CZŁONKOWIE,

Postanawiając ustanowić podstawę do podjęcia procesu reform w handlu rolnym zgodnie z celami negocjacji przewidzianymi Deklaracją z Punta del Este;

Pomni, że długofalowym celem zapisanym w postanowieniach Przeglądu Średniookresowego Rundy Urugwajskiej "jest ustanowienie rzetelnego i opartego na prawach rynku systemu handlu rolnego i że proces reform powinien zostać podjęty poprzez negocjacje zobowiązań dotyczących protekcji i wsparcia oraz ustanowienia wzmocnionych i skuteczniejszych reguł i dyscyplin GATT";

Pomni również, że "wspomnianym wyżej celem długofalowym jest osiągnięcie istotnej i stopniowej redukcji protekcji i wsparcia w sektorze rolnym, realizowanej w uzgodnionym okresie czasu i prowadzącej do złagodzenia restrykcji oraz zakłóceń na światowych rynkach rolnych i zapobiegania takim zjawiskom";

Zdecydowani doprowadzić do przyjęcia wiążących zobowiązań dotyczących każdej z następujących dziedzin: dostępu do rynku, środków wsparcia krajowego, konkurencji eksportowej, oraz osiągnąć porozumienie w sprawach kontroli sanitarnej i fitosanitarnej;

Uzgadniając, że przy wprowadzaniu w życie zobowiązań w sprawie dostępu do rynku, Członkowie-kraje rozwinięte w pełni uwzględnią szczególne potrzeby i warunki Członków-krajów rozwijających się poprzez doprowadzenie do znaczniejszej poprawy możliwości i warunków dostępu do rynku dla produktów rolnych mających szczególne znaczenie dla tych Członków, włączając w to najpełniejszą liberalizację handlu tropikalnymi produktami rolnymi, jak uzgodniono w Przeglądzie Średniookresowym, oraz dla produktów szczególnie ważnych dla dywersyfikacji produkcji w kierunku zarzucania nielegalnych upraw roślin narkotycznych;

Biorąc pod uwagę, że zobowiązania w ramach programu reform powinny być rozłożone między Członków w sposób sprawiedliwy i z uwzględnieniem aspektów pozahandlowych, w tym bezpieczeństwa żywnościowego i ochrony środowiska; uwzględniając uzgodnienie, według którego specjalne i wyróżniające traktowanie krajów rozwijających się jest integralnym elementem negocjacji; a także biorąc pod uwagę możliwe negatywne skutki, jakie realizacja programu reform może przynieść krajom najmniej rozwiniętym i krajom rozwijającym się, będącym importerami netto żywności;

NINIEJSZYM UZGADNIAJĄ, CO NASTĘPUJE:

CZĘŚĆ I

Artykuł 1

Definicje pojęć

W niniejszym Porozumieniu, jeżeli z kontekstu nie wynika inaczej:

(a) "Zagregowany Wskaźnik Wsparcia" (Aggregate Measurement of Support) i jego skrót "AMS" oznaczają poziom wsparcia w okresie rocznym, wyrażonego w kategoriach pieniężnych, udzielonego produktowi rolnemu i świadczonego na rzecz producentów podstawowych produktów rolnych, albo też wsparcie nie związane z konkretnym towarem, świadczone na rzecz ogółu producentów rolnych, inne niż wsparcie udzielone w ramach programów kwalifikujących się do wyłączenia z zobowiązań redukcyjnych zgodnie z Załącznikiem 2 do niniejszego Porozumienia, a które:

(i) w odniesieniu do wsparcia udzielonego w okresie bazowym jest wyszczególnione w tabelach pomocniczych do Części IV listy koncesyjnej Członka; oraz

(ii) w odniesieniu do wsparcia udzielonego w jakimkolwiek roku okresu realizacyjnego i po tym okresie, jest liczone zgodnie z postanowieniami Załącznika 3 do niniejszego Porozumienia i przy uwzględnieniu zawartych tam danych oraz wskazówek metodologicznych stosowanych w tablicach pomocniczych do Części IV listy koncesyjnej Członka;

(b) "podstawowy produkt rolny" oznacza, w odniesieniu do zobowiązań w sprawie wsparcia krajowego, produkt w stanie możliwie najbliższym temu, w jakim występuje on przy pierwszej sprzedaży, zgodnie ze wskazaniem w liście koncesyjnej Członka i w odpowiednich danych wyjaśniających;

(c) "nakłady budżetowe" lub "nakłady" obejmują również nieściągnięte dochody;

(d) "Ekwiwalentny Wskaźnik Wsparcia" (Equivalent Measurement of Support) oznacza poziom wsparcia w okresie rocznym, wyrażonego w jednostkach pieniężnych, świadczonego na rzecz producentów podstawowych produktów rolnych w jednej lub kilku formach, którego liczenie zgodnie z metodologią AMS byłoby niepraktyczne, innego niż wsparcie udzielane w ramach programów kwalifikujących się do wyłączenia z zobowiązań redukcyjnych zgodnie z Załącznikiem 2 do niniejszego Porozumienia, a które:

(i) w odniesieniu do wsparcia udzielanego w okresie bazowym jest wyszczególnione w odpowiednich tablicach pomocniczych do Części IV listy koncesyjnej Członka; oraz

(ii) w odniesieniu do wsparcia udzielonego w jakimkolwiek roku okresu realizacyjnego i po tym okresie, jest liczone zgodnie z postanowieniami Załącznika 4 do niniejszego Porozumienia przy uwzględnieniu zawartych tam danych oraz wskazówek metodologicznych stosowanych w tablicach pomocniczych do Części IV listy koncesyjnej Członka;

(e) "subsydia eksportowe" oznaczają subsydia uwarunkowane działalnością eksportową, łącznie z subsydiami wymienionymi w Artykule 9 niniejszego Porozumienia;

(f) "okres realizacyjny" oznacza sześcioletni okres rozpoczynający się w roku 1995 z zastrzeżeniem, że dla celów Artykułu 13 oznacza on okres dziewięcioletni rozpoczynający się w roku 1995;

(g) "koncesje dotyczące dostępu do rynku" obejmują wszystkie zobowiązania odnoszące się do dostępu do rynku, podjęte zgodnie z niniejszym Porozumieniem;

(h) "Łączny Zagregowany Wskaźnik Wsparcia" (Total Aggregate Measurement of Support) i jego skrót "Łączny AMS" oznaczają sumę całego wsparcia krajowego, świadczonego na rzecz producentów rolnych, liczonego jako suma wszystkich zagregowanych wskaźników wsparcia dla podstawowych produktów rolnych, wszystkich zagregowanych wskaźników wsparcia nie związanych z określonymi towarami oraz wszystkich ekwiwalentnych wskaźników wsparcia produktów rolnych, a które:

(i) w odniesieniu do wsparcia świadczonego w okresie bazowym (t.zn. "Łącznego Bazowego AMS") i maksymalnego wsparcia dopuszczalnego w jakimkolwiek roku okresu realizacyjnego lub po tym okresie (t.zn. "Rocznego i Ostatecznego Poziomu Związanych Zobowiązań") jest wyszczególnione w części IV listy koncesyjnej Członka; oraz

(ii) w odniesieniu do poziomu wsparcia faktycznie udzielonego w którymkolwiek roku okresu realizacyjnego i w latach następnych (t.zn. "Bieżącego Łącznego AMS"), jest liczone zgodnie z postanowieniami niniejszego Porozumienia, w tym Artykułu 6, przy uwzględnieniu zawartych tam danych oraz wskazówek metodologicznych stosowanych w tablicach pomocniczych do części IV listy koncesyjnej Członka;

(i) "rok" w punkcie (f) powyżej oraz w odniesieniu do szczegółowych zobowiązań Członka oznacza rok kalendarzowy, finansowy lub obrachunkowy wskazany w liście koncesyjnej dotyczącej tego Członka.

Artykuł 2

Zakres towarowy

Niniejsze Porozumienie dotyczy produktów wymienionych w Załączniku 1 do tego Porozumienia, zwanych dalej produktami rolnymi.

CZĘŚĆ II

Artykuł 3

Inkorporacja koncesji i zobowiązań

1. Zobowiązania dotyczące wsparcia krajowego i subsydiów eksportowych zawarte w Części IV listy koncesyjnej każdego Członka stanowią zobowiązania ograniczające subwencjonowanie i stają się niniejszym integralną częścią GATT 1994.

2. Z zastrzeżeniem postanowień Artykułu 6, Członek nie będzie udzielał wsparcia producentom krajowym ponad poziom zobowiązań wyszczególnionych w Sekcji I Części IV jego listy koncesyjnej.

3. Z zastrzeżeniem postanowień ust. 2(b) i 4 Artykułu 9, Członek nie będzie udzielał subsydiów eksportowych wymienionych w ust. 1 Artykułu 9 w odniesieniu do produktów rolnych lub grup produktów wyszczególnionych w Sekcji II Części IV jego listy koncesyjnej, w wysokości przekraczającej wskazane tam poziomy zobowiązań dotyczących nakładów budżetowych i wolumenu eksportu oraz nie będzie udzielał subsydiów na rzecz produktów rolnych nie wymienionych w tej sekcji jego listy koncesyjnej.

CZĘŚĆ III

Artykuł 4

Dostęp do rynku

1. Koncesje dotyczące dostępu do rynku zawarte w listach koncesyjnych odnoszą się do związania i obniżki stawek celnych, jak również do innych wskazanych tam zobowiązań dotyczących dostępu do rynku.

2. Członkowie nie będą utrzymywać, wprowadzać ani przywracać żadnych środków, objętych wymogiem przekształcenia w zwyczajne opłaty celne(¹) z zastrzeżeniem odrębnych postanowień Artykułu 5 i Załącznika 5.

Artykuł 5

Specjalne środki ochronne

1. Niezależnie od postanowień ust. 1(b) Artykułu II GATT 1994, każdy Członek może zastosować postanowienia ust. 4 i 5 jak poniżej w związku z przywozem produktu rolnego w odniesieniu do którego środki wspomniane w ust. 2 Artykułu 4 niniejszego Porozumienia zostały przekształcone w zwykłe opłaty celne, a który to produkt jest oznaczony w jego liście koncesyjnej symbolem "SSG" jako przedmiot koncesji, w odniesieniu do której można zastosować postanowienia niniejszego Artykułu, jeżeli:

(a) wolumen przywozu takiego produktu wprowadzanego do obszaru celnego Członka udzielającego danej koncesji przekroczy w jakimkolwiek roku wielkość progową odnoszącą się do istniejących możliwości dostępu do rynku w myśl ust. 4, lub też, lecz nie równocześnie

(b) cena po której przywóz tego towaru jest wprowadzany do obszaru celnego Członka udzielającego koncesji, liczona jako cena importowa c.i.f. dotycząca danej dostawy i wyrażona w walucie krajowej, jest niższa od wielkości progowej równej średniej cenie referencyjnej(²) rozpatrywanego produktu z lat 1986 do 1988.

2. Przywóz w ramach zobowiązań dotyczących bieżącego i minimalnego dostępu do rynku, podjętych jako część koncesji wskazanych w ust. 1 powyżej, będzie uwzględniany przy ustalaniu wolumenu przywozu wymaganego do zastosowania postanowień zawartych w ust. 1(a) oraz w ust. 4, jednakże do przywozu w ramach takich zobowiązań nie mają zastosowania dodatkowe opłaty celne nałożone zgodnie z ust. 1(a) i ust. 4, lub ust. 1(b) i ust. 5 jak niżej.

3. Wszelkie dostawy danego produktu znajdujące się w drodze na podstawie kontraktu zawartego przed nałożeniem dodatkowego cła zgodnego z ust. 1(a) i ust. 4 zostaną zwolnione z takiego dodatkowego cła z tym, że mogą być zaliczone w następnym roku na poczet wielkości przywozu danego produktu wymaganych do zastosowania postanowień ust. 1(a) w tymże roku.

4. Wszelkie dodatkowe cło nałożone zgodnie z powyższym ust. 1(a) będzie utrzymywane w mocy tylko do końca roku, w którym zostało nałożone i może być nakładane tylko w wysokości nie przekraczającej jednej trzeciej poziomu zwykłej opłaty celnej stosowanej w roku, w którym podjęto takie działanie.

Wielkość progowa będzie ustalana na podstawie następującego schematu opartego na możliwościach dostępu do rynku, rozumianego jako procentowy udział konsumpcji krajowej(³) podczas trzech poprzednich lat, dla których dostępne są dane:

(a) jeżeli taki dostęp liczony dla produktu wynosi 10 procent lub mniej, bazowa wielkość progowa będzie równa 125 procentom;

(b) jeżeli taki dostęp liczony dla produktu jest większy niż 10 procent, lecz nie większy niż 30 procent, bazowa wielkość progowa będzie równa 110 procentom;

(c) jeżeli taki dostęp liczony dla produktu jest większy niż 30 procent, bazowa wielkość progowa będzie równa 105 procentom.

We wszystkich przypadkach dodatkowe cło może być nałożone w każdym roku, w którym bezwzględny wolumen przywozu danego towaru wprowadzanego do obszaru celnego Członka udzielającego koncesji przekracza sumę wielkości (x) wynikającej z przemnożenia powyższej, bazowej wielkości progowej przez średnią wielkość fizyczną przywozu podczas trzech poprzednich lat, dla których dostępne są dane, oraz wielkości (y) oznaczającej bezwzględną zmianę wolumenu konsumpcji krajowej danego towaru w ostatnim roku, dla którego dostępne są dane, w stosunku do roku poprzedniego, z zastrzeżeniem, że wielkość progowa nie będzie niższa niż 105 procent średniej wielkości fizycznej przywozu w (x) jak wyżej.

5. Dodatkowe cło nakładane stosownie do ust. 1(b) będzie ustalane zgodnie z następującym schematem:

(a) jeżeli różnica między ceną importową c.i.f. dostawy wyrażoną w walucie krajowej (dalej zwana "ceną importową"), a ceną progową w rozumieniu tego ustępu wynosi 10 lub mniej procent ceny progowej, dodatkowa opłata celna nie będzie nakładana;

(b) jeżeli różnica między ceną importową a ceną progową (zwana dalej "różnicą") jest większa niż 10 procent lecz nie większa niż 40 procent ceny progowej, dodatkowa opłata celna wyniesie 30 procent kwoty, o którą taka różnica przewyższa 10 procent;

(c) jeżeli różnica jest większa niż 40 procent, lecz nie większa niż 60 procent ceny progowej, dodatkowa opłata celna wyniesie 50 procent kwoty, o którą taka różnica przewyższa 40 procent, plus dodatkowa opłata celna dopuszczona zgodnie z punktem (b);

(d) jeżeli różnica jest większa niż 60 procent lecz nie większa niż 75 procent, dodatkowa opłata celna wyniesie 70 procent kwoty, o którą taka różnica przewyższa 60 procent ceny progowej, plus dodatkowe opłaty celne dopuszczone zgodnie z punktami (b) i (c);

(e) jeżeli różnica jest większa niż 75 procent ceny progowej, dodatkowa opłata celna wyniesie 90 procent kwoty o którą taka różnica przewyższa 75 procent plus dodatkowe opłaty celne dopuszczone zgodnie z punktami (b), (c) i (d).

6. W odniesieniu do produktów łatwo psujących się i sezonowych, warunki wskazane powyżej będą stosowane w sposób uwzględniający specyficzne cechy takich produktów. W szczególności, dla celów wskazanych w ust. 1(a) i ust. 4 można przyjmować krótsze okresy bazowe, jak też stosować odmienne ceny referencyjne dla poszczególnych okresów o których mowa w ust. 1(b).

7. Specjalne środki ochronne będą stosowane w sposób przejrzysty. Każdy Członek podejmujący działania z tytułu powyższego ust. 1(a) przekaże pisemne powiadomienie z odpowiednimi danymi Komitetowi Rolnemu tak wcześnie, jak jest to praktycznie możliwe, lecz w każdym razie nie później niż 10 dni od daty podjęcia takich działań. W przypadkach w których zmiany wolumenu konsumpcji muszą zostać rozpisane między poszczególnymi liniami taryfowymi objętymi działaniami z ust. 4, odpowiednie dane będą zawierały informacje i wskazówki metodologiczne dotyczące sposobu uwzględnienia tych zmian. Członek podejmujący działania z tytułu ust. 4 stworzy wszystkim zainteresowanym Członkom możliwość odbycia konsultacji co do warunków realizacji takiego przedsięwzięcia. Każdy Członek podejmujący działania z tytułu powyższego ust. 1(b) przekaże pisemne powiadomienia z odpowiednimi danymi Komitetowi Rolnemu w terminie do 10 dni od daty podjęcia pierwszego z takich działań, lub też, w przypadku towarów łatwo psujących się lub sezonowych, w terminie 10 dni od pierwszego takiego działania w każdym okresie. Członkowie zobowiązują się, tak dalece, jak jest to praktycznie możliwe, nie stosować postanowień ust. 1(b), jeżeli wolumen przywozu określonych produktów ulega obniżeniu. W każdym przypadku, Członek podejmujący takie działania stworzy wszystkim zainteresowanym Członkom możliwości konsultacji co do warunków realizacji takiego działania.

8. Jeżeli podejmowane są środki zgodne z powyższymi ust. od 1 do 7, Członkowie zobowiązują się nie stosować, w odniesieniu do takich środków, postanowień ust. 1(a) i 3 Artykułu XIX GATT 1994 lub ust. 2 Artykułu 8 Porozumienia w sprawie stosowania środków ochronnych.

9. Postanowienia niniejszego Artykułu pozostaną w mocy na okres procesu reformy określonego w Artykule 20.

CZĘŚĆ IV

Artykuł 6

Zobowiązania dotyczące wsparcia wewnętrznego

1. Zobowiązania dotyczące zmniejszenia wsparcia wewnętrznego podjęte przez każdego Członka i zawarte w Części IV jego listy koncesyjnej będą miały zastosowanie do wszystkich jego środków wsparcia stosowanych na rzecz producentów rolnych, z wyjątkiem tych środków, które nie podlegają redukcji w rozumieniu kryteriów wyszczególnionych w niniejszym Artykule oraz w Załączniku 2 do niniejszego Porozumienia. Zobowiązania te są wyrażone w postaci Łącznych Zagregowanych Wskaźników Wsparcia oraz "Rocznych i Ostatecznych Związanych Poziomów Zobowiązań".

2. Zgodnie z Porozumieniem Przeglądu Średniookresowego, pomoc rządowa zarówno bezpośrednia, jak i pośrednia przeznaczona na rozwój rolnictwa i środowiska wiejskiego stanowi integralną część programów rozwojowych krajów rozwijających się, subsydia inwestycyjne, które są powszechnie dostępne w rolnictwie Członków-krajów rozwijających się, oraz subsydia na rzecz czynników produkcji rolnej ogólnie dostępne w tych krajach dla producentów ubogich pod względem dochodów i zasobów, będą wyłączone z zobowiązań redukcyjnych dotyczących wsparcia krajowego, które to zobowiązania w innym przypadku miałyby zastosowanie. Podobnie traktowane będzie wsparcie na rzecz producentów Członków-krajów rozwijających się, udzielane w celu zachęty do dywersyfikacji produkcji w kierunku zaniechania nielegalnych upraw narkotycznych. Wsparcie wewnętrzne spełniające kryteria niniejszego ustępu nie będzie wymagało włączenia do kalkulacji Bieżącego Łącznego AMS danego Członka.

3. Członek będzie uznawany za pozostającego w zgodności ze swymi zobowiązaniami dotyczącymi redukcji wsparcia wewnętrznego w każdym roku, w którym jego wsparcie na rzecz producentów rolnych wyrażone w kategoriach Bieżącego Łącznego AMS, nie przekracza odpowiedniego rocznego lub ostatecznego związanego poziomu zobowiązań wskazanego w Części IV listy koncesyjnej tego Członka.

4. (a) Członek nie będzie zobowiązany do włączenia do kalkulacji jego Bieżącego Łącznego AMS ani też do poddawania redukcji:

(i) wsparcia wewnętrznego dotyczącego określonych produktów, które skądinąd winno być uwzględniane w kalkulacji Bieżącego AMS dotyczącej Członka, jeżeli takie wsparcie nie przekracza 5 procent łącznej wartości produkcji podstawowego produktu rolnego uzyskiwanej przez tego Członka w danym roku; oraz

(ii) wsparcia wewnętrznego nie związanego z określonymi towarami, które skądinąd winno być uwzględnione w kalkulacji Bieżącego AMS dotyczącej Członka, jeżeli takie wsparcie nie przekracza 5 procent łącznej wartości produkcji rolnej uzyskiwanej przez tego Członka.

(b) Dla Członków-krajów rozwijających się, wskaźnik procentowy de minimis, o którym mowa w tym ustępie, będzie wynosił 10 procent.

5. (a) Płatności bezpośrednie w ramach systemów ograniczania produkcji nie będą podlegały zobowiązaniom redukcji wsparcia wewnętrznego jeżeli:

(i) takie płatności są oparte na ustalonych rozmiarach gruntów i zbiorów; lub

(ii) takie płatności są dokonywane w odniesieniu do co najwyżej 85 procent wyjściowego poziomu produkcji; lub

(iii) płatności dotyczące zwierząt hodowlanych są oparte na określonym, stałym pogłowiu.

(b) Wyłączenie płatności bezpośrednich z zobowiązań redukcyjnych spełniające powyższe kryteria będzie wyrażone w postaci wyłączeń wartości tych płatności bezpośrednich z kalkulacji Bieżącego Łącznego AMS dotyczącej Członka.

Artykuł 7

Ogólne dyscypliny dotyczące wsparcia wewnętrznego

1. Każdy Członek zapewni, by wszelkie środki wsparcia wewnętrznego udzielanego producentom rolnym, które nie są przedmiotem zobowiązań redukcyjnych, ponieważ kwalifikują się do skorzystania z kryteriów wyłożonych w Załączniku 2 do niniejszego Porozumienia, były utrzymywane zgodnie z tymi kryteriami.

2. (a) Wszelkie środki wsparcia krajowego na rzecz producentów rolnych łącznie z jakąkolwiek modyfikacją takich środków, jak również środki następnie wprowadzone, co do których nie można wykazać, iż spełniają kryteria z Załącznika 2 do niniejszego Porozumienia lub że mogą być zwolnione z redukcji ze względu na inne postanowienia niniejszego Porozumienia - będą wliczone do kalkulacji Bieżącego Łącznego AMS dotyczącej danego Członka.

(b) Jeżeli w Części IV listy koncesyjnej Członka nie uwidoczniono zobowiązania

dotyczącego Łącznego AMS, taki Członek nie będzie udzielał wsparcia

producentom rolnym ponad odpowiedni poziom de minimis określony w ust. 4

Artykułu 6.

CZĘŚĆ V

Artykuł 8

Zobowiązania dotyczące konkurencji eksportowej

Każdy Członek zobowiązuje się nie udzielać kredytów eksportowych inaczej niż zgodnie z niniejszym Porozumieniem i z zobowiązaniami wyszczególnionymi w liście koncesyjnej tego Członka.

Artykuł 9

Zobowiązania dotyczące subsydiów eksportowych

1. Następujące subsydia eksportowe podlegają zobowiązaniom redukcyjnym zgodnie z niniejszym Porozumieniem:

(a) świadczenie przez rządy i ich agendy subsydiów bezpośrednich, włączając w to świadczenia w naturze, zależnych od działalności eksportowej, a udzielanych na rzecz firm, gałęzi produkcji, producentów produktów rolnych, spółdzielni i innych stowarzyszeń takich producentów lub organizacji zbytu;

(b) sprzedaż lub przekazywanie przez rządy i ich agendy, w celu eksportu, niehandlowych zapasów produktów rolnych po cenie niższej od porównywalnej ceny pobieranej za podobny produkt od nabywców na rynku krajowym;

(c) płatności za eksport produktów rolnych finansowane w trybie decyzji rządowych, niezależnie od tego czy angażowane są tu środki publiczne, włączając w to płatności finansowane z wpływów z opłat nakładanych na dany produkt rolny lub też na produkt, z którego eksportowany towar jest wytwarzany;

(d) udzielanie subsydiów w celu obniżenia kosztów wprowadzenia na rynek eksportowanych produktów rolnych (innych niż koszty powszechnie dostępnych usług promocji eksportu i doradztwa handlowego), włączając w to koszty operacyjne, koszty podniesienia klasy produktu i innego przetwórstwa oraz koszty międzynarodowego transportu i usług frachtowych;

(e) stosowanie, na koszt lub z dyspozycji rządu, krajowych stawek transportowych lub opłat frachtowych od ładunków eksportowych, na warunkach korzystniejszych od stosowanych wobec towarów na użytek krajowy;

(f) subsydiowanie produktów rolnych zależnie od ich wykorzystania jako składnika w towarach eksportowanych;

2. (a) Z wyjątkiem postanowień punktu (b) zobowiązania dotyczące poziomu subsydiów eksportowych w każdym roku okresu realizacyjnego a wyszczególnione w liście koncesyjne Członka oznaczają, w odniesieniu do subsydiów eksportowych wymienionych w ust. 1 niniejszego Artykułu:

(i) w przypadku zobowiązań dotyczących zmniejszenia nakładów budżetowych - maksymalny poziom wydatków na takie subsydia, jakie mogą zostać przyznane lub poniesione w danym roku z przeznaczeniem na określony produkt rolny lub grupę produktów; oraz

(ii) w przypadku zobowiązań dotyczących zmniejszenia wolumenu subsydiowanego eksportu - maksymalną ilość danego produktu rolnego, lub grupy produktów, w odniesieniu do których mogą być udzielone w danym roku takie subsydia eksportowe.

(b) W każdym z lat od drugiego do piątego roku okresu realizacyjnego, Członek może udzielić subsydiów eksportowych wymienionych w ust. 1 powyżej w kwotach przekraczających w danym roku odpowiedni poziom zobowiązań rocznych w odniesieniu do produktów lub grup produktów wyszczególnionych w Części IV listy koncesyjnej tego Członka pod warunkiem, że:

(i) skumulowana kwota nakładów budżetowych na takie subsydia od początku okresu realizacyjnego do końca danego roku nie przekracza skumulowanej kwoty, jaka wynikałaby z zachowania pełnej zgodności z odpowiednimi rocznymi poziomami nakładów budżetowych zapisanymi w liście koncesyjnej tego Członka o więcej niż 3 procent wartości nakładów budżetowych z okresu bazowego;

(ii) skumulowany wolumen produktów eksportowanych przy wykorzystaniu takich subsydiów w czasie od początku okresu realizacyjnego do końca danego roku nie przekracza skumulowanych ilości, jakie wynikałyby z zachowania pełnej zgodności z odpowiednimi zobowiązaniami dotyczącymi rocznych wielkości eksportu zapisanymi w liście koncesyjnej tego Członka o więcej niż 1,75 procent ilości z okresu bazowego;

(iii) łączne, skumulowane kwoty nakładów budżetowych na takie subsydia eksportowe oraz wolumen towarów korzystających z takich subsydiów eksportowych w całym okresie realizacyjnym nie będą większe niż wynikałoby to z zachowania pełnej zgodności z odpowiednimi poziomami rocznych zobowiązań zawartymi w liście koncesyjnej tego Członka; oraz

(iv) środki budżetowe tego Członka przeznaczone na subsydia eksportowe oraz wolumen towarów korzystających z takich subsydiów na koniec okresu realizacyjnego nie będą większe niż, odpowiednio, 64 procent i 79 procent ich poziomu z okresu bazowego 1986-1990. Dla Członków-krajów rozwijających się te wskaźniki procentowe wynoszą odpowiednio 76 procent oraz 86 procent.

3. Zobowiązania dotyczące ograniczeń w poszerzeniu zakresu subsydiów eksportowych są zgodne z zapisanymi w listach koncesyjnych.

4. W okresie realizacyjnym, od Członków-krajów rozwijających się nie będzie wymagane podejmowanie zobowiązań dotyczących subsydiów eksportowych wymienionych powyżej w punktach (d) i (e) ust. 1, z zastrzeżeniem, że nie będą one stosowane w sposób powodujący obejście zobowiązań redukcyjnych.

Artykuł 10

Zapobieganie obchodzeniu zobowiązań dotyczących subsydiów eksportowych

1. Subsydia eksportowe nie wymienione w ust. 1 Artykułu 9 nie będą stosowane w taki sposób by powodować obchodzenie zobowiązań dotyczących subsydiów eksportowych lub groźbę takiego obchodzenia; również transakcje niehandlowe nie będą stosowane w celu obchodzenia takich zobowiązań.

2. Członkowie zobowiązują się działać w kierunku opracowania międzynarodowo uzgodnionych dyscyplin regulujących udzielanie kredytów eksportowych, gwarancji kredytów eksportowych oraz ubezpieczania kredytów, a także, po uzgodnieniu takich dyscyplin, udzielać kredytów eksportowych, gwarancji takich kredytów lub ubezpieczeń tylko zgodnie z nimi.

3. Każdy Członek, który twierdzi, że jakakolwiek ilość produktu eksportowanego przekraczająca zobowiązania redukcyjne nie jest subsydiowana, musi dowieść, że w stosunku do tej ilości nie zostało zastosowane subsydium eksportowe, zarówno wymienione w Artykule 9 jak i jakiekolwiek inne.

4. Członkowie będący dawcami międzynarodowej pomocy żywnościowej zapewnią, by:

(a) świadczenie międzynarodowej pomocy żywnościowej nie było bezpośrednio lub pośrednio związane z eksportem na warunkach handlowych produktów rolnych do krajów będących biorcami pomocy;

(b) międzynarodowe transakcje dotyczące pomocy żywnościowej, łącznie z pomocą bilateralną w postaci towarów sprzedawanych na rynku biorcy, były realizowane zgodnie z "Zasadami w sprawie dysponowania nadwyżkami i w sprawie zobowiązań konsultacyjnych" FAO, łącznie i zgodnie z systemem UMR (Usual Marketing Requirements); oraz

(c) taka pomoc była świadczona w możliwie największym stopniu całkowicie nieodpłatnie lub na warunkach nie mniej ulgowych od tych, jakie są przewidziane w Artykule IV Konwencji o Pomocy Żywnościowej z 1986 roku.

Artykuł 11

Składniki produktu finalnego

W żadnym przypadku subsydium eksportowe udzielone na jednostkę pierwotnego produktu rolnego zawartego w produkcie finalnym nie może być wyższe od subsydium jednostkowego, jakie byłoby stosowane przy eksporcie pierwotnego produktu rolnego jako takiego.

CZĘŚĆ VI

Artykuł 12

Dyscypliny dotyczące zakazów i ograniczeń eksportowych

1. Jeżeli Członek ustanawia nowe zakazy eksportu lub ograniczenia eksportowe dotyczące artykułów żywnościowych zgodnie z ust. 2(a) Artykułu XI GATT 1994, to taki Członek będzie przestrzegał następujących postanowień:

(a) Członek ustanawiający zakazy lub ograniczenia eksportowe weźmie należycie pod uwagę skutki takiego zakazu lub ograniczenia dla bezpieczeństwa żywnościowego Członków będących importerami;

(b) zanim jakikolwiek Członek ustanowi zakaz lub ograniczenie eksportowe, powiadomi pisemnie i możliwie najwcześniej Komitet Rolny o charakterze i czasie trwania takiego środka oraz podejmie konsultacje, o które wystąpi jakikolwiek inny Członek, który jest istotnie zainteresowany jako importer jakąkolwiek kwestią związaną z danym środkiem. Członek ustanawiający zakaz lub ograniczenie eksportowe przedstawi takiemu Członkowi, na jego wniosek, niezbędną informację.

2. Postanowienia niniejszego Artykułu nie będą dotyczyły jakiegokolwiek Członka-kraju rozwijającego się, chyba że taki środek jest zastosowany przez Członka-kraj rozwijający się, będącego eksporterem netto danego produktu żywnościowego.

CZĘŚĆ VII

Artykuł 13

Należyta powściągliwość

W okresie realizacyjnym, niezależnie od postanowień GATT 1994 oraz Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych (zwanego w tym Artykule "Porozumieniem w sprawie subsydiów"):

(a) krajowe środki wsparcia, które są całkowicie zgodne z postanowieniami Załącznika 2 do niniejszego Porozumienia będą:

(i) traktowane jako subsydia nie podlegające sankcjom w trybie stosowania ceł wyrównawczych(⁴);

(ii) wyłączone z działań opartych na artykule XVI GATT 1994 oraz na części III Porozumienia o subsydiach; jak również

(iii) wyłączone z działań opartych na przepisach dotyczących nienaruszalności korzyści przysługujących innemu Członkowi z tytułu koncesji celnych stosownie do Artykułu II GATT 1994 w rozumieniu ust. 1(b) Artykułu XXIII GATT 1994.

(b) Środki wsparcia wewnętrznego, które są całkowicie zgodne z postanowieniami Artykułu 6 niniejszego Porozumienia, włączając w to płatności bezpośrednie zgodne z zawartymi tam ust. 5 i wymienione w liście koncesyjnej każdego Członka, a także wsparcie wewnętrzne na poziomie de minimis zgodne z ust. 2 Artykułu 6 będą:

(i) wyjęte spod nakładania ceł wyrównawczych, chyba że orzeczone zostanie istnienie szkody lub jej groźby zgodnie z Artykułem VI GATT 1994 i z Częścią V Porozumienia w sprawie subsydiów, przy czym stosowana będzie należyta powściągliwość we wszczynaniu jakichkolwiek dochodzeń wyrównawczych;

(ii) wyjęte spod działań opartych na ustępie 1 Artykułu XVI GATT 1994 lub na Artykułach 5 i 6 Porozumienia o subsydiach, z zastrzeżeniem, że takie wsparcie przyznane na rzecz określonego produktu nie przekracza poziomu stosowanego w roku obrachunkowym 1992; oraz

(iii) wyjęte spod działań opartych na przepisach dotyczących nienaruszalności korzyści przysługujących innemu Członkowi z tytułu koncesji celnych stosownie do Artykułu II GATT 1994 w rozumieniu ust. 1(b) Artykułu XXIII GATT 1994, o ile takie wsparcie przyznane na rzecz określonego produktu nie przekracza poziomu stosowanego w roku obrachunkowym 1992.

(c) subsydia eksportowe zgodne w pełni z postanowieniami Części V niniejszego Porozumienia, a wskazane w liście koncesyjnej każdego Członka, będą:

(i) podlegały cłom wyrównawczym tylko w przypadku orzeczenia szkody lub jej groźby, opartego na wolumenie dostaw, efektach cenowych lub wynikających stąd skutkach zgodnie z Artykułem VI GATT 1994 oraz częścią V Porozumienia o subsydiach, przy czym okazywana będzie należyta powściągliwość we wszczynaniu jakichkolwiek dochodzeń wyrównawczych; jak również

(ii) wyjęte spod działań opartych na Artykule XVI GATT 1994 oraz na Artykułach 3, 5 i 6 Porozumienia o subsydiach.

CZĘŚĆ VIII

Artykuł 14

Środki sanitarne i fitosanitarne

Członkowie postanawiają wprowadzić w życie Porozumienie w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych.

CZĘŚĆ IX

Artykuł 15

Specjalne i wyróżniające traktowanie

1. Wobec uznania, że specjalne i wyróżniające traktowanie Członków-krajów rozwijających się jest integralnym elementem negocjacji, takie traktowanie w odniesieniu do zobowiązań zostanie udzielone, tak jak to ustalono w odpowiednich postanowieniach niniejszego Porozumienia, oraz będzie wyrażone w listach koncesji i zobowiązań.

2. Członkom-krajom rozwijającym się będzie przysługiwała elastyczność w realizacji zobowiązań redukcyjnych w okresie do 10 lat. Od Członków-krajów najmniej rozwiniętych nie będzie wymagane przyjęcie zobowiązań redukcyjnych.

CZĘŚĆ X

Artykuł 16

Kraje najmniej rozwinięte i importerzy netto żywności będący krajami rozwijającymi się

1. Członkowie-kraje rozwinięte podejmą takie działania jakie przewidziano w ramach "Decyzji o środkach dotyczących możliwych negatywnych skutków programu reformy dla krajów najmniej rozwiniętych i importerów netto żywności będących krajami rozwijającymi się".

2. Komitet Rolny będzie odpowiednio nadzorował wykonanie tej decyzji.

CZĘŚĆ XI

Artykuł 17

Komitet Rolny

Ustanawia się niniejszym Komitet Rolny.

Artykuł 18

Przegląd realizacji zobowiązań

1. Postęp w realizacji zobowiązań negocjowanych w ramach programu reformy Rundy Urugwajskiej będzie podlegać przeglądowi w Komitecie Rolnym.

2. Proces przeglądu będzie podejmowany na podstawie notyfikacji składanych przez Członków w odniesieniu do takich spraw i w takich terminach, jakie zostaną ustalone, jak również na podstawie takiej dokumentacji, o przygotowanie której może zostać poproszony Sekretariat w celu ułatwienia procesu przeglądu.

3. W uzupełnieniu notyfikacji, które mają być składane zgodnie z ust. 2, notyfikowany będzie niezwłocznie każdy nowy środek wsparcia wewnętrznego, lub też modyfikacja istniejącego środka wobec którego wnioskowane jest wyłączenie z redukcji. Notyfikacja ta będzie zawierać szczegóły dotyczące nowego lub zmodyfikowanego środka i jego zgodności z kryteriami ustalonymi w Artykule 6 lub w Załączniku 2.

4. W trakcie procesu przeglądu Członkowie zwrócą należną uwagę na wpływ nadmiernych stóp inflacji na zdolność jakiegokolwiek Członka do przestrzegania swych zobowiązań dotyczących wsparcia wewnętrznego.

5. Członkowie zgadzają się przeprowadzać coroczne konsultacje w Komitecie Rolnym w związku z ich udziałem w normalnym wzroście światowego handlu produktami rolnymi w ramach zobowiązań dotyczących subsydiów eksportowych zgodnych z niniejszym Porozumieniem.

6. Proces przeglądu umożliwi Członkom podnoszenie wszelkich spraw odnoszących się do realizacji, w ramach programu reformy, zobowiązań zgodnych z niniejszym Porozumieniem.

7. Każdy Członek może zwrócić uwagę Komitetu Rolnego na jakikolwiek środek, który jego zdaniem, winien był zostać notyfikowany przez innego Członka.

Artykuł 19

Konsultacje i rozstrzyganie sporów

Postanowienia artykułów XXII i XXIII GATT 1994, rozwinięte i zastosowane w ramach Porozumienia o rozstrzyganiu sporów, będą stosowane w konsultacjach i do rozstrzygania sporów w ramach niniejszego Porozumienia.

CZĘŚĆ XII

Artykuł 20

Kontynuacja procesu reformy

Uznając, że osiąganie długofalowego celu, jakim jest istotna, stopniowa redukcja wsparcia i protekcji w sektorze rolnym, prowadząca do fundamentalnej reformy w tej dziedzinie jest procesem ciągłym, Członkowie uzgadniają, że negocjacje nad dalszym przebiegiem tego procesu zostaną podjęte na rok przed upływem okresu realizacyjnego, z uwzględnieniem:

(a) doświadczenia nabytego do tego czasu w trakcie realizacji zobowiązań redukcyjnych;

(b) skutków zobowiązań redukcyjnych dla światowego handlu towarami rolnymi;

(c) pozahandlowych problemów, specjalnego i wyróżniającego traktowania Członków-krajów rozwijających się i celu, jakim jest ustanowienie sprawiedliwego i ukierunkowanego rynkowo systemu handlu rolnego oraz innych celów i problemów wymienionych we wstępie do niniejszego Porozumienia; oraz

(d) potrzeby dalszych zobowiązań, które są niezbędne dla osiągnięcia wspomnianych wyżej długofalowych celów.

CZĘŚĆ XIII

Artykuł 21

Postanowienia końcowe

1. Postanowienia GATT 1994 oraz innych Wielostronnych porozumień handlowych w Załączniku 1A do Porozumienia WTO będą stosowane zgodnie z postanowieniami niniejszego Porozumienia.

2. Załączniki do niniejszego Porozumienia są jego integralną częścią.

ZAŁĄCZNIK 1

ZAKRES TOWAROWY

1. Niniejsze Porozumienie będzie obejmowało następujące produkty:

(i) Rozdziały 1 do 24 w systemie HS, bez ryb i przetworów rybnych, oraz*

(ii) Kod HS 2905 43 (mannit)

Kod HS 2905 44 (sorbit)

Pozycja HS 3301 (olejki eteryczne)

Pozycje HS 3501 do 35 05 (substancje białkowe, skrobie

modyfikowane, kleje)

Kod HS 3809 10 (środki wykańczalnicze)

Hod HS 3823 60 (sorbit inny niż w/wym.)

Pozycje HS 4101 do 4103 (skóry i skórki surowe)

Pozycja HS 4301 (surowe skóry futerkowe)

Pozycje HS 5001 do 5003 (jedwab surowy i odpady)

Pozycje HS 5101 do 5103 (wełna i sierść zwierzęca)

Pozycje HS 5201 do 5203 (bawełna surowa, odpady bawełniane,

bawełna zgrzebna lub czesana)

Pozycja HS 5301 (len surowy)

Pozycja HS 5302 (konopie surowe)

____________

* Opis produktów zawarty w nawiasach nie jest traktowany jako wyczerpujący.

2. Powyższe nie ogranicza zakresu towarowego Porozumienia w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych.

ZAŁĄCZNIK 2

WSPARCIE KRAJOWE: PODSTAWA WYŁĄCZEŃ Z ZOBOWIĄZAŃ REDUKCYJNYCH

1. Podstawowym warunkiem, jaki mają spełniać środki wsparcia wewnętrznego wnioskowane do wyłączenia z zobowiązań redukcyjnych, jest to, by nie wpływały one w ogóle, lub co najwyżej w minimalnym stopniu, na produkcję i handel. Wszystkie środki wnioskowane do takiego wyłączenia, będą zatem odpowiadały następującym podstawowym kryteriom:

(a) wsparcie, o którym mowa będzie udzielane w ramach programów rządowych finansowanych ze środków publicznych (łącznie z zaniechanymi należnościami finansów publicznych), nie obejmujących transferów od konsumentów; oraz

(b) wsparcie, o którym mowa, nie spowoduje podtrzymywania cen producentów;

a ponadto będą spełniać szczegółowe warunki i kryteria dotyczące polityki wskazane poniżej.

Programy usług publicznych

2. Usługi ogólne

Polityka w tej kategorii obejmuje wydatki (lub zaniechane należności) dotyczące programów przewidujących świadczenie usług lub dostarczanie korzyści dla rolnictwa lub społeczności wiejskiej. Nie będą one obejmowały bezpośrednich płatności na rzecz producentów lub przetwórców. Stosowne programy obejmujące działania wymienione poniżej, lecz nie ograniczone tylko do tych działań, będą spełniały podstawowe kryteria wskazane powyżej w ust. 1 i szczegółowe warunki o ile takowe zostały wskazane poniżej:

(a) prace badawcze, łącznie z badaniami podstawowymi, badaniami dotyczącymi programów ochrony środowiska i programami badań nad poszczególnymi produktami;

(b) ochrona przed pasożytami i chorobami, obejmująca przedsięwzięcia o charakterze ogólnym oraz specyficzne odnoszące się do poszczególnych produktów, w tym systemy wczesnego ostrzegania, kwarantannę i zwalczanie;

(c) szkolenie, obejmujące zarówno szkolenie ogólne jak i specjalistyczne;

(d) poradnictwo i popularyzacja wiedzy agrotechnicznej, w tym dostarczanie środków ułatwiających przekazywanie producentom i konsumentom informacji i wyników badań;

(e) usługi inspekcyjne, w tym inspekcja ogólna oraz inspekcja określonych produktów dla celów ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, klasyfikacji jakościowej i standaryzacji;

(f) usługi marketingowe i promocyjne, obejmujące informację rynkową, doradztwo i promocję w odniesieniu do poszczególnych produktów, lecz z wyłączeniem wydatków na nieokreślone cele, które mogłyby zostać wykorzystane przez sprzedawców w celu obniżenia ich ceny zbytu lub też przynosiłyby bezpośrednią korzyść gospodarczą nabywcom; oraz

(g) usługi o charakterze infrastrukturalnym obejmujące: elektryfikację, drogi i inne środki transportu, urządzenia rynkowe i portowe, systemy zaopatrzenia w wodę, systemy tam i odwadniające oraz prace infrastrukturalne związane z programami ochrony środowiska. We wszystkich takich przypadkach nakłady będą dokonywane tylko na cele inwestycji podstawowych, z wyłączeniem subsydiowania urządzeń w obrębie poszczególnych gospodarstw, poza podłączeniem do ogólnie dostępnych instalacji publicznych. Nie będą one obejmowały subsydiów na nakłady i koszty eksploatacji, ani też preferencji w opłatach ponoszonych przez użytkownika.

3. Zapasy publiczne dla celów bezpieczeństwa żywnościowego[5]

Nakłady (lub zaniechane należności) świadczone na tworzenie i utrzymywanie rezerw produktów stanowiących integralną część programu bezpieczeństwa żywnościowego, ustanowionego w ramach ustawodawstwa państwowego. Może to obejmować pomoc rządową na rzecz prywatnych rezerw produktów będących częścią takiego programu.

Rozmiary i gromadzenie takich zapasów będą zgodne z uprzednio określonymi założeniami odnoszącymi się wyłącznie do bezpieczeństwa żywnościowego. Proces tworzenia zapasów i dysponowania nimi będzie finansowo przejrzysty. Zakupy żywności przez instytucje rządowe będą dokonywane po bieżących cenach rynkowych, a sprzedaż z rezerw tworzonych dla celów bezpieczeństwa żywnościowego będzie realizowana po cenach nie niższych od bieżących cen rynkowych dotyczących danego towaru i właściwej mu klasy jakościowej.

4. Krajowa pomoc żywnościowa[6]

Wydatki (lub zaniechane należności) dotyczące świadczenia pomocy na rzecz potrzebujących jej środowisk społecznych.

Uprawnienia do otrzymywania pomocy żywnościowej będą oparte na jasno określonych kryteriach odnoszących się do założeń dotyczących odżywiania. Pomoc taka będzie świadczona w formie bezpośrednich dostaw na rzecz osób nią objętych albo też w formie środków pozwalających uprawnionym odbiorcom na zakup żywności po cenach rynkowych lub subsydiowanych. Zakupy żywności przez instytucje rządowe będą dokonywane po bieżących cenach rynkowych, a finansowanie i administrowanie pomocy będą prowadzone w sposób przejrzysty

5. Bezpośrednie płatności na rzecz producentów

Wsparcie, które jest udzielane w formie płatności bezpośrednich (lub zaniechanych należności łącznie ze świadczeniami w naturze) na rzecz producentów, a które jest wnioskowane jako nie podlegające kryteriom redukcyjnym, będzie spełniało podstawowe kryteria ustalone w ust. 1 jak wyżej, jak również specyficzne kryteria dotyczące poszczególnych rodzajów bezpośrednich płatności ustalone poniżej w ust. od 6 do 13 włącznie. Wszelkie wnioskowane wyłączenia z zobowiązań redukcyjnych istniejących lub nowych rodzajów płatności, innych niż wymienione w ust. od 6 do 13, będą odpowiadać kryteriom od (b) do (e) włącznie w ust. 6 wraz z ogólnymi kryteriami ustalonymi w ust. 1.

6. Wsparcie poziomu dochodów, niezależne od działalności produkcyjnej

(a) Uprawnienia do takich płatności będą podlegały jasno określonym kryteriom, takim jak dochód, status producenta lub właściciela ziemi, stopień wykorzystania czynników produkcji lub wielkość produkcji w określonym i stałym okresie bazowym.

(b) Kwota takich płatności w jakimkolwiek danym roku nie będzie zależna od, lub oparta na, rodzaju lub rozmiarach produkcji (w tym też wielkości pogłowia inwentarza żywego) podjętej przez producenta w jakimkolwiek roku po okresie bazowym.

(c) Kwota takich płatności w jakimkolwiek danym roku nie będzie zależna lub oparta na cenach krajowych lub międzynarodowych dotyczących jakiejkolwiek produkcji podjętej w którymkolwiek roku po okresie bazowym.

(d) Kwota takich płatności w jakimkolwiek danym roku nie będzie zależna lub oparta na czynnikach produkcji zaangażowanych w jakimkolwiek roku po okresie bazowym.

(e) Dla celów uzyskania takich płatności nie będzie wymagane wykazanie się produkcją.

7. Finansowy udział rządu w programach ubezpieczania poziomu dochodów i innych

programów zabezpieczenia dochodów

(a) Uprawnienia do uzyskiwania takich płatności będą określane przez stopień utraty dochodu, przy uwzględnieniu tylko dochodu osiąganego z rolnictwa, która to utrata przekracza 30 procent średniego dochodu brutto lub jego równowartości w wyrażeniu netto (z wyłączeniem płatności uzyskanych z tytułu tych samych lub podobnych programów wsparcia) w okresie ostatnich trzech lat, lub też jest wyższa od trzyletniej średniej za okres ostatnich pięciu lat, po odliczeniu najwyższej i najniższej wartości. Każdy producent spełniający ten warunek będzie uprawniony do otrzymywania płatności.

(b) Kwota takich płatności będzie rekompensowała mniej niż 70 procent utraty dochodu poniesionej przez producenta w roku, w którym ten producent uzyskuje uprawnienia do otrzymywania tej pomocy.

(c) Kwota takich płatności będzie zależna tylko od dochodu; będzie ona niezależna od rodzaju lub rozmiarów produkcji (w tym od wielkości pogłowia inwentarza żywego) prowadzonej przez producenta, lub od cen krajowych albo międzynarodowych dotyczących takiej produkcji, ani też od zaangażowanych czynników wytwórczych.

(d) Jeżeli producent otrzymuje w tym samym roku płatności o których mowa w niniejszym ust. i w ust. 8 (pomoc z tytułu klęsk żywiołowych), łączna suma takich płatności będzie niższa niż 100 procent całej utraty dochodu poniesionej przez producenta.

8. Płatności w związku z pomocą z tytułu klęsk żywiołowych (dokonywane bezpośrednio, albo poprzez udział środków rządowych w ubezpieczaniu zbiorów)

(a) Uprawnienia do takiej pomocy powstaną tylko wówczas, gdy władze rządowe oficjalnie uznają, że klęska żywiołowa lub podobna w skutkach (włączając w to epidemię chorób zakaźnych, plagę szkodników, skażenie radioaktywne i wojnę na terytorium zainteresowanego Członka) miała lub ma miejsce i będą uwarunkowane stratami w produkcji przekraczającymi 30 procent średniej produkcji w okresie trzech ostatnich lat, lub też średnią trzyletniej wielkości produkcji w okresie ostatnich pięciu lat po odliczeniu najwyższej i najniższej wartości rocznej.

(b) Płatności dokonywane w następstwie klęski żywiołowej będą dotyczyły tylko strat odnoszących się do dochodu, pogłowia inwentarza żywego (łącznie z płatnościami związanymi z usługami weterynaryjnymi), ziemi lub innych czynników produkcji, spowodowanych klęską żywiołową.

(c) Płatności nie będą rekompensowały więcej niż całkowity koszt wyrównania tych strat i nie będą uwarunkowane wymogiem przyszłej produkcji, jej rodzajem i wielkością.

(d) Płatności dokonywane w czasie trwania klęski żywiołowej nie będą wyższe od poziomu wymaganego dla uniknięcia lub złagodzenia dalszych strat w rozumieniu kryterium (b) jak wyżej.

(e) Jeżeli producent otrzymuje w tym samym roku płatności, o których mowa w niniejszym ustępie lub w ust. 7 (programy ubezpieczenia i gwarantowania poziomu dochodu), całkowita suma takich płatności będzie niższa niż 100 procent łącznej utraty dochodu poniesionej przez producenta.

9. Pomoc na potrzeby dostosowań strukturalnych świadczona w ramach programów

emerytalnych

(a) Uprawnienia do takich płatności będą określone na podstawie jasno sformułowanych kryteriów w ramach programów mających na celu ułatwienia przejścia na emeryturę osobom zajmującym się towarową produkcją rolną, lub też ułatwienia takim osobom podjęcia zatrudnienia w działalności pozarolniczej.

(b) Płatności będą uwarunkowane całkowitym i trwałym zaniechaniem towarowej produkcji rolnej przez osoby korzystające z takich świadczeń.

10. Pomoc na potrzeby dostosowań strukturalnych świadczona w ramach programów

wycofywania czynników produkcji

(a) Uprawnienia do takich płatności będą określone na podstawie jasno sformułowanych kryteriów w ramach programów mających na celu wycofywanie ziemi lub innych czynników wytwórczych, w tym także inwentarza żywego, z towarowej produkcji rolnej.

(b) Płatności będą uwarunkowane wycofaniem ziemi z towarowej produkcji rolnej na okres co najmniej 3 lat, a w przypadku inwentarza żywego - jego ubojem lub innym trwałym usunięciem.

(c) Płatności nie będą wymagać lub określać żadnego alternatywnego wykorzystania takiej ziemi lub innych czynników produkcji, które wiązałoby się z produkcją rynkową artykułów rolnych.

(d) Płatności nie będą związane ani z rodzajem lub wielkością produkcji, ani też z cenami, krajowymi lub międzynarodowymi, które dotyczyłyby produkcji podjętej z wykorzystaniem pozostałej ziemi i innych zasobów pozostających w eksploatacji.

11. Pomoc w dostosowaniach strukturalnych, świadczona przez wsparcie inwestycyjne

(a) Uprawnienia do takich płatności będą określone na podstawie jasno sformułowanych kryteriów w ramach programów rządowych mających na celu pomoc w finansowej lub fizycznej restrukturyzacji działalności producenta wobec obiektywnie wykazanych niedogodności strukturalnych. Kwalifikacja do korzystania z takich programów może być także oparta na jasno określonym rządowym programie reprywatyzacji ziemi rolniczej.

(b) Kwota takich płatności w jakimkolwiek danym roku nie będzie zależna od, lub oparta na, rodzaju i wielkości produkcji (w tym wielkości pogłowia), podjętej przez producenta w jakimkolwiek roku po okresie bazowym, z zastrzeżeniem kryterium (e) poniżej.

(c) Kwota takich płatności w jakimkolwiek danym roku nie będzie zależna lub oparta na cenach, krajowych lub międzynarodowych, odnoszących się do danej produkcji podjętej w jakimkolwiek roku po okresie bazowym.

(d) Płatności będą świadczone tylko przez okres niezbędny dla realizacji inwestycji której one dotyczą.

(e) Płatności nie będą uwarunkowane wymogiem wytwarzania przez beneficjentów produktów rolnych ani też nie będą w jakikolwiek sposób określały takich produktów, z wyjątkiem wymagań dotyczących niewytwarzania określonego produktu.

(f) Płatności będą ograniczone do wartości wymaganej do zrekompensowania niedogodności strukturalnych.

12. Płatności w ramach programów ochrony środowiska

(a) Uprawnienia do takich płatności zostaną określone jako część składowa jasno sformułowanego rządowego programu ochrony środowiska i będą zależne od spełnienia określonych warunków programu rządowego, włączając w to warunki dotyczące metod produkcji i jej składników.

(b) Kwota płatności będzie ograniczona do dodatkowych kosztów lub utraty dochodu wynikających ze stosowania danego programu rządowego.

13. Płatności w ramach programów pomocy regionalnej

(a) Uprawnienia do takich płatności będą ograniczone tylko do producentów w regionach zwiększonej uciążliwości gospodarowania. Każdy taki region musi być jasno określonym, zwartym obszarem geograficznym, posiadającym wyraźną tożsamość gospodarczą i administracyjną, uznanym za region zwiększonej uciążliwości gospodarowania na podstawie neutralnych i obiektywnych kryteriów, które są wyraźnie określone w ustawodawstwie lub przepisach i wskazują, że trudności danego regionu wynikają z okoliczności nie mających doraźnego charakteru.

(b) Kwota takich płatności w jakimkolwiek danym roku nie będzie zależna od, lub oparta na, rodzaju lub wielkości produkcji (włączając w to inwentarz żywy) podjętej przez producenta w jakimkolwiek roku po okresie bazowym, chyba że w celu zmniejszenia tej produkcji.

(c) Kwota takich płatności w jakimkolwiek danym roku nie będzie zależna lub oparta na cenach krajowych lub międzynarodowych dotyczących jakiejkolwiek produkcji podjętej w jakimkolwiek roku po okresie bazowym.

(d) Płatności będą dokonywane tylko na rzecz producentów w uprawnionych regionach, ale będą powszechnie dostępne dla wszystkich producentów w obrębie takich regionów.

(e) Płatności związane z czynnikami produkcji będą dokonywane przy stawce degresywnej powyżej progu opłacalności danego czynnika produkcji.

(f) Płatności będą ograniczone do dodatkowych kosztów, lub utraty dochodu, wynikających z podejmowania produkcji na wskazanym obszarze.

ZAŁĄCZNIK 3

WSPARCIE KRAJOWE: KALKULACJA ZAGREGOWANEGO WSKAŹNIKA WSPARCIA

1. Z zastrzeżeniem przepisów Artykułu 6, Zagregowany Wskaźnik Wsparcia (AMS) będzie kalkulowany indywidualnie w odniesieniu do poszczególnego produktu dla każdego podstawowego produktu rolnego otrzymującego wsparcie cenowe, płatności bezpośrednie nie podlegające wyłączeniu lub jakiekolwiek inne subsydium nie wyłączone z zobowiązań redukcyjnych ("pozostałe polityki nie podlegające wyłączeniu"). Wsparcie, które nie jest świadczone w odniesieniu do poszczególnych towarów będzie zagregowane w postaci jednego "niespecyficznego AMS" i wyrażone sumą jednostek pieniężnych.

2. Subsydia w rozumieniu ust. 1 będą obejmowały zarówno wydatki budżetowe, jak i zaniechane należności dochodowe rządów i ich agend.

3. Uwzględniane będzie wsparcie udzielane na szczeblu ogólnokrajowym, jak i niższym.

4. Podatki rolne lub opłaty uiszczane przez producentów zostaną odjęte od AMS.

5. Wskaźnik AMS liczony według wskazanych poniżej zasad dla okresu bazowego będzie stanowił podstawę wyjściową dla realizacji zobowiązań redukcyjnych dotyczących wsparcia krajowego.

6. Dla każdego podstawowego towaru rolnego wskaźnik AMS zostanie odrębnie określony i wyrażony w łącznej wartości pieniężnej.

7. Wskaźnik AMS będzie liczony dla danego towaru rolnego możliwie najbliżej pierwszego szczebla zbytu. Środki przyznawane na rzecz przetwórców artykułów rolnych będą uwzględniane w takim zakresie, w jakim korzystają z nich producenci podstawowych produktów rolnych.

8. Wsparcie cen rynkowych: wsparcie cen rynkowych będzie obliczane przy zastosowaniu różnicy między stałą, referencyjną ceną zewnętrzną, a stosowaną ceną administrowaną i z pomnożeniem takiej różnicy przez wielkość produkcji uprawnionej do otrzymywania stosownej ceny administrowanej. Wydatki z budżetu dokonywane w celu utrzymania tej różnicy, takie jak koszty skupu lub utrzymywania rezerw nie będą wliczane do AMS.

9. Stała, zewnętrzna cena referencyjna będzie oparta na danych z lat 1986 do 1988 i będzie w zasadzie średnią, jednostkową wartością f.o.b. określonego, podstawowego produktu rolnego w kraju będącym eksporterem netto i średnią, jednostkową wartością c.i.f. określonego, podstawowego produktu rolnego w kraju będącym importerem netto w okresie bazowym. Stała cena referencyjna może być korygowana w razie konieczności o różnice jakościowe.

10. Nie wyłączone płatności bezpośrednie: nie wyłączone płatności bezpośrednie zależne od różnic w cenach będą obliczane albo przez mnożenie różnicy między stałą ceną referencyjną a stosowaną ceną administrowaną przez wielkość produkcji uprawnionej do korzystania z ceny administrowanej, albo też na podstawie wielkości wydatków budżetowych.

11. Stała cena referencyjna będzie oparta na danych z lat od 1986 do 1988 i będzie w zasadzie faktyczną ceną stosowaną do ustalenia stawek płatności.

12. Nie wyłączone, bezpośrednie płatności oparte na czynnikach innych niż cena będą mierzone na podstawie wydatków budżetowych.

13. Inne środki nie wyłączone, w tym subsydiowanie składników produkcji i inne działania, takie jak obniżanie kosztów zbytu: wartość takich środków będzie mierzona przy zastosowaniu rządowych wydatków budżetowych lub też, tam gdzie odwołanie się do wydatków budżetowych nie odzwierciedla pełnych rozmiarów tego subsydium, podstawą obliczenia subsydium będzie różnica pomiędzy ceną subsydiowanego dobra lub usługi a reprezentatywną ceną rynkową podobnego dobra lub usługi pomnożona przez ilość tego dobra lub usługi.

ZAŁĄCZNIK 4

WSPARCIE KRAJOWE: KALKULACJA EKWIWALENTNEGO WSKAŹNIKA WSPARCIA

1. Z zastrzeżeniem postanowień Artykułu 6, ekwiwalentne wskaźniki wsparcia będą liczone dla wszystkich podstawowych produktów rolnych, których ceny rynkowe korzystają z wsparcia zgodnie z definicją z Załącznika 3, lecz dla których kalkulacja tej części składowej AMS nie byłaby praktycznie możliwa. W odniesieniu do takich produktów bazowy poziom realizacji zobowiązań redukcji wsparcia krajowego będzie składać się z elementu wsparcia ceny rynkowej wyrażonego w postaci ekwiwalentnego wskaźnika wsparcia zgodnie z poniższym ust. 2, jak również z wszelkich bezpośrednich płatności nie wyłączonych z redukcji oraz innych nie wyłączonych środków wsparcia, które zostaną oszacowane zgodnie z poniższym ust. 3. Uwzględnione będzie wsparcie udzielone zarówno na poziomie ogólnokrajowym, jak i niższym.

2. Ekwiwalentne wskaźniki wsparcia, o których mowa w ust. 1, zostaną skalkulowane, możliwie najbliżej pierwszego szczebla zbytu, dla każdego z wszystkich podstawowych produktów rolnych korzystających ze wsparcia ceny rynkowej, dla których nie można wyliczyć części składowej AMS dotyczącej wsparcia ceny. Dla takich podstawowych produktów rolnych, ekwiwalentne wskaźniki wsparcia cen rynkowych będą obliczane z uwzględnieniem stosowanej ceny administrowanej i wielkości produkcji uprawnionej do otrzymywania takiej ceny, lub też, tam gdzie nie jest to możliwe, na podstawie wielkości nakładów budżetowych stosowanych dla podtrzymania ceny producenta.

3. Jeżeli podstawowe produkty rolne podlegające postanowieniom ust. 1 korzystają z nie wyłączonych płatności bezpośrednich, lub też z innych subsydiów udzielanych określonym produktom, a nie wyłączonych z zobowiązań redukcyjnych, podstawa ekwiwalentnych wskaźników wsparcia dotyczących takich środków będzie wyliczona jak dla odpowiednich części składowych AMS (wymienionych w Załączniku 3 ust. 10 do 13 włącznie).

4. Ekwiwalentne wskaźniki wsparcia będą obliczane na podstawie wielkości subsydium możliwie najbliżej pierwszego szczebla zbytu odnośnego podstawowego produktu rolnego. Środki kierowane na rzecz przetwórców artykułów rolnych będą uwzględniane w takim zakresie, w jakim ich beneficjentami są producenci podstawowych produktów rolnych. Ekwiwalentne wskaźniki wsparcia będą pomniejszane o wartość specyficznych obciążeń rolnych lub opłat nakładanych na producentów.

ZAŁĄCZNIK 5

SPECJALNE TRAKTOWANIE W ŚWIETLE UST. 2 ARTYKUŁU 4

Sekcja A

1. Postanowienia ust. 2 Artykułu 4 nie będą dotyczyły, ze skutkiem od wejścia w życie Porozumienia WTO, jakichkolwiek pierwotnych produktów rolnych albo ich przetworów (zwanych dalej "produktami wydzielonymi"), wobec których zachowane zostają następujące warunki (zwane dalej "specjalnym traktowaniem"):

(a) przywóz produktów wydzielonych stanowił mniej niż 3 procent odpowiedniej konsumpcji krajowej w okresie bazowym 1986-1988 ("okres bazowy");

(b) od początku okresu bazowego produkty wydzielone nie korzystały z subsydiów eksportowych;

(c) wobec pierwotnych produktów rolnych stosowane są efektywne ograniczenia produkcyjne;

(d) takie produkty są oznaczone symbolem "ST-Annex 5" w Sekcji I-B Części I listy koncesyjnej danego Członka dołączonej do Protokołu z Marakeszu, jako będące przedmiotem specjalnego traktowania ze względów pozahandlowych, takich jak bezpieczeństwo żywnościowe i ochrona środowiska; oraz

(e) możliwości minimalnego dostępu do rynku w odniesieniu do produktów wydzielonych odpowiadają, zgodnie z Sekcją I-B Części I listy koncesyjnej danego Członka, 4 procentom konsumpcji krajowej produktów wydzielonych z okresu bazowego, poczynając od pierwszego roku okresu realizacyjnego, a następnie wzrastają corocznie, aż do końca okresu realizacyjnego, o 0,8 procent odpowiedniej konsumpcji krajowej z okresu bazowego.

2. Na początku każdego okresu realizacyjnego Członek może zaprzestać stosowania specjalnego traktowania w odniesieniu do produktów wydzielonych poprzez zastosowanie się do postanowień ust. 6. W takim przypadku dany Członek utrzyma już istniejące wtedy możliwości minimalnego dostępu do rynku i będzie zwiększał je corocznie aż do końca okresu realizacyjnego o 0,4 procent odpowiedniej konsumpcji krajowej z okresu bazowego. Poziom możliwości minimalnego dostępu do rynku wynikający z tej formuły w ostatnim roku okresu realizacyjnego zostanie następnie utrzymany w liście koncesyjnej danego Członka.

3. Wszelkie negocjacje w kwestii możliwości kontynuacji, po okresie realizacyjnym, specjalnego traktowania przewidzianego w ust. 1, będą zakończone w ramach tego okresu realizacyjnego, jako część negocjacji przewidzianych Artykułem 20 niniejszego Porozumienia przy uwzględnieniu aspektów pozahandlowych.

4. Jeżeli w rezultacie negocjacji, o których mowa w ust. 3, zostanie uzgodnione, że Członek może kontynuować stosowanie specjalnego traktowania, taki Członek udzieli dodatkowych i możliwych do zaakceptowania koncesji, jakie zostaną określone w trakcie tych negocjacji.

5. Jeżeli specjalne traktowanie nie będzie kontynuowane w końcu okresu realizacyjnego, zainteresowany Członek wykona postanowienia ust. 6. W takim przypadku, po zakończeniu okresu realizacyjnego, minimalny dostęp dla produktów wydzielonych zostanie utrzymany na poziomie 8 procent odpowiedniej konsumpcji krajowej z okresu bazowego, wskazanej w liście koncesyjnej danego Członka.

6. Wobec środków granicznych innych niż zwykłe opłaty celne, utrzymywanych w odniesieniu do produktów wydzielonych, zostaną wówczas zastosowane postanowienia ust. 2 Artykułu 4 z mocą od początku roku, w którym specjalne traktowanie zostanie zakończone. Takie produkty zostaną poddane zwykłym opłatom celnym, które będą związane w liście koncesyjnej danego Członka i stosowane począwszy od początku roku, w którym wygasa specjalne traktowanie, przy takich stawkach celnych, jakie miałyby zastosowanie, gdyby redukcja o 15 procent została dokonana w okresie realizacyjnym w równych ratach rocznych. Takie stawki celne zostaną ustalone na podstawie ekwiwalentów taryfowych, jakie będą określone zgodnie z wytycznymi wskazanymi w załączniku do niniejszego.

Sekcja B

7. Postanowienia ust. 2 Artykułu 4 nie będą również miały zastosowania, poczynając od wejścia w życie Porozumienia WTO, do pierwotnego produktu rolnego, który stanowi dominujący, podstawowy składnik tradycyjnego odżywiania w członkowskim kraju rozwijającym się, a wobec którego to produktu spełnione są następujące warunki ponad te, jakie są wyszczególnione w ust. 1(a) do 1(d) włącznie w odniesieniu do danych produktów:

(a) możliwości minimalnego dostępu do rynku dotyczące danych produktów wyszczególnione w Sekcji I-B Części I listy koncesyjnej zainteresowanego Członka-kraju rozwijającego się odpowiadają od początku pierwszego roku okresu realizacyjnego 1 procentowi konsumpcji krajowej danych produktów z okresu bazowego, oraz są zwiększane w równych ratach rocznych do 2 procent odpowiedniej konsumpcji krajowej z okresu bazowego na początku piątego roku okresu realizacyjnego. Od początku szóstego roku okresu realizacyjnego, możliwości minimalnego dostępu w odniesieniu do danych produktów odpowiadają 2 procentom odpowiedniej konsumpcji krajowej z okresu bazowego i aż do początku dziesiątego roku wzrastają w równych ratach rocznych do 4 procent odpowiedniej konsumpcji krajowej z okresu bazowego. Następnie, poziom możliwości minimalnego dostępu do rynku wynikający z tej formuły w dziesiątym roku zostanie utrzymany w liście koncesyjnej danego Członka-kraju rozwijającego się;

(b) odpowiednie możliwości dostępu do rynku zostały przewidziane dla innych produktów zgodnie z niniejszym Porozumieniem.

8. Wszelkie negocjacje w kwestii możliwości kontynuowania specjalnego traktowania przewidzianego w ust. 7 po zakończeniu dziesiątego roku liczonego od początku okresu realizacyjnego zostaną podjęte i zakończone w ramach czasowych dziesiątego roku licząc od początku okresu realizacyjnego.

9. Jeżeli zostanie uzgodnione w wyniku negocjacji, o których mowa w ust. 8, że Członek może kontynuować stosowanie specjalnego traktowania, taki Członek udzieli dodatkowych i akceptowalnych koncesji, jakie zostaną określone w trakcie tych negocjacji.

10. Jeżeli specjalne traktowanie zgodnie z ust. 7 nie będzie kontynuowane poza dziesiąty rok licząc od początku okresu realizacyjnego, dane produkty zostaną poddane zwykłym opłatom celnym ustalonym na podstawie ekwiwalentu taryfowego wyliczonego zgodnie z wytycznymi wskazanymi w załączniku do niniejszego, które zostaną związane w liście koncesyjnej danego Członka. W odniesieniu do innych aspektów, stosowane będą postanowienia ust. 6 zmodyfikowane odpowiednimi postanowieniami dotyczącymi specjalnego i wyróżniającego traktowania przyznanego w ramach niniejszego Porozumienia Członkom-krajom rozwijającym się.

Dodatek do Załącznika 5

Wytyczne dotyczące obliczania ekwiwalentów taryfowych dla specjalnych celów wskazanych w ust. 6 i 10 niniejszego Załącznika

1. Kalkulacja ekwiwalentów taryfowych wyrażonych ad valorem lub w stawkach specyficznych zostanie dokonana przy zastosowaniu w sposób przejrzysty faktycznej różnicy między cenami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Użyte dane będą dotyczyły lat od 1986 do 1988. Ekwiwalenty taryfowe:

(a) zostaną początkowo ustalone na poziomie klasyfikacji 4-cyfrowej HS;

(b) tam, gdzie jest to właściwe, zostaną ustalone na poziomie 6-cyfrowym HS lub jeszcze bardziej szczegółowym;

(c) będą zazwyczaj ustalane dla produktów wstępnie albo całkowicie przetworzonych przez pomnożenie specyficznego(ych) ekwiwalentu(ów) taryfowego(ych) dla podstawowego(ych) produktu(ów) rolnego(ych) przez proporcję w kategoriach wartościowych lub ilościowych podstawowego(ych) produktu(ów) rolnego(ych) w produktach wstępnie albo całkowicie przetworzonych przy uwzględnieniu, tam gdzie jest to konieczne, wszelkich dodatkowych elementów obecnie stanowiących ochronę dla produkcji.

2. Ceną zewnętrzną będą zazwyczaj rzeczywiste, średnie wartości jednostkowe liczone dla kraju przywożącego na bazie c.i.f. Tam, gdzie średnie wartości jednostkowe c.i.f. nie są dostępne lub właściwe, cenami zewnętrznymi będą albo:

(a) odpowiednie wartości jednostkowe c.i.f. w pobliskim kraju, albo też

(b) szacunki oparte na średnich wartościach jednostkowych f.o.b. odpowiedniego(ich) dużego(ych) eksportera(ów) skorygowane przez dodanie szacunkowych kosztów ubezpieczenia, frachtu i innych stosownych kosztów przy przewozie do kraju przywożącego.

3. Ceny zewnętrzne będą zazwyczaj przeliczane na waluty krajowe przy zastosowaniu średniego rocznego kursu rynku walutowego dla takiego samego okresu jak dane cenowe.

4. Ceną wewnętrzną będzie zazwyczaj reprezentatywna cena hurtowa dominująca na rynku krajowym, lub też szacunek takiej ceny, jeżeli odpowiednie dane nie są dostępne.

5. Początkowe ekwiwalenty taryfowe mogą być, w razie konieczności, skorygowane w celu uwzględnienia różnic jakościowych i gatunkowych przy zastosowaniu odpowiednich współczynników.

6. Tam, gdzie ekwiwalent taryfowy wynikający z tych wytycznych jest ujemny lub niższy od bieżącej, związanej stawki celnej, początkowy ekwiwalent taryfowy może zostać ustalony na poziomie bieżącej, związanej stawki celnej, lub na podstawie ofert narodowych dla tego produktu.

7. W przypadku dokonywania zmian w poziomie ekwiwalentu taryfowego, jaki wynikałby z powyższych wytycznych, zainteresowany Członek, jeżeli zostanie o to poproszony, stworzy pełne możliwości konsultacji w celu negocjowania właściwych rozwiązań.