RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 14,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) W dniu 12 grudnia 2003 r. Rada Europejska przyjęła strategię UE przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia, która w rozdziale III zawiera listę środków, które należy podjąć zarówno w Unii Europejskiej (UE), jak i w państwach trzecich w celu zwalczania rozprzestrzeniania tej broni.

(2) UE aktywnie wdraża tę strategię i stosuje środki wymienione w jej rozdziale III, w szczególności przez przeznaczanie zasobów finansowych na wspieranie poszczególnych projektów przeprowadzanych przez instytucje wielostronne, takie jak Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA).

(3) W dniu 17 listopada 2003 r. Rada przyjęła wspólne stanowisko 2003/805/WPZiB w sprawie upowszechnienia i wzmocnienia porozumień wielostronnych w dziedzinie nierozprzestrzeniania broni masowego rażenia oraz środków przenoszenia (¹). To wspólne stanowisko wzywa między innymi do działania na rzecz powszechnego zawierania z MAEA całościowych porozumień o zabezpieczeniach i przystępowania do protokołów dodatkowych oraz zobowiązuje UE do działania na rzecz przekształcenia protokołów dodatkowych oraz porozumień o zabezpieczeniach w standardy systemu weryfikacji MAEA.

(4) W dniu 17 maja 2004 r. Rada przyjęła wspólne działanie 2004/495/WPZiB w sprawie wspierania działań MAEA w ramach Planu bezpieczeństwa jądrowego i w ramach wprowadzania w życie strategii UE przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia (²).

(5) W dniu 18 lipca 2005 r. Rada przyjęła wspólne działanie 2005/574/WPZiB dotyczące wspierania działań MAEA w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego i weryfikacji oraz w ramach wdrażania strategii UE przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia (³).

(6) W dniu 12 czerwca 2006 r. Rada przyjęła wspólne działanie 2006/418/WPZiB w sprawie wspierania działań MAEA w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego i weryfikacji oraz w ramach wdrażania strategii UE przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia (⁴).

(7) W dniu 22 grudnia 2003 r. Rada przyjęła dyrektywę 2003/122/Euratom w sprawie kontroli wysoce radioaktywnych źródeł zamkniętych i odpadów radioaktywnych (⁵). W odniesieniu do UE wzmocnienie kontroli źródeł wysoce promieniotwórczych we wszystkich państwach trzecich, zgodnie z oświadczeniem grupy G-8 i planem działań w sprawie zabezpieczenia źródeł promieniotwórczych, jest ważnym celem, który należy osiągnąć.

(8) W lipcu 2005 r. państwa strony oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej postanowiły w drodze konsensusu zmienić Konwencję o ochronie fizycznej materiałów jądrowych (CPPNM) z zamiarem rozszerzenia jej zakresu zastosowania, aby obejmowała materiały i urządzenia jądrowe do wykorzystywania i składowania, jak również do transportu w danym kraju w sposób pokojowy, i zobowiązywała państwa strony do wprowadzenia sankcji karnych za naruszenia.

(9) We wrześniu 2005 r. Międzynarodowa konwencja w sprawie zwalczania aktów terroryzmu jądrowego (konwencja o terroryzmie jądrowym) została otwarta do podpisu. Po jej wejściu w życie państwa strony będą zobowiązane wprowadzić prawodawstwo, na mocy którego takie wykroczenia będą obciążone odpowiedzialnością karną.

(10) MAEA dąży do tych samych celów, które określono w motywach 3-9. Są one osiągane poprzez wdrażanie jej planu bezpieczeństwa jądrowego, który finansowany jest poprzez dobrowolne wpłaty do Funduszu Bezpieczeństwa Jądrowego MAEA,

PRZYJMUJE NINIEJSZE WSPÓLNE DZIAŁANIE:

Artykuł 1

1. W celu natychmiastowego i praktycznego wprowadzenia w życie niektórych elementów strategii UE przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia UE wspomaga działania MAEA w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i weryfikacji, służące osiągnięciu następujących celów:

a) praca nad upowszechnieniem międzynarodowych instrumentów służących nierozprzestrzenianiu i bezpieczeństwu jądrowemu, obejmujących całościowe porozumienia o zabezpieczeniach oraz protokół dodatkowy;

b) zwiększenie poziomu ochrony wrażliwych na rozprzestrzenianie materiałów, sprzętu i odnośnych technologii oraz zapewnienie wsparcia legislacyjnego i regulacyjnego w obszarze bezpieczeństwa jądrowego i zabezpieczeń;

c) ulepszenie wykrywania i reagowania na nielegalny handel materiałami jądrowymi i innymi materiałami promieniotwórczymi.

2. Środkom strategii UE odpowiadają projekty MAEA, których celem jest:

a) wzmocnienie krajowych infrastruktur legislacyjnych i regulacyjnych do wdrażania odnośnych instrumentów międzynarodowych w obszarze bezpieczeństwa jądrowego i weryfikacji, obejmujących całościowe porozumienia o zabezpieczeniach oraz protokół dodatkowy;

b) wspieranie państw w zwiększaniu bezpieczeństwa i kontroli materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych;

c) wzmocnienie zdolności państw w zakresie wykrywania i reagowania na nielegalny handel materiałami jądrowymi i innymi materiałami promieniotwórczymi.

Projekty te są realizowane w krajach, gdzie niezbędna jest pomoc w tym zakresie po dokonaniu przez zespół ekspertów wstępnej oceny.

Szczegółowy opis powyższych projektów jest zawarty w załączniku.

Artykuł 2

1. Za wdrożenie niniejszego wspólnego działania odpowiada Prezydencja, wspierana przez Sekretarza Generalnego Rady/Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (SG/WP). Komisja jest w pełni włączana w prowadzone działania.

2. Projekty, o których mowa w art. 1 ust. 2, są realizowane przez MAEA. Wykonuje ona to zadanie pod kontrolą SG/WP, wspierającego Prezydencję. W tym celu SG/WP dokonuje niezbędnych ustaleń z MAEA.

3. Prezydencja, SG/HR i Komisja regularnie informują się wzajemnie o projektach, zgodnie z ich właściwymi kompetencjami.

Artykuł 3

1. Kwota referencyjna przeznaczona na realizację projektów, o których mowa w art. 1 ust. 2, wynosi 7 703 000 EUR.

2. Wydatkami finansowanymi z kwoty określonej w ust. 1 zarządza się zgodnie z procedurami i zasadami Wspólnoty Europejskiej mającymi zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich.

3. Komisja nadzoruje właściwe zarządzanie wydatkami, o których mowa w ust. 2, które przyjmują postać dotacji. W tym celu Komisja zawiera z MAEA umowę o finansowaniu. Umowa o finansowaniu zawiera zobowiązanie MAEA do zapewnienia uwidocznienia wkładu UE, stosownie do jego wielkości.

4. Komisja podejmie starania w celu zawarcia umowy o finansowaniu, o której mowa w ust. 3, w najkrótszym możliwym terminie po wejściu w życie niniejszego wspólnego działania. Poinformuje ona Radę o wszelkich napotkanych w związku z tym trudnościach i o terminie zawarcia umowy o finansowaniu.

Artykuł 4

Prezydencja, wspierana przez SG/WP, przedstawia Radzie sprawozdania dotyczące realizacji niniejszego wspólnego działania na podstawie sprawozdań okresowych przygotowywanych przez MAEA. Sprawozdania te stanowią podstawę oceny przez Radę. Komisja jest w pełni włączana w prowadzone działania. Przedstawia ona informacje dotyczące aspektów finansowych realizacji niniejszego wspólnego działania.

Artykuł 5

Niniejsze wspólne działanie wchodzi w życie z dniem jego przyjęcia.

Niniejsze wspólne działanie wygasa 15 miesięcy po dacie zawarciu umowy o finansowaniu między Komisją a MAEA lub z dniem 14 kwietnia 2009 r., jeżeli umowa o finansowaniu nie została zawarta przed tą datą.

Artykuł 6

Niniejsze wspólne działanie zostaje opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Sporządzono w Luksemburgu, dnia 14 kwietnia 2008 r.

ZAŁĄCZNIK

Wsparcie UE dla działań MAEA w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i weryfikacji oraz w ramach wdrażania strategii UE przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia

1. Opis

Liczba incydentów terrorystycznych w państwach członkowskich Unii Europejskiej i na świecie w ostatnich latach nie wykazuje tendencji spadkowej. Społeczność międzynarodowa na różnych forach uznała, że zagrożenie skutecznymi aktami terroryzmu z zastosowaniem materiałów jądrowych lub innych materiałów promieniotwórczych jest nadal wysokie. Ponadto niedawne doniesienia o nielegalnym handlu, w tym również o handlu wyjątkowo czułymi materiałami jądrowymi, wyraźnie unaoczniły ciągłe zagrożenie, że terroryści mogą nabywać takie materiały.

Społeczność międzynarodowa zareagowała zdecydowanie na te zagrożenia i podjęła kilka inicjatyw mających na celu zapobieganie dostawaniu się w ręce przestępców i terrorystów materiałów jądrowych lub innych materiałów promieniotwórczych. Szczególną uwagę zwrócono na sytuację w Azji podczas seminarium dotyczącego wzmocnienia bezpieczeństwa jądrowego w krajach azjatyckich, które odbyło się w Tokio w listopadzie 2006 r. i w ramach którego zaapelowano do MAEA o zacieśnienie współpracy z państwami tego regionu, by zapewnić stosowanie zadowalających poziomów bezpieczeństwa w odniesieniu do wszystkich materiałów jądrowych lub innych materiałów promieniotwórczych zgodnie z przepisami krajowymi i odpowiednio do faktycznych krajowych systemów i funkcji. Starania międzynarodowe otrzymały dodatkowy impuls w postaci uruchomienia w lipcu 2006 r. globalnej inicjatywy na rzecz zwalczania terroryzmu jądrowego.

Weryfikacja dokonywana przez MAEA pozostaje nadal nieodzownym narzędziem budowy zaufania pomiędzy państwami w odniesieniu do przedsięwzięć w zakresie nierozprzestrzeniania broni jądrowej oraz do postępów w pokojowym wykorzystywaniu materiałów jądrowych.

Ostatnie wydarzenia na arenie międzynarodowej zaowocowały nowym i wzmocnionym zestawem międzynarodowych instrumentów prawnych dotyczących bezpieczeństwa jądrowego i weryfikacji: w lipcu 2005 r. państwa strony przyjęły poprawkę do Konwencji o ochronie fizycznej materiałów jądrowych; Międzynarodowa konwencja w sprawie zwalczania aktów terroryzmu jądrowego (konwencja o terroryzmie jądrowym) została otwarta do podpisu we wrześniu 2005 r.; zaś w kwietniu 2004 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję nr 1540 (2004) dotyczącą broni masowego rażenia i podmiotów niepaństwowych. Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1373 (2001) wzywa wszystkie państwa do przystąpienia najszybciej jak to możliwe do odnośnych międzynarodowych konwencji i protokołów dotyczących terroryzmu.

Do dziś ponad 80 państw podjęło polityczne zobowiązanie do wprowadzenia w życie Kodeksu postępowania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony źródeł promieniotwórczych (¹). Ponadto w roku 2005 Konferencja Generalna i Rada Gubernatorów MAEA przyjęły kilka rezolucji i decyzji wzmacniających system zabezpieczeń MAEA (²).

Wdrażanie przez państwa tych instrumentów międzynarodowych może zostać znacznie ułatwione, częściowo dzięki wsparciu udzielanemu poprzez Plan bezpieczeństwa jądrowego MAEA na lata 2006-2009, który został zatwierdzony przez Radę Gubernatorów MAEA we wrześniu 2005 r. (³). Jest to kontynuacja planu działań na lata 2003-2005 w zakresie ochrony przed terroryzmem jądrowym (⁴). Plan bezpieczeństwa jądrowego obejmuje trzy obszary działalności: 1) ocena, analiza i koordynacja potrzeb; 2) zapobieganie; oraz 3) wykrywanie i reagowanie. Zawiera on również część zatytułowaną „Działania wspierające bezpieczeństwo jądrowe” obejmującą działania służące pierwotnie do osiągnięcia celów związanych z bezpieczeństwem i ochroną, ale które zostały również uznane za wnoszące ważny wkład w bezpieczeństwo jądrowe.

Międzynarodowe zabezpieczenia wdrożone przez MAEA stanowią kluczowy sposób weryfikacji spełniania przez państwa ich szczególnych zobowiązań i obowiązków w zakresie nierozprzestrzeniania. Podstawowe znaczenie ma istnienie przepisów krajowych dotyczących wprowadzenia w życie całościowego porozumienia o zabezpieczeniach z MAEA oraz, w odpowiednich przypadkach, protokołu dodatkowego (⁵). Wprowadzanie w życie wymaga, by każde państwo strona takiego porozumienia utrzymywało skuteczny krajowy system ewidencji i kontroli materiałów jądrowych (State System for Accounting for and Control of Nuclear Material - SSAC). We wrześniu 2005 r. Rada Gubernatorów MAEA zwróciła się do sekretariatu MAEA o udzielenie, w ramach dostępnych środków, wsparcia państwom, w tym państwom niebędącym członkami agencji, które przystąpiły do całościowych porozumień o zabezpieczeniach uzupełnionych o protokoły w sprawie małych ilości, w ustanawianiu i utrzymywaniu takich SSAC.

W planie bezpieczeństwa jądrowego na lata 2006-2009 wyznaczono cele podobne do niektórych elementów strategii UE przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia. Cele te przedstawiają całościowe podejście do kwestii bezpieczeństwa jądrowego, w tym do kontroli, zakresu odpowiedzialności i zabezpieczenia materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych podczas stosowania, składowania i transportu, „od kołyski do grobu”, w krótkim i długim terminie. Jeśli jednak ochrona zawiedzie, istnieje konieczność ustanowienia środków wspierających wykrycie kradzieży lub prób przemytu tych materiałów przez granice międzynarodowe oraz konieczność reagowania na czyny zabronione z użyciem materiałów jądrowych lub innych materiałów promieniotwórczych, o ile takie czyny wystąpią.

MAEA w niedługim czasie ukończy wdrażanie wspólnego działania Rady 2004/495/WPZiB i jest w trakcie wdrażania wspólnego działania Rady 2005/574/WPZiB oraz wspólnego działania Rady 2006/418/WPZiB, przy czym wszystkie one dotyczą wsparcia dla działań MAEA w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego oraz w ramach realizacji strategii UE przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia. Przy pomocy wkładu UE związanego z tymi działaniami MAEA rozpoczęła szeroko zakrojoną działalność wspierającą wysiłki państw odbiorców w rejonie Kaukazu, Azji Środkowej, Europy Południowo-Wschodniej i Bałkanów, regionu śródziemnomorskiego Bliskiego Wschodu oraz Afryki, zmierzające do zwiększenia bezpieczeństwa jądrowego i wdrożenia zabezpieczeń międzynarodowych w tych państwach.

Nadal istnieje duże zapotrzebowanie na takie wsparcie w państwach członkowskich MAEA, jak również w krajach, które jeszcze nie są członkami MAEA. Do otrzymania wsparcia kwalifikują się następujące państwa:

w Europie Południowo-Wschodniej: Turcja, Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Serbia, Czarnogóra, Republika Mołdowy oraz Była Jugosłowiańska Republika Macedonii,

w rejonie Azji Środkowej: Kazachstan, Kirgistan, Uzbekistan, Tadżykistan i Turkmenistan,

w rejonie Kaukazu: Armenia, Azerbejdżan i Gruzja,

w regionie śródziemnomorskim Bliskiego Wschodu: Izrael, Jordania, Liban i Arabska Republika Syryjska,

w Afryce (⁶): Algieria, Angola, Benin, Botswana, Burkina Faso, Burundi, Kamerun, Republika Zielonego Przylądka, Republika Środkowoafrykańska, Czad, Komory, Kongo (ze stolicą w Brazzaville), Wybrzeże Kości Słoniowej, Demokratyczna Republika Konga, Dżibuti, Egipt, Gwinea Równikowa, Erytrea, Etiopia, Gabon, Gambia, Ghana, Gwinea, Gwinea-Bissau, Kenia, Lesotho, Liberia, Wielka Arabska Libijska Dżamahirijja Ludowo-Socjalistyczna, Madagaskar, Malawi, Mali, Mauretania, Mauritius, Maroko, Mozambik, Namibia, Niger, Nigeria, Rwanda, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Senegal, Seszele, Sierra Leone, Somalia, Afryka Południowa, Sudan, Suazi, Togo, Tunezja, Uganda, Tanzania, Zambia oraz Zimbabwe,

w rejonie Azji Południowo-Wschodniej: Bangladesz, Brunei, Kambodża, Indonezja, Laos, Malezja, Myanmar, Filipiny, Singapur, Tajlandia, Wietnam.

W Europie Południowo-Wschodniej, Azji Środkowej, na Kaukazie, w regionie śródziemnomorskim Bliskiego Wschodu oraz w Afryce prace będą kontynuowane na podstawie obowiązujących wspólnych działań i zaktualizowanych ocen potrzeb przeprowadzanych jako część tych wspólnych działań. Ostateczny wybór państw w regionie Azji Południowo-Wschodniej, które otrzymają wsparcie, zostanie przeprowadzony w fazie oceny potrzeb, która będzie obejmowała ocenę informacji dostępnych w siedzibie głównej oraz, w razie potrzeby, uzupełniające misje oceniające. Działania wspierające dla każdego projektu będą skupiały się na tych państwach, które najbardziej potrzebują wsparcia w każdej dziedzinie projektu.

W celu dokonania oceny potrzeb zespół uznanych ekspertów przeprowadzi ocenę obecnego stanu systemu bezpieczeństwa jądrowego, który jest obecnie stosowany w tych krajach, i przedstawi zalecenia dotyczące poprawy sytuacji. Zalecenia te będą stanowiły podstawę do określenia pomocy, która ma być udzielona, z uwzględnieniem obecnego stanu i potrzebnych usprawnień w zakresie zapobiegania, wykrywania i reagowania na czyny zabronione, które dotyczą materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych, łącznie z materiałami, które wykorzystuje się do innych celów niż jądrowe, oraz obiektów jądrowych. Ustalone zostaną priorytety w określaniu państw uczestniczących w każdym projekcie objętym budżetem udostępnianym dzięki wsparciu ze strony UE. Rozwój zasobów ludzkich zostanie wdrożony jako część ustalonego programu szkoleniowego MAEA, który w dużym stopniu opiera się na podejściu regionalnym. Wspierany będzie udział możliwie największej liczby ekspertów z państw kwalifikujacych się, w zależności od dostępnych środków finansowych.

Projekty będą następnie realizowane w wybranych krajach w trzech obszarach:

1. Wsparcie legislacyjne i regulacyjne

Prawne podstawy bezpieczeństwa jądrowego obejmują w dużej części instrumenty międzynarodowe i uznane zasady (traktaty, konwencje, porozumienia, normy, standardy MAEA, kodeksy postępowania i dokumenty z wytycznymi oraz zaleceniami), które są wdrażane przez władze krajowe, aby kontrolować materiały jądrowe i inne źródła promieniotwórcze. Taki szeroki zakres norm (z których wiele zostało opracowanych pod auspicjami MAEA) stanowi ramy bezpiecznego stosowania materiału jądrowego, innych substancji promieniotwórczych oraz związanych z nimi obiektów - zarówno w dużych programach jądrowych, jak i przy prowadzeniu działań jądrowych jedynie w ograniczonym zakresie.

Istnienie właściwego prawodawstwa krajowego i regulacyjnej infrastruktury kontroli jest warunkiem wstępnym stworzenia skutecznego systemu bezpieczeństwa jądrowego. Krajowe przepisy wykonawcze powinny zawierać zestaw zasad i przepisów ogólnych, umożliwiających uprawnionym podmiotom rządowym sprawowanie odpowiednich funkcji regulacyjnych i regulujących postępowanie osób zaangażowanych w działania podlegające tym przepisom. W wielu państwach takie prawodawstwo jest nieodpowiednie, zaś infrastruktura regulacyjna nie istnieje lub jest nieodpowiednia. Skutkiem takich luk, w połączeniu z nieskuteczną infrastrukturą kontroli regulacyjnej, jest osłabienie globalnego systemu bezpieczeństwa. Celem powinno być więc wzmocnienie odpowiednich krajowych ram legislacyjnych i regulacyjnych lub ustanowienie takich ram oraz skuteczne stosowanie odnośnych środków.

Materiały promieniotwórcze są często wykorzystywane w zastosowaniach innych niż jądrowe, np. w medycynie lub przemyśle. Niektóre z tych źródeł są wysoko promieniotwórcze i należą do kategorii 1-3 zgodnie z definicją zawartą w dokumencie MAEA „Podział źródeł promieniotwórczych na kategorie” (ang. Categorization of Radioac-tive Sources). Źródła te, jeśli nie są odpowiednio kontrolowane i zabezpieczone, mogą dostać się w niepowołane ręce i być wykorzystane do czynów zabronionych. Infrastruktura regulacyjna dotycząca bezpieczeństwa promieniowania oraz bezpieczeństwa źródeł promieniotwórczych musi być skuteczna i funkcjonować zgodnie z normami międzynarodowymi, wytycznymi Kodeksu postępowania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony źródeł promieniotwórczych oraz związanymi z nim wytycznymi w sprawie przywozu/wywozu, jak również z najlepszymi praktykami.

Zawarcie porozumień o zabezpieczeniach i protokołów dodatkowych z MAEA jest skutecznym środkiem umożliwiającym ścisłą krajową i międzynarodową kontrolę nad materiałami jądrowymi i związanymi z nimi technologiami. Ważne jest, aby krajowe przepisy wykonawcze wyraźnie wskazywały działania, instalacje, obiekty i materiały jądrowe, do których zastosowanie będą miały zabezpieczenia. Dodatkowo państwa, które zawarły protokół dodatkowy, muszą zapewnić ulepszenie krajowego ustawodawstwa wykonawczego w celu wywiązania się z dodatkowych zobowiązań w ramach protokołu dodatkowego. W szczególności zmienione powinny zostać przepisy prawa krajowego, w celu rozszerzenia zakresu obowiązków i uprawnień organu regulującego wyznaczonego do wdrażania i stosowania zawartych porozumień o zabezpieczeniach.

Państwa przyjmują również zobowiązania do spełniania międzynarodowych norm dotyczących bezpieczeństwa jądrowego gdy stają się stronami Konwencji o fizycznym zabezpieczeniu materiałów jądrowych poprzez ratyfikację poprawki do CPPNM, a także gdy stają się stronami konwencji o terroryzmie jądrowym. Ponadto rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1540 (2004) zobowiązuje również wszystkie państwa do ustanowienia krajowych środków kontroli, w tym odpowiedniej kontroli nad materiałami mającymi związek z bronią jądrową.

Przedsięwzięcia państw uwzględnione we wspomnianych instrumentach międzynarodowych w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego zaowocowały zestawieniem zobowiązań związanych z bezpieczeństwem materiału jądrowego i obiektów oraz innych źródeł promieniotwórczych. Zobowiązania te obejmują środki ustanowienia infrastruktury regulacyjnej dla bezpieczeństwa radiologicznego i bezpieczeństwa źródeł promieniotwórczych; środki rozliczania i kontroli; środki ochrony fizycznej; kontrolę przywozu i wywozu oraz odpowiedzialność karną za czyny zabronione.

2. Wzmocnienie bezpieczeństwa i kontroli materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych

Materiały stosowane lub składowane w obiektach i zakładach jądrowych muszą być odpowiednio ewidencjonowane i zabezpieczone w celu zapobiegania kradzieży lub sabotażowi. Skuteczny system regulacyjny powinien umożliwić określenie tych elementów, które wymagają wdrożenia odpowiednio na poziomie państwa i operatora.

Niezwykle ważne jest również, aby silne, wrażliwe źródła promieniotwórcze o zastosowaniach niejądrowych były chronione fizycznie przed czynami zabronionymi w trakcie ich stosowania i składowania, a gdy nie są już potrzebne, aby były zdemontowane i składowane jako odpady promieniotwórcze w bezpiecznych i odpowiednio zabezpieczonych miejscach.

Wszystkie państwa, które przystąpiły do całościowych porozumień o zabezpieczeniach, muszą ustanowić i utrzymywać krajowe systemy ewidencji i kontroli materiałów jądrowych (SSAC) podlegających zabezpieczeniom. MAEA szacuje jednak, że takich systemów brakuje lub są one nieodpowiednie w wielu państwach, które są stronami takich porozumień. Sytuacja ta jest szczególnie rozpowszechniona wśród około 120 państw, które nie obsługują żadnych obiektów jądrowych.

3. Wzmocnienie potencjału państwa w wykrywaniu i reagowaniu na nielegalny handel

Nielegalny handel dotyczy sytuacji nieuprawnionego uzyskania, dostarczania, wykorzystania, transferu lub zbycia materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych w sposób zamierzony lub niezamierzony, z przekraczaniem lub bez przekraczania granic międzynarodowych.

Wyprodukowana przez terrorystów brudna bomba radiologiczna lub emisyjne urządzenie radiologiczne nie mogą być skonstruowane bez materiałów pozyskanych poprzez nielegalny handel. Poza tym wrażliwy sprzęt i technologia niezbędne do produkcji materiałów wrażliwych lub skonstruowania brudnej bomby radiologicznej również mogłyby być pozyskane w drodze nielegalnego handlu. Można założyć, że ruch transgraniczny materiałów lub technologii jest warunkiem dotarcia materiału do ostatecznego miejsca przeznaczenia. W celu zwalczania nielegalnego handlu państwa muszą posiadać odpowiedni system kontroli i nadzoru, jak również odpowiednie systemy techniczne (łącznie z łatwymi w obsłudze urządzeniami), a także procedury i informacje w przejściach granicznych, aby możliwe było wykrycie prób przemytu materiałów promieniotwórczych (łącznie z rozszczepialnymi materiałami promieniotwórczymi) lub nieuprawnionego handlu wrażliwym sprzętem i technologią.

Aby można było reagować na takie działania oraz umożliwić konfiskatę materiałów promieniotwórczych, należy udostępnić skuteczne środki. Służby odpowiedzialne za egzekwowanie prawa (celnicy, policja itp.) często nie są przeszkolone w używaniu sprzętu do wykrywania i dlatego mogą nie znać wrażliwego sprzętu i technologii. Szkolenie tych funkcjonariuszy jest więc istotnym warunkiem powodzenia wszelkich środków stosowanych w celu wykrywania nielegalnego handlu. Pracownikom różnych kategorii powinny być zaproponowane różnego rodzaju szkolenia, zarówno w zakresie użytkowania urządzeń do wykrywania, jak i umiejętności odczytu wskazań instrumentów, tak aby mogli oni podejmować decyzje w sprawie dalszych działań.

Istnieje duże zapotrzebowanie na wsparcie w tej dziedzinie w wyniku rosnącej świadomości na temat związanych z nią zagrożeń oraz dostępności sprzętu i metodologii pozwalającej na zwiększenie potencjału monitorowania granic.

2. Cele

Cel ogólny: Wzmocnienie bezpieczeństwa jądrowego w wybranych krajach.

2.1. Faza oceny: finansowanie międzynarodowych misji ds. bezpieczeństwa jądrowego

Ocenę przeprowadzi MAEA w celu wskazania potrzeb wzmocnienia bezpieczeństwa jądrowego w każdym z krajów wymienionych w pkt 1, w których takiej oceny nie dokonano. W przypadku określonych innych państw uaktualniona zostanie przeprowadzona wcześniej ocena. W stosownych przypadkach ocena będzie obejmowała fizyczną ochronę i bezpieczeństwo zastosowań jądrowych i niejądrowych, ustanowione środki zwalczania nielegalnego handlu, jak również niezbędną infrastrukturę prawną i regulacyjną. Wyniki oceny ogólnej będą wykorzystane jako podstawa do wyboru krajów, w których projekty będą realizowane.

Powyższe projekty będą w każdym kraju służyć ocenie:

- stanu ochrony fizycznej materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych, jak również ochrony wszelkich obiektów lub zakładów, zarówno jądrowych, jak i badawczych, w których te materiały są stosowane lub składowane. Wskażą grupę obiektów i zakładów, w których znajdują się te materiały, wybranych do dalszego udoskonalania i wspierania,

- wszelkich potrzeb w zakresie zwiększania bezpieczeństwa źródeł promieniotwórczych. Będą określać wszelkie słabości i niedociągnięcia w stosunku do norm międzynarodowych oraz do kodeksu postępowania, które wymagają poprawy infrastruktury regulacyjnej, oraz wskażą potrzeby dodatkowej ochrony silnych, wrażliwych źródeł. W wyniku przeprowadzonej oceny zostanie ustalone, jaki specjalistyczny sprzęt jest niezbędny do zapewnienia ochrony,

- obecnego stanu zdolności zwalczania nielegalnego handlu oraz wskazaniu niezbędnych ulepszeń,

- stanu krajowego systemu ewidencji i kontroli materiałów jądrowych (SSAC) oraz określeniu konieczności wprowadzania wymaganych ulepszeń.

2.2. Wdrożenie konkretnych działań określonych jako priorytetowe w wyniku fazy oceniającej

Projekt 1: Wsparcie legislacyjne i regulacyjne

Cel projektu:

- wzmocnienie krajowych infrastruktur prawnych i regulacyjnych związanych z materiałami jądrowymi i innymi materiałami promieniotwórczymi, przy uwzględnieniu odnośnych instrumentów międzynarodowych oraz uznanych zasad w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego, jak również istniejących synergii z krajowymi systemami ochrony radiologicznej,

- wzmocnienie krajowych ram prawnych w celu wdrożenia porozumień o zabezpieczeniach i protokołów dodatkowych zawartych między państwami a Agencją,

- poprawa krajowej infrastruktury regulacyjnej w zakresie ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa źródeł promieniotwórczych.

Rezultaty projektu:

- opracowanie i przyjęcie całościowego, spójnego i skutecznego prawodawstwa na szczeblu krajowym, a co za tym idzie - przyczynienie się do rozwoju zharmonizowanego, wzmocnionego i bardziej uniwersalnego systemu bezpieczeństwa jądrowego,

- opracowanie i przyjęcie (w językach narodowych) przepisów prawa krajowego niezbędnych do umożliwienia państwom przestrzegania zobowiązań w ramach porozumień o zabezpieczeniach z agencją i protokołów dodatkowych,

- ustanowienie/udoskonalenie krajowej infrastruktury regulacyjnej dotyczącej bezpieczeństwa promieniowania i bezpieczeństwa źródeł promieniotwórczych poprzez udostępnienie usług doradczych, sprzętu i szkolenia, zgodnie z normami międzynarodowymi, wytycznymi Kodeksu postępowania dotyczącego bezpieczeństwa i ochrony źródeł promieniotwórczych, jak również najlepszych praktyk.

Projekt 2: Wzmocnienie bezpieczeństwa i kontroli materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych

Cel projektu:

- wzmocnienie ochrony fizycznej obiektów jądrowych oraz materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych w wybranych krajach,

- wzmocnienie kontroli i fizycznej ochrony materiałów promieniotwórczych w zastosowaniach niejądrowych w wybranych krajach,

- wzmocnienie SSAC przy wdrażaniu porozumień o zabezpieczeniach oraz protokołów dodatkowych, łącznie z państwami, które podpisały „protokoły w sprawie małych ilości”.

Rezultaty projektu:

- poprawa fizycznej ochrony materiałów jądrowych oraz innych materiałów promieniotwórczych w wybranych obiektach jądrowych i lokalizacjach,

- ochrona wrażliwych źródeł w zastosowaniach niejądrowych lub, w miarę potrzeb, ich zdemontowanie i przeniesienie w bezpieczne i chronione miejsce przechowywania w wybranych krajach,

- udoskonalenie krajowej infrastruktury ochrony fizycznej w wyniku udzielonej pomocy eksperckiej,

- ustanowienie i utrzymywanie skutecznych SSAC zdolnych do wdrażania porozumień o zabezpieczeniach oraz protokołów dodatkowych, łącznie z państwami, które podpisały „protokoły w sprawie małych ilości”,

- organizowanie szkoleń personelu w państwach kwalifikujących się do uzyskania wsparcia.

Projekt 3: Wzmocnienie potencjału państwa w wykrywaniu nielegalnego handlu i reagowaniu na niego

Cel projektu:

- wzmocnienie potencjału państw w zakresie nielegalnego handlu i reagowaniu na niego w wybranych krajach. Rezultaty projektu:

- zebranie i ocena wzbogaconych informacji na temat nielegalnego handlu ze źródeł otwartych i z krajowych punktów kontaktowych w celu uzyskania obszerniejszej wiedzy o nielegalnym handlu materiałami jądrowymi i towarzyszących mu okolicznościach. Informacje te ułatwią także określenie priorytetów dla różnych działań podejmowanych w celu zwalczania nielegalnego handlu,

- stworzenie w wyniku pomocy eksperckiej krajowych struktur w zakresie zwalczania nielegalnego handlu i usprawnienia krajowej koordynacji kontroli ruchu transgranicznego materiałów promieniotwórczych, wrażliwego sprzętu jądrowego i technologii jądrowej w wybranych krajach,

- unowocześnienie sprzętu służącego kontroli granicznej w wybranych przejściach granicznych,

- zorganizowanie szkoleń dla służb odpowiedzialnych za egzekwowanie prawa w państwach kwalifikujących się do uzyskania wsparcia.

3. Czas trwania

Ocena odbędzie się w terminie trzech miesięcy od wejścia w życie umowy o finansowaniu między Komisją i MAEA. Te trzy projekty będą prowadzone jednocześnie w okresie kolejnych 12 miesięcy.

Całkowity szacowany czas realizacji niniejszego wspólnego działania wynosi 15 miesięcy.

4. Beneficjenci

Beneficjentami są kraje, w których realizowana będzie ocena oraz następujące po niej projekty. W celu zrozumienia słabych punktów i uzyskania wsparcia, które umożliwi znalezienie odpowiednich rozwiązań i przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa, władzom tych krajów zostanie udzielona stosowna pomoc. Ostateczny wybór beneficjentów oraz kwestie, którymi należy się zająć w wybranych krajach, określane są po konsultacji z instytucją realizującą i prezydencją, przy wsparciu ze strony SG/WP, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi i Komisją w ramach właściwej grupy roboczej Rady. Decyzje te oparte są, w stosownych przypadkach, na propozycjach instytucji realizującej zgodnie z art. 2 ust. 1.

5. Instytucja realizująca

Realizacja projektów zostanie powierzona MAEA. Międzynarodowe misje dotyczące bezpieczeństwa jądrowego będą przeprowadzane zgodnie ze standardową procedurą przewidzianą dla misji MAEA, które będą kierowane przez ekspertów MAEA i państw członkowskich. Te trzy projekty będą realizowane bezpośrednio przez pracowników MAEA lub wybranych ekspertów lub kontrahentów z państw członkowskich MAEA. W przypadku kontrahentów zamówienia na wszelkie towary, prace lub usługi przez MAEA w kontekście niniejszego wspólnego działania przeprowadza się zgodnie z umową o finansowaniu z MAEA.

6. Udział stron trzecich

Projekty będą finansowane w 100 % przez niniejsze wspólne działanie. Ekspertów z państw członkowskich MAEA można uważać za stronę trzecią. Będą oni pracowali zgodnie ze standardowymi zasadami działania ekspertów MAEA.

7. Szczególne warunki kontraktów i zamówień

W niektórych przypadkach, aby ulepszyć uzgodnienia dotyczące bezpieczeństwa w zakresie materiałów jądrowych i innych materiałów promieniotwórczych, np. źródeł promieniotwórczych dostarczanych pierwotnie przez Federację Rosyjską, kontrakty na dostarczanie towarów, wykonywanie prac i usług będą mogły być proponowane dostawcom w Federacji Rosyjskiej, którzy są zaznajomieni z technologią rosyjską.

8. Szacowane wymagane środki

Wkład UE pokryje koszty oceny i realizacji trzech projektów, o których mowa w punkcie 2.2. Szacowane koszty są następujące:

Ocena bezpieczeństwa jądrowego, w tym misje	160 000 EUR
Projekt 1	1 340 000 EUR
Projekt 2	3 400 000 EUR
Projekt 3	3 050 000 EUR

Dodatkowo uwzględniono rezerwę w wysokości około 3 % zakładanych kosztów (w łącznej wysokości 250 000 EUR) na nieprzewidziane wydatki.

9. Finansowa kwota referencyjna na pokrycie kosztów projektu

Całkowity koszt projektu wynosi 7 703 000 EUR.

(¹) GOV/2003/49-GC(47)/9. Ponadto dokument „Środki mające na celu wzmocnienie współpracy międzynarodowej w zakresie bezpieczeństwa materiałów promieniotwórczych, jądrowych i transportu oraz zarządzania odpadami: propagowanie skutecznej i trwałej krajowej infrastruktury regulacyjnej do kontroli źródeł promieniowania” (GOV/2004/52-GC(48)/15) zawiera części istotne dla współpracy MAEA-UE w ramach strategii UE przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia. Środki te ujęte zostały również w sekcji „Działania wspierające bezpieczeństwo jądrowe” w planie bezpieczeństwa jądrowego na lata 2006-2009 opracowanym przez MAEA.

(²) We wrześniu 2005 r. Rada Gubernatorów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) postanowiła, że w celu wzmocnienia systemu zabezpieczeń, tzw protokół w sprawie małych ilości (SQP) do ustaleń w zakresie zabezpieczeń w ramach układu o nierozprzestrzenianiu należy pozostawić jako część systemu zabezpieczeń agencji, z zastrzeżeniem wprowadzenia zmian w tekście standardowym i zmiany kryteriów SQP; Konferencja Generalna MAEA przyjęła w roku 2005 rezolucję, w której odnotowuje między innymi, że w przypadku państwa, które przystąpiło do całościowego porozumienia o zabezpieczeniach uzupełnionego obowiązującym protokołem dodatkowym, środki te stanowią wzmocniony standard weryfikacji dla tego państwa.

(³) GOV/2005/50-GC(49)/17.

(⁴) GOV/2002 10.

(⁵) Zob. opublikowany przez MAEA plan działania w zakresie propagowania zawarcia porozumień o zabezpieczeniach i protokołów dodatkowych.

(⁶) Przewiduje się, że w ramach różnych projektów łącznie ok. 20-25 państw w Afryce otrzyma wsparcie na udoskonalanie systemów bezpieczeństwa jądrowego. Dodatkowe państwa mogą być włączone w regionalne projekty szkoleniowe.