidziane w pkt 3 lit. a) i b).

Artykuł 231

Komitet Parlamentarny CARIFORUM-WE

1. Niniejszym powołany zostaje Parlamentarny Komitet CARI-FORUM-WE. Stanowi on forum spotkań i wymiany poglądów między członkami Parlamentu Europejskiego i zgromadzeń ustawodawczych państw CARIFORUM. Komitet zbiera się z częstotliwością, którą sam określa. Komitet współpracuje ze Wspólnym Zgromadzeniem Parlamentarnym przewidzianym w art. 17 umowy z Kotonu.

2. Parlamentarny Komitet CARIFORUM-WE składa się z jednej strony z członków Parlamentu Europejskiego, oraz z członków zgromadzeń ustawodawczych państw CARIFORUM z drugiej strony. Przedstawiciele Stron mogą brać udział w spotkaniach Parlamentarnego Komitetu CARIFORUM-WE.

3. Parlamentarny Komitet CARIFORUM-WE ustanawia swój regulamin wewnętrzny i informuje o nim Wspólną Radę CARIFORUM-WE.

4. Parlamentarnemu Komitetowi CARIFORUM-WE przewodniczą kolejno przedstawiciel Parlamentu Europejskiego i przedstawiciel zgromadzenia ustawodawczego państwa CARIFORUM, zgodnie z zasadami, które zostaną określone w regulaminie wewnętrznym Komitetu.

5. Parlamentarny Komitet CARIFORUM-WE może zażądać od Wspólnej Rady CARIFORUM-WE odpowiednich informacji dotyczących wykonania niniejszej Umowy, a Wspólna Rada CARIFORUM-WE dostarcza Komitetowi wymaganych informacji.

6. Parlamentarny Komitet CARIFORUM-WE jest informowany o decyzjach i zaleceniach Wspólnej Rady CARIFORUM-WE.

7. Parlamentarny Komitet CARIFORUM-WE może wydawać zalecenia Wspólnej Radzie CARIFORUM-WE oraz Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju.

Artykuł 232

Komitet Konsultacyjny CARIFORUM-WE

1. Niniejszym powołany zostaje Komitet Konsultacyjny CARI-FORUM-WE, którego zadaniem jest wspieranie Wspólnej Rady CARIFORUM-WE w promowaniu dialogu i współpracy pomiędzy przedstawicielami organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym społeczności akademickich, oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi. Wspomniany dialog i współpraca obejmują wszystkie ekonomiczne, społeczne i dotyczące ochrony środowiska naturalnego aspekty stosunków pomiędzy Stroną WE a państwami CARIFORUM pojawiające się w ramach wykonania niniejszej Umowy.

2. O uczestnictwie w Komitecie Konsultacyjnym CARIFORUM-WE decyduje Wspólna Rada CARIFORUM-WE, której celem jest zapewnienie szerokiej reprezentacji wszystkich zainteresowanych stron.

3. Komitet Konsultacyjny CARIFORUM-WE prowadzi swoją działalność w oparciu o konsultacje ze Wspólną Radą CARIFORUM-WE lub z własnej inicjatywy i wydaje zalecenia Wspólnej Radzie CARIFORUM-WE. Przedstawiciele Stron uczestniczą w zebraniach Komitetu Konsultacyjnego CARIFO-RUM-WE.

4. Komitet Konsultacyjny CARIFORUM-WE przyjmuje swój regulamin wewnętrzny w porozumieniu ze Wspólną Radą CARIFORUM-WE.

5. Komitet Konsultacyjny CARIFORUM-WE może wydawać zalecenia Wspólnej Radzie CARIFORUM-WE i Komitetowi CARIFORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju.

CZĘŚĆ VI

POSTANOWIENIA OGÓLNE I KOŃCOWE

Artykuł 233

Definicja Stron i wypełnienie zobowiązań

1. Umawiającymi się Stronami niniejszej Umowy są Antigua i Barbuda, Wspólnota Bahamów, Barbados, Belize, Wspólnota Dominiki, Republika Dominikańska, Grenada, Kooperacyjna Republika Gujany, Republika Haiti, Jamajka, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Republika Surinamu oraz Republika Trynidadu i Tobago, zwane w niniejszej Umowie „państwami CARIFORUM”, z jednej strony, oraz Wspólnota Europejska lub jej państwa członkowskie albo Wspólnota Europejska i jej państwa członkowskie, w ich właściwych obszarach kompetencji określonych w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską, zwane w niniejszej Umowie „Stroną WE”, z drugiej strony.

2. Dla celów niniejszej Umowy państwa CARIFORUM zgadzają się działać wspólnie.

3. Dla celów niniejszej Umowy określenie „Strona” odnosi się do państw CARIFORUM działających wspólnie lub Strony WE, zależnie od okoliczności. Określenie „Strony” odnosi się do państw CARIFORUM działających wspólnie i do Strony WE.

4. Określenie „państwa CARIFORUM sygnatariusze” stosowane jest w przypadkach, gdy przewiduje się indywidualne działania lub wymaga się ich do korzystania z praw bądź wypełniania zobowiązań w ramach niniejszej Umowy.

5. Strony lub państwa CARIFORUM sygnatariusze, zależnie od okoliczności, przyjmują wszelkie ogólne lub szczególne środki wymagane od nich w celu wypełnienia ich zobowiązań w ramach niniejszej Umowy oraz zapewniają poszanowanie celów określonych w niniejszej Umowie.

Artykuł 234

Koordynatorzy i wymiana informacji

1. Aby ułatwić komunikację i zapewnić skuteczne wykonanie Umowy, Strona WE, państwa CARIFORUM wspólnie i każde państwo CARIFORUM sygnatariusz wyznacza koordynatora podczas tymczasowego stosowania niniejszej Umowy. Wyznaczanie koordynatorów odbywa się bez uszczerbku dla wyznaczania w konkretnych przypadkach właściwych organów w ramach szczególnych postanowień niniejszej Umowy.

2. Na wniosek dowolnej ze Stron koordynator drugiej Strony lub państwa CARIFORUM sygnatariusza wskazuje biuro lub urzędnika odpowiedzialnego za wszelkie kwestie dotyczące wykonania niniejszej Umowy i udziela koniecznego wsparcia, aby ułatwić komunikację z wnioskującą Stroną.

3. Na wniosek dowolnej ze Stron, i w miarę możliwości prawnych, każda ze Stron i państw CARIFORUM sygnatariuszy poprzez swoich koordynatorów udziela informacji i odpowiada niezwłocznie na wszelkie pytania związane z bieżącym lub zaproponowanym środkiem, który może wpłynąć na handel pomiędzy Stronami. Strony uzgadniają, że wzajemna wymiana informacji w najszerszym możliwym zakresie będzie dokonywana poprzez koordynatora CARIFORUM.

Artykuł 235

Przejrzystość

1. Każda Strona i państwo CARIFORUM sygnatariusz zapewnia, że wszelkie prawa, przepisy, procedury oraz decyzje administracyjne ogólnego zastosowania, a także wszelkie zobowiązania międzynarodowe dotyczące jakiejkolwiek kwestii handlowej objętej niniejszą Umową są niezwłocznie publikowane lub publicznie udostępniane oraz przedstawiane drugiej Stronie.

2. Bez uszczerbku dla poszczególnych postanowień niniejszej Umowy dotyczących przejrzystości, informacje, o których mowa w niniejszym artykule, uważane są za przekazane, gdy zostały udostępnione poprzez odpowiednie powiadomienie WTO lub gdy zostały udostępnione na oficjalnej, publicznie i bezpłatnie dostępnej witrynie internetowej zainteresowanej Strony lub zainteresowanego państwa CARIFORUM sygnatariusza.

3. Żadna z części niniejszej Umowy nie wymaga od którejkolwiek ze Stron lub państwa CARIFORUM sygnatariusza udostępniania informacji poufnych, których ujawnienie utrudniłoby przestrzeganie prawa lub byłoby w inny sposób niezgodne z interesem publicznym lub które naruszałyby zgodne z prawem interesy handlowe indywidualnych przedsiębiorstw, państwowych czy prywatnych, z wyjątkiem zakresu, w jakim może być konieczne ich ujawnienie w kontekście postępowania w sprawie rozstrzygnięcia sporu, zgodnie z częścią III niniejszej Umowy. W przypadkach gdy takie ujawnienie zostaje uznane za konieczne przez panel ustanowiony zgodnie z art. 207, panel ten zapewnia pełne przestrzeganie poufności.

Artykuł 236

Dialog w kwestiach finansowych

Strony i państwa CARIFORUM sygnatariusze zgadzają się wspierać dialog, przejrzystość i wymianę najlepszych praktyk w obszarze polityki i administracji fiskalnej.

Artykuł 237

Współpraca w walce przeciwko nielegalnym praktykom finansowym

Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze dążą do zapobiegania i zwalczania nielegalnych, opartych na oszustwie i korupcyjnych działań, prania brudnych pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i podejmują wszelkie niezbędne środki prawne i administracyjne, aby spełniać międzynarodowe standardy, w tym określone w Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej i protokołach do niej oraz Konwencji Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu finansowania terroryzmu. Strona WE i państwa CARIFORUM sygnatariusze zgadzają się wymieniać informacje i współpracować w tych obszarach.

Artykuł 238

Preferencja regionalna

1. Żadna z części niniejszej Umowy nie zobowiązuje Stron do rozszerzania na inną Stronę niniejszej Umowy korzystniejszego traktowania, które stosowane jest w każdej ze Stron jako element odpowiedniego procesu integracji regionalnej.

2. Z każdego korzystniejszego traktowania i przewagi, jakie mogą zostać przyznane w ramach niniejszej Umowy przez dowolne państwo CARIFORUM sygnatariusza Stronie WE korzystają również wszystkie państwa CARIFORUM sygnatariusze.

3. Niezależnie od ust. 2:

(i) każde korzystniejsze traktowanie i przewaga mają zastosowanie natychmiast po podpisaniu niniejszej Umowy w odniesieniu do wszystkich produktów, wobec których obowiązuje zerowa stawka celna, wymienionych w załączniku III;

(ii) każde korzystniejsze traktowanie i przewaga mają zastosowanie przez jeden rok od daty podpisania niniejszej Umowy pomiędzy państwami CARIFORUM, które należą do „bardziej rozwiniętych krajów” Wspólnoty Karaibskiej (Wspólnota Bahamów, Barbados, Kooperacyjna Republika Gujany, Jamajka, Republika Surinamu oraz Republika Trynidadu i Tobago), a Republiką Dominikańską w odniesieniu do wszystkich innych produktów określonych w załączniku III i postanowieniach załącznika IV;

(iii) każde korzystniejsze traktowanie i przewaga mają zastosowanie przez dwa lata od daty podpisania niniejszej Umowy pomiędzy państwami CARIFORUM, które należą do „mniej rozwiniętych krajów” Wspólnoty Karaibskiej (Antigua i Barbuda, Belize, Wspólnota Dominiki, Grenada, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny), a Republiką Dominikańską w odniesieniu do wszystkich innych produktów określonych w załączniku III i postanowieniach załącznika IV. Nie wymaga się od Republiki Haiti rozszerzenia korzystniejszego traktowania i przewagi na Republikę Dominikańską przed upływem pięciu lat od podpisania niniejszej Umowy.

Artykuł 239

Najbardziej oddalone regiony Wspólnoty

1. Uwzględniając bliskość geograficzną najbardziej oddalonych regionów Wspólnoty Europejskiej i państw CARIFORUM oraz aby wzmocnić gospodarcze i społeczne powiązania pomiędzy tymi regionami i państwami CARIFORUM, Strony dokładają wszelkich starań, by ułatwić współpracę we wszystkich obszarach objętych niniejszą Umową oraz aby ułatwić handel towarami i usługami, promować inwestycje i wspierać połączenia transportowe i komunikacyjne pomiędzy najbardziej oddalonymi regionami i państwami CARIFORUM.

2. Do osiągnięcia celów przedstawionych w ust. 1 dąży się również, tam gdzie jest to możliwe, poprzez wspieranie wspólnego uczestnictwa państw CARIFORUM i najbardziej oddalonych regionów w ramach szczególnych programów Wspólnoty Europejskiej w obszarach objętych niniejszą Umową.

3. Strona WE dokłada wszelkich starań, aby zapewnić koordynację pomiędzy różnymi instrumentami finansowymi polityki spójności i rozwoju Wspólnoty Europejskiej w celu wspierania współpracy pomiędzy państwami CARIFORUM i najbardziej oddalonymi regionami Wspólnoty Europejskiej w obszarach objętych niniejszą Umową.

4. Żadna z części niniejszej Umowy nie uniemożliwia Stronie WE stosowania istniejących środków związanych z sytuacją gospodarczą i społeczną najbardziej oddalonych regionów zgodnie z art. 299 ust. 2 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Artykuł 240

Trudności w zrównoważeniu bilansu płatniczego

1. W przypadku gdy którekolwiek państwo CARIFORUM sygnatariusz lub Strona WE napotyka poważne trudności w zakresie bilansu płatniczego i finansów zagranicznych lub jest tym zagrożona, może przedsięwziąć lub utrzymać środki ograniczające w odniesieniu do handlu towarami i usługami oraz przedsiębiorczości.

2. Państwa CARIFORUM sygnatariusze i Strona WE dokładają wszelkich starań, by uniknąć stosowania środków ograniczających, o których mowa w ust. 1.

3. Wszelkie środki ograniczające przedsięwzięte lub utrzymywane zgodnie z niniejszym artykułem są niedyskryminujące, obowiązują przez ograniczony czas i nie wykraczają poza to, co jest konieczne do naprawienia sytuacji w zakresie bilansu płatniczego i finansów zagranicznych. Są one zgodne odpowiednio z warunkami określonymi w umowach WTO i ze statutem Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

4. Każde państwo CARIFORUM sygnatariusz lub Strona WE, która utrzymuje lub przedsięwzięła środki ograniczające, bądź też zmiany do nich, niezwłocznie informuje o nich drugą Stronę i przedstawia, tak szybko, jak to możliwe, harmonogram ich zniesienia.

5. Niezwłocznie odbywają się konsultacje z Komitetem CARI-FORUM-WE ds. Handlu i Rozwoju. Konsultacje takie poddają ocenie sytuację bilansu płatniczego zainteresowanego państwa CARIFORUM sygnatariusza lub Strony WE oraz ograniczenia wprowadzone lub utrzymywane zgodnie z niniejszym artykułem, mając na względzie takie czynniki, jak, między innymi:

a) istota i zakres trudności w zakresie bilansu płatniczego i finansów zagranicznych;

b) zewnętrzne warunki gospodarcze i handlowe;

c) dostępne alternatywne środki korygujące.

Konsultacje dotyczą zgodności wszelkich środków ograniczających z ust. 3 i 4. Wszystkie dane statystyczne oraz inne przedłożone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, a odnoszące się do dewiz, rezerw monetarnych oraz bilansu płatniczego zostaną uwzględnione, a wnioski zostaną oparte na ocenie Funduszu dotyczącej sytuacji bilansu płatniczego i finansów zagranicznych zainteresowanego państwa CARIFORUM lub Strony WE.

Artykuł 241

Związki z umową z Kotonu

1. Z wyjątkiem postanowień dotyczących współpracy na rzecz rozwoju zawartych w tytule II części 3 umowy z Kotonu, w przypadku wszelkich niezgodności pomiędzy postanowieniami niniejszej Umowy a postanowieniami tytułu II części 3 umowy z Kotonu charakter nadrzędny mają postanowienia niniejszej Umowy.

2. Żadna z części niniejszej Umowy nie jest interpretowana w sposób uniemożliwiający przedsięwzięcie przez Stronę WE lub państwo CARIFORUM sygnatariusza środków, w tym środków dotyczących handlu w ramach niniejszej Umowy, uznanych za właściwe, jak przewiduje się w art. 11 lit. b), art. 96 i 97 umowy z Kotonu i zgodnie z procedurami określonymi przez te artykuły.

Artykuł 242

Związki z Umową WTO

Strony zgadzają się, że żadna z części niniejszej Umowy nie wymaga od nich lub państw CARIFORUM sygnatariuszy działania w sposób niezgodny z ich zobowiązaniami wobec WTO.

Artykuł 243

Wejście w życie

1. Niniejsza Umowa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu, w którym Strony powiadomiły się wzajemnie o zakończeniu procedur niezbędnych do tego celu.

2. Powiadomienia zostają przesłane do Sekretarza Generalnego Rady Unii Europejskiej, który jest depozytariuszem niniejszej Umowy.

3. Do czasy wejścia w życie Umowy Wspólnota Europejska i państwa CARIFORUM sygnatariusze zgadzają się tymczasowo stosować Umowę, w całości lub w części. Może się tak stać poprzez tymczasowe stosowanie zgodnie z prawem sygnatariusza lub poprzez ratyfikację Umowy. Depozytariusz jest powiadamiany o tymczasowym stosowaniu Umowy. Umowa zostaje zastosowana tymczasowo dziesięć (10) dni po otrzymaniu późniejszego z powiadomień o tymczasowym stosowaniu - od Wspólnoty Europejskiej lub od wszystkich państw CARIFORUM sygnatariuszy. Tymczasowe stosowanie wchodzi w życie tak szybko, jak to możliwe, ale nie później niż dnia 31 października 2008 r.

4. Niezależnie od ust. 3, Wspólnota Europejska i państwa CARIFORUM sygnatariusze mogą podjąć kroki w celu stosowania Umowy, przed tymczasowym jej stosowaniem, w zakresie, w jakim jest to wykonalne.

Artykuł 244

Czas trwania

1. Niniejsza Umowa zostaje zawarta na czas nieokreślony.

2. Każda ze Stron lub państw CARIFORUM sygnatariuszy może powiadomić pozostałe Strony na piśmie o zamiarze wypowiedzenia niniejszej Umowy.

3. Wypowiedzenie staje się skuteczne po sześciu miesiącach od powiadomienia.

Artykuł 245

Terytorialny zakres stosowania

Niniejsza Umowa ma zastosowanie, z jednej strony, do terytoriów, do których stosuje się Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską i zgodnie z warunkami określonymi w tym Traktacie, oraz, z drugiej strony, do terytoriów państw CARIFORUM sygnatariuszy. Odniesienia do „terytorium” zawarte w niniejszej Umowie należy rozumieć w taki sposób.

Artykuł 246

Klauzula przeglądowa

1. Strony zgadzają się rozważyć rozszerzenie niniejszej Umowy w celu poszerzenia i uzupełnienia jej zakresu zgodnie z ich prawodawstwem, poprzez zmienianie jej lub zawieranie umów dotyczących poszczególnych sektorów lub działań w świetle doświadczenia uzyskanego w czasie jej wykonania. Strony mogą również rozważyć dokonanie przeglądu niniejszej Umowy w celu uwzględnienia w jej zakresie krajów i terytoriów zamorskich stowarzyszonych ze Wspólnotą Europejską.

2. Co się tyczy wykonania niniejszej Umowy, każda ze Stron może przedstawiać sugestie służące uregulowaniu współpracy w zakresie handlu, z uwzględnieniem doświadczenia nabytego w czasie jej stosowania.

3. Strony zgadzają się, że w świetle wygaśnięcia umowy z Kotonu konieczny może być przegląd niniejszej Umowy.

Artykuł 247

Przystąpienie nowych państw członkowskich do Unii Europejskiej

1. Wspólna Rada CARIFORUM-WE jest informowana o każdym wniosku złożonym przez państwo trzecie pragnące zostać członkiem Unii Europejskiej (UE). Podczas negocjacji między UE a państwem ubiegającym się o członkostwo Strona WE przekazuje państwom CARIFORUM wszelkie istotne informacje, natomiast państwa CARIFORUM przedstawiają Stronie WE swoje obawy, tak aby ta mogła je w pełni uwzględnić. Państwa CARIFORUM są powiadamiane przez Stronę WE o przystąpieniu nowego państwa do UE.

2. Każde nowe państwo członkowskie UE staje się stroną niniejszej Umowy z dniem przystąpienia do UE, w drodze klauzuli zawartej w akcie przystąpienia. Jeśli akt przystąpienia do Unii nie przewiduje takiego automatycznego przystąpienia państwa członkowskiego do niniejszej Umowy, zainteresowane państwo członkowskie UE przystępuje do niej, składając akt przystąpienia w Sekretariacie Generalnym Rady Unii Europejskiej, który przesyła jego uwierzytelniony odpis do państw CARIFORUM.

3. Strony dokonują przeglądu skutków przystąpienia do niniejszej Umowy nowych państw członkowskich UE. Wspólna Rada CARIFORUM-WE może zdecydować o przyjęciu wszelkich środków przejściowych lub środków wprowadzających niezbędne zmiany, które mogą okazać się konieczne.

Artykuł 248

Przystąpienie

1. Do niniejszej Umowy może przystąpić każde państwo Karaibów z zastrzeżeniem spełnienia warunków, które mogą zostać uzgodnione pomiędzy takim krajem a Stroną WE i państwami CARIFORUM sygnatariuszami, oraz po zatwierdzeniu zgodnie z obowiązującym procedurami prawnymi Strony WE, państw CARIFORUM sygnatariuszy i kraju przystępującego.

2. Dokument przystąpienia zostaje złożony depozytariuszowi.

Artykuł 249

Teksty autentyczne

Niniejszą Umowę sporządzono w dwóch egzemplarzach w każdym z następujących języków: angielskim, bułgarskim, czeskim, duńskim, estońskim, fińskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, litewskim, łotewskim, maltańskim, niderlandzkim, niemieckim, polskim, portugalskim, słowackim, słoweńskim, szwedzkim, rumuńskim, węgierskim i włoskim, przy czym każdy z tych tekstów jest jednakowo autentyczny.

Artykuł 250

Załączniki

Załączniki, protokoły i przypisy stanowią integralną część niniejszej Umowy. Dodatek 1 do załącznika III sporządzono wyłącznie w języku angielskim.

ZAŁĄCZNIK I

CŁA WYWOZOWE

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK II

CŁA NA PRODUKTY POCHODZĄCE Z PAŃSTW CARIFORUM

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK III

CŁA NA PRODUKTY POCHODZĄCE ZE STRONY WE

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IV

WYKAZ ZOBOWIĄZAŃ DOTYCZĄCYCH INWESTYCJI I HANDLU USŁUGAMI

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IV A

WYKAZ ZOBOWIĄZAŃ DOTYCZĄCYCH OBECNOŚCI HANDLOWEJ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IV B

WYKAZ ZOBOWIĄZAŃ DOTYCZĄCYCH TRANSGRANICZNEGO ŚWIADCZENIA USŁUG

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IV C

ZASTRZEŻENIA DOTYCZĄCE PERSONELU KLUCZOWEGO I ABSOLWENTÓW ODBYWAJĄCYCH STAŻ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IV D

ZASTRZEŻENIA DOTYCZĄCE USŁUGODAWCÓW KONTRAKTOWYCH I OSÓB WYKONUJĄCYCH WOLNE ZAWODY

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IV E

WYKAZ ZOBOWIĄZAŃ DOTYCZĄCYCH INWESTYCJI (OBECNOŚĆ HANDLOWA) W DZIEDZINACH DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ INNYCH NIŻ SEKTORY USŁUG

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK IV F

WYKAZ ZOBOWIĄZAŃ W SEKTORACH USŁUG

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK V

PUNKTY INFORMACYJNE

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK VI

ZAMÓWIENIA OBJĘTE NINIEJSZĄ UMOWĄ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

ZAŁĄCZNIK VII

ŚRODKI PUBLIKACJI

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

PROTOKÓŁ I

Dotyczący definicji pojęcia „produkty pochodzące” oraz metod współpracy administracyjnej

Treść protokołu w formie PDF do pobrania tutaj

PROTOKÓŁ II

W sprawie wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych

Treść protokołu w formie PDF do pobrania tutaj

PROTOKÓŁ III

Dotyczący współpracy w dziedzinie kultury

Treść protokołu w formie PDF do pobrania tutaj