WSPÓLNOTA EUROPEJSKA,

zwana dalej „Wspólnotą”,

z jednej strony, oraz

REPUBLIKA CZARNOGÓRY,

zwana dalej „Czarnogórą”,

z drugiej strony,

zwane dalej łącznie „Stronami”,

mając na uwadze, co następuje:

(1) Układ o stabilizacji i stowarzyszeniu między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Czarnogórą, z drugiej strony (zwany dalej „układem o stabilizacji i stowarzyszeniu” lub „SAA”) został podpisany w Luksemburgu dnia piętnastego października roku dwa tysiące siedem.

(2) Układ o stabilizacji i stowarzyszeniu ma na celu ustanowienie bliskich i długotrwałych stosunków opartych na wzajemności i wspólnym interesie, które umożliwiłyby Czarnogórze dalsze zacieśnianie i rozwijanie obecnych stosunków z Unią Europejską.

(3) Konieczne jest zapewnienie rozwoju powiązań handlowych poprzez wzmocnienie i rozszerzenie nawiązanych wcześniej stosunków.

(4) W tym celu konieczne jest jak najszybsze wdrożenie postanowień układu o stabilizacji i stowarzyszeniu dotyczących handlu i kwestii związanych z handlem za pomocą umowy przejściowej (zwanej dalej „niniejszą umową”).

(5) Niektóre postanowienia związane z tranzytem drogowym, zawarte w Protokole 4 w sprawie transportu lądowego do układu o stabilizacji i stowarzyszeniu w sprawie transportu lądowego, są bezpośrednio związane ze swobodnym przepływem towarów i w związku z tym powinny być włączone do niniejszej umowy.

(6) Wobec braku wcześniejszych struktur umownych, niniejsza umowa ustanawia Komitet Tymczasowy w celu jej wykonania,

POSTANAWIAJĄ zawrzeć niniejszą umowę i w tym celu powołują jako swoich pełnomocników:

WSPÓLNOTA EUROPEJSKA,

Luís AMADO,

Minister spraw zagranicznych Republiki Portugalskiej,

urzędujący przewodniczący Rady Unii Europejskiej

Olli REHN,

Członek Komisji Wspólnoty Europejskich (zwanej dalej „Komisją Europejską” odpowiedzialny za rozszerzenie)

CZARNOGÓRA,

Željko ŠTURANOVIĆ,

Premier

KTÓRZY, po wymianie swych pełnomocnictw, uznanych za należyte i sporządzone we właściwej formie,

UZGODNILI, CO NASTĘPUJE:

TYTUŁ I

ZASADY OGÓLNE

Artykuł 1 (Artykuł 2 SAA)

Poszanowanie zasad demokracji i praw człowieka, które zostały proklamowane w Powszechnej deklaracji praw człowieka oraz określone w Konwencji ochrony praw człowieka i podstawowych wolności, w Akcie końcowym z Helsinek i w Paryskiej karcie Nowej Europy, poszanowanie zasad prawa międzynarodowego, w tym pełna współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii (MTKJ), i poszanowanie zasad państwa prawa, jak również zasad gospodarki rynkowej, zawartych w dokumencie z konferencji KBWE w Bonn w sprawie współpracy gospodarczej, stanowi podstawę polityki wewnętrznej i zagranicznej Stron oraz istotny element niniejszej umowy.

Artykuł 2 (Artykuł 9 SAA)

Niniejsza umowa jest w pełni zgodna i wdrażana w sposób spójny z właściwymi postanowieniami WTO, a w szczególności art. XXIV Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu 1994 (GATT 1994) oraz art. V Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS).

TYTUŁ II

SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW

Artykuł 3 (Artykuł 18 SAA)

1. Wspólnota i Czarnogóra stopniowo tworzą dwustronną strefę wolnego handlu w okresie przejściowym maksymalnie pięciu lat od daty wejścia w życie niniejszej umowy, zgodnie z postanowieniami niniejszej umowy i z postanowieniami GATT 1994 oraz WTO. W procesie tym Strony uwzględniają szczególne wymagania określone poniżej.

2. Nomenklaturę scaloną stosuje się do klasyfikacji towarów w handlu między Stronami.

3. Do celów niniejszej umowy cła i opłaty o skutku równoważnym do ceł obejmują wszelkie cła lub wszelkiego rodzaju opłaty nałożone w związku z wywozem lub przywozem towarów, w tym wszelkiego rodzaju podatki wyrównawcze lub opłaty dodatkowe związane z takim przywozem lub wywozem, lecz nie obejmują:

a) opłat równoważnych do podatku wewnętrznego nałożonych zgodnie z postanowieniami art. III ust. 2 GATT 1994,

b) środków antydumpingowych lub opłat wyrównawczych,

c) należności lub opłat współmiernych z kosztem świadczonych usług.

4. Dla każdego produktu podstawową stawkę celną, na podstawie której dokonywane mają być sukcesywne obniżki przewidziane w niniejszej umowie, stanowi:

a) wspólna taryfa celna Wspólnoty ustanowiona zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2658/87 (¹) rzeczywiście stosowana erga omnes w dniu podpisania niniejszej umowy;

b) taryfa stosowana przez Czarnogórę (²).

5. Jeżeli po podpisaniu niniejszej umowy jakakolwiek z obniżonych taryf celnych jest stosowana erga omnes, w szczególności obniżki wynikające z:

a) negocjacji taryfowych w ramach WTO, lub

b) przystąpienia Czarnogóry do WTO, lub

c) kolejnych obniżek po przystąpieniu Czarnogóry do WTO, taka obniżona stawka celna zastępuje podstawową stawkę celną, o której mowa w ustępie 4, od dnia, w którym zaczynają być stosowane takie obniżki.6. Wspólnota i Czarnogóra informują się wzajemnie o swoich podstawowych stawkach celnych i ich wszelkich zmianach.

ROZDZIAŁ I

Produkty przemysłowe

Artykuł 4 (Artykuł 19 SAA)

Definicja

1. Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się do produktów pochodzących ze Wspólnoty lub z Czarnogóry, które są wymienione w działach 25-97 nomenklatury scalonej, z wyjątkiem produktów wymienionych w załączniku 1 pkt 1 ppkt (ii) do Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa.

2. Handel między Stronami produktami objętymi Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej jest prowadzony zgodnie z postanowieniami tego Traktatu.

Artykuł 5 (Artykuł 20 SAA)

Koncesje wspólnotowe na produkty przemysłowe

1. Cła przywozowe oraz opłaty o skutku równoważnym na przywożone do Wspólnoty produkty przemysłowe pochodzące z Czarnogóry zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszej umowy.

2. Ograniczenia ilościowe w przywozie do Wspólnoty produktów przemysłowych pochodzących z Czarnogóry oraz środki o skutku równoważnym zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszej umowy.

Artykuł 6 (Artykuł 21 SAA)

Koncesje czarnogórskie na produkty przemysłowe

1. Cła przywozowe na przywożone do Czarnogóry produkty przemysłowe pochodzące ze Wspólnoty, inne niż te, które wymieniono w załączniku I, zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszej umowy.

2. Opłaty o skutku równoważnym do ceł przywozowych na przywożone do Czarnogóry produkty przemysłowe pochodzące ze Wspólnoty zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszej umowy.

3. Cła przywozowe na przywożone do Czarnogóry produkty przemysłowe pochodzące ze Wspólnoty, które wymieniono w załączniku I, są stopniowo obniżane i znoszone zgodnie z harmonogramem zawartym w tym załączniku.

4. Ograniczenia ilościowe w przywozie do Czarnogóry produktów przemysłowych pochodzących ze Wspólnoty oraz środki o skutku równoważnym zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszej umowy.

Artykuł 7 (Artykuł 22 SAA)

Cła wywozowe i ograniczenia w wywozie

1. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Wspólnota oraz Czarnogóra znoszą w handlu między sobą wszelkie cła wywozowe oraz opłaty o skutku równoważnym.

2. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Wspólnota oraz Czarnogóra znoszą między sobą wszystkie ograniczenia ilościowe w wywozie oraz wszystkie środki o skutku równoważnym.

Artykuł 8 (Artykuł 23 SAA)

Szybsze obniżki ceł

Czarnogóra oświadcza, że jest gotowa obniżyć cła w handlu ze Wspólnotą szybciej niż to przewidziano w artykule 6, jeżeli pozwoli na to jej ogólna sytuacja gospodarcza i sytuacja w danym sektorze gospodarki.

Komitet Tymczasowy analizuje sytuację pod tym kątem i wydaje stosowne zalecenia.

ROZDZIAŁ II

Rolnictwo i rybołówstwo

Artykuł 9 (Artykuł 24 SAA)

Definicja

1. Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się do handlu produktami rolnymi i produktami rybołówstwa pochodzącymi ze Wspólnoty lub z Czarnogóry.

2. Określenie „produkty rolne i produkty rybołówstwa” odnosi się do produktów wymienionych w działach 1-24 nomenklatury scalonej oraz do produktów wymienionych w załączniku I pkt 1 ppkt (ii) do Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa).

3. Definicja ta obejmuje ryby i produkty rybołówstwa objęte działem 3, pozycjami 1604 i 1605, oraz podpozycjami 051191, 230120 00 oraz ex 1902 20 10 („Makarony nadziewane zawierające więcej niż 20 % masy ryb, skorupiaków, mięczaków lub innych bezkręgowców wodnych”).

Artykuł 10 (Artykuł 25 SAA)

Przetworzone produkty rolne

Protokół 1 określa ustalenia dotyczące handlu mające zastosowanie do przetworzonych produktów rolnych, które są w nim wymienione.

Artykuł 11 (Artykuł 26 SAA)

Koncesje wspólnotowe na przywóz produktów rolnych pochodzących z Czarnogóry

1. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Wspólnota znosi wszystkie ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym w przywozie produktów rolnych pochodzących z Czarnogóry.

2. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Wspólnota znosi cła i opłaty o skutku równoważnym w przywozie produktów rolnych pochodzących z Czarnogóry, innych niż te objęte pozycjami 0102, 0201, 0202, 1701, 1702 i 2204 nomenklatury scalonej.

W odniesieniu do produktów objętych działami 7 i 8 nomenklatury scalonej, dla których wspólna taryfa celna przewiduje stosowanie ceł ad valorem oraz ceł specyficznych, zniesienie ma zastosowanie tylko do części ad valorem należności celnej.

3. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Wspólnota ustala wysokość stawki celnej na przywóz do Wspólnoty produktów z młodej wołowiny określonych w załączniku II i pochodzących z Czarnogóry na poziomie 20 % cła ad valorem oraz 20 % cła specyficznego określonego we wspólnej taryfie celnej, w granicach rocznego kontyngentu taryfowego wynoszącego 800 ton wyrażonego w masie tuszy.

Artykuł 12 (Artykuł 27 SAA)

Koncesje czarnogórskie na produkty rolne

1. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra znosi wszystkie ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym w przywozie produktów rolnych pochodzących ze Wspólnoty.

2. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra:

a) znosi cła stosowane w przywozie niektórych produktów rolnych pochodzących ze Wspólnoty, wymienionych w załączniku IIIa;

b) stopniowo obniża cła stosowane w przywozie niektórych produktów rolnych pochodzących ze Wspólnoty, wymienionych w załączniku IIIb, zgodnie z harmonogramem wskazanym dla każdego produktu w tym załączniku;

c) stopniowo obniża do 50 % cła stosowane w przywozie niektórych produktów rolnych pochodzących ze Wspólnoty, wymienionych w załączniku IIIc, zgodnie z harmonogramem wskazanym dla każdego produktu w tym załączniku.

Artykuł 13 (Artykuł 28 SAA)

Protokół w sprawie win i wyrobów spirytusowych

Ustalenia mające zastosowanie do win i wyrobów spirytusowych, o których mowa w protokole 2, są określone w tym protokole.

Artykuł 14 (Artykuł 29 SAA)

Koncesje wspólnotowe na ryby i produkty rybołówstwa

1. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Wspólnota znosi wszystkie ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym w przywozie ryb i produktów rybołówstwa pochodzących z Czarnogóry.

2. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Wspólnota znosi wszystkie cła oraz środki o skutku równoważnym na ryby i produkty rybołówstwa pochodzące z Czarnogóry, inne niż te wymienione w załączniku IV. Produkty wymienione w załączniku IV podlegają zawartym w nim postanowieniom.

Artykuł 15 (Artykuł 30 SAA)

Koncesje czarnogórskie na ryby i produkty rybołówstwa

1. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra znosi wszystkie ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym w przywozie ryb i produktów rybołówstwa pochodzących ze Wspólnoty.

2. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra znosi wszystkie cła oraz środki o skutku równoważnym na ryby i produkty rybołówstwa pochodzące ze Wspólnoty, inne niż te wymienione w załączniku V. Produkty wymienione w załączniku V podlegają zawartym w nim postanowieniom.

Artykuł 16 (Artykuł 31 SAA)

Klauzula przeglądu

Biorąc pod uwagę wielkość handlu produktami rolnymi i produktami rybołówstwa między Stronami, ich szczególną wrażliwość, zasady wspólnej polityki Wspólnoty w zakresie rolnictwa i rybołówstwa, zasady polityki rolnej i polityki rybołówstwa Czarnogóry, rolę rolnictwa i rybołówstwa w gospodarce Czarnogóry oraz konsekwencje wielostronnych negocjacji handlowych w ramach WTO, jak również ewentualnego przystąpienia Czarnogóry do WTO, Wspólnota i Czarnogóra zbadają w Komitecie Tymczasowym, najpóźniej trzy lata po wejściu w życie niniejszej umowy, produkt po produkcie, w sposób uporządkowany i na odpowiedniej zasadzie wzajemności, możliwość przyznania dalszych koncesji w celu wprowadzenia większej liberalizacji handlu produktami rolnymi i produktami rybołówstwa.

Artykuł 17 (Artykuł 32 SAA)

Klauzula ochronna dotycząca produktów rolnych i produktów rybołówstwa

Nie naruszając innych postanowień niniejszej umowy, w szczególności jej artykułu 26, uwzględniając szczególną wrażliwość rynków produktów rolnych i produktów rybołówstwa, jeżeli przywóz produktów pochodzących z jednej ze Stron i podlegających koncesjom przyznanym na mocy artykułów 10-15, powoduje poważne zakłócenia na rynkach lub w krajowych mechanizmach regulacyjnych drugiej Strony, obie Stronyniezwłocznie podejmują konsultacje, których celem jest znalezienie właściwego rozwiązania. W oczekiwaniu na takie rozwiązanie Strona, której to dotyczy, może podjąć odpowiednie środki, jakie uzna za niezbędne.

Artykuł 18 (Artykuł 33 SAA)

Ochrona oznaczeń geograficznych produktów rolnych i produktów rybołówstwa oraz środków spożywczych innych niż wino i napoje spirytusowe

1. Czarnogóra zapewnia ochronę wspólnotowych oznaczeń geograficznych zarejestrowanych we Wspólnocie na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 510/2006 z 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (³) na warunkach określonych w niniejszym artykule. Czarnogórskie oznaczenia geograficzne kwalifikują się do rejestracji we Wspólnocie na warunkach określonych w tym rozporządzeniu.

2. Czarnogóra zakazuje całkowicie wykorzystywania na swoim terytorium nazw chronionych we Wspólnocie w odniesieniu do podobnych produktów niespełniających warunków specyfikacji oznaczenia geograficznego. Dotyczy to nawet sytuacji, gdy podawane jest prawdziwe pochodzenie geograficzne towaru, dane oznaczenie geograficzne jest stosowane w tłumaczeniu, nazwie towarzyszą określenia takie jak „rodzaj”, „typ”, „styl”, „imitacja”, „metoda” lub inne podobne określenia.

3. Czarnogóra odmawia rejestracji znaku towarowego, którego używanie odpowiada sytuacjom, o których mowa w ustępie 2.

4. Znaki towarowe, których używanie odpowiada sytuacjom, o których mowa w ustępie 2, zarejestrowane w Czarnogórze lub ustanowione poprzez używanie, przestają być używane od dnia 1 stycznia 2009 r. Nie dotyczy to jednak znaków towarowych zarejestrowanych w Czarnogórze oraz znaków towarowych ustanowionych poprzez używanie, które są własnością obywateli państw trzecich, pod warunkiem że ich charakter nie wprowadza w żaden sposób w błąd opinii publicznej co do jakości, specyfikacji lub pochodzenia geograficznego towarów.

5. Każde wykorzystanie oznaczeń geograficznych chronionych zgodnie z ustępem 1 jako terminów używanych zwyczajowo w języku potocznym jako potocznej nazwy takich towarów w Czarnogórze kończy się najpóźniej z dniem 1 stycznia 2009 r.

6. Czarnogóra zapewnia, aby towary wywożone z jej terytorium po dniu 1 stycznia 2009 r. nie naruszały postanowień niniejszego artykułu.

7. Czarnogóra zapewnia ochronę, o której mowa w ustępach 1-6, z własnej inicjatywy, jak również na wniosek zainteresowanych stron.

ROZDZIAŁ III

Postanowienia wspólne

Artykuł 19 (Artykuł 34 SAA)

Zakres

Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się do handlu wszystkimi produktami między Stronami, o ile nie postanowiono inaczej w tym rozdziale lub w protokole 1.

Artykuł 20 (Artykuł 35 SAA)

Korzystniejsze koncesje

Postanowienia niniejszego tytułu w żaden sposób nie wpływają na jednostronne stosowanie korzystniejszych środków przez którąkolwiek ze Stron.

Artykuł 21 (Artykuł 36 SAA)

Status quo

1. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy nie wprowadza się żadnych nowych ceł przywozowych ani wywozowych, ani też opłat o skutku równoważnym, w handlu między Wspólnotą a Czarnogórą, natomiast te, które już się stosuje, nie zostaną podwyższone.

2. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy nie wprowadza się żadnych nowych ograniczeń ilościowych w przywozie lub wywozie, ani środków o skutku równoważnym w handlu między Wspólnotą a Czarnogórą, natomiast te, które już istnieją nie staną się bardziej restrykcyjne.

3. Bez uszczerbku dla koncesji przyznanych na mocy artykułów 11-15, postanowienia ustępu 1 i 2 niniejszego artykułu nie ograniczają w żaden sposób prowadzenia polityki rolnej i polityki rybołówstwa w Czarnogórze i we Wspólnocie, ani podejmowania środków w ramach tej polityki, o ile nie wpływa to na system przywozu, przewidziany w załącznikach II-V oraz w protokole 1.

Artykuł 22 (Artykuł 37 SAA)

Zakaz dyskryminacji podatkowej

1. Wspólnota i Czarnogóra powstrzymują się od stosowania wszelkich środków lub praktyk o wewnętrznym charakterze fiskalnym powodujących bezpośrednio lub pośrednio nierówne traktowanie produktów jednej Strony i podobnych produktów pochodzących z terytorium drugiej Strony oraz znoszą te środki lub praktyki, jeżeli takie istnieją.

2. Produkty wywożone na terytorium jednej ze Stron nie mogą korzystać ze zwrotu wewnętrznych podatków pośrednich w wielkościach przekraczających podatki pośrednie nakładane na te produkty.

Artykuł 23 (Artykuł 38 SAA)

Cła o charakterze fiskalnym

Postanowienia dotyczące zniesienia ceł przywozowych stosuje się również do ceł o charakterze fiskalnym.

Artykuł 24 (Artykuł 39 SAA)

Unie celne, strefy wolnego handlu, uzgodnienia transgraniczne

1. Niniejsza umowa nie stanowi przeszkody w utrzymaniu lub ustanowieniu unii celnych, stref wolnego handlu lub ustaleń dotyczących handlu przygranicznego, o ile ich skutkiem nie jest zmiana ustaleń dotyczących handlu przewidzianych w niniejszej umowie.

2. Podczas okresów przejściowych określonych w artykule 3 niniejsza umowa nie ma wpływu na wprowadzenie w życie szczególnych ustaleń preferencyjnych dotyczących przepływu towarów, określonych w umowach transgranicznych zawartych wcześniej między jednym lub więcej państwami członkowskimi a Czarnogórą albo wynikających z umów dwustronnych, o których mowa w tytule III, zawartych przez Czarnogórę w celu wspierania handlu regionalnego.

3. Strony prowadzą w ramach Komitetu Tymczasowego konsultacje dotyczące umów wymienionych w ustępach 1 i 2 niniejszego artykułu, a w razie potrzeby dotyczące również innych istotnych kwestii związanych z ich polityką handlową wobec państw trzecich. W szczególności w przypadku przystąpienia jednego z państw trzecich do Unii konsultacje takie prowadzone są z uwzględnieniem wspólnych interesów Wspólnoty i Czarnogóry, określonych w niniejszej umowie.

Artykuł 25 (Artykuł 40 SAA)

Dumping i dotacje

1. Żadne z postanowień niniejszej umowy nie uniemożliwia którejkolwiek ze Stron podjęcia działań służących ochronie handlu zgodnie z ustępem 2 niniejszego artykułu i artykułem 26.

2. Jeżeli jedna ze Stron stwierdzi istnienie praktyk dumpingowych lub dotacji wyrównawczych w handlu z drugą Stroną, może ona podjąć właściwe kroki przeciw tym praktykom zgodnie z Porozumieniem WTO w sprawie wykonania art. VI GATT 1994 i Porozumieniem WTO w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych oraz jej własnym odpowiednim ustawodawstwem wewnętrznym.

Artykuł 26 (Artykuł 41 SAA)

Klauzula ochronna

1. Strony stosują między sobą postanowienia art. XIX GATT 1994 i Porozumienia WTO w sprawie środków ochronnych.

2. Niezależnie od postanowień ustępu 1 niniejszego artykułu, w przypadku gdy przywóz produktu jednej Strony na terytorium drugiej Strony odbywa się w takich zwiększonych ilościach i na takich warunkach, które powodują lub zagrażają spowodowaniem:

a) poważnej szkody dla krajowego przemysłu produktów podobnych lub bezpośrednio konkurujących na terytorium Strony dokonującej przywozu lub

b) poważnych zakłóceń w jakimkolwiek sektorze gospodarki lub trudności mogących spowodować poważne pogorszenie sytuacji gospodarczej w regionie Strony dokonującej przywozu,

Strona dokonująca przywozu może podjąć stosowne dwustronne środki ochronne na warunkach i zgodnie z procedurami określonymi w niniejszym artykule.

3. Dwustronne środki ochronne skierowane wobec przywozu dokonywanego z terytorium drugiej Strony nie przekraczają poziomu niezbędnego do usunięcia zaistniałych trudności, jak określono w ustępie 2, które pojawiły się w wyniku stosowania niniejszej umowy. Przyjęte środki ochronne powinny składać się z zawieszenia wzrostu lub obniżki marginesu preferencji przewidzianych w niniejszej umowie dla danych produktów do maksymalnej wysokości odpowiadającej podstawowej stawce celnej określonej w artykule 3 ustęp 4 litery a) i b) oraz ustęp 5 dla tego samego produktu. Środki takie zawierają elementy wyraźnie prowadzące do stopniowego ich znoszenia najpóźniej do końca wyznaczonego terminu i nie są one stosowane przez okres dłuższy niż dwa lata.

W wyjątkowych okolicznościach środki mogą zostać przedłużone maksymalnie o okres kolejnych dwóch lat. Nie stosuje się żadnych dwustronnych środków ochronnych w przywozie produktu, który podlegał uprzednio takiemu środkowi przez okres, co najmniej, czterech lat od wygaśnięcia środka.

4. W przypadkach określonych w niniejszym artykule przed podjęciem środków w nim przewidzianych lub w przypadkach, do których stosuje się ustęp 5 litera b) niniejszego artykułu, Wspólnota, z jednej strony, lub Czarnogóra, z drugiej strony, jak najszybciej dostarczą Komitetowi Tymczasowemu wszelkich istotnych informacji wymaganych w celu dokładnego zbadania sytuacji i znalezienia rozwiązania możliwego do przyjęcia przez obie Strony.

5. W celu realizacji ustępów 1-4 stosuje się następujące postanowienia:

a) Problemy wynikające z sytuacji, o której mowa w niniejszym artykule, kieruje się niezwłocznie do zbadania przez Komitet Tymczasowy, który może podjąć wszelkie decyzje mające na celu usunięcie takich problemów.

Jeżeli Komitet Tymczasowy lub Strona dokonująca wywozu nie podjęli decyzji, która usunęłaby trudności, lub jeżeli nie zostało znalezione żadne inne satysfakcjonujące rozwiązanie w terminie 30 dni od przedłożenia sprawy Komitetowi Tymczasowemu, Strona dokonująca przywozu może podjąć środki właściwe do rozwiązania problemu zgodnie z niniejszym artykułem. W wyborze środków ochronnych pierwszeństwo należy przyznać tym, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie ustaleń przyjętych w niniejszej umowie. Środki ochronne zastosowane zgodnie z art. XIX GATT z 1994 r. oraz Porozumieniem WTO w sprawie środków ochronnych zachowują poziom/ margines preferencji przyznany zgodnie z niniejszą umową.b) Jeżeli wyjątkowe i poważne okoliczności wymagające podjęcia natychmiastowych działań uniemożliwiają, w zależności od przypadku, wcześniejsze poinformowanie o lub zbadanie, zainteresowana Strona może, w sytuacjach wyszczególnionych w niniejszym artykule, zastosować bezzwłocznie środki tymczasowe niezbędne do zaradzenia sytuacji, o czym zawiadamia niezwłocznie drugą Stronę.

Komitet Tymczasowy jest niezwłocznie powiadamiany o środkach ochronnych, które są przedmiotem okresowych konsultacji w ramach tego organu, zwłaszcza w celu ustalenia harmonogramu ich znoszenia, gdy tylko okoliczności na to pozwolą.

6. W przypadku gdy Wspólnota, z jednej strony, lub Czarnogóra, z drugiej strony, uzależniają przywóz produktów, mogących powodować trudności określone w niniejszym artykule, od procedury administracyjnej, której celem jest szybkie dostarczenie informacji dotyczących tendencji w przepływach handlu, zawiadamia o tym drugą Stronę.

Artykuł 27 (Artykuł 42 SAA)

Klauzula o niedoborach

1. Jeżeli przestrzeganie postanowień niniejszego tytułu prowadzi do:

a) poważnych niedoborów lub zagrożenia niedoborem środków spożywczych lub innych produktów niezbędnych dla Strony dokonującej wywozu; lub

b) powrotnego wywozu do państwa trzeciego produktu, w odniesieniu do którego Strona dokonująca wywozu utrzymuje wywozowe ograniczenia ilościowe, cła wywozowe lub środki lub opłaty o skutku równoważnym i jeżeli sytuacje określone powyżej powodują lub mogą powodować poważne trudności dla Strony dokonującej wywozu,

Strona ta może podjąć stosowne środki na warunkach i zgodnie z procedurami określonymi w niniejszym artykule.

2. W wyborze środków pierwszeństwo należy przyznać tym, które w jak najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie ustaleń niniejszej umowy. Środków takich nie stosuje się w sposób, który przy utrzymywaniu się takich samych warunków stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji, lub ukrytego ograniczania wymiany handlowej, a gdy warunki nie uzasadniają już ich utrzymywania, środki te znosi się.

3. Przed podjęciem środków przewidzianych w ustępie 1 lub, jak najszybciej w przypadkach, do których stosuje się ustęp 4, Wspólnota lub Czarnogóra dostarczają Komitetowi Tymczasowemu wszelkich istotnych informacji w celu znalezienia rozwiązania możliwego do przyjęcia przez Strony. Strony mogą w ramach Komitetu Tymczasowego uzgadniać wszelkie środki niezbędne do usunięcia trudności. Jeżeli porozumienia nie osiągnięto w terminie 30 dni od przedłożenia sprawy Komitetowi Tymczasowemu, Strona dokonująca wywozu może zastosować środki na mocy niniejszego artykułu w odniesieniu do wywozu danego produktu.

4. Jeżeli wyjątkowe i poważne okoliczności wymagające podjęcia natychmiastowych działań uniemożliwiają, w zależności od przypadku, wcześniejsze poinformowanie lub zbadanie, Wspólnota lub Czarnogóra może, w sytuacjach wyszczególnionych w niniejszym artykule, zastosować środki ostrożności niezbędne do zaradzenia tej sytuacji, o czym zawiadamia niezwłocznie drugą Stronę.

5. Komitet Tymczasowy jest niezwłocznie powiadamiany o wszelkich środkach stosowanych zgodnie z niniejszym artykułem, które są przedmiotem okresowych konsultacji w ramach tego organu, zwłaszcza w celu ustalenia harmonogramu ich znoszenia, gdy tylko okoliczności na to pozwolą.

Artykuł 28 (Artykuł 43 SAA)

Monopole państwowe

W zakresie monopoli państwowych o charakterze handlowym od wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra zapewnia nie stosowanie dyskryminacji dotyczącej warunków, na jakich towary są nabywane i zbywane, między obywatelami państw członkowskich a obywatelami Czarnogóry.

Artykuł 29 (Artykuł 44 SAA)

Reguły pochodzenia

O ile w niniejszej umowie nie postanowiono inaczej, protokół 3 ustanawia reguły pochodzenia do celów stosowania postanowień niniejszej umowy.

Artykuł 30 (Artykuł 45 SAA)

Dopuszczalne ograniczenia

Niniejsza umowa nie stanowi przeszkody dla zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej, porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego; ochrony zdrowia i życia ludzi, zwierząt lub roślin; ochrony skarbów dziedzictwa narodowego o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, ochrony własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej lub postanowieniami dotyczącymi złota i srebra. Jednak takie zakazy lub ograniczenia nie mogą stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia w wymianie handlowej między Stronami.

Artykuł 31 (Artykuł 46 SAA)

Brak współpracy administracyjnej

1. Strony uzgadniają, że współpraca administracyjna jest niezbędna do wdrażania i kontroli traktowania preferencyjnego przyznanego w niniejszym tytule i podkreślają swoje zobowiązanie do zwalczania nieprawidłowości i nadużyć finansowych w sprawach celnych i związanych z cłami.

2. W przypadku gdy Strona stwierdziła na podstawie obiektywnych informacji brak współpracy administracyjnej lub nieprawidłowości lub nadużycia finansowe, o których mowa w niniejszym tytule, Strona ta może tymczasowo zawiesić zastosowane traktowanie preferencyjne danego produktu lub produktów zgodnie z niniejszym artykułem.3. Do celów niniejszego artykułu brak współpracy administracyjnej oznacza m.in.:

a) powtarzające się przypadki niedopełnienia obowiązku weryfikacji statusu pochodzenia danego produktu lub produktów;

b) powtarzające się przypadki odmowy lub nieuzasadnionego opóźnienia w przeprowadzaniu późniejszych weryfikacji dowodów pochodzenia lub przekazywaniu ich wyników;

c) powtarzające się przypadki odmowy lub nieuzasadnionego opóźnienia w wydawaniu zezwolenia na przeprowadzenie misji współpracy administracyjnej celem weryfikacji autentyczności dokumentów lub dokładności informacji dotyczących przyznawania omawianego tu traktowania preferencyjnego.

Do celów niniejszego artykułu stwierdzenie istnienia nieprawidłowości lub nadużyć może mieć miejsce, między innymi, jeżeli nastąpił gwałtowny, nie w pełni uzasadniony wzrost wielkości przywozu towarów, przekraczający tradycyjne możliwości produkcyjne i wywozowe drugiej Strony, powiązany z posiadaniem obiektywnych informacji dotyczących nieprawidłowości lub nadużyć.

4. Zastosowanie czasowego zawieszenia podlega następującym warunkom:

a) Strona, która stwierdziła na podstawie obiektywnych informacji brak współpracy administracyjnej lub nieprawidłowości lub nadużycia finansowe, bezzwłocznie powiadamia o tym Komitet Tymczasowy, przekazując jednocześnie obiektywne informacje, oraz rozpoczyna konsultacje w ramach Komitetu Tymczasowego w oparciu o wszelkie stosowne informacje i obiektywne wnioski, celem znalezienia rozwiązania zadowalającego obie Strony;

b) w przypadku gdy Strony rozpoczęły konsultacje w ramach Komitetu Tymczasowego, o których mowa powyżej, i nie osiągnęły zadowalającego rozwiązania w terminie trzech miesięcy od przekazania informacji, wówczas Strona, której to dotyczy, może tymczasowo zawiesić zastosowane traktowanie preferencyjne danych produktów. Informację o tymczasowym zawieszeniu bezzwłocznie podaje się do wiadomości Komitetu Tymczasowego;

c) tymczasowe zawieszenia przewidziane w niniejszym artykule ogranicza się do środków niezbędnych do ochrony interesów finansowych danej Strony. Nie przekraczają one okresu sześciu miesięcy, który może zostać przedłużony. Komitet Tymczasowy jest powiadamiany o tymczasowych zawieszeniach bezzwłocznie po ich przyjęciu. Stanowią one przedmiot okresowych konsultacji w Komitecie Tymczasowym, zwłaszcza w celu ich zniesienia, gdy tylko okoliczności na to pozwolą.

5. Równocześnie z powiadomieniem Komitetu Tymczasowego, zgodnie z ustępem 4 litera a) niniejszego artykułu, dana Strona powinna opublikować zawiadomienie dla importerów w swoim Dzienniku Urzędowym. W zawiadomieniu dla importerów powinna być zawarta informacja, że w odniesieniu do danego produktu stwierdzono na podstawie obiektywnych informacji brak współpracy administracyjnej lub istnienie nieprawidłowości lub nadużyć.

Artykuł 32 (Artykuł 47 SAA)

W przypadku popełnienia przez właściwe organy błędu we właściwym zarządzaniu systemem preferencyjnym dotyczącym wywozu, a zwłaszcza w stosowaniu postanowień protokołu 3 do niniejszej umowy, który to błąd wywiera skutki w zakresie ceł przywozowych, Umawiająca się Strona, której dotyczą takie skutki, może zwrócić się do Komitetu Tymczasowego o zbadanie możliwości podjęcia wszelkich możliwych środków celem naprawienia tej sytuacji.

Artykuł 33 (Artykuł 48 SAA)

Stosowanie niniejszej umowy nie narusza stosowania postanowień prawa wspólnotowego do Wysp Kanaryjskich.

TYTUŁ III

INNE POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE HANDLU I KWESTII ZWIĄZANYCH Z HANDLEM

Artykuł 34 (Artykuł 61 ustęp 1 SAA)

Ruch tranzytowy

Definicje (Protokół 4 do SAA, artykuł 3 litery a) i b))

Do celów niniejszej umowy zastosowanie mają następujące definicje:

a) Wspólnotowy ruch tranzytowy: przewóz towarów tranzytem przez terytorium Czarnogóry w drodze do lub z państwa członkowskiego Wspólnoty za pośrednictwem przewoźnika mającego siedzibę we Wspólnocie;

b) Czarnogórski ruch tranzytowy: przewóz towarów tranzytem z Czarnogóry przez terytorium Wspólnoty do państwa trzeciego lub towarów przewożonych z państwa trzeciego do Czarnogóry, za pośrednictwem przewoźnika mającego siedzibę w Czarnogórze.

Postanowienia ogólne (Protokół 4 do SAA, artykuł 11 ustępy 2, 3 i 5)

1. Niniejszym Strony postanawiają przyznać sobie nawzajem nieograniczony dostęp dla tranzytu przez swoje terytoria z mocą obowiązującą od dnia wejścia w życie niniejszej umowy.

2. Jeżeli, w wyniku praw przyznanych na mocy ustępu 1, ruch tranzytowy obsługiwany przez przewoźników wspólnotowych wzrośnie do poziomu powodującego poważne uszkodzenie infrastruktury drogowej lub zakłócenie płynności ruchu na osiach, określonych w protokole ustaleń dotyczącym stworzenia podstawowej sieci infrastruktury transportowej w Europie Południowo-Wschodniej, który został podpisany w przez ministrów państw tego regionu i Komisję Europejską w czerwcu 2004 r., lub poziomu grożącego takim uszkodzeniem czy zakłóceniem, i jeżeli w tych samych okolicznościach pojawią się problemy na części terytorium Wspólnoty położonej przy granicy z Czarnogórą, sprawa zostaje przekazana Komitetowi Tymczasowemu, zgodnie z art. 45 niniejszej umowy. Strony mogą zaproponować środki przejściowe o charakterze niedys-kryminującym, niezbędne dla ograniczenia lub zmniejszenia tych uszkodzeń.3. Strony powstrzymują się od wszelkich jednostronnych działań, które mogłyby prowadzić do nierównego traktowania przewoźników lub pojazdów ze Wspólnoty i Czarnogóry. Każda z umawiających się stron podejmuje wszelkie kroki niezbędne do ułatwienia transportu drogowego na terytorium drugiej strony lub przez to terytorium.

Uproszczenie formalności (Protokół 4 do SAA, artykuł 19 ustępy 1 i 3)

1. Strony postanawiają uprościć przepływ towarów w transporcie kolejowym i drogowym, zarówno w ruchu dwustronnym, jak i tranzytowym.

2. Strony postanawiają podjąć, w niezbędnym zakresie, wspólne działania w sprawie przyjęcia środków upraszczających oraz zachęcać do przyjmowania takich środków.

Wdrożenie (Protokół 4 do SAA, artykuł 21 ustęp 1 i ustęp 2 litera d))

Współpraca między Stronami odbywa się w ramach specjalnego podkomitetu w ramach Komitetu Tymczasowego, zgodnie z art. 46 umowy. Komitet w szczególności koordynuje monitorowanie, prognozowanie i inne prace statystyczne dotyczące transportu międzynarodowego, w szczególności ruchu tranzytowego.

Artykuł 35 (Artykuł 62 SAA)

Strony zobowiązują się zezwolić na dokonywanie, w walucie w pełni wymienialnej w rozumieniu postanowień art. VIII statutu Międzynarodowego Funduszu Walutowego, wszelkich płatności i transferów na rachunku bieżącym w ramach bilansu płatniczego między Wspólnotą a Czarnogórą.

Artykuł 36 (Artykuł 69 SAA)

1. W każdym przypadku gdy będzie to możliwe Strony podejmują wysiłki w celu uniknięcia nakładania środków ograniczających, w tym środków dotyczących przywozu, do celów związanych z bilansem płatniczym. Strona przyjmująca takie środki możliwie najszybciej przedstawia drugiej Stronie harmonogram ich znoszenia.

2. W przypadku gdy jedno lub kilka państw członkowskich lub Czarnogóra napotka poważne trudności w zrównoważeniu bilansu płatniczego lub gdy zaistnieje ryzyko wystąpienia takich trudności, Wspólnota lub Czarnogóra, zależnie od przypadku, może zgodnie z warunkami określonymi w Porozumieniu WTO przyjąć środki ograniczające, w szczególności środki dotyczące przywozu, których zakres nie może wykraczać poza to, co jest niezbędne dla naprawy sytuacji bilansu płatniczego. Wspólnota lub Czarnogóra, zależnie od przypadku, niezwłocznie informuje o tym drugą Stronę.

3. Żaden środek ograniczający nie ma zastosowania do transferów związanych z inwestowaniem, w szczególności z przenoszeniem za granicę kwot zainwestowanych lub reinwestowanych, ani też do jakiegokolwiek przychodu, który z nich pochodzi.

Artykuł 37 (Artykuł 71 SAA)

Postanowienia niniejszej umowy pozostają bez uszczerbku dla stosowania przez każdą ze Stron wszelkich środków niezbędnych do zapobieżenia ominięcia jej środków dotyczących dostępu państw trzecich do jej rynku w oparciu o postanowienia niniejszej umowy.

Artykuł 38 (Artykuł 73 SAA)

Konkurencja i inne postanowienia gospodarcze

1. Za niezgodne z właściwym funkcjonowaniem niniejszej umowy w zakresie, w jakim mogą wpływać na handel między Wspólnotą a Czarnogórą, uznaje się:

i) wszystkie porozumienia między przedsiębiorstwami, decyzje związków przedsiębiorstw i praktyki uzgodnione między przedsiębiorstwami, które mają na celu lub których skutkiem jest zapobieganie, ograniczanie lub zakłócanie konkurencji;

ii) nadużywanie przez jedno lub więcej przedsiębiorstw pozycji dominującej na terytoriach Wspólnoty lub Czarnogóry jako całości lub na znacznej części tych terytoriów;

iii) wszelką pomoc publiczną, zakłócającą konkurencję lub grożącą jej zakłóceniem przez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub niektórym produktom.

2. Każda praktyka niezgodna z niniejszym artykułem oceniania jest na podstawie kryteriów wynikających ze stosowania zasad konkurencji obowiązujących we Wspólnocie, zwłaszcza z art. 81, 82, 86 i 87 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zwanego dalej „Traktatem WE”) oraz instrumentów wyjaśniających przyjętych przez instytucje wspólnotowe.

3. Strony zapewniają nadanie działającemu niezależnie organowi uprawnień niezbędnych do pełnego stosowania ustępu 1 punkty (i) oraz (ii) niniejszego artykułu w odniesieniu do przedsiębiorstw prywatnych i publicznych oraz przedsiębiorstw, którym nadano szczególne prawa.

4. W terminie jednego roku od daty wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra powoła niezależnie działający organ, któremu nada uprawnienia niezbędne do pełnego stosowania postanowień ustępu 1 punkt (iii). Organ ten uzyskuje między innymi uprawnienia do zatwierdzania programów pomocy państwa, indywidualnej pomocy w formie dotacji zgodnie z ustępem 2, jak również uprawnienia do nakazania zwrotu pomocy państwa przyznanej niezgodnie z prawem.

5. Wspólnota z jednej strony, a Czarnogóra z drugiej strony, zapewniają przejrzystość zasad pomocy państwa między innymi poprzez przekazywanie drugiej Stronie okresowych sprawozdań rocznych lub ich odpowiedników, sporządzonych zgodnie z metodą i formą właściwą dla badań dotyczących pomocy państwa przeprowadzanych przez Wspólnotę Europejską. Na wniosek jednej ze Stron druga Strona dostarcza informacji na temat szczególnych indywidualnych przypadków pomocy publicznej.

6. Czarnogóra tworzy wyczerpujący spis wszystkich programów pomocy ustanowionych przed powołaniem urzędu, o którym mowa w ustępie 4, i dostosuje te programy do kryteriów wymienionych w ustępie 2 w okresie nieprzekraczającym czterech lat od wejścia w życie niniejszej umowy.

7. a) Do celów stosowania postanowień ustępu 1 punkt (iii) Strony uzgadniają, że w ciągu pierwszych pięciu lat po wejściu w życie niniejszej umowy każda pomoc publiczna przyznana przez Czarnogórę będzie oceniania, biorąc pod uwagę fakt, że Czarnogóra uważana jest za taki sam obszar, jak obszary Wspólnoty określone w art. 8 7 ust. 3 lit. a) Traktatu WE.

b) W ciągu czterech lat do wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra przedstawia Komisji Europejskiej dane o swoim PKB na mieszkańca, ujednolicone na poziomie NUTS II. Następnie organ, o którym mowa w ustępie 4, oraz Komisja Europejska dokonują wspólnie oceny kwalifikowania się regionów Czarnogóry do pomocy, jak również związanej z tym maksymalnej intensywności pomocy w celu sporządzenia regionalnej mapy pomocy na podstawie stosownych wytycznych Wspólnoty.

8. W protokole 4 określone zostały odpowiednie postanowienia dotyczące pomocy państwa w przemyśle stalowym. W protokole tym zawarte są postanowienia mające zastosowanie w przypadku udzielenia pomocy na restrukturyzację w przemyśle stalowym. Podkreślają one wyjątkowy charakter takiej pomocy oraz fakt, że pomoc taka jest ograniczona czasowo oraz powiązana ze zmniejszeniem zdolności produkcyjnych w ramach programów wykonalności.

9. W odniesieniu do produktów określonych w tytule II rozdział II:

a) ustęp 1 punkt (iii) nie stosuje się,

b) jakiekolwiek praktyki niezgodne z ustępem 1 punkt (i) ocenia się zgodnie z kryteriami ustalonymi przez Wspólnotę na podstawie art. 36 i 37 Traktatu WE i szczególnych dokumentów wspólnotowych przyjętych na tej podstawie.

10. Jeżeli jedna ze Stron uważa, że dana praktyka jest niezgodna z ustępem 1, może podjąć właściwe środki po konsultacjach w ramach Komitetu Tymczasowego lub po upływie trzydziestu dni roboczych od daty złożenia wniosku o przeprowadzenie takich konsultacji.

Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie narusza ani nie wpływa w jakikolwiek sposób na wprowadzenie przez Wspólnotę lub Czarnogórę środków antydumpingowych lub wyrównawczych zgodnie z GATT 1994, Porozumieniem WTO w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych czy odpowiednim powiązanym ustawodawstwem wewnętrznym.

Artykuł 39 (Artykuł 74 SAA)

Przedsiębiorstwa publiczne

Przed końcem trzeciego roku od wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra zastosuje w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych oraz do przedsiębiorstw, którym przyznano specjalne lub wyłączne uprawnienia, zasady określone w Traktacie WE, w szczególności w jego art. 86.

Szczególne uprawnienia przedsiębiorstw publicznych podczas okresu przejściowego nie przewidują możliwości nałożenia ograniczeń ilościowych lub środków o skutku równoważnym na przywóz towarów ze Wspólnoty do Czarnogóry.

Artykuł 40 (Artykuł 75 SAA)

Własność intelektualna, przemysłowa i handlowa

1. Zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu oraz załącznika VI, Strony potwierdzają znaczenie, jakie przywiązują do zapewnienia wystarczającej i skutecznej ochrony oraz stosowania praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej.

2. Pod względem uznawania i ochrony własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej od chwili wejścia w życie niniejszej umowy Strony traktują przedsiębiorstwa i obywateli drugiej ze Stron w sposób nie mniej korzystny niż traktują państwa trzecie zgodnie z umowami dwustronnymi.

3. Najpóźniej pięć lat od wejścia w życie niniejszej umowy Czarnogóra przyjmuje środki niezbędne do zagwarantowania ochrony praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej na poziomie porównywalnym do poziomu osiągniętego we Wspólnocie, w tym środki skutecznego przestrzegania tych praw.

4. Czarnogóra zobowiązuje się przystąpić we wspomnianym wyżej okresie do wielostronnych konwencji w zakresie praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej określonych w załączniku VI. Komitet Tymczasowy może podjąć decyzję o zobowiązaniu Czarnogóry do przystąpienia do określonych konwencji wielostronnych w tej dziedzinie.

5. W przypadku wystąpienia problemów w dziedzinie własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej, wpływających na warunki wymiany handlowej, są one pilnie przekazywanie Komitetowi Tymczasowemu, na wniosek jednej ze Stron, w celu osiągnięcia wzajemnie satysfakcjonujących rozwiązań.

Artykuł 41 (Artykuł 76 SAA)

Zamówienia publiczne

1. Wspólnota i Czarnogóra uznają udostępnienie udzielania zamówień na zasadzie równego traktowania i wzajemności, zwłaszcza zgodnie z zasadami WTO, za pożądany cel.

2. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy przedsiębiorstwom czarnogórskim niezależnie od tego, czy mają siedzibę na terytorium Wspólnoty czy nie, przyznany zostaje dostęp do publicznych procedur udzielania zamówień we Wspólnocie na warunkach nie mniej korzystnych niż te, które są stosowane wobec przedsiębiorstw wspólnotowych.

Powyższe postanowienia stosuje się również w odniesieniu do zamówień w sektorze usług użyteczności publicznej, po tym jak rząd Czarnogóry przyjmie ustawodawstwo wprowadzające przepisy wspólnotowe w tej dziedzinie. Wspólnota okresowo sprawdza, czy Czarnogóra faktycznie wprowadza stosowne ustawodawstwo.

3. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy przedsiębiorstwom wspólnotowym mającym siedzibę na terytorium Czarnogóry przyznany zostaje dostęp do publicznych procedur udzielania zamówień w Czarnogórze na warunkach nie mniej korzystnych niż te, które są stosowane wobec przedsiębiorstw czarnogórskich.

4. Z dniem wejścia w życie niniejszej umowy przedsiębiorstwom wspólnotowym nie mającym siedziby na terytorium Czarnogóry przyznany zostaje dostęp do publicznych procedur udzielania zamówień w Czarnogórze na warunkach nie mniej korzystnych niż te, które są stosowane wobec przedsiębiorstw czarnogórskich.

5. Komitet Tymczasowy co pewien czas bada możliwość przyznania przez Czarnogórę dostępu do procedur zamówień publicznych w Czarnogórze wszystkim przedsiębiorstwom wspólnotowym. Czarnogóra co roku składa Komitetowi Tymczasowemu sprawozdanie na temat środków, jakie podjęła w celu zwiększenia przejrzystości i zapewnienia skutecznej kontroli sądowej decyzji podejmowanych w obszarze zamówień publicznych.

Artykuł 42 (Artykuł 99 SAA)

Cła

Strony ustanawiają współpracę w tym obszarze w celu zagwarantowania zgodności z postanowieniami, które zostaną przyjęte w dziedzinie handlu oraz zbliżenia systemu celnego Czarnogóry do systemu wspólnotowego, pomagając tym samym w utorowaniu drogi dla środków liberalizacji zaplanowanych zgodnie z niniejszą umową oraz w stopniowym zbliżaniu ustawodawstwa celnego Czarnogóry do wspólnotowego dorobku prawnego.

Współpraca należycie uwzględnia obszary priorytetowe związane ze wspólnotowym dorobkiem prawnym w dziedzinie ceł.

Zasady wzajemnej pomocy administracyjnej między Stronami w sprawach celnych są ustanowione w protokole 5.

TYTUŁ IV

POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE, OGÓLNE I KOŃCOWE

Artykuł 43 (Artykuł 119 SAA)

Niniejszym powołuje się Komitet Tymczasowy, który nadzoruje stosowanie i wykonanie niniejszej umowy. Komitet zbiera się na odpowiednim szczeblu na posiedzenia regularnie oraz gdy wymagają tego okoliczności. Komitet bada wszelkie istotne kwestie związane z niniejszą umową, jak również wszelkie inne kwestie dwustronne lub międzynarodowe leżące we wspólnym interesie Stron.

Artykuł 44 (Artykuł 120 SAA)

1. Komitet Tymczasowy składa się z jednej strony z członków Rady Unii Europejskiej i członków Komisji Europejskiej, a z drugiej strony z członków rządu Czarnogóry.

2. Komitet Tymczasowy przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

3. Członkowie Komitetu Tymczasowego mogą być reprezentowani zgodnie z warunkami, które zostaną określone w regulaminie wewnętrznym.

4. Komitetowi Tymczasowemu przewodniczą kolejno przedstawiciel Wspólnoty oraz przedstawiciel Czarnogóry, zgodnie z zasadami które zostaną określone w regulaminie wewnętrznym Komitetu.

5. Europejski Bank Inwestycyjny uczestniczy jako obserwator w pracach Komitetu Tymczasowego, w kwestiach, które go dotyczą.

Artykuł 45 (Artykuł 121 SAA)

Dla osiągnięcia celów niniejszej umowy Komitet Tymczasowy ma prawo podejmowania decyzji w ramach niniejszej umowy w przypadkach w nim przewidzianych. Podjęte decyzje są wiążące dla Stron, które są zobowiązane do podjęcia środków niezbędnych do wykonania takich decyzji. Komitet Tymczasowy może również formułować odpowiednie zalecenia. Komitet opracowuje swoje decyzje i zalecenia za zgodą obu Stron.

Artykuł 46 (Artykuł 123 SAA)

Komitet Tymczasowy może tworzyć podkomitety.

Artykuł 47 (Artykuł 126 SAA)

W zakresie niniejszej umowy każda ze Stron zobowiązuje się zagwarantować osobom fizycznym i prawnym drugiej Strony wolny od dyskryminacji w stosunku do swoich własnych obywateli dostęp do właściwych sądów i władz administracyjnych, aby mogły przed nimi dochodzić swoich praw osobistych i rzeczowych.

Artykuł 48 (Artykuł 127 SAA)

Żadne z postanowień niniejszej umowy nie stanowi przeszkody dla podjęcia przez Stronę jakichkolwiek środków, które:

a) uważa za niezbędne w celu zapobiegania ujawnieniu informacji szkodzących jej podstawowym interesom bezpieczeństwa;

b) odnoszą się do produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojskowymi lub też do badań, rozwoju lub produkcji niezbędnej do celów obronnych, o ile środki te nie osłabiają warunków konkurencji w zakresie produktów nieprzeznaczonych do celów ściśle wojskowych;

c) uznaje za istotne dla zapewnienia własnego bezpieczeństwa w przypadku poważnych niepokojów wewnętrznych naruszających utrzymanie porządku publicznego, w czasie wojny lub poważnych napięć międzynarodowych grożących wybuchem wojny, lub w celu wywiązania się z obowiązków, jakie na siebie przyjęła, aby zapewnić utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Artykuł 49 (Artykuł 128 SAA)

1. W dziedzinach objętych niniejszą umową oraz nie naruszając jakichkolwiek zawartych w niej postanowień szczególnych:

a) uregulowania stosowane przez Czarnogórę w stosunku do Wspólnoty nie mogą prowadzić do powstania jakiejkolwiek dyskryminacji między państwami członkowskimi, ich obywatelami czy też przedsiębiorstwami lub spółkami,

b) uregulowania stosowane przez Wspólnotę w odniesieniu do Czarnogóry nie mogą prowadzić do powstania jakiejkolwiek dyskryminacji obywateli Czarnogóry lub też jej przedsiębiorstw czy spółek.

2. Postanowienia ustępu 1 pozostają bez uszczerbku dla prawa Stron do stosowania właściwych postanowień ich ustawodawstwa podatkowego wobec podatników, którzy nie znajdują się w sytuacji identycznej ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę.

Artykuł 50 (Artykuł 129 SAA)

1. Strony podejmują wszelkie niezbędne środki o charakterze ogólnym lub szczególnym wymagane do wypełnienia swoich zobowiązań wynikających z niniejszej umowy. Zapewniają one osiągnięcie celów określonych w niniejszej umowie.

2. Strony zgadzają się prowadzić w trybie pilnym i właściwymi sposobami, na wniosek jednej ze Stron, konsultacje mające na celu rozpatrzenie wszelkich kwestii związanych z interpretacją lub wdrażaniem niniejszej umowy oraz innymi istotnymi aspektami wzajemnych stosunków.

3. Każda ze Stron odwołuje się do Komitetu Tymczasowego w przypadku sporu dotyczącego stosowania lub interpretacji niniejszej umowy. W takim wypadku stosuje się art. 51 oraz, w odpowiednich przypadkach, protokół 6.

Komitet Tymczasowy może rozstrzygać spory w drodze wiążących decyzji.

4. Jeżeli jedna ze Stron uważa, że druga Strona nie wypełniła zobowiązania, jakie nakłada na nią niniejsza umowa, może podjąć odpowiednie środki. Przedtem jednak, z wyjątkiem szczególnie nagłych przypadków, powinna przekazać Komitetowi Tymczasowemu wszelkie informacje niezbędne do dokładnego zbadania sytuacji w celu znalezienia rozwiązania zadowalającego obie Strony.

W wyborze środków pierwszeństwo należy przyznać tym, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszej umowy. Komitet Tymczasowy jest niezwłocznie powiadamiany o podjęciu tych środków i jeżeli druga Strona wystąpi z takim wnioskiem, stanowią one przedmiot konsultacji w Komitecie Tymczasowym lub dowolnym innym organie utworzonym na podstawie artykułu 46.

5. Postanowienia ustępów 2, 3 i 4 nie wpływają w żaden sposób na postanowienia artykułów 17, 25, 26, 27, 31 i protokołu 3 (definicja pojęcia „produktów pochodzących” oraz metody współpracy administracyjnej) i pozostają bez uszczerbku dla tych postanowień.

Artykuł 51 (Artykuł 130 SAA)

1. W przypadku powstania sporu między Stronami dotyczącego wykładni lub stosowania niniejszej umowy jedna ze Stron przekazuje drugiej stronie oraz Komitetowi Tymczasowemu formalny wniosek o rozstrzygnięcie spornej kwestii.

Jeżeli strona uzna, że środki przyjęte przez drugą Stronę lub brak działań drugiej Strony stanowią naruszenie zobowiązań wynikających z niniejszej umowy, formalny wniosek o rozstrzygnięcie spornej kwestii powinien zawierać uzasadnienie takiego stanowiska, a w stosownych przypadkach informację, że Strona może podjąć środki przewidziane w artykule 50 ustęp 4.

2. Strony dokładają wszelkich starań, aby rozstrzygnąć spór poprzez prowadzone w dobrej wierze konsultacje w ramach Komitetu Tymczasowego oraz innych organów przewidzianych w ustępie 3 w celu jak najszybszego znalezienia rozwiązań możliwych do przyjęcia przez obie Strony.

3. Strony przekazują Komitetowi Tymczasowemu wszelkie istotne informacje wymagane w celu dokładnego zbadania sytuacji.

Do czasu znalezienia rozwiązania sporna kwestia będzie przedmiotem dyskusji podczas każdego spotkania Komitetu Tymczasowego, chyba że możliwe jest wszczęcie postępowania arbitrażowego przewidzianego w protokole 6. Spór uznaje się za rozstrzygnięty, jeżeli Komitet Tymczasowy podjął wiążącą decyzję rozstrzygającą zgodnie z artykułem 50 ustęp 3 lub jeżeli oświadczył, że spór już nie istnieje.

Konsultacje w sprawie sporu mogą również toczyć się na spotkaniach Komitetu Tymczasowego lub innych odpowiednich komitetów i organów ustanowionych na podstawie artykułu 46, jak uzgodniono między Stronami oraz na wniosek jednej ze Stron. Konsultacje mogą być również prowadzone w formie pisemnej.

Wszystkie informacje ujawnione podczas konsultacji są poufne.

4. W kwestiach wchodzących w zakres stosowania protokołu 6 każda ze Stron może przedłożyć sporną kwestię do rozstrzygnięcia w ramach arbitrażu zgodnie z tym protokołem, jeżeli Stronom nie udało się rozstrzygnąć sporu w ciągu dwóch miesięcy od rozpoczęcia procedury rozstrzygania sporu zgodnie z ustępem 1.

Artykuł 52 (Artykuł 131 SAA)

Do czasu przyznania równoważnych praw osobom i podmiotom gospodarczym na mocy niniejszej umowy, pozostaje ona bez wpływu na prawa gwarantowane tym osobom i podmiotom postanowieniami obowiązujących umów wiążących jedno lub kilka państw członkowskich z jednej strony i Czarnogórę, z drugiej strony.

Artykuł 53 (Artykuł 17 SAA)

Współpraca z innymi krajami kandydującymi do przystąpienia do UE nieobjętymi PSS

1. Czarnogóra powinna zacieśniać współpracę i zawrzeć konwencję dotyczącą współpracy regionalnej z każdym krajem kandydującym do przystąpienia do UE we wszystkich dziedzi-nach współpracy objętych niniejszą umową. Celem takiej konwencji powinno być stopniowe dostosowanie dwustronnych stosunków między Czarnogórą a tym krajem do odpowiedniej części stosunków między Wspólnotą i jej państwami członkowskimi a tym krajem.

2. Z Turcją, która utworzyła unię celną ze Wspólnotą, Czarnogóra rozpoczyna negocjacje w celu zawarcia porozumienia ustanawiającego między Stronami strefę wolnego handlu na wzajemnie korzystnych warunkach, zgodnie z art. XXIV GATT.

Negocjacje te powinny rozpocząć się jak najszybciej w celu zawarcia takiego porozumienia przed końcem okresu przejściowego, o którym mowa w artykule 3 ustęp 1.

Artykuł 54 (Artykuł 132 SAA)

Protokoły 1, 2, 3, 4, 5 i 6 jak również załączniki I-V i VI stanowią integralną część niniejszej umowy.

Artykuł 55

Niniejsza umowa obowiązuje do dnia wejścia w życie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, podpisanego w Luksemburgu dnia piętnastego października roku dwa tysiące siedem.

Każda ze Stron może wypowiedzieć niniejszą umowę poprzez powiadomienie drugiej Strony. Niniejsza umowa przestaje obowiązywać po upływie sześciu miesięcy od daty takiego powiadomienia.

Każda ze Stron może zawiesić niniejszą umowę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku niezastosowania się przez drugą ze Stron do zasadniczych elementów niniejszej umowy.

Artykuł 56 (Artykuł 134 SAA)

Do celów niniejszej umowy określenie „Strony” oznacza z jednej strony Wspólnotę, a z drugiej strony Republiką Czarnogóry.

Artykuł 57 (Artykuł 135 SAA)

Niniejsza umowa ma zastosowanie z jednej strony do terytoriów, na których obowiązuje Traktat WE, zgodnie z warunkami określonymi w tym Traktacie, a z drugiej strony do terytorium Czarnogóry.

Artykuł 58 (Artykuł 136 SAA)

Depozytariuszem niniejszej umowy jest Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej.

Artykuł 59 (Artykuł 137 SAA)

Niniejszą umowę sporządza się w dwóch egzemplarzach w językach: angielskim, bułgarskim, czeskim, duńskim, estońskim, fińskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, litewskim, łotewskim, maltańskim, niderlandzkim, niemieckim, polskim, portugalskim, rumuńskim, słowackim, słoweńskim, szwedzkim, węgierskim, włoskim oraz w języku oficjalnym używanym w Czarnogórze, przy czym każdy z tych tekstów jest na równi autentyczny.

Artykuł 60 (Artykuł 138 SAA)

Strony zatwierdzają niniejszą umowę zgodnie z ich procedurami wewnętrznymi.

Niniejsza umowa wchodzi w życie pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po dniu, w którym Strony powiadomiły się wzajemnie o zakończeniu procedur określonych w akapicie pierwszym. Jeżeli procedury, o których mowa w akapicie pierwszym, nie zostaną zakończone w terminie pozwalającym na wejście w życie niniejszej umowy w dniu 1 stycznia 2008 r., jest ona stosowana tymczasowo od tej daty.

Съставено в Люксембург, на петнайсти октомври две хиляди и седма година.

Hecho en Luxemburgo, el quince de octubre de dos mil siete.

V Lucemburku dne patnáctého října dva tisíce sedm.

Udfćrdiget i Luxembourg den femtende oktober to tusind og syv.

Geschehen zu Luxemburg am fünfzehnten Oktober zweitausendsieben.

Kahe tuhande seitsmenda aasta oktoobrikuu viieteistkümnendal päeval Luxembourgis.

Έγινε στο Λουξεμβούργο, στις δέκα πέντε Οκτωβρίου δύο χιλιάδες επτά.

Done at Luxembourg on the fifteenth day of October in the year two thousand and seven.

Fait ŕ Luxembourg, le quinze octobre deux mille sept.

Fatto a Lussemburgo, addě quindici ottobre duemilasette.

Luksemburgā, divtūkstoš septītā gada piecpadsmitajā oktobrī.

Priimta du tūkstančiai septintųjų metų spalio penkioliktą dieną Liuksemburge.

Kelt Luxembourgban, a kétezer-hetedik év október havának tizenötödik napján.

Magħmul fil-Lussemburgu, fil-ħmistax-il jum ta'Ottubru tas-sena elfejn u sebgħa.

Gedaan te Luxemburg, de vijftiende oktober tweeduizend zeven.

Sporządzono w Luksemburgu dnia piętnastego października roku dwa tysiące siódmego.

Feito em Luxemburgo, em quinze de Outubro de dois mil e sete.

Întocmit la Luxembourg, la cincisprezece octombrie două mii şapte.

V Luxemburgu dňa pätnásteho októbra dvetisícsedem.

V Luxembourgu, dne petnajstega oktobra leta dva tisoč sedem.

Tehty Luxemburgissa viidentenätoista päivänä lokakuuta vuonna kaksituhattaseitsemän.

Som skedde i Luxemburg den femtonde oktober tjugohundrasju.

Sačinjeno u Luksemburgu petnaestog oktobra dvije hiljade i sedme godine.

За Европейската общност
Por la Comunidad Europea
Za Evropské společenství
For Det Europćiske Fćllesskab
Für die Europäische Gemeinschaft
Euroopa Ühenduse nimel
Για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα
For the European Community
Pour la Communauté européenne
Per la Comunitŕ europea
Eiropas Kopienas vārdā
Europos bendrijos vardu
az Európai Közösség részéről
Għall-Komunitŕ Ewropea
Voor de Europese Gemeenschap
W imieniu Wspólnoty Europejskiej
Pela Comunidade Europeia
Pentru Comunitatea Europeană
Za Európske spoločenstvo
za Evropsko skupnost
Euroopan yhteisön puolesta
Pĺ Europeiska gemenskapens vägnar
Za Evropsku Zajednicu

За Република Черна гора
Por la República de Montenegro
Za Republiku Černá Hora
For Republikken Montenegro
Für die Republik Montenegro
Montenegro Vabariigi nimel
Για τη Δημοκρατία του Μαυροβουνίου
For the Republic of Montenegro
Pour la République du Monténégro
Per la Repubblica del Montenegro
Melnkalnes Republikas vārdā
Juodkalnijos Respublikos vardu
A Montenegrói Köztársaság részéről
Għar-Repubblika ta' Montenegro
Voor de Republiek Montenegro
W imieniu Republiki Czarnogóry
Pela República do Montenegro
Pentru Republica Muntenegru
Za Čiernohorskú republiku
Za Republiko Črno goro
Montenegron tasavallan puolesta
För Republiken Montenegro
Za Republiku Crnu Goru