Uzupełnienie 94: Regulamin nr 95

Zgodnie z międzynarodowym prawem publicznym tylko oryginalne teksty EKG ONZ mają moc prawną. Status i datę wejścia w życie niniejszego regulaminu należy sprawdzić w najnowszej wersji dokumentu EKG ONZ dotyczącego statusu TRANS/WP.29/343, dostępnej pod adresem: http://www.unece.org/trans/main/wp29/wp29wgs/wp29gen/wp29fdocstts.html

Obejmujące wszystkie obowiązujące teksty, w tym:

Suplement 1 do serii poprawek 02 – data wejścia w życie: 12 sierpnia 2004 r. Sprostowanie z dnia 21 lutego 2005 r.

SPIS TREŚCI

REGULAMIN

1. Zakres

2. Definicje

3. Wniosek o homologację

4. Homologacja

5. Specyfikacje i badania

6. Modyfikacja typu pojazdu

7. Zgodność produkcji

8. Kary za niezgodność produkcji

9. Ostateczne zaprzestanie produkcji

10. Przepisy przejściowe

11. Nazwy i adresy służb technicznych odpowiedzialnych za prowadzenie badań homologacyjnych oraz służb administracyjnych

ZAŁĄCZNIK I

Załącznik 1: Komunikat o homologacji lub rozszerzeniu, odmowie lub wycofaniu homologacji lub o ostatecznym zaprzestaniu produkcji typu pojazdu w odniesieniu do ochrony użytkowników w przypadku zderzenia bocznego, zgodnie z regulaminem nr 95

Załącznik 2: Układ znaku homologacji Załącznik 3: Procedura określania punktu „H” i rzeczywistego kąta tułowia dla miejsc siedzących w pojazdach silnikowych

Dodatek 1 Opis trójwymiarowej maszyny punktu „H” (maszyna 3-D H)

Dodatek 2 Trójwymiarowy układ odniesienia

Dodatek 3 Dane odniesienia dotyczące miejsc siedzących

Załącznik 4: Procedura badania zderzeniowego

Dodatek 1 Określanie kryteriów zachowania GE.95-22782

Dodatek 2 Procedura obliczenia kryterium lepkości (VC) dla manekina EUROSID 1

Załącznik 5: Charakterystyka ruchomej bariery podlegającej odkształceniu

Dodatek 1 Krzywe siły ugięcia dla badań statycznych

Dodatek 2 Krzywe siły ugięcia dla badań dynamicznych

Załącznik 6: Opis techniczny manekina używanego do badania zderzenia bocznego

Załącznik 7: Instalacja manekina używanego do badania zderzenia bocznego

Załącznik 8: Badanie częściowe

1.	ZAKRES
	Niniejszy regulamin stosuje się do zachowania się pod wpływem zderzenia bocznego struktury kabiny pasażerskiej pojazdów kategorii M1 i N1 w przypadku, gdy punkt „R” najniższego siedzenia znajduje się nie wyżej niż 700 mm nad poziomem podłoża, natomiast pojazd znajduje się w stanie odpowiadającym masie odniesienia określonej w ppkt 2.10 niniejszego regulaminu.
2.	DEFINICJE
	Dla celów niniejszego regulaminu:
2.1.	„homologacja typu pojazdu” oznacza homologację typu pojazdu w odniesieniu do zachowania struktury kabiny pasażerskiej pod wpływem zderzenia bocznego;
2.2.	„typ pojazdu” oznacza kategorię pojazdów o napędzie mechanicznym, które nie różnią się pod następującymi istotnymi względami:
2.2.1.	długość, szerokość i prześwit pojazdów, jeżeli ma to negatywny wpływ na wyniki zalecone w niniejszym regulaminie;
2.2.2.	budowa, wymiary, linie i materiały ścian bocznych kabiny pasażerskiej, jeżeli ma to negatywny wpływ na wyniki zalecone w niniejszym regulaminie;
2.2.3.	linie i wewnętrzne wymiary kabiny pasażerskiej oraz typ systemów zabezpieczających, jeżeli ma to negatywny wpływ na wyniki zalecone w niniejszym regulaminie;
2.2.4.	położenie silnika (z przodu, z tyłu, centralnie);
2.2.5.	masa własna, jeżeli ma to negatywny wpływ na wyniki zalecone w niniejszym regulaminie;
2.2.6.	układy nieobowiązkowe lub elementy wyposażenia wnętrza, jeżeli ma to negatywny wpływ na wyniki zalecone w niniejszym regulaminie;
2.2.7.	typ siedzenia (siedzeń) przedniego (przednich) oraz położenie punktu R, jeżeli ma to negatywny wpływ na wyniki zalecone w niniejszym regulaminie;
2.3.	„kabina pasażerska” oznacza przestrzeń mieszczącą osoby znajdujące się w pojeździe, ograniczoną: dachem, podłogą, ścianami, drzwiami, szybami zewnętrznymi oraz przegrodą przednią i płaszczyzną przegrody przedziału tylnego lub płaszczyzną wspornika oparć siedzeń tylnych;
2.4.	„punkt R” lub „punkt odniesienia siedzeń” oznacza, określony przez producenta pojazdu, punkt odniesienia, który:
2.4.1.	posiada współrzędne określone w stosunku do konstrukcji pojazdu;
2.4.2.	odpowiada teoretycznemu położeniu punktu obrotu tułowia/ud (punkt H) dla najniższej i najbardziej do tyłu odsuniętej normalnej pozycji w czasie jazdy lub pozycji użytkowania podanej przez producenta pojazdu dla każdego określonego miejsca siedzącego;
2.5.	„punkt H” oznacza punkt określony w załączniku 3 do niniejszego regulaminu;
2.6.	„pojemność zbiornika paliwa” oznacza pojemność zbiornika paliwa określoną przez producenta pojazdu;
2.7.	„płaszczyzna poprzeczna” oznacza płaszczyznę pionową prostopadłą do środkowej pionowej płaszczyzny wzdłużnej pojazdu;
2.8.	„system zabezpieczający” oznacza urządzenia przytrzymywania i/lub zabezpieczania osób znajdujących się w pojeździe;

2.9.	„typ systemu zabezpieczającego” oznacza kategorię urządzeń zabezpieczających, które nie różnią się pod tak istotnymi względami, jak ich:
	- technologia,
	- geometria,
	- zastosowane materiały;
2.10.	„masa odniesienia” oznacza masę pojazdu bez obciążenia zwiększoną o 100 kg (tzn. masę manekina używanego do badania zderzeń bocznych i jego oprzyrządowania);
2.11.	„masa własna” oznacza masę pojazdu w stanie gotowości do jazdy, bez kierowcy, pasażerów lub ładunku, ale ze zbiornikiem paliwa napełnionym w 90 % jego pojemności oraz ewentualnie zwykłym zestawem narzędzi i kołem zapasowym;
2.12.	„ruchoma bariera podlegająca odkształceniu” oznacza przyrząd stosowany do uderzenia badanego pojazdu. Składa się on z wózka i urządzenia uderzającego;
2.13.	„urządzenie uderzające” oznacza ulegającą zmiażdżeniu część zamontowaną z przodu ruchomej bariery podlegającej odkształceniu;
2.14.	„wózek” oznacza wyposażoną w koła ramę mogącą swobodnie poruszać się wzdłuż swojej osi podłużnej w punkcie uderzenia. Jego przedni blok podtrzymuje urządzenie uderzające.
3.	WNIOSEK O HOMOLOGACJĘ
3.1.	Wniosek o homologację typu pojazdu w odniesieniu do ochrony użytkowników pojazdów w przypadku zderzenia bocznego składa producent pojazdu lub jego należycie upoważniony przedstawiciel.
3.2.	Do wniosku należy dołączyć wymienione poniżej dokumenty w trzech egzemplarzach oraz dane szczegółowe:
3.2.1.	szczegółowy opis typu pojazdu pod względem jego budowy, wymiarów, linii i zastosowanych materiałów;
3.2.2.	fotografie i/lub wykresy oraz rysunki przedstawiające pojazd od przodu, z boku i z tyłu oraz szczegóły konstrukcyjne dotyczące przedniej części pojazdu;
3.2.3.	informacje o masie pojazdu, zgodnie z ppkt 2.11 niniejszego regulaminu;
3.2.4.	linie i wewnętrzne wymiary kabiny pasażerskiej;
3.2.5.	opis odnośnych elementów wyposażenia wnętrza i systemów zabezpieczających zainstalowanych w pojeździe.
3.3.	Wnioskodawca jest uprawniony do przedłożenia wszelkich danych i wyników badań, które umożliwiają ustalenie z wystarczającym stopniem pewności, że zgodność z wymaganiami może być osiągnięta przez pojazdy prototypowe.
3.4.	Pojazd reprezentatywny dla typu, który ma być homologowany, należy przekazać placówce technicznej odpowiedzialnej za przeprowadzenie badań homologacyjnych.
3.4.1.	Pojazd nieskładający się z wszystkich części właściwych dla danego typu można dopuścić do badań pod warunkiem, że można wykazać, iż brak danych części nie ma negatywnego wpływu na wyniki badania w zakresie regulowanym wymogami niniejszego regulaminu.
3.4.2.	Wnioskodawca jest odpowiedzialny za wykazanie, że zastosowanie ppkt 3.4.1 jest zgodne z wymogami niniejszego regulaminu.
4.	HOMOLOGACJA
4.1.	Homologacji typu udziela się, jeżeli pojazd, którego dotyczy wniosek o homologację zgodnie z niniejszym regulaminem, spełnia wymogi pkt 5 poniżej.

4.2.	W przypadku wątpliwości, w celu zweryfikowania, czy pojazd spełnia wymagania niniejszego regulaminu, należy wziąć pod uwagę wszelkie dane i wyniki badań przedstawione przez producenta, które można uwzględnić przy ustalaniu ważności badania homologacyjnego przeprowadzonego przez placówkę techniczną.
4.3.	Każdy typ, któremu udzielono homologacji, otrzymuje numer homologacji. Pierwsze dwie cyfry takiego numeru (obecnie 01, odpowiadające serii poprawek 01) wskazują serię poprawek obejmujących ostatnie poważniejsze zmiany techniczne wprowadzone do niniejszego regulaminu przed terminem udzielenia homologacji. Ta sama Umawiająca się Strona nie może przydzielić tego samego numeru homologacji innemu typowi pojazdu.
4.4.	Powiadomienie o homologacji, rozszerzeniu lub odmowie homologacji typu zgodnie z niniejszym regulaminem zostaje przekazane Stronom Porozumienia stosującym niniejszy regulamin w postaci: formularza zgodnego ze wzorem przedstawionym w załączniku 1 do niniejszego regulaminu, fotografii i/lub wykresów oraz rysunków dostarczonych przez wnioskodawcę, w formacie nie większym niż A4 (210 × 297 mm) lub złożonych do tego formatu i w odpowiedniej skali.
4.5.	Na każdym pojeździe zgodnym z typem pojazdu homologowanym zgodnie z niniejszym regulaminem, w widocznym i łatwo dostępnym miejscu, określonym w formularzu homologacji, umieszcza się międzynarodowy znak homologacji składający się z:
4.5.1.	okręgu otaczającego literę „E”, po której następuje numer wskazujący kraj, który udzielił homologacji (1);
4.5.2.	numeru niniejszego regulaminu, po którym następuje litera „R”, następnie łącznik i numer homologacji, na prawo od okręgu opisanego w ppkt 4.5.1.
4.6.	Jeżeli pojazd jest zgodny z typem pojazdu homologowanego, zgodnie z jednym lub z większą liczbą regulaminów załączonych do Porozumienia w kraju, który udzielił homologacji zgodnie z niniejszym regulaminem, nie trzeba powtarzać symbolu opisanego w ppkt 4.5.1; w takim wypadku numery regulaminu i homologacji oraz dodatkowe symbole wszystkich regulaminów, zgodnie z którymi udzielono homologacji w kraju, w którym udzielono homologacji na podstawie niniejszego regulaminu, umieszcza się w kolumnach pionowych z prawej strony symbolu opisanego w ppkt 4.5.1.
4.7.	Znak homologacji musi być łatwy do odczytania i nieusuwalny.
4.8.	Znak homologacji umiejscowiony jest na tabliczce znamionowej pojazdu umieszczonej przez producenta lub blisko niej.
4.9.	Przykłady znaków homologacji przedstawiono w załączniku 2 do niniejszego regulaminu.
5.	SPECYFIKACJE I BADANIA
5.1.	Pojazd musi zostać poddany badaniu zgodnie z załącznikiem 1 do niniejszego regulaminu.

5.1.1.	Badanie przeprowadza się po stronie kierowcy, o ile ewentualne asymetryczne struktury boczne nie są tak różne, że ma to wpływ na wyniki w przypadku zderzenia bocznego. W tym przypadku można wykorzystać którąkolwiek z alternatyw przedstawionych w ppkt 5.1.1.1 lub 5.1.1.2 na podstawie porozumienia między producentem a placówką odpowiedzialną za badania.
5.1.1.1.	Producent musi przedstawić władzy homologacyjnej informacje dotyczące zgodności wyników w porównaniu ze stroną kierowcy, jeżeli badanie przeprowadzane jest po tej stronie.
5.1.1.2.	W razie niepewności w odniesieniu do budowy pojazdu władza homologacyjna podejmuje decyzję o przeprowadzeniu badania po stronie przeciwnej do strony kierowcy, co uważa się za opcję najmniej korzystną.
5.1.2.	Po konsultacji z producentem służba techniczna może zażądać, aby badanie zostało przeprowadzone przy siedzeniu w innym położeniu niż to, które jest wskazane w ppkt 5.5.1 załącznika 4. Pozycja ta zostanie wykazana w sprawozdaniu z badania (2).
5.1.3.	Wynik tego badania uznaje się za zadowalający, jeżeli spełnione zostały warunki przedstawione w ppkt 5.2 i 5.3.
5.2.	Kryteria zachowania się
5.2.1.	Kryteria zachowania się, określone dla badania zderzeniowego zgodnie z dodatkiem do załącznika 4 do niniejszego regulaminu, muszą spełniać następujące warunki:
5.2.1.1.	kryterium zachowania się głowy (HPC) nie może przekraczać 1 000; jeżeli nie występuje kontakt z głową, HPC nie mierzy się ani nie oblicza, lecz odnotowuje jako „Brak kontaktu z głową”;
5.2.1.2.	kryteria zachowania się klatki piersiowej muszą być następujące:
	a) kryterium ugięcia żebra (RDC) nie więcej niż 42 mm;
	b) kryterium tkanki miękkiej (VC) nie więcej niż 1,0 m/s.
	Przez okres przejściowy dwóch lat po dacie określonej w ppkt 10.2 niniejszego regulaminu wartość V * C nie jest kryterium stanowiącym o tym, czy wynik badania homologacyjnego jest pozytywny czy negatywny, ale wartość ta musi zostać odnotowana w sprawozdaniu z badania i udostępniona władzy homologacyjnej. Po tym okresie przejściowym wartość VC w wysokości 1,0 m/s stosuje się jako kryterium wyniku pozytywnego/negatywnego, o ile Umawiająca się Strona stosująca niniejszy regulamin nie postanowi inaczej;
5.2.1.3.	kryterium zachowania się miednicy musi być następujące:
	szczytowa siła działająca na spojenie łonowe (PSPF) nie większa niż 6 kN;
5.2.1.4.	kryterium zachowania się brzucha musi być następujące:
	szczytowa siła działająca na brzuch (APF) nie większa niż siła wewnętrzna 2,5 kN (równoważna sile zewnętrznej 4,5 kN).
5.3.	Wymogi szczególne
5.3.1.	W trakcie badania żadne drzwi nie mogą być otwarte.
5.3.2.	Po uderzeniu musi być możliwe, bez użycia narzędzi:
5.3.2.1.	otwarcie wystarczającej liczby drzwi, w jakie zaopatrzony jest pojazd, w celu zapewnienia normalnego wejścia i wyjścia użytkowników oraz w razie konieczności odchylenie oparć siedzeń lub siedzeń w celu umożliwienia ewakuacji wszystkich osób znajdujących się w pojeździe;
5.3.2.2.	uwolnienie manekina z systemu zabezpieczającego;

5.3.2.3.	usunięcie manekina z pojazdu;
5.3.3.	żadne urządzenie lub element wewnętrzny nie może ulec odłączeniu w sposób znacznie zwiększający ryzyko uszkodzenia ciała przez ostre elementy wystające lub poszarpane krawędzie;
5.3.4.	dopuszczalne są pęknięcia będące wynikiem stałego odkształcenia, pod warunkiem że nie zwiększają ryzyka uszkodzenia ciała;
5.3.5.	jeżeli po kolizji występuje stały wyciek płynu z układu zasilania paliwem, prędkość tego wycieku nie może przekraczać 30 g/min; jeżeli płyn z układu zasilania paliwem miesza się z płynami z innych układów i nie można łatwo tych płynów rozdzielić i zidentyfikować, należy w ocenie stałego wycieku uwzględnić wszystkie zebrane płyny.
6.	MODYFIKACJA TYPU POJAZDU
6.1.	Jakakolwiek modyfikacja pojazdu dotycząca: konstrukcji, liczby i typu siedzeń, wykończenia lub wyposażenia wnętrza, pozycji układu sterowania lub części mechanicznych, mogąca wpłynąć na zdolność pochłaniania energii przez bok samochodu wymaga powiadomienia służby administracyjnej udzielającej homologacji. Służba taka może wówczas:
6.1.1.	uznać, że wprowadzone modyfikacje prawdopodobnie nie będą miały istotnego negatywnego skutku i że w każdym razie pojazd nadal spełnia wymogi; lub
6.1.2.	zażądać kolejnego sprawozdania z badań od służby technicznej odpowiedzialnej za prowadzenie badań.
6.1.2.1.	Jakakolwiek modyfikacja pojazdu dotycząca ogólnego kształtu konstrukcji pojazdu albo jakakolwiek zmiana masy odniesienia o ponad 8 %, co w ocenie władzy homologacyjnej miałoby znaczny wpływ na wyniki badania, wymaga powtórzenia badania zgodnie z opisem w załączniku 4.
6.1.2.2.	Jeżeli po konsultacji z producentem służba techniczna uważa, że modyfikacje wprowadzone do typu pojazdu są niewystarczające, aby uzasadnić pełne ponowne badanie, można wykonać badanie częściowe. Będzie tak w przypadku, gdy masa odniesienia różni się od masy oryginalnego pojazdu o nie więcej niż 8 % lub liczba siedzeń przednich pozostaje niezmieniona. Zmiana rodzajów siedzeń lub wyposażenia wnętrza nie uzasadnia automatycznie ponownego pełnego badania. Przykład podejścia do tego problemu znajduje się w załączniku 8.
6.2.	Potwierdzenie lub odmowa homologacji, wyszczególniająca zmiany, zostaje notyfikowana Stronom Porozumienia stosującym niniejszy regulamin zgodnie z procedurą określoną w ppkt 4.4.
6.3.	Właściwa władza udzielająca rozszerzenia homologacji przydziela numer seryjny każdemu formularzowi komunikatu przygotowanemu w związku z takim rozszerzeniem.
7.	ZGODNOŚĆ PRODUKCJI
	Zgodność procedur produkcji odpowiadać będzie następującym wymogom, zawartym w Porozumieniu, dodatek 2 (E/ECE/324-E/ECE/TRANS/505/Rev.2):
7.1.	Każdy pojazd uzyskujący homologację zgodnie z niniejszym regulaminem produkowany jest w sposób zapewniający jego zgodność z typem homologowanym w drodze spełnienia wymogów określonych w pkt 5 powyżej.
7.2.	Posiadacz homologacji musi zapewnić przeprowadzenie w przypadku każdego typu pojazdu co najmniej badań w zakresie dokonywania pomiarów.
7.3.	Władza, która udzieliła homologacji typu, może w dowolnym czasie zweryfikować metody kontroli zgodności stosowane w każdym z obiektów produkcyjnych. W trybie normalnym weryfikacje takie dokonywane są co dwa lata.

8.	KARY ZA NIEZGODNOŚĆ PRODUKCJI
8.1.	Homologacja udzielona w odniesieniu do typu pojazdu zgodnie z niniejszym regulaminem może zostać cofnięta w razie niespełnienia wymogów ppkt 7.1 powyżej lub w razie niezaliczenia przez pojazd lub wybrane pojazdy z wynikiem pozytywnym testów określonych w ppkt 7.2 powyżej.
8.2.	Jeżeli Umawiająca się Strona, stosująca niniejszy regulamin, cofnie uprzednio udzieloną homologację, zobowiązana jest ona, za pomocą formularza komunikatu zgodnego z wzorem przedstawionym w załączniku 1 do niniejszego regulaminu, bezzwłocznie powiadomić o tym pozostałe Umawiające się Strony stosujące niniejszy regulamin.
9.	OSTATECZNE ZAPRZESTANIE PRODUKCJI
	Jeżeli posiadacz homologacji całkowicie zaprzestanie produkcji typu pojazdu homologowanego zgodnie z niniejszym regulaminem, musi poinformować o tym władzę, która udzieliła homologacji. Po otrzymaniu właściwego komunikatu władza ta za pomocą formularza komunikatu zgodnego z wzorem w załączniku 1 do niniejszego regulaminu informuje o tym pozostałe Strony z Porozumienia z 1958 r. stosujące niniejszy regulamin.
10.	PRZEPISY PRZEJŚCIOWE
10.1.	Od oficjalnej daty wejścia w życie suplementu 1 do serii poprawek 02 żadna z Umawiających się Stron, stosujących niniejszy regulamin, nie może odmówić udzielenia homologacji EKG zgodnie z niniejszym regulaminem, zmienionym suplementem 1 do serii poprawek 02.
10.2.	Po upływie 12 miesięcy od wejścia w życie serii poprawek 02 Umawiające się Strony, stosujące niniejszy regulamin, udzielają homologacji EKG tylko typom pojazdów zgodnym z wymogami niniejszego regulaminu zmienionego serią poprawek 02.
10.3.	Po upływie 60 miesięcy od wejścia w życie serii poprawek 02 Umawiające się Strony, stosujące niniejszy regulamin, mogą odmówić pierwszej rejestracji krajowej (pierwszego wejścia do eksploatacji) pojazdów niespełniających wymogów niniejszego regulaminu zmienionego serią poprawek 02.
10.4.	Po upływie 36 miesięcy od wejścia w życie suplementu 1 do serii poprawek 02 Umawiające się Strony, stosujące niniejszy regulamin, udzielają homologacji EKG jedynie typom pojazdów zgodnym z wymogami niniejszego regulaminu zmienionego suplementem 1 do serii poprawek 02.
10.5.	Po upływie 84 miesięcy od wejścia w życie suplementu 1 do serii poprawek 02 Umawiające się Strony, stosujące niniejszy regulamin, mogą odmówić pierwszej rejestracji krajowej (pierwszego dopuszczenia do ruchu) pojazdów niespełniających wymogów niniejszego regulaminu zmienionego suplementem 1 do serii poprawek 02.
11.	NAZWY I ADRESY PLACÓWEK TECHNICZNYCH ODPOWIEDZIALNYCH ZA PROWADZENIE BADAŃ HOMOLOGACYJNYCH ORAZ SŁUŻB ADMINISTRACYJNYCH
	Strony Porozumienia stosujące niniejszy regulamin przekazują sekretariatowi Organizacji Narodów Zjednoczonych nazwy i adresy służb technicznych odpowiedzialnych za prowadzenie badań homologacyjnych oraz służb administracyjnych udzielających homologacji, którym należy przesłać wydane w innych krajach formularze poświadczające: homologację, rozszerzenie, odmowę lub cofnięcie homologacji.

ZAŁĄCZNIK 1

ZAŁĄCZNIK 2

Powyższy znak homologacji umieszczony na pojeździe wskazuje, że odnośny typ pojazdu uzyskał homologację w odniesieniu do ochrony użytkowników pojazdów w przypadku zderzenia bocznego w Niderlandach (E4) zgodnie z regulaminem nr 95. Numer homologacji wskazuje, że homologacji udzielono zgodnie z wymogami regulaminu nr 95 zmienionego serią poprawek 01.

Powyższy znak homologacji umieszczony na pojeździe wskazuje, że odnośny typ pojazdu uzyskał homologację w Niderlandach (E4) zgodnie z regulaminami nr 95 i 24 (*). (W przypadku drugiego regulaminu dodatkowy symbol umieszczony po numerze regulaminu wskazuje, że poprawiony współczynnik pochłaniania wynosi 1,30 m^-1). Pierwsze dwie cyfry numerów homologacji wskazują, że w terminach udzielenia odnośnych homologacji regulamin nr 95 obejmował serię poprawek 01, a regulamin nr 24 obejmował już serię poprawek 03.

(*) Ostatni numer podano jedynie jako przykład.

ZAŁĄCZNIK 3

PROCEDURA OKREŚLANIA PUNKTU „H” I RZECZYWISTEGO KĄTA TUŁOWIA DLA MIEJSC SIEDZĄCYCH W POJAZDACH SILNIKOWYCH

1. CEL

Procedura opisana w niniejszym załączniku stosowana jest w celu określenia położenia punktu „H” oraz rzeczywistego kąta tułowia dla jednego lub kilku miejsc siedzących w pojeździe silnikowym oraz w celu sprawdzenia stosunku zmierzonych danych do specyfikacji konstrukcyjnych podanych przez producenta pojazdu (¹).

2. DEFINICJE

Dla celów niniejszego załącznika:

2.1. „Dane odniesienia” oznaczają jedną lub kilka następujących właściwości miejsca siedzącego:

2.1.1. punkt „H” i punkt „R” oraz ich wzajemny stosunek;

2.1.2. rzeczywisty kąt tułowia i konstrukcyjny kąt tułowia oraz ich wzajemny stosunek;

2.2. „trójwymiarowa maszyna punktu »H«” (maszyna 3-D H) oznacza urządzenie wykorzystywane w celu określania punktów „H” oraz rzeczywistych kątów tułowia; urządzenie to opisane jest w dodatku 1 do niniejszego załącznika;

2.3. „punkt »H«” oznacza obrotowy środek tułowia i uda maszyny 3-D H, która została zainstalowana na siedzeniu pojazdu zgodnie z pkt 4 poniżej; punkt „H” znajduje się w środku linii środkowej urządzenia, która leży między pomiarowymi gałkami punktu „H” po obu stronach maszyny 3-D H. Teoretycznie punkt „H” odpowiada punktowi „R” (tolerancje określone w ppkt 3.2.2 poniżej); określony zgodnie z procedurą opisaną w pkt 4, punkt „H” uważany jest za stały w stosunku do konstrukcji poduszki siedzenia i przesuwa się z nią, jeżeli siedzenie jest regulowane;

2.4. „punkt” „R” lub „punkt odniesienia miejsca siedzącego” oznacza punkt konstrukcyjny określony przez producenta pojazdu dla każdego miejsca siedzącego i ustanowiony w odniesieniu do trójwymiarowego układu odniesienia;

2.5. „linia tułowia” oznacza linię środkową sondy maszyny 3-D H, przy czym sonda ma całkowicie tylne położenie;

2.6. „rzeczywisty kąt tułowia” oznacza kąt zmierzony między pionową linią przechodzącą przez punkt „H” i linię tułowia z wykorzystaniem kwadrantu kąta pleców na maszynie 3-D H. Teoretycznie, rzeczywisty kąt tułowia odpowiada konstrukcyjnemu kątowi tułowia (tolerancje określone w ppkt 3.2.2 poniżej);

2.7. „konstrukcyjny kąt tułowia” oznacza kąt zmierzony między pionową linią przechodzącą przez punkt „R” i linią tułowia w położeniu, które odpowiada konstrukcyjnej pozycji oparcia siedzenia określonej przez producenta pojazdu;

2.8. „płaszczyzna środkowa osoby zajmującej siedzenie” (C/LO) oznacza środkową płaszczyznę maszyny 3-D H umieszczonej na każdym konstrukcyjnym miejscu siedzącym; przedstawia ją współrzędna punktu „H” na osi „Y”; dla oddzielnych siedzeń płaszczyzna środkowa siedzenia zbiega się z płaszczyzną środkową osoby zajmującej siedzenie. Dla pozostałych siedzeń płaszczyzna środkowa osoby zajmującej siedzenie określona jest przez producenta;

2.9. „trójwymiarowy układ odniesienia” oznacza układ opisany w dodatku 2 do niniejszego załącznika;

2.10. „znaki odniesienia” są fizycznymi punktami (otworami, powierzchniami, znakami lub wcięciami) na nadwoziu pojazdu zdefiniowanymi przez producenta;

2.11. „położenie pomiarowe pojazdu” oznacza pozycję pojazdu zgodnie ze współrzędnymi znaków odniesienia w trójwymiarowym układzie odniesienia.

3. WYMOGI

3.1. Przedstawienie danych

Dla każdego miejsca siedzącego, gdzie są wymagane dane odniesienia w celu wykazania zgodności z przepisami niniejszego regulaminu, wszystkie lub odpowiednio wybrane poniższe dane przedstawia się w formie zgodnej z dodatkiem 3 do niniejszego załącznika:

3.1.1. współrzędne punktu „R” w odniesieniu do trójwymiarowego układu odniesienia;

3.1.2. konstrukcyjny kąt tułowia;

3.1.3. wszystkie wskazówki konieczne dla wyregulowania siedzenia (jeżeli jest regulowane) do pozycji pomiarowej przedstawionej w ppkt 4.3 poniżej.

3.2. Wzajemny stosunek między zmierzonymi danymi i specyfikacjami konstrukcyjnymi

3.2.1. Współrzędne punktu „H” i wartość rzeczywistego kąta tułowia otrzymane podczas zastosowania procedury opisanej w pkt 4 porównuje się, odpowiednio, ze współrzędnymi punktu „R” oraz wartością konstrukcyjnego kąta tułowia, wskazanymi przez producenta pojazdu.

3.2.2. Względne pozycje punktu „R” i punktu „H” oraz wzajemny stosunek między konstrukcyjnym kątem tułowia i rzeczywistym kątem tułowia uważa się za zadowalające dla badanego położenia miejsca siedzącego, jeżeli punkt „H”, określony przez swoje współrzędne, leży w obrębie kwadratu o długości boku 50 mm, a przekątne poziomych i pionowych boków kwadratu przecinają się w punkcie „R” oraz jeżeli rzeczywisty kąt tułowia znajduje się w zakresie 5^o konstrukcyjnego kąta tułowia.

3.2.3. Jeżeli te warunki są spełnione, punkt „R” i konstrukcyjny kąt tułowia wykorzystuje się w celu wykazania zgodności z przepisami niniejszego regulaminu.

3.2.4. Jeżeli punkt „H” lub rzeczywisty kąt tułowia nie spełniają wymogów ppkt 3.2.2 powyżej, punkt „H” i rzeczywisty kąt tułowia należy określić jeszcze dwukrotnie (w sumie trzy razy). Jeżeli wyniki dwóch spośród tych trzech badań spełniają te wymogi, stosuje się warunki ppkt 3.2.3 powyżej.

3.2.5. Jeżeli co najmniej dwa spośród trzech wyników czynności opisanych w ppkt 3.2.4 powyżej nie spełniają wymogów ppkt 3.2.2 powyżej lub jeżeli nie jest możliwe sprawdzenie, ponieważ producent pojazdu nie przedstawił informacji dotyczącej położenia punktu „R” lub dotyczącej konstrukcyjnego kąta tułowia, środek masy trzech zmierzonych punktów lub średnia z trzech zmierzonych kątów wykorzystuje się i uważa za mającą zastosowanie we wszystkich przypadkach, gdzie w niniejszym regulaminie mowa jest o punkcie „R” lub konstrukcyjnym kącie tułowia.

4. PROCEDURA OKREŚLANIA PUNKTU „H” ORAZ RZECZYWISTEGO KĄTA TUŁOWIA

4.1. Pojazd jest wstępnie przygotowany według uznania producenta, w temperaturze 20 ± 10 oC w celu zapewnienia, aby materiał siedzeń osiągnął temperaturę pokojową. Jeżeli siedzenie, które ma zostać zbadane, nie było jeszcze użytkowane, osoba lub urządzenie o masie 70-80 kg powinno na nim dwukrotnie usiąść przez jedną minutę, aby nagiąć poduszkę i oparcie. Na życzenie producenta, wszystkie zespoły siedzenia pozostaną nieobciążone przez minimalny okres 30 minut poprzedzający instalację maszyny 3-D H.

4.2. Pojazd znajduje się w położeniu pomiarowym określonym w ppkt 2.11 powyżej.

4.3. Siedzenie, jeżeli jest regulowane, ustawia się najpierw w najbardziej tylnej normalnej pozycji kierowania lub jazdy zgodnie ze wskazaniem producenta pojazdu, z uwzględnieniem jedynie wzdłużnej regulacji siedzenia, wyłączając przesuw siedzenia wykorzystywany do celów innych niż normalna pozycja kierowania lub jazdy. Jeżeli istnieją inne sposoby regulacji siedzenia (pionowe, kątowe, oparcia itd.), są one ustawione w pozycji określonej przez producenta pojazdu. Dla siedzeń podwieszanych pionowa pozycja jest sztywno zamocowana, odpowiednio do normalnej pozycji kierowania, według wskazania producenta.

4.4. Obszar położenia miejsca siedzącego, z którym ma styczność maszyna 3-D H, pokryty jest muślinem bawełnianym o wystarczających rozmiarach i właściwej fakturze, opisanej jako gładka tkanina bawełniana o 18,9 nitkach na 1 cm² i o gramaturze 0,228 kg/m² lub jako dzianina albo włóknina o podobnych właściwościach. Jeżeli badanie przeprowadzane jest na siedzeniu na zewnątrz pojazdu, podłoga, na której znajduje się siedzenie, ma takie same zasadnicze parametry (²), jak podłoga pojazdu, w którym umieszczane jest siedzenie.

4.5. Umieścić siedzenie i zespół oparcia maszyny 3-D H na siedzeniu tak, aby płaszczyzna środkowa osoby zajmującej siedzenie (C/LO) zbiegała się z płaszczyzną środkową maszyny 3-D H. Na wniosek producenta maszyna 3-D H może być przesunięta ku środkowi w odniesieniu do C/LO, jeżeli maszyna 3-D H znajduje się tak daleko na zewnątrz, że krawędź siedzenia nie pozwoli na wypoziomowanie maszyny 3-D H.

4.6. Zamocować zespoły stóp i dolnych części nóg do miednicy siedzenia, oddzielnie albo z wykorzystaniem zespołu pręta T i dolnej części nogi. Linia przechodząca przez pomiarowe gałki punktu „H” jest równoległa do podłoża oraz prostopadła do wzdłużnej płaszczyzny środkowej siedzenia.

4.7. Wyregulować w następujący sposób położenie stóp i nóg maszyny 3-D H:

4.7.1. Wyznaczona pozycja miejsca siedzącego: kierowcy oraz pasażera z przodu od zewnątrz

4.7.1.1. Zespoły stóp i nóg przesuwa się do przodu w taki sposób, aby stopy przybrały naturalną pozycję na podłodze, w razie konieczności między pedałami roboczymi. Lewa stopa położona jest, w razie możliwości, w przybliżeniu, w takiej samej odległości na lewo od płaszczyzny środkowej maszyny 3-D H, co prawa stopa na prawo. Poziomnica alkoholowa sprawdzająca poprzeczne położenie maszyny 3-D H ustawiana jest poziomo, w razie konieczności przy pomocy regulacji miednicy siedzenia lub przy pomocy regulacji zespołów nogi i stopy w kierunku do tyłu. Linia przechodząca przez pomiarowe gałki punktu „H” utrzymywana jest prostopadle w stosunku do wzdłużnej płaszczyzny środkowej siedzenia.

4.7.1.2. Jeżeli lewa noga nie może być utrzymana równolegle do prawej oraz lewa stopa nie może być podparta konstrukcją, należy przesunąć lewą stopę, aż do uzyskania podparcia. Pomiarowe gałki utrzymywane są w linii prostej.

4.7.2. Wyznaczona pozycja miejsca siedzącego: zewnętrznego tylnego

Dla tylnych siedzeń lub siedzeń dodatkowych, nogi są usytuowane zgodnie z opisem producenta. Jeżeli stopy spoczywają na częściach podłogi, które znajdują się na różnych poziomach, stopa, która pierwsza styka się z przednim siedzeniem służy za punkt odniesienia, a druga stopa jest tak ustawiona, aby poziomnica alkoholowa wskazująca poprzeczną orientację siedzenia urządzenia wskazywała położenie poziome.

4.7.3. Pozostałe wyznaczone miejsca siedzące:

Stosuje się ogólną procedurę opisaną w ppkt 4.7.1 powyżej, z tym wyjątkiem, że stopy umieszcza się zgodnie z opisem producenta pojazdu.

4.8. Nałożyć obciążniki dolnej części nogi i uda oraz wypoziomować maszynę 3-D H.

4.9. Przechylić do przodu miednicę pleców do zatrzymania i odciągnąć maszynę 3-D H od oparcia siedzenia przy wykorzystaniu pręta T. Zmienić pozycję maszyny 3-D H na siedzeniu za pomocą jednej z następujących metod:

4.9.1. Jeżeli maszyna 3-D H ma tendencje do zsuwania się ku tyłowi, stosuje się następującą procedurę. Pozwala się, aby maszyna 3-D H zsunęła się ku tyłowi, aż do momentu, gdy nie jest dłużej wymagane przednie równoległe obciążenie powstrzymujące pręta T, tj. do chwili styku miednicy siedzenia z oparciem siedzenia. W razie konieczności zmienia się pozycję dolnej części nogi.

4.9.2. Jeżeli maszyna 3-D H nie ma tendencji do zsuwania się ku tyłowi, stosuje się następującą procedurę. Zsuwa się maszynę 3-D H ku tyłowi, stosując wsteczne równoległe obciążenie pręta T do chwili styku miednicy siedzenia z oparciem siedzenia (patrz: rysunek 2 w dodatku 1 do niniejszego załącznika).

4.10. Zastosować obciążenie 100 N ± 10 N na zespół oparcia i miednicy maszyny 3-D H na przecięciu kwadrantu kąta biodra i obudowy pręta T. Kierunek stosowanego obciążenia utrzymywany jest wzdłuż linii przechodzącej przez wspomniane przecięcie do punktu znajdującego się bezpośrednio nad obsadą pręta uda (patrz: rysunek 2 w dodatku 1 do niniejszego załącznika). Następnie ostrożnie umieszcza się z powrotem miednicę pleców na oparciu siedzenia. Pozostałą część procedury przeprowadza się z ostrożnością w celu zapobieżenia zsunięcia się do przodu maszyny 3-D H.

4.11. Zamocować prawe i lewe obciążniki pośladków oraz, naprzemiennie, osiem obciążników tułowia. Utrzymać poziom maszyny 3-D H.

4.12. Nachylić miednicę pleców do przodu, aby zwolnić nacisk na oparcie siedzenia. Kołysać maszynę 3-D H z boku na bok w obrębie 10^o kątowych (5^o na każdy bok pionowej płaszczyzny środkowej) przez 3 pełne cykle, aby wyzwolić wszelkie zakumulowane tarcie między maszyną 3-D H i siedzeniem.

Podczas czynności kołysania pręt T maszyny 3-D H może mieć tendencje do odchylania się od określonego poziomego i pionowego ustawienia. Pręt T musi być wówczas utwierdzony przez zastosowanie odpowiedniego poprzecznego obciążenia podczas ruchu kołysania. W czasie utrzymywania pręta T oraz kołysania maszyny 3-D H należy zachować ostrożność w celu zapewnienia, że nie są stosowane żadne przypadkowe zewnętrzne obciążenia w kierunku pionowym lub w przód/w tył.

Stopy maszyny 3-D H nie mogą być przytwierdzone lub przytrzymywane podczas tej czynności. Jeżeli stopy zmienią położenie, należy pozwolić im pozostać przez chwilę w tej pozycji.

Ostrożnie przyciągnąć miednicę pleców do oparcia siedzenia i sprawdzić, czy dwie poziomnice alkoholowe znajdują się w pozycji zerowej. Jeżeli nastąpiło przesunięcie stóp podczas czynności kołysania maszyny 3-D H, należy je ustawić na nowo w następujący sposób:

Naprzemiennie podnosić każdą stopę z podłogi do minimalnej koniecznej wysokości, aż nie będzie żadnego dodatkowego ruchu. Podczas tego podnoszenia stopy muszą swobodnie się obracać; nie będzie stosowane żadne obciążenie postępowe lub poprzeczne. Jeżeli każda stopa zostaje umieszczona z powrotem w pozycji dolnej, pięta ma być w styczności z konstrukcją w tym celu zaprojektowaną.

Sprawdzić, czy poprzeczna poziomnica alkoholowa znajduje się w pozycji zerowej; w razie konieczności zastosować poprzeczne obciążenie, wystarczające dla wypoziomowania miednicy siedzenia maszyny 3-D H na siedzeniu, u szczytu jej miednicy pleców.

4.13. Przytrzymać pręt T, aby zapobiec zsuwaniu się ku przodowi maszyny 3-D H na poduszce siedzenia i postępować w następujący sposób:

a) przyciągnąć miednicę pleców do oparcia siedzenia;

b) naprzemiennie przykładać i zwalniać poziome wsteczne obciążenie, nie przekraczając 25 N, w stosunku do pręta kąta pleców na wysokości w przybliżeniu środka obciążników tułowia do chwili wskazania przez kwadrant kąta biodra osiągnięcia stabilnej pozycji po zwolnieniu obciążenia. Należy zachować ostrożność w celu zapewnienia, że nie są stosowane żadne zewnętrzne obciążenia poprzeczne lub skierowane w dół na maszynę 3-D H. Jeżeli są niezbędne inne regulacje maszyny 3-D H, należy obrócić miednicę pleców do przodu, wyrównać i powtórzyć procedurę opisaną w ppkt 4.12.

4.14. Pobrać wszystkie pomiary:

4.14.1. Współrzędne punktu „H” mierzone są w odniesieniu do trójwymiarowego układu odniesienia.

4.14.2. Rzeczywisty kąt tułowia odczytywany jest przy kwadrancie kąta pleców maszyny 3-D H z sondą znajdującą się w całkowicie tylnym położeniu.

4.15. Jeżeli pożądane jest ponowne przeprowadzenie procesu instalacji maszyny 3-D H, zespół siedzenia pozostaje nieobciążony przez co najmniej 30 minut przed ponownym zainstalowaniem. Maszyna 3-D H nie powinna pozostawać pod obciążeniem na zespole siedzenia dłużej niż jest to wymagane dla przeprowadzenia badania.

4.16. Jeżeli siedzenia w tym samym rzędzie można uznać za podobne (kanapa, siedzenia jednakowe itp.), określa się tylko jeden punkt „H” oraz jeden „rzeczywisty kąt tułowia” dla każdego rzędu siedzeń w momencie, gdy opisana w dodatku 1 do niniejszego załącznika maszyna 3-D H jest sadowiona na miejscu uważanym za reprezentatywne dla rzędu. Tym miejscem jest:

4.16.1. miejsce kierowcy w przypadku przedniego rzędu;

4.16.2. siedzenie zewnętrzne w przypadku tylnego rzędu lub rzędów.

(¹) W każdym miejscu siedzącym, innym niż przednie siedzenia, gdzie nie można określić punktu „H” przy wykorzystaniu „maszyny trójwymiarowej punktu »H«” lub procedur, wskazany przez producenta punkt „R” może posłużyć jako odniesienie według uznania właściwych władz.

(²) Kąt nachylenia, różnica wysokości z mocowaniem siedzenia, tekstura powierzchni itp.

Dodatek 1

OPIS TRÓJWYMIAROWEJ MASZYNY PUNKTU „H” (*)

(MASZYNA 3-D H)

1. MIEDNICE OPARCIA I SIEDZENIA

Miednice oparcia i siedzenia zbudowane są ze wzmocnionego tworzywa sztucznego i metalu. Naśladują one tułów i uda człowieka i są mechanicznie umocowane zawiasowo w punkcie „H”. Kwadrant zamocowany jest do sondy zawiasowo w punkcie „H” w celu zmierzenia rzeczywistego kąta tułowia. Regulowany pręt ud, przyłączony do miednicy siedzenia, ustala linię środkową uda i służy jako linia podstawowa dla kwadrantu kąta biodra.

2. ELEMENTY SKŁADOWE CIAŁA I NÓG

Odcinki dolnej części nogi połączone są z zestawem miednicy siedzenia za pomocą pręta T łączącego kolana, który jest poprzecznym przedłużeniem regulowanego pręta uda. Kwadranty włączone są w odcinki dolnej części nogi, aby zmierzyć kąty kolana. Zespoły buta i stopy są wyskalowane w celu zmierzenia kąta stopy. Dwie poziomnice alkoholowe ustalają położenie urządzenia w przestrzeni. Obciążniki elementów składowych ciała są umieszczane w odpowiednich środkach ciężkości, aby zagwarantować nacisk na siedzenie równoważny naciskowi wywieranemu przez osobę płci męskiej o masie 76 kg. Wszystkie połączenia maszyny 3-D H sprawdzone są pod kątem możliwości swobodnego poruszania się bez zauważalnego tarcia.

(*) W sprawie szczegółów dotyczących budowy maszyny 3-D H należy się zwrócić do Society of Automotive Engineers (SAE), Warrendale, Commonwealth Drive 400, Pennsylvania 15096, Stany Zjednoczone Ameryki. Maszyna odpowiada urządzeniu opisanemu w normie ISO 6549-1980.

Dodatek 2

TRÓJWYMIAROWY UKŁAD ODNIESIENIA

1. Trójwymiarowy układ odniesienia określają trzy prostopadłe płaszczyzny ustalone przez producenta pojazdu (patrz: rysunek) (*).

2. Położenie pomiarowe pojazdu ustala się poprzez usytuowanie pojazdu na powierzchni nośnej, tak aby współrzędne znaków odniesienia odpowiadały wartościom wskazanym przez producenta.

3. Współrzędne punktu „R” i punktu „H” ustala się w stosunku do znaków odniesienia określonych przez producenta pojazdu.

(*) Układ odniesienia odpowiada normie ISO 4130-1978.

Dodatek 3

DANE ODNIESIENIA DOTYCZĄCE MIEJSC SIEDZĄCYCH

1. KODOWANIE DANYCH ODNIESIENIA

Dane odniesienia wymienione są kolejno dla każdego miejsca siedzącego. Miejsca siedzące identyfikowane są kodem dwucyfrowym. Pierwsza wartość jest cyfrą arabską i określa rząd siedzeń, licząc od początku do końca pojazdu Druga wartość jest dużą literą, która określa położenie miejsca siedzącego w rzędzie, patrząc w kierunku ruchu pojazdu; wykorzystuje się następujące litery:

L = lewe

C = środkowe

R = prawe

2. OPIS POŁOŻENIA POMIAROWEGO POJAZDU

2.1. Współrzędne znaków odniesienia

X ..............................

Y ..............................

Z ..............................

3. WYKAZ DANYCH ODNIESIENIA

3.1. Miejsce siedzące: ..............................

3.1.1. Współrzędne punktu „R”

X ..............................

Y ..............................

Z ..............................

3.1.2. Konstrukcyjny kąt tułowia: ..............................

3.1.3. Specyfikacja regulacji siedzenia (*)

poziomej: ..............................

pionowej: ..............................

kątowej: ..............................

kąta tułowia: ..............................

Uwaga: Wykaz danych odniesienia dla dalszych miejsc siedzących przedstawiono według ppkt 3.2, 3.3 itd.

(*) Niepotrzebne skreślić.

ZAŁĄCZNIK 4

PROCEDURA BADANIA ZDERZENIOWEGO

1. INSTALACJE

1.1. Teren do badań

Teren do badań musi być wystarczająco duży, aby pomieścić układ napędowy ruchomej bariery podlegającej odkształceniu i umożliwić, po uderzeniu, przemieszczenie uderzonego pojazdu oraz instalację wyposażenia badawczego. Blok, w którym zachodzi uderzenie pojazdu i przemieszczenie, musi być poziomy, płaski i pozbawiony zanieczyszczeń oraz reprezentatywny dla zwykłej, suchej, pozbawionej zanieczyszczeń powierzchni drogi.

2. WARUNKI BADANIA

2.1. Pojazd podlegający badaniu musi znajdować się w pozycji stojącej.

2.2. Ruchoma bariera podlegająca odkształceniu musi posiadać charakterystykę określoną w załączniku 5 do niniejszego regulaminu. Wymagania dotyczące sprawdzania są podane w dodatku do załączniku 5. Ruchoma bariera podlegająca odkształceniu musi być wyposażona w odpowiednie urządzenie zabezpieczające przed wystąpieniem ponownego uderzenia w pojazd poddany uprzednio uderzeniu.

2.3. Tor ruchu środkowej pionowej płaszczyzny wzdłużnej ruchomej bariery podlegającej odkształceniu musi być prostopadły do środkowej pionowej płaszczyzny wzdłużnej uderzonego pojazdu.

2.4. Środkowa pionowa płaszczyzna wzdłużna ruchomej bariery podlegającej odkształceniu musi być styczna na odcinku ± 25 mm z poprzeczną pionową płaszczyzną przebiegającą przez punkt „R” przedniego siedzenia sąsiadującego z poddawanym uderzeniu bokiem badanego pojazdu. Środkowa płaszczyzna pozioma, ograniczona zewnętrznymi bocznymi płaszczyznami pionowymi czoła, musi w momencie uderzenia znajdować się w obrębie dwóch płaszczyzn określonych przed wykonaniem badania i być położona 25 mm powyżej i poniżej poprzednio określonej płaszczyzny.

2.5. Oprzyrządowanie musi być zgodne z normą ISO 6487:1987, jeżeli w niniejszym regulaminie nie określono inaczej.

2.6. Ustabilizowana temperatura zastosowanego w badaniu manekina musi w momencie uderzenia wynosić 22 ± 4 ^oC.

3. PRĘDKOŚĆ PODCZAS BADANIA

Prędkość ruchomej bariery podlegającej odkształceniu w chwili uderzenia musi wynosić 50 ± 1 km/h. Prędkość należy ustabilizować co najmniej 0,5 m przed uderzeniem. Dokładność pomiaru: 1 %. Jednakże jeżeli badanie zostało wykonane przy wyższej prędkości uderzenia, a pojazd spełnił wymagania, badanie uznaje się za zadowalające.

4. STAN POJAZDU

4.1. Specyfikacja ogólna

Badany pojazd musi być reprezentatywny dla produkcji seryjnej, zawierać zwykle instalowane wyposażenie i być w normalnym stanie gotowości do jazdy. Niektóre części można pominąć lub zastąpić równoważnymi masami, jeżeli to pominięcie lub zastąpienie w oczywisty sposób nie wpływa na wyniki badania.

4.2. Specyfikacja wyposażenia pojazdu

Badany pojazd musi posiadać wszystkie nieobowiązkowe układy lub wyposażenie, które mogłyby wpływać na wyniki badania.

4.3. Masa pojazdu

4.3.1. Pojazd poddawany badaniu musi posiadać masę odniesienia zdefiniowaną w ppkt 2.10 niniejszego regulaminu. Masa pojazdu jest regulowana w granicach ± 1 % masy odniesienia.

4.3.2. Zbiornik paliwa musi być wypełniony wodą do masy równej 90 % masy obciążenia paliwem, określonej przez producenta.

4.3.3. Wszystkie pozostałe układy (hamulce, chłodzenie itp.) mogą być puste; w tym przypadku masa cieczy musi zostać odliczona.

4.3.4. Jeżeli masa aparatury pomiarowej znajdującej się w pojeździe przekracza dopuszczalną masę 25 kg, można ją odliczyć poprzez ograniczenia, które nie wpływają zasadniczo na wyniki pomiarów.

4.3.5. Masa aparatury pomiarowej nie może zmieniać nacisku odniesienia żadnej osi o więcej niż 5 %, przy czym żadna zmiana nie przekracza 20 kg.

5. PRZYGOTOWANIE POJAZDU

5.1. Okna boczne muszą być zamknięte co najmniej po stronie poddawanej uderzeniu.

5.2. Drzwi muszą być zamknięte, ale nie zablokowane.

5.3. Przekładnia skrzyni biegów musi być w położeniu neutralnym oraz musi być wyłączony hamulec postojowy.

5.4. Regulacja komfortu siedzeń, jeżeli występuje, musi być ustawiona w położeniu wskazanym przez producenta pojazdu.

5.5. Siedzenie, na którym umieszczony jest manekin i jego elementy, jeżeli jest regulowane, musi być ustawione w następujący sposób:

5.5.1. Urządzenie regulacji wzdłużnej jest ustawione, z włączonym urządzeniem blokującym, w położeniu najbardziej zbliżonym do środkowego między położeniem najbardziej wysuniętym do przodu i najbardziej wysuniętym do tyłu; jeżeli położenie to znajduje się między dwoma wycięciami, wykorzystane jest wycięcie najdalej wysunięte do tyłu.

5.5.2. Urządzenie przytrzymujące głowę jest wyregulowane tak, że jego szczytowa powierzchnia jest na poziomie środka ciężkości głowy manekina; jeżeli jest to niemożliwe, urządzenie przytrzymujące głowę musi znajdować się w najwyższym położeniu.

5.5.3. Jeżeli producent nie określił inaczej, oparcie siedzenia musi być ustawione tak, że linia odniesienia tułowia trójwymiarowej maszyny punktu „H” jest ustawiona pod kątem 25^o ± 1^o do tyłu.

5.5.4. Wszystkie inne regulacje siedzeń muszą znajdować się w punkcie środkowym możliwego przesuwu, jednakże regulacja wysokości musi znajdować się w położeniu odpowiadającym stałemu siedzeniu, jeżeli typ pojazdu jest dostępny z regulowanymi i stałymi siedzeniami. Jeżeli nie występują położenia blokady w odpowiednich środkowych punktach przesuwu, wykorzystuje się położenia bezpośrednie w kierunku do tyłu, do dołu lub na zewnątrz od punktów środkowych. W odniesieniu do regulacji obrotu (odchylenia) określenie „w kierunku do tyłu” oznacza kierunek regulacji, który przesuwa głowę manekina do tyłu. Jeżeli manekin wykracza poza zwykły rozmiar pasażera, np. głowa wchodzi w okładzinę dachu, wówczas musi być zapewniony 10 mm prześwit, przy zastosowaniu: regulacji dodatkowej kąta oparcia siedzenia lub następnie regulacji do przodu-do tyłu.

5.6. Jeżeli producent nie określił inaczej, pozostałe siedzenia przednie, jeżeli możliwe, muszą zostać wyregulowane do tego samego położenia, co siedzenie mieszczące manekina.

5.7. Jeżeli położenie koła kierownicy jest regulowane, wszelkie regulacje winny być ustawione w ich położeniach środkowych.

5.8. Opony muszą być napompowane do ciśnienia określonego przez producenta pojazdu.

5.9. Badany pojazd musi być ustawiony poziomo w stosunku do swej osi toczenia i utrzymany w tym położeniu przy pomocy wsporników do chwili, aż manekin użyty do badania zderzenia bocznego znajdzie się na swoim miejscu oraz do chwili zakończenia prac przygotowawczych.

5.10. Pojazd musi znajdować się w swoim zwykłym położeniu odpowiadającym warunkom ustalonym w ppkt 4.3 powyżej. Pojazdy z zawieszeniem umożliwiającym regulację ich prześwitu należy badać w zwykłych warunkach użytkowania z prędkością 50 km/h, jak zostało określone przez producenta pojazdu. Zapewniają to dodatkowe wsporniki, jeżeli konieczne, jednakże wsporniki te nie mogą mieć wpływu na zachowanie wypadkowe badanego pojazdu podczas uderzenia.

6. MANEKIN UŻYWANY DO BADANIA ZDERZENIA BOCZNEGO I JEGO INSTALACJA

6.1. Manekin używany do badania zderzenia bocznego musi spełniać wymagania specyfikacji podanych w załączniku 6 i zostać zainstalowany na przednim siedzeniu po stronie uderzenia, zgodnie z procedurą podaną w załączniku 7 do niniejszego regulaminu.

6.2. Należy użyć pasów bezpieczeństwa i innych urządzeń przytrzymujących wymaganych w danym pojeździe. Pasy mają być homologowanego typu, zgodnego z regulaminem nr 16 lub z innymi wymaganiami równoważnymi i należy je zamontować w punktach mocowania zgodnych z regulaminem nr 16 lub z innymi wymaganiami równoważnymi.

6.3. Pasy bezpieczeństwa lub urządzenia przytrzymujące należy wyregulować, aby pasowały do manekina, zgodnie z instrukcjami producenta. Jeżeli nie ma instrukcji producenta, regulacja wysokości, jeżeli jest zainstalowana, musi być ustawiona w położeniu środkowym. Jeżeli położenie to jest niedostępne, wykorzystane zostaje położenie bezpośrednio poniżej.

7. POMIARY WYKONYWANE NA MANEKINIE UŻYWANYM DO BADANIA ZDERZENIA BOCZNEGO

7.1. Zapisywane są następujące odczyty urządzeń pomiarowych:

7.1.1. Pomiary w odniesieniu do głowy manekina

Wynikowe przyspieszenie trójosiowe odnoszące się do środka ciężkości głowy. Oprzyrządowanie kanału głowy musi być zgodne z normą ISO 6487:1987

Klasa częstotliwości kanału (CFC): 1 000 Hz, a

CAC: 150 g

7.1.2. Pomiary w odniesieniu do klatki piersiowej manekina

Kanały ugięcia trzech żeber klatki piersiowej muszą być zgodne z normą ISO 6487:1987

CFC: 1 000 Hz, a

CAC: 60 mm

7.1.3. Pomiary w odniesieniu do miednicy manekina

Kanał siły działającej na miednicę musi być zgodny z normą ISO 6487:1987

Klasa częstotliwości kanału (CFC): 1 000 Hz

CAC: 15 kN

7.1.4. Pomiary w odniesieniu do brzucha manekina

Kanały siły działającej na brzuch muszą być zgodne z normą ISO 6487:1987

Klasa częstotliwości kanału (CFC): 1 000 Hz

CAC: 5 kN

Dodatek 1

OKREŚLANIE KRYTERIÓW ZACHOWANIA

Wymagane wyniki badań są wyszczególnione w ppkt 5.2 niniejszego regulaminu.

1. KRYTERIUM ZACHOWANIA SIĘ GŁOWY (HCP)

Gdy występuje kontakt głowy, to kryterium zachowania się jest obliczane dla całkowitego okresu między pierwszym kontaktem a ostatnim momentem kontaktu końcowego.

Kryterium zachowania się głowy stanowi maksymalną wartość wyrażenia:

gdzie a jest przyspieszeniem wynikowym w środku ciężkości głowy (m/s²) podzielonym przez 9,81 zapisanym w odniesieniu do czasu i przefiltrowanym w kanale częstotliwości klasy (CFC) 1 000 Hz; t₁ i t₂ są jednym z dwóch czasów między pierwszym kontaktem a ostatnim momentem kontaktu końcowego.

2. KRYTERIUM ZACHOWANIA SIĘ KLATKI PIERSIOWEJ

2.1. Ugięcie klatki piersiowej: szczytowe ugięcie klatki piersiowej jest maksymalną wartością ugięcia na poziomie każdego żebra według określenia przy pomocy przetwornika przemieszczenia klatki piersiowej, przefiltrowaną w kanale częstotliwości klasy (CFC) 180 Hz.

2.2. Kryterium lepkości: szczytową reakcją wiskozową jest maksymalna wartość VC na każdym z żeber, która jest obliczana z chwilowego efektu względnego ściśnięcia klatki piersiowej w stosunku do połowy klatki piersiowej i prędkości ściskania wynikającej ze zróżnicowania ściskania, przefiltrowaną w kanale częstotliwości klasy (CFC) 180 Hz. Do celu niniejszej kalkulacji normatywną szerokością połowy żebra klatki piersiowej jest 140 mm.

gdzie D = ugięcie żebra (w mm)

Stosowany algorytm wyliczenia jest określony w załączniku 4, dodatek 2.

3. KRYTERIUM OCHRONY BRZUSZNEJ

Szczytową siłą działająca na brzuch jest maksymalna wartość sumy trzech sił zmierzonych przy pomocy przetwornika zamontowanego 39 mm poniżej powierzchni po stronie uderzenia, CFC 600 Hz.

4. KRYTERIUM ZACHOWANIA SIĘ MIEDNICY

Szczytową siłą działającą na spojenie łonowe (PSPF) jest maksymalna siła zmierzona przy pomocy ogniwa obciążnikowego na spojeniu łonowym miednicy, przefiltrowana w kanale częstotliwości klasy 600 Hz.

Dodatek 2

PROCEDURA OBLICZENIA KRYTERIUM LEPKOŚCI (VC) DLA MANEKINA EUROSID 1

Kryterium lepkości, VC, oblicza się jako chwilowy efekt ściskania i prędkości ugięcia mostka. Oba wynikają z pomiaru ugięcia żebra. Reakcja ugięcia żebra jest filtrowana jednokrotnie w kanale częstotliwości klasy 180. Ściskanie w czasie (t) oblicza się z tych przefiltrowanych sygnałów wyrażonych jako stosunek połowy szerokości klatki piersiowej EUROSID 1, zmierzonej na metalowych żebrach (0,14 m):

Prędkość ugięcia mostka w czasie (t) oblicza się z przefiltrowanego ugięcia jako:

gdzie D_(t) jest ugięciem w czasie (t) w metrach, a ∂t jest odstępem czasu w sekundach między pomiarami ugięcia. Maksymalna wartość ∂t wynosi 1,25 × 10^-4 sekundy.

Procedura obliczenia jest pokazana graficznie poniżej:

ZAŁĄCZNIK 5

ZAŁĄCZNIK 6

ZAŁĄCZNIK 7

INSTALACJA MANEKINA UŻYWANEGO DO BADANIA ZDERZENIA BOCZNEGO

1. DANE OGÓLNE

1.1. Manekin używany do badania zderzenia bocznego opisany w załączniku 6 do niniejszego regulaminu stosowany jest zgodnie z następującą procedurą instalowania.

2. INSTALOWANIE

2.1. Wyregulować stawy kolana i kostki tak, aby dokładnie podpierały one dolną część nogi, kiedy jest ona wyprostowana poziomo (regulacja 1-2 g).

2.2. Sprawdzić, czy manekin jest dostosowany do pożądanego kierunku uderzenia.

2.3. Ubrać manekina w dopasowane opinające spodenki do pół łydki, można także ubrać go w dopasowaną opinającą koszulę bawełnianą z krótkim rękawkiem.

2.4. Każda stopa jest wyposażona w but.

2.5. Umieścić manekina na przednim zewnętrznym siedzeniu po stronie uderzenia, jak opisano w specyfikacji procedury badania zderzenia bocznego.

2.6. Płaszczyzna symetrii manekina musi stykać się ze środkową płaszczyzną pionową wymienionego miejsca siedzącego.

2.7. Miednica manekina musi być umieszczona tak, że linia boczna przechodząca przez punkty „H” manekina jest prostopadła do wzdłużnej linii środkowej siedzenia. Linia przechodząca przez punkty „H” manekina musi być pozioma z maksymalnym odchyleniem ± 2 stopni (¹).

Właściwą pozycję manekina można sprawdzić w odniesieniu do punktu „H” manekina punktu „H”, wykorzystując otwory M3 w płytach tylnych punktu „H” po każdej ze stron miednicy ES-2. Otwory M3 oznaczone są jako „Hm”. Pozycja „Hm” powinna znajdować się w okręgu o promieniu 10 mm dookoła punktu „H” manekina punktu „H”.

2.8. Górna część tułowia musi być zgięta do przodu, a następnie ułożona do tyłu ściśle w stosunku do oparcia siedzenia (patrz: przypis 1). Barki manekina muszą być ustawione całkowicie do tyłu.

2.9. Niezależnie od miejsca siedzenia manekina, kąt między głównym ramieniem i linią odniesienia ramienia tułowia ma z każdej strony wynosić 40o ± 5o. Linia odniesienia ramienia tułowia jest określona jako przekrój poprzeczny płaszczyzny stycznej do przedniej powierzchni żeber i pionowej płaszczyzny wzdłużnej manekina obejmującej ramię.

2.10. W odniesieniu do miejsca siedzenia kierowcy, bez wywoływania ruchu miednicy lub tułowia, umieścić prawą stopę manekina na niewciśniętym pedale przyspieszenia, z piętą spoczywającą możliwie najdalej do tyłu na płycie podłogowej. Ustawić lewą stopę prostopadle do dolnej części nogi, z piętą spoczywającą na płycie podłogowej w tej samej linii bocznej co pięta prawa. Ustawić kolana manekina tak, aby ich powierzchnie zewnętrzne znajdowały się 150 ± 10 mm od płaszczyzny symetrii manekina. Jeżeli pozwalają na to powyższe ograniczenia, umieścić udo manekina w styczności z poduszką siedzenia.

2.11. W odniesieniu do innych miejsc siedzących, bez wywoływania ruchu miednicy lub tułowia, umieścić pięty manekina możliwie jak najbardziej do przodu na płycie podłogowej, bez ściskania poduszki siedzenia więcej niż ściśnięcie spowodowane masą nogi. Ustawić kolana manekina tak, aby ich powierzchnie zewnętrzne znajdowały się 150 ± 10 mm od płaszczyzny symetrii manekina.

(¹) Manekin może posiadać czujniki przechyłu w klatce piersiowej i miednicy. Przyrządy te mogą ułatwić uzyskanie pożądanej pozycji.

ZAŁĄCZNIK 8

BADANIE CZĘŚCIOWE

1. CEL

Celem tych badań jest zweryfikowanie, czy zmodyfikowany pojazd przedstawia taką samą (lub lepszą) charakterystykę pochłaniania energii jak pojazd, który uzyskał homologację typu na mocy niniejszego regulaminu.

2. PROCEDURY I INSTALACJE

2.1. Badanie wzorcowe

2.1.1. Stosując pierwotny materiał wypełniający, badany podczas homologacji typu pojazdu, zamontowany w nowej bocznej strukturze pojazdu podlegającego homologacji, przeprowadzone zostają dwa badania dynamiczne z zastosowaniem dwóch różnych urządzeń uderzających (rysunek 1).

2.1.1.1. Urządzenie uderzające modelu głowy, określone w ppkt 3.1.1, musi trafić z prędkością 24,1 km/h w obszar uderzony głową EUROSID podczas homologacji pojazdu. Wyniki badania są zapisywane. Należy obliczyć HPC. Jednakże badanie to nie jest przeprowadzane, jeżeli podczas badania opisanego w załączniku 4 niniejszego regulaminu:

nie wystąpił kontakt z głową, lub

głowa zetknęła się jedynie z szybą okna, pod warunkiem że szyba okna nie jest szybą laminowaną.

2.1.1.2. Urządzenie uderzające bloku tułowia, określone w ppkt 3.2.1, musi trafić z prędkością 24,1 km/h w obszar boczny uderzony barkiem, ramieniem i klatką piersiową EUROSID podczas homologacji typu pojazdu. Wyniki badania są zapisywane i należy obliczyć HPC.

2.2. Badanie homologacji

2.2.1. Przy użyciu nowych materiałów wypełniających, siedzenia itp., przedstawionych w celu rozszerzenia homologacji, zamontowanych w nowej strukturze bocznej pojazdu, zostają powtórzone badania wymienione w ppkt 2.1.1.1 i 2.1.1.2 oraz zostają zapisane nowe wyniki i obliczone ich HPC.

2.2.1.1. Jeżeli HPC obliczone z wyników obu badań homologacyjnych są niższe niż HPC otrzymane podczas badań odniesienia (przeprowadzonych z zastosowaniem oryginalnych materiałów wypełniających lub siedzeń), rozszerzenie zostaje udzielone.

2.2.1.2. Jeżeli nowe HPC są wyższe niż HPC otrzymane podczas badania odniesienia, przeprowadzone zostają nowe pełne badania (z zastosowaniem proponowanych wypełniaczy/siedzeń/itp.).

3. WYPOSAŻENIE BADAWCZE

3.1. Urządzenie uderzające modelu głowy (rysunek 2)

3.1.1. Przyrząd ten składa się z całkowicie prowadzonego, liniowego, sztywnego urządzenia uderzającego o masie 6,8 kg. Ma ono półkulistą powierzchnię uderzającą o średnicy 165 mm.

3.1.2. Model głowy musi być wyposażony w dwa przyspieszeniomierze i urządzenie do pomiaru prędkości, wszystkie będące w stanie dokonywać pomiaru wartości w kierunku uderzenia.

3.2. Urządzenie uderzające bloku tułowia (rysunek 3)

3.2.1. Ten przyrząd składa się z całkowicie prowadzonego, liniowego, sztywnego urządzenia uderzającego o masie 30 kg. Jego wymiary i przekrój poprzeczny są pokazane na rysunku 3.

3.2.2. Blok tułowia musi być wyposażony w dwa przyspieszeniomierze i urządzenie do pomiaru prędkości, wszystkie będące w stanie dokonywać pomiaru w kierunku uderzenia.