Wyszukaj po identyfikatorze keyboard_arrow_down
Wyszukiwanie po identyfikatorze Zamknij close
ZAMKNIJ close
account_circle Jesteś zalogowany jako:
ZAMKNIJ close
Powiadomienia
keyboard_arrow_up keyboard_arrow_down znajdź
idź
removeA addA insert_drive_fileWEksportuj printDrukuj assignment add Do schowka
description

Akt prawny

Akt prawny
archiwalny
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L rok 1970 nr 76 str. 23
Wersja archiwalna od 2013-07-01 do 2014-11-01
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L rok 1970 nr 76 str. 23
Wersja archiwalna od 2013-07-01 do 2014-11-01
Akt prawny
archiwalny
ZAMKNIJ close

Alerty

DYREKTYWA RADY

z dnia 20 marca 1970 r.

w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do zbiorników paliwa oraz tylnych zabezpieczeń pojazdów silnikowych i ich przyczep

(70/221/EWG)

(ostatnia zmiana: DUUEL. z 2013 r., Nr 158, poz. 172)   Pokaż wszystkie zmiany

loupe more_vert
ZAMKNIJ close

Alerty

RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szczególności jego art. 100,

uwzględniając wniosek Komisji;

uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego(1);

uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno - Społecznego(2);

a także mając na uwadze, co następuje:

wymagania techniczne, które pojazdy silnikowe muszą spełniać zgodnie z ustawodawstwem krajowym odnoszą się między innymi do ich zbiorników ciekłego paliwa oraz tylnych zabezpieczeń;

w związku z różnicami jakie istnieją pomiędzy przepisami krajowymi poszczególnych Państw Członkowskich zachodzi konieczność przyjęcia przez wszystkie te państwa, w uzupełnieniu do ich obowiązujących obecnie przepisów krajowych lub w miejsce tych przepisów, jednolitych regulacji, które pozwolą na objęcie wszystkich typów pojazdów homologacją EWG, będącą przedmiotem dyrektywy Rady z dnia 6 lutego 1970 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do homologacji typu pojazdów silnikowych i ich przyczep (3),

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

Artykuł 1

[1] Do celów niniejszej dyrektywy „pojazd” oznacza każdy pojazd silnikowy i jego przyczepę, jak określono w sekcji A załącznika II do dyrektywy 70/156/EWG.

Artykuł 2

1. Żadne Państwo Członkowskie nie może odmówić udzielenia homologacji typu WE lub krajowej homologacji typu pojazdu, z powodów odnoszących się do zbiorników paliwa tego pojazdu, jeżeli pojazd ten spełnia wymagania określone w niniejszej dyrektywie, dotyczące zbiorników paliwa.

2. Żadne Państwo Członkowskie, z przyczyn odnoszących się do tylnych zabezpieczeń, nie może odmówić udzielenia homologacji typu EWG lub krajowej homologacji typu w odniesieniu do pojazdu spełniającego wymogi określone w Załączniku dotyczącym tylnych zabezpieczeń lub, jeśli pojazd ma zamontowane urządzenie zabezpieczające, któremu udzielono homologacji, jako zespołowi technicznemu w rozumieniu art. 2 dyrektywy 70/156/EWG i zainstalowano je zgodnie z wymaganiami ustalonymi w pkt 5 załącznika II.

3. Żadne Państwo Członkowskie nie może odmówić udzielenia homologacji EWG lub krajowej homologacji dla urządzenia tylnego zabezpieczenia, jeśli takie urządzenie, uznawane za zespół techniczny w rozumieniu art. 2 dyrektywy 70/156/EWG, spełniają odpowiednie wymagania, ustalone w załączniku II.

Artykuł 2a

1. Żadne Państwo Członkowskie nie może odmówić ani zakazać sprzedaży, rejestrowania, wprowadzenia do użytku lub użytkowania pojazdu, z powodów odnoszących się do zbiorników paliwa tego pojazdu, jeżeli pojazd ten spełnia wymagania określone w niniejszej dyrektywie, dotyczące zbiorników paliwa.

2. Żadne Państwo Członkowskie, z przyczyn odnoszących się do tylnych zabezpieczeń, nie może odmówić ani zakazać sprzedaży, rejestracji oraz dopuszczania do ruchu pojazdu spełniającego wymogi określone w Załączniku dotyczącym tylnych zabezpieczeń lub jeśli ma zamontowane takie urządzenie tylnego zabezpieczenia, któremu udzielono homologacji, jako zespołowi technicznemu w rozumieniu art. 2 dyrektywy 70/156/EWG i zainstalowano je zgodnie z wymaganiami ustalonymi w pkt 5 załącznika II.

3. Żadne Państwo Członkowskie nie może zakazać wprowadzenia do obrotu jakiegokolwiek urządzenia tylnego zabezpieczenia, uznanego za zespół techniczny w rozumieniu art. 2 dyrektywy 70/156/EWG, jeśli odpowiada ono typowi, któremu udzielono homologacji w rozumieniu art. 2 ust. 3.

Artykuł 2b

Państwo Członkowskie, które zajmuje się homologacją, podejmuje środki niezbędne do zapewnienia, że jest powiadamiane o wszelkich zmianach części lub właściwości określonych w pkt 2.1 i 2.2 załącznika II. Właściwe władze Państwa Członkowskiego określają, czy przeprowadza się nowe badania zmienionego typu oraz czy sporządza się nowe sprawozdanie. W przypadku, gdy badania te wykazują, że wymogi niniejszej dyrektywy nie są przestrzegane, zmianie nie udziela się homologacji.

Artykuł 3

Wszelkie zmiany niezbędne do dostosowania wymagań załączników do postępu technicznego, przyjmuje się zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 13 dyrektywy 70/156/EWG.

Artykuł 4

1. Państwa Członkowskie wprowadzają w życie przepisy konieczne do wykonania niniejszej dyrektywy w terminie osiemnastu miesięcy od jej opublikowania i niezwłocznie informują o tym Komisję.

2. Państwa Członkowskie przekazują Komisji teksty podstawowych przepisów prawa krajowego przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy.

Artykuł 5

Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.

Sporządzono w Brukseli, dnia 20 marca 1970 r.



(1) Dz.U. nr C 160 z 18.12.1969, str. 7.

(2) Dz.U. nr C 48 z 16.4.1969, str. 16.

(3) Dz.U. nr L 42 z 23.2.1970, str. 1.

WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW

Załącznik I:

Zbiorniki na paliwa ciekłe

Dodatek 1:

Badanie odporności na ogień

Dodatek 2:

Rozmiary i dane techniczne cegieł ogniotrwałych

Dodatek 3:

Dokument informacyjny

Dodatek 4:

Świadectwo homologacji typu WE

Załącznik II:

Tylne zabezpieczenie pojazdu

Dodatek 1:

Dokument informacyjny (pojazd)

Dodatek 2:

Dokument informacyjny (oddzielna jednostka techniczna)

Dodatek 3:

Świadectwo homologacji (pojazd)

Dodatek 4:

Świadectwo homologacji (oddzielna jednostka techniczna)

Dodatek 5:

Znak homologacji WE

ZAŁĄCZNIK

ZBIORNIKI CIEKŁEGO PALIWA

1. ZAKRES

1.1. Niniejszy Załącznik odnosi się do pojazdów, do których stosuje się dyrektywę 70/156/EWG.

2. DEFINICJE

Do celów niniejszego Załącznika:

2.1. „Typ pojazdu ze względu na zbiornik paliwa” oznacza pojazdy, które nie różnią się pod istotnymi względami, takimi jak:

2.1.1. Budowa, kształt i wymiary zbiornika(-ów) paliwa oraz materiały (metal/tworzywo sztuczne), z których zostały one wykonane;

2.1.2. W pojazdach należących do kategorii M1(1) miejsce, w którym zbiornik(-i) zostały zainstalowane w pojeździe, w zakresie, w jakim ma to niekorzystny wpływ na kwestię spełniania wymagań sekcji 5.10 niniejszego Załącznika.

2.2. „Przedział pasażerski” oznacza przestrzeń we wnętrzu pojazdu, przeznaczoną dla jego użytkowników, ograniczoną dachem, podłogą, ścianami bocznymi nadwozia, drzwiami, szybami, przegrodą czołową i przegrodą tylną.

2.3. „Masa bez ładunku” oznacza masę pojazdu gotowego do jazdy, jak określono w sekcji 2.6 załącznika I do dyrektywy 70/156/EWG.

2.4. „Zbiornik” oznacza zbiornik lub zbiorniki przeznaczone do pomieszczenia paliwa ciekłego, jak określono w sekcji 2.6, stosowane przede wszystkim do napędu pojazdu, wyłączając jego akcesoria (rurę wlewu (jeżeli jest oddzielnym elementem), otwór wlewu, korek, wskaźnik pomiarowy, przewody paliwowe biegnące do silnika lub wyrównujące nadciśnienie wewnątrz zbiornika itd.).

2.5. „Pojemność zbiornika” oznacza pojemność zbiornika podaną przez producenta.

2.6. „Paliwo ciekłe” oznacza paliwo, które w normalnych warunkach otoczenia zachowuje stan ciekły.

3. WNIOSEK O UDZIELENIE HOMOLOGACJI TYPU WE

3.1. Wniosek o homologację typu pojazdu ze względu na zainstalowany w nim zbiornik paliwa, zgodnie z art. 3 ust. 4 dyrektywy 70/156/EWG jest składany przez producenta pojazdu.

3.2. Wzór dokumentu informacyjnego znajduje się w dodatku 3.

3.3. Placówce technicznej, odpowiedzialnej za przeprowadzenie badań homologacyjnych należy przedstawić, co następuje:

3.3.1. Przedstawiciel typu pojazdu, który ma być homologowany lub takie części tego pojazdu, jakie placówka techniczna uznają za niezbędne do badań homologacyjnych;

3.3.2. W przypadku, gdy dany pojazd wyposażony jest w zbiornik paliwa wykonany z tworzyw sztucznych: siedem takich samych, dodatkowych zbiorników wraz z akcesoriami;

3.3.3. W przypadku, gdy dany pojazd wyposażony jest w zbiornik paliwa wykonany z innych materiałów: dwa dodatkowe zbiorniki wraz z akcesoriami.

4. UDZIELENIE HOMOLOGACJI TYPU WE

4.1. Jeżeli odpowiednie wymagania są spełnione, udziela się homologacji typu WE zgodnie z art. 4 ust. 3 i, w odpowiednich przypadkach, art. 4 ust. 4 dyrektywy 70/156/EWG.

4.2. Wzór świadectwa homologacji typu WE podany jest w dodatku 4.

4.3. Każdemu homologowanemu typowi pojazdu przyznaje się numer identyfikacyjny zgodnie z załącznikiem VII do dyrektywy 70/156/EWG. To samo Państwo Członkowskie nie przydziela tego samego numeru innemu typowi pojazdu.

5. SPECYFIKACJE

5.1. Zbiorniki musza być wykonane w sposób gwarantujący ich odporność na korozję.

5.2. Zbiorniki wyposażone we wszystkie akcesoria, które normalnie są przy nich instalowane, muszą przejść pomyślnie badanie pod kątem wycieków, przeprowadzone zgodnie z sekcją 6.1, w warunkach względnego ciśnienia wewnętrznego, równego podwojonej wartości nadciśnienia roboczego, ale w każdym wypadku nie niższego niż nadciśnienie wynoszące 0,3 bar.

Zbiorniki do pojazdów, wykonane z tworzyw sztucznych, uważa się za spełniające te wymagania, jeżeli pomyślnie przeszły badanie określone w sekcji 6.3.2.

5.3. Wszelkie nadciśnienie lub ciśnienie przekraczające wartość ciśnienia roboczego musi być automatycznie kompensowane przy pomocy odpowiednich urządzeń (odpowietrzniki, zawory bezpieczeństwa itp.).

5.4. Odpowietrzniki muszą być zaprojektowane w taki sposób, aby nie zachodziło żadne zagrożenie pożarowe. W szczególności, niezbędne jest wykluczenie możliwości, aby w przypadku wycieku ze zbiornika, jakakolwiek ilość paliwa ściekała na elementy układu wydechowego. W razie takiego wycieku paliwo musi być skierowane na podłoże.

5.5. Zbiornik(-i) nie mogą być umieszczone wewnątrz przedziału pasażerskiego ani stanowić powierzchni ograniczającej przedział pasażerski (czyli jego podłogi, ściany lub przegrody); to samo dotyczy innych przedziałów, integralnie połączonych z przedziałem pasażerskim.

5.6. Musi być zainstalowana przegroda, oddzielająca przedział pasażerski od zbiornika(-ów). W takiej przegrodzie mogą być otwory (np. dla przepuszczenia wiązek przewodów elektrycznych), pod warunkiem, że zastosowane rozwiązanie uniemożliwia swobodne przedostanie się paliwa ze zbiornika do wnętrza przedziału pasażerskiego lub do innych przedziałów, integralnie połączonych z przedziałem pasażerskim, w warunkach normalnego użytkowania pojazdu.

5.7. Każdy zbiornik musi być bezpiecznie zamocowany i umieszczony w sposób gwarantujący, że wszelkie ilości paliwa ewentualnie wyciekające z niego będą w warunkach normalnego użytkowania pojazdu ściekały na podłoże, a nie przedostawały się do przedziału pasażerskiego.

5.8. Otwór wlewu paliwa nie może się znajdować w przedziale pasażerskim, w przedziale bagażowym, ani w przedziale silnikowym.

5.9. W ramach przewidywalnego trybu użytkowania pojazdu nie mogą występować wycieki paliwa przez korek wlewu ani przez urządzenia mające na celu wyrównywanie nadciśnienia. W przypadku przewrócenia pojazdu wyciek paliwa jest dopuszczalny, pod warunkiem, że jego intensywność nie przekracza 30 g/min; spełnienie tego wymagania musi zostać zweryfikowane w drodze badania określonego w sekcji 6.2.

5.9.1. Korek wlewu paliwa musi być zamocowany do kołnierza rury wlewu. Korek musi wyć wyposażony w uszczelkę, szczelnie zamykającą otwór wlewu po zakręceniu. Gdy otwór wlewu jest zamknięty, wszystkie elementy zamknięcia, to jest kołnierz otworu, korek i umieszczona na nim uszczelka muszą do siebie ściśle przylegać.

5.9.1.1. Wymagania sekcji 5.9.1. będą uważane za spełnione, jeżeli pojazd spełnia wymagania sekcji 5.1.3. załącznika I do dyrektywy 70/220/EWG (2), z zastrzeżeniem, że przykładów wymienionych w trzecim tiret tej sekcji nie stosuje się do pojazdów należących do kategorii innych niż M1 lub N1.

5.10. Zbiorniki muszą być zainstalowane w taki sposób, aby zabezpieczać przed skutkami uderzenia w przednią lub tylną część pojazdu; to znaczy w bezpośrednim sąsiedztwie zbiornika nie mogą się znajdować elementy wystające lub posiadające ostre krawędzie itp.

5.11. Zbiornik paliwa i kołnierz rury wlewu powinny być zaprojektowane i zainstalowane w pojazdach w taki sposób, aby nie dochodziło do gromadzenia się na ich powierzchni ładunków elektrostatycznych. Jeżeli to konieczne, elementy te muszą być uziemione przez połączenie z metalowymi elementami podwozia lub z jakąkolwiek dużą częścią metalową, za pośrednictwem dobrego przewodnika.

5.12. Ponadto, zbiorniki wykonane z tworzyw sztucznych muszą także pomyślnie przejść badanie zgodne ze szczególną procedurą, określoną w sekcji 6.3.

6. BADANIA

6.1. Badanie hydrauliczne

Zbiornik musi zostać poddany badaniu na działanie wewnętrznego ciśnienia hydraulicznego. Badaniu temu poddaje się samodzielny zespół razem ze wszystkimi akcesoriami. Zbiornik musi być całkowicie napełniony niepalną cieczą (na przykład wodą). Po szczelnym zamknięciu, czyli odcięciu wszelkich połączeń z otoczeniem, ciśnienie jest stopniowo zwiększane przez przewód paliwowy, przez który paliwo jest podawane do silnika, do wartości względnego ciśnienia wewnętrznego, równego dwukrotnej wartości ciśnienia roboczego, a w każdym przypadku nie niższego niż nadciśnienie równe 0,3 bar, które utrzymuje się w zbiorniku przez jedną minutę. Przez ten czas nie mogą wystąpić pęknięcia zbiornika ani wycieki z niego; jednakże dopuszczalne jest powstanie jego trwałej deformacji.

6.2. Test wywrócenia

6.2.1. Zbiornik wraz ze wszystkimi akcesoriami musi zostać zainstalowany na stanowisku badawczym w sposób zgodny z jego położeniem i sposobem zamocowania w pojeździe, do którego jest przeznaczony; to samo dotyczy układów wyrównywania wewnętrznego nadciśnienia, w jakie zbiornik jest wyposażony.

6.2.2. Stanowisko badawcze obraca się wokół osi poprowadzonej równolegle do osi podłużnej pojazdu.

6.2.3. Badanie będzie przeprowadzone dwukrotnie, na zbiorniku napełnionym do 90 % pojemności, a następnie do 30 % pojemności niepalną cieczą o gęstości i lepkości zbliżonej do normalnie stosowanego paliwa (dopuszcza się użycie do tego celu wody).

6.2.4. Zbiornik musi być obrócony od położenia, w którym został pierwotnie zainstalowany, o 90o w prawo; następnie zbiornik musi pozostać w tej pozycji przez co najmniej pięć minut.

Następnie zbiornik musi być obrócony w tę samą stronę o kolejnych 90o. W tej pozycji (czyli całkowicie odwrócony) zbiornik musi pozostać przez następnych pięć minut.

Zbiornik musi być odwrócony do pozycji wyjściowej. Ciecz badawcza, która nie ściekła z powrotem z układu odpowietrzania musi być sprowadzona z powrotem do wnętrza zbiornika, w razie konieczności uzupełniona.

Zbiornik obraca o 90o w stronę przeciwną niż w pierwszej części badania i pozostawia w tej pozycji, na co najmniej pięć minut.

Następnie zbiornik musi być obrócony w tę samą stronę o kolejnych 90o. W tej pozycji, (czyli całkowicie odwrócony) zbiornik musi pozostać przez następnych pięć minut. Na koniec musi być odwrócony z powrotem do pozycji wyjściowej.

6.3. Dodatkowe badania dla zbiornika(-ów) samochodowych, wykonanych z tworzyw sztucznych

6.3.1. Odporność na uderzenie

6.3.1.1. Zbiornik napełnia się do maksymalnej pojemności mieszaniną wody i glikolu lub inną cieczą cechującą się niską temperaturą zamarzania i niezmieniającą właściwości materiału, z którego zbiornik jest wykonany, a następnie poddaje się go badaniu na perforację.

6.3.1.2. Temperatura zbiornika podczas badania musi wynosić 233 K +/– 2K (– 40 °C +/– 2 °C).

6.3.1.3. Do badania musi być użyte wahadłowe stanowisko, przeznaczone do badania odporności na uderzenia. Wahadło uderzające musi być ze stali i mieć kształt piramidy o podstawie kwadratu i ścianach w formie trójkątów równobocznych. Szczyt i krawędzie piramidy są zaokrąglone; promień zaokrąglenia wynosi 3 mm. Środek uderzenia wahadła musi pokrywać się ze środkiem ciężkości piramidy; jego odległość od osi obrotu wahadła musi wynosić 1 m. Masa całkowita wahadła musi wynosić 15 kg. Energia wahadła w chwili uderzenia nie może być mniejsza niż 30 Nm i powinna być jak najbliższa tej wartości.

6.3.1.4. Badania na uderzenie muszą być przeprowadzone się na tych częściach zbiornika, które uważa się za narażone na uderzenie, w przypadku kolizji, w przednią lub tylna częścią pojazdu. Przyjmuje się, że punktami narażonymi na uderzenie są te punkty, które są najbardziej wystawione na zewnątrz lub najsłabsze ze względu na kształt zbiornika lub sposób jego zamocowania w pojeździe. Punkty wybrane do celów badania w laboratorium muszą zostać wskazane w sprawozdaniu z badania.

6.3.1.5. Podczas badania zbiornik musi być zamocowany uchwytami umieszczonymi na ścianie lub ścianach przeciwległych do powierzchni, w którą następuje uderzenie. W wyniku badania nie może dojść do wycieku cieczy.

6.3.1.6. Zależnie od wyboru producenta, wszystkie badania mogą zostać przeprowadzone na jednym zbiorniku albo do każdego badania może zostać użyty inny egzemplarz takiego samego zbiornika.

6.3.2. Wytrzymałość mechaniczna

Zbiornik musi zostać poddany, w warunkach określonych w sekcji 6.1, badaniu na przecieki i sztywność struktury. Zbiornik wraz ze wszystkimi akcesoriami umieszcza się na stanowisku badawczym w sposób identyczny z tym, jak jest on zamocowany w pojeździe, do którego jest przeznaczony. Rolę cieczy badawczej spełnia woda o temperaturze 326 K (53 °C), którą wypełnia się zbiornik do jego maksymalnej pojemności. Zbiornik musi być poddany względnemu ciśnieniu wewnętrznemu, równemu podwojonej wartości ciśnienia roboczego, ale w każdym przypadku nie niższemu niż 0,3 bar, w temperaturze 326 K +/– 2 K (53 °C +/– 2 °C) przez okres pięciu godzin. Podczas badania nie mogą wystąpić pęknięcia zbiornika ani jego akcesoriów, ani wycieki z niego; jednakże dopuszczalne jest powstanie jego trwałej deformacji.

6.3.3. Przepuszczalność paliwa

6.3.3.1. Paliwem stosowanym do badania przepuszczalności jest albo paliwo wzorcowe, określone w załączniku VIII do dyrektywy 70/220/EWG, albo paliwo typu super, dostępne w handlu. Jeżeli zbiornik przeznaczony jest wyłącznie do pojazdów napędzanych silnikami wysokoprężnymi, zbiornik napełnia się olejem napędowym.

6.3.3.2. Przed rozpoczęciem badania zbiornik musi zostać napełniony paliwem badawczym do 50 % pojemności i pozostawiany w spoczynku, bez zamykania, w temperaturze otoczenia wynoszącej 313 K +/– 2 K (40 °C +/– 2 °C) do czasu, gdy utrata masy w przeliczeniu na jednostkę czasu przyjmie wartość stałą.

6.3.3.3. Następnie zbiornik musi zostać opróżniony i napełniony ponownie paliwem badawczym do 50 % pojemności, po czym musi zostać zamknięty hermetycznie i pozostawiony w temperaturze wynoszącej 313 K +/– 2 K (40 °C +/– 2 °C). Gdy zawartość zbiornika osiąga temperaturę badania, musi być dokonana korekta ciśnienia. W ciągu następnych ośmiu tygodni okresu próbnego ustala się utratę masy paliwa spowodowaną dyfuzją. Maksymalna dopuszczalna średnia utrata masy paliwa wynosi 20 g na 24 godziny czasu badania.

6.3.3.4. W wypadku, jeżeli utrata masy spowodowana dyfuzją przekracza wartość podaną w sekcji 6.3.3.3, ten sam zbiornik musi być poddany opisanemu powyżej badaniu po raz drugi, w celu ustalenia utraty masy paliwa poprzez dyfuzję w temperaturze 296 K +/– 2 K (23 °C +/– 2 °C), ale poza tym, na tych samych warunkach. Zmierzona w ten sposób utrata masy paliwa nie może przekraczać 10 g na 24 godziny czasu badania.

6.3.4. Odporność na paliwo

Po przejściu badania określonego w sekcji 6.3.3, zbiornik musi nadal spełniać wymagania określone w sekcjach 6.3.1 i 6.3.2.

6.3.5. Odporność na ogień

Zbiornik musi zostać poddany następującym badaniom.

6.3.5.1. Zbiornik, zamocowany w taki sposób, w jaki instaluje się go w pojeździe, wystawia się na działanie ognia na okres dwóch minut. Nie mogą wystąpić żadne wycieki paliwa ciekłego ze zbiornika.

6.3.5.2. Przeprowadza się trzy badania na różnych zbiornikach napełnionych paliwem, w następujący sposób:

6.3.5.2.1. Jeżeli zbiornik przeznaczony jest do instalowania w pojazdach napędzanych silnikiem z zapłonem wymuszonym lub silnikiem wysokoprężnym, muszą być przeprowadzone trzy badania na zbiornikach napełnionych benzyną typu super;

6.3.5.2.2. Jeżeli zbiornik przeznaczony jest do instalowania wyłącznie w pojazdach napędzanych silnikiem wysokoprężnym, muszą być przeprowadzone badania zbiorników napełnionych olejem napędowym;

6.3.5.2.3. Do każdego badania zbiornik musi być zamocowany na stanowisku badawczym, w sposób i w warunkach jak najbardziej zbliżonych do rzeczywistych warunków instalacji zbiornika w pojeździe, do którego jest przeznaczony. Sposób zamocowania zbiornika na stanowisku badawczym musi odpowiadać wymaganiom jego instalacji w pojeździe. Muszą być uwzględnione te elementy pojazdu, które osłaniają zbiornik i jego akcesoria przed wystawieniem na działanie ognia lub, które w jakikolwiek sposób wpływają na kierunek działania płomieni ewentualnego ognia, jak również określone elementy, znajdujące się w pojeździe nad zbiornikiem i jego mocowaniami. W czasie badania wszystkie otwory muszą być zamknięte, ale system odpowietrzania musi pozostać działający. Bezpośrednio przed przeprowadzeniem badania zbiornik musi być napełniony określonym paliwem do 50 % pojemności.

6.3.5.3. Płomień, działaniu, którego poddany zostaje zbiornik z paliwem, musi być uzyskany poprzez spalanie dostępnego w handlu paliwa do silników z zapłonem wymuszonym (w dalszej części opisu zwanego »paliwem«) w specjalnej panewce. Na panewkę wlewa się taką ilość paliwa, aby wystarczyła do podtrzymania płomienia w warunkach swobodnego spalania, przez całą procedurę badania.

6.3.5.4. Rozmiary panewki muszą być dobrane w taki sposób, aby zapewnić wystawienie na działanie ognia boki zbiornika. Dlatego rozmiary panewki muszą być większe od rzutu poziomego zbiornika, o co najmniej 20 cm, ale nie więcej niż o 50 cm. Na początku badania boczne ściany panewki nie mogą wystawać ponad poziom nalanego do niej paliwa o więcej niż 8 cm.

6.3.5.5. Panewka z nalanym paliwem musi być umieszczona pod zbiornikiem w taki sposób, aby odległość między poziomem paliwa w panewce, a dnem zbiornika odpowiadała przewidywanemu prześwitowi w warunkach eksploatacyjnych, czyli odległości między dnem zbiornika, a nawierzchnią jezdni w warunkach, gdy pojazd jest nieobciążony, ale gotowy do jazdy (patrz sekcja 2.3). Panewka albo stanowisko badawcze lub oba te elementy muszą mieć swobodę ruchu.

6.3.5.6. W fazie C badania panewka musi być przykryta ekranem, umieszczonym na wysokości 3 cm +/– 1 cm nad poziomem nalanego do niej paliwa. Ekran musi być wykonany z materiału ogniotrwałego, jak przewidziano w dodatku 2. Między cegłami nie może być żadnych odstępów; cegły muszą być umieszczone nad panewką z paliwem w taki sposób, aby otwory w nich nie były zamknięte. Długość i wysokość ramy muszą być o 2–4 cm mniejsze niż wewnętrzne wymiary panewki, tak, aby między ramą, a ścianą panewki pozostawał odstęp szerokości 1–2 cm, zapewniający dostęp powietrza.

6.3.5.7. Jeżeli badanie przeprowadza się na otwartym powietrzu, musi być zapewnione odpowiednia ochrona przed wiatrem, to znaczy prędkość wiatru na poziomie panewki z paliwem nie może przekraczać 2,5 km/h. Przed rozpoczęciem badania ekran należy rozgrzać do temperatury 308 K +/– 5 K (35 °C +/– 5 °C). Cegły ogniotrwałe mogą zostać zwilżone w celu zapewnienia jednakowych warunków badania podczas każdego z następujących po sobie badań.

6.3.5.8. Badanie musi składać się z czterech faz (patrz dodatek 1).

6.3.5.8.1. Faza A: Ogrzewanie wstępne (rysunek 1)

Paliwo w panewce musi być zapalone w chwili, gdy panewka znajduje się w odległości, co najmniej 3 m. od zbiornika. Po upływie 60 sekund, czyli po fazie ogrzewania wstępnego, panewka musi być umieszczona pod zbiornikiem.

6.3.5.8.2. Faza B: Bezpośrednie wystawienie na działanie płomienia (rysunek 2)

Przez 60 sekund zbiornik musi być wystawiony na działanie płomienia, powstającego w wyniku swobodnego spalania paliwa.

6.3.5.8.3. Faza C: Pośrednie wystawienie na działanie płomienia (rysunek 3)

Niezwłocznie po zakończeniu fazy B między panewką z płonącym paliwem, a dnem zbiornika musi być umieszczony ekran. Zbiornik musi pozostać wystawiony na działanie zredukowanego w ten sposób płomienia przez następnych 60 sekund.

6.3.5.8.4. Faza D: Zakończenie badania (rysunek 4)

Panewka z płonącym paliwem, przykryta ekranem, musi zostać odsunięta z powrotem do pozycji wyjściowej (faza A). Jeżeli w chwili zakończenia badania zbiornik płonie, ogień musi być niezwłocznie ugaszony.

6.3.5.9. Uznaje się, że badanie zakończyło się pomyślnie, jeżeli nie występuje żaden wyciek paliwa ze zbiornika.

6.3.6. Odporność na działanie wysokiej temperatury

6.3.6.1. Stanowisko badawcze musi odpowiadać sposobowi instalacji zbiornika w pojeździe, do którego jest przeznaczony, włącznie ze sposobem instalacji i funkcjonowania urządzeń odpowietrzających.

6.3.6.2. Zbiornik napełniony do 50 % pojemności wodą o temperaturze 293 K (20 °C) musi być wystawiony na jedną godzinę na działanie temperatury otoczenia, wynoszącej 368 K +/– 2 K (95 °C +/– 2 °C).

6.3.6.3. Uznaje się, że badanie zakończyło się pomyślnie, jeżeli po zakończeniu badania nie występuje wyciek ani poważna deformacja zbiornika.

6.3.7. Oznakowanie na zbiorniku paliwa

6.3.7.1. Na zbiorniku musi być umieszczony znak fabryczny lub towarowy producenta; oznaczenie takie musi być nieusuwalne i czytelne, to znaczy umieszczone na zbiorniku w taki sposób, by było widoczne po jego zainstalowaniu w pojeździe.

7. ZMIANY W HOMOLOGACJI

7.1. W wypadku wprowadzania zmian do homologacji udzielonych zgodnie z niniejszą dyrektywą, stosuje się przepisy art. 5 dyrektywy 70/156/EWG.

8. ZGODNOŚĆ PRODUKCJI

8.1. Środki mające na celu zapewnienie zgodności produkcji przyjmuje się zgodnie z przepisami ustanowionymi w art. 10 dyrektywy 70/156/EWG.

Dodatek 1

BADANIE ODPORNOŚCI NA OGIEŃ

infoRgrafika

Dodatek 2

WYMIARY I DANE TECHNICZNE CEGIEŁ OGNIOTRWAŁYCH

infoRgrafika

Odporność na ogień (Seger-Kegel)

SK 30

Zawartość Al2O3

30–33 %

Porowatość otwarta (Po)

20–22 % obj.

Gęstość

1 900–2 000kg/m3

Efektywna powierzchnia z otworami

44,18 %

Dodatek 3

Dokument w formacie PDF

Dodatek 4

Dokument w formacie PDF

loupe more_vert
ZAMKNIJ close

Alerty

ZAŁĄCZNIK II

TYLNE ZABEZPIECZENIE POJAZDU [2]

1. DANE OGÓLNE

Pojazdy objęte niniejszą dyrektywą muszą być skonstruowane w taki sposób, aby zapewnić skuteczną ochronę ich tylnej części z pojazdami kategorii M1 i N1 (1).

2. DEFINICJE

2.1. Typ pojazdu do celów tylnego zabezpieczenia pojazdu

Wyrażenie „Typ pojazdu do celów tylnego zabezpieczenia pojazdu” odnosi się do pojazdów, które nie różnią się pod względem zasadniczych cech:

2.1.1. szerokości tylnej osi, budowy, wymiarów, kształtu oraz materiałów tylnej części pojazdu, w zakresie w jakim spełniają one wymagania określone w punktach 5.1–5.4.5.5;

2.1.2. charakterystyk zawieszenia w zakresie w jakim spełniają one wymagania określone w punktach 5.1–5.4.5.5;

2.1.3. typu tylnego zabezpieczenia pojazdu, jeżeli zostało zamontowane.

2.2. Typ urządzenia tylnego zabezpieczenia pojazdu.

Wyrażenie „typ urządzenia tylnego zabezpieczenia pojazdu” odnosi się do urządzeń, które nie różnią się pod względem zasadniczych cech:

2.2.1. kształtu;

2.2.2. wymiarów;

2.2.3. zamocowania;

2.2.4. materiałów.

3. WNIOSEK O HOMOLOGACJĘ TYPU WE

3.1. Wniosek o homologację typu WE w odniesieniu do typu pojazdu

3.1.1. Wniosek o homologację typu WE, na podstawie art. 3 ust. 4 dyrektywy 70/156/EWG dotyczącego typu pojazdu w odniesieniu do tylnego zabezpieczenia pojazdu, jest składany przez producenta pojazdu.

3.1.2. Wzór dokumentu informacyjnego znajduje się w dodatku 1.

3.1.3. Przedstawiciel typu pojazdu, który ma być homologowany, jest przedkładany placówce technicznej, odpowiedzialnej za przeprowadzenie badań dotyczących homologacji.

3.2. Wniosek o homologację typu dotyczący urządzenia tylnego zabezpieczenia pojazdu, stanowiącego oddzielną jednostkę techniczną

3.2.1. Wniosek o homologację typu, na podstawie art. 3 ust. 4 dyrektywy 70/156/EWG dotyczącej tylnego zabezpieczenia pojazdu, które w rozumieniu art. 2 tej dyrektywy stanowi oddzielną jednostkę techniczną, składa producent pojazdu lub producent urządzenia tylnego zabezpieczenia pojazdu.

3.2.2. Wzór dokumentu informacyjnego znajduje się w dodatku 2.

3.2.3. Do placówki technicznej prowadzącej badania, przedkłada się jeden egzemplarz urządzenia tylnego zabezpieczenia pojazdu, który ma być homologowany. Niniejsza służba może, jeżeli uzna za konieczne, zażądać kolejnej próbki. Próbki są wyraźnie i czytelnie oznakowane nazwą handlową lub znakiem towarowym oraz oznaczeniem typu składającego wniosek.

4. UDZIELANIE HOMOLOGACJI WE

4.1. Jeżeli odpowiednie wymagania są spełnione, homologacja typu WE na podstawie art. 4 ust. 3, oraz jeżeli stosowne, art. 4 ust. 4 dyrektywy 70/156/EWG, jest udzielana.

4.2. Wzór świadectwa homologacji WE znajduje się w:

4.2.1. dodatku 3, do wniosków określonych w 3.1; oraz

4.2.2. dodatku 4, do wniosków określonych w 3.2.

4.3. Numer homologacji zgodnie z załącznikiem VII do dyrektywy 70/156/EWG, jest przypisany do każdego typu homologowanego pojazdu lub urządzenia tylnego zabezpieczenia pojazdu.

5. SPECYFIKACJE

5.1. Wszystkie pojazdy muszą być skonstruowane i/lub wyposażone w taki sposób, aby zapewniały skuteczną ochronę na całej szerokości ich tylnej części, z pojazdami kategorii M1 i N1 (2).

5.1a. Pojazd poddaje się badaniu w następujących warunkach:

- pojazd musi znajdować się na płaskiej, twardej i gładkiej nawierzchni,

- przednie koła pojazdu muszą być ustawione prosto w kierunku jazdy,

- ciśnienie w oponach musi być zgodne z ciśnieniem zalecanym przez producenta,

- w razie konieczności uzyskania wymaganych badaniem sił pojazd może być zablokowany w jakikolwiek sposób, określony przez producenta pojazdu,

- jeśli pojazd wyposażony jest w zawieszenie hydropneumatyczne, hydrauliczne lub pneumatyczne, lub urządzenie służące do automatycznego wyrównywania poziomu w zależności od obciążenia, musi on być badany z zawieszeniem lub urządzeniem w normalnych warunkach użytkowania podanych przez producenta.

5.2. Każdy pojazd zaliczany do jednej z następujących kategorii: M1, M2, M3, N1, O1 lub O2 (2), będzie uznawany za spełniający warunki określone w 5.1:

– jeżeli spełnia warunki określone w 5.3, lub

– jeżeli prześwit tylnej części nieobciążonego pojazdu nie przekracza 55 cm, na szerokości która z każdej strony pojazdu nie jest krótsza od jego tylnej osi o więcej, niż o 10 cm (z pominięciem wybrzuszenia opon w pobliżu podłoża).

Jeżeli pojazd posiada więcej tylnych osi niż jedną, to należy wziąć pod uwagę najszerszą z nich.

Wymaganie to powinno być spełnione co najmniej na odcinku 45 cm, mierzonym od tylnej krawędzi pojazdu.

5.3. Każdy pojazd zaliczany do jednej z następujących kategorii: N2, N3, O3, lub O4 (2), będzie uznany za spełniający warunki określone w 5.1, pod warunkiem że:

– pojazd ten wyposażony jest w specjalne urządzenie do ochrony jego tylnej części, zgodnie z wymaganiami 5.4, lub

– pojazd jest tak skonstruowany i/lub wyposażony, że można uznać, iż ze względu na kształt i charakterystykę, jego części składowe zastępują urządzenie tylnego zabezpieczenia pojazdu. Części, których połączona funkcja spełnia wymagania określone w 5.4, uznaje się za tworzące urządzenie tylnego zabezpieczenia pojazdu.

5.4. Urządzenie tylnego zabezpieczenia pojazdu, w dalszej części określone jako „urządzenie”, składa się głównie z części poprzecznych oraz części łącznikowych, połączonych z bocznymi części podwozia lub z takimi, które je zastępują.

Musi posiadać następujące charakterystyki:

5.4.1. musi być zainstalowane w miejscu możliwie zbliżonym do tylnej części pojazdu. Gdy pojazd jest nieobciążony (3), dolna krawędź urządzenia nie może w żadnym swoim punkcie znajdować się wyżej niż 55 cm od podłoża;

5.4.2. szerokość urządzenia nie może w żadnym jego punkcie przekraczać szerokości tylnej osi, mierzonej na zewnętrznych punktach kół, pomijając wybrzuszenia opon przy zbliżeniu do podłoża, nie może być też krótsze o więcej niż 10 cm z każdej strony. Gdy istnieje więcej niż jedna oś tylna, należy brać pod uwagę szerokość najszerszej z nich;

5.4.3. wysokość przekroju belki poprzecznej nie może być mniejsza niż 10 cm. Boczne końce belki poprzecznej nie mogą być wygięte w kierunku tylnej części pojazdu lub mieć ostrych zewnętrznych krawędzi. Warunki te uznaje się za spełnione, gdy boczne końce belki poprzecznej są na zewnątrz zaokrąglone i posiadają promień krzywizny nie mniejszy niż 2,5 mm;

5.4.4. urządzenie może być skonstruowane w taki sposób, aby jego pozycja w tylnej części pojazdu mogła być regulowana. W takim przypadku musi istnieć skuteczna metoda zabezpieczająca je w pozycji użytkowej tak, aby wykluczyć jakąkolwiek niezamierzoną zmianę pozycji. Operator musi mieć możliwość zmiany pozycji urządzenia przy zastosowaniu siły nie przekraczającej 40 daN;

5.4.5. urządzenie musi stawiać dostateczny opór, równoległym do wzdłużnej osi pojazdu, przyłożonym siłom oraz być połączone, gdy znajduje się w pozycji użytkowej, z bocznymi częściami podwozia lub z takimi, które je zastępują.

Wymóg ten będzie spełniony, jeżeli wykaże się, że zarówno w trakcie jak i po przyłożeniu siły, odległość pozioma między tylną krawędzią urządzenia a tylną krawędzią pojazdu nie przekracza 40 cm w żadnym z punktów P1, P2 oraz P3. Podczas pomiaru tej odległości wyklucza się jakąkolwiek część pojazdu, która znajduje się wyżej niż 3 metry od podłoża, gdy pojazd nie jest obciążony;

5.4.5.1. punkty P1 ulokowane są 30 cm od wzdłużnych płaszczyzn, stycznych do zewnętrznych krańców kół osi tylnej; punkty P2, które ulokowane są na linii łączącej punkty P1, są symetryczne do środkowej płaszczyzny wzdłużnej pojazdu w odległości od każdego z nich od 70 do 100 cm włącznie. Dokładna pozycja powinna zostać określona przez producenta. Wysokość ponad podłożem punktów P1 i P2 musi być określona przez producenta pojazdu w zakresie linii, które wiążą urządzenie w pozycji poziomej. Wysokość nie może jednak przekraczać 60 cm, gdy pojazd jest nieobciążony. P3 jest punktem centralnym linii prostej łączącej punkty P2;

5.4.5.2. Do punktów P1 i P3 należy kolejno przyłożyć poziomą siłę odpowiadającą 25 % maksymalnej technicznie dopuszczalnej masy pojazdu, jednak nie większą niż 5 × 104 N;

5.4.5.3. siła pozioma równa 50 % maksymalnej technicznie dozwolonej masy pojazdu, lecz nie przekraczająca 10 × 104 N, musi być przyłożona kolejno do obydwu punktów P2;

5.4.5.4. siły określone powyżej w punktach 5.4.5.2 oraz 5.4.5.3 muszą być przykładane oddzielnie. Kolejność, w której siły zostaną przyłożone może zostać określona przez producenta;

5.4a. W pojazdach wyposażonych w podnośnik platformę, tylne zabezpieczenie może posiadać przerwę ze względu na mechanizm podnośnika. W takich przypadkach zastosowanie mają następujące wymogi:

5.4a.1. boczna odległość elementów montażu tylnego zabezpieczenia od elementów podnośnika platformy, ze względu na które konieczna jest przerwa w zabezpieczeniu, nie może przekroczyć 2,5 cm;

5.4a.2. poszczególne elementy tylnego zabezpieczenia muszą w każdym przypadku mieć odpowiednią powierzchnię wynoszącą co najmniej 350 cm2;

5.4a.3. poszczególne elementy tylnego zabezpieczenia muszą mieć odpowiednie wymiary, spełniające wymogi pkt. 5.4.5.1, zgodnie z którymi określa się stosowne umiejscowienie badanych punktów. Jeśli punkty P1 umiejscowione są w obrębie przerwy, o której mowa w 5.4a, zastosować należy punkty P1 umiejscowione w środku bocznej części tylnego zabezpieczenia;

5.4a.4. postanowień pkt. 5.4.1 nie stosuje się do przerwy w tylnym zabezpieczeniu oraz w odniesieniu do podnośnika platformy.

5.4.5.5. w przypadku przeprowadzania badania praktycznego, w celu sprawdzenia zgodności z wyżej wymienionymi wymaganiami, muszą być spełnione następujące warunki:

5.4.5.5.1. urządzenie musi być połączone z bocznymi częściami podwozia pojazdu lub z takimi, które je zastępują;

5.4.5.5.2. określone siły muszą być przyłożone przez tarany, odpowiednio połączone przegubowo (np. za pomocą przegubów uniwersalnych) i muszą być równoległe do środkowej wzdłużnej płaszczyzny pojazdu, przechodząc przez powierzchnię nie wyższą niż 25 cm (dokładną wysokość powinien określić producent) i nie szerszą niż 20 cm, z promieniami krzywizny krawędzi pionowych o wielkości 5 +/– 1 mm; środek powierzchni umieszcza się kolejno w punktach P1, P2 i P3.

5.5. W drodze odstępstwa od wyżej wymienionych wymagań pojazdy następujących kategorii nie muszą spełniać wymagań niniejszego załącznika w zakresie tylnych zabezpieczeń:

– ciągniki naczep,

– „podwieszane” przyczepy oraz inne podobne przyczepy przeznaczone do transportu dłużyc lub innych bardzo długich przedmiotów,

– pojazdy, w przypadku których tylne zabezpieczenie pojazdu byłyby niezgodne z ich przeznaczeniem.

6. OZNAKOWANIE HOMOLOGACJI WE

6.1. Każde urządzenie tylnego zabezpieczenia pojazdu, odpowiadające homologowanemu typowi, uznawane w niniejszej dyrektywie za oddzielną jednostkę techniczną, posiada znak homologacji WE.

6.2. Znak ten składa się z prostokąta otaczającego literę „e”, poprzedzającą numer lub litery identyfikujące Państwo Członkowskie, które udzieliło homologację typu:

1 Niemcy

2 Francja

3 Włochy

4 Niderlandy

5 Szwecja

6 Belgia

7 Węgry

8 Republika Czeska

9 Hiszpania

11 Wielka Brytania

12 Austria

13 Luksemburg

17 Finlandia

18 Dania

19 Rumunia

20 Polska

21 Portugalia

23 Grecja

25 Chorwacja

26 Słowenia

27 Słowacji

29 Estonia

32 Łotwa

34 Bułgaria

36 Litwa

CY Cypr

IRL Irlandia.

MT Malta

Obok prostokąta musi być także umieszczony „podstawowy numer homologacji”, zawarty w sekcji 4 numeru homologacji, określonej w załączniku VII do dyrektywy 70/156/EWG, poprzedzony dwiema cyframi przypisany ostatniej istotnej zmianie technicznej do dyrektywy 70/221/EWG w dniu udzielenia homologacji WE. W niniejszej dyrektywie kolejnym numerem jest „00”.

6.3. Znak homologacji WE musi być przytwierdzony do urządzenia tylnego zabezpieczenia pojazdu w taki sposób, aby był nieusuwalny i w pełni czytelny, nawet wówczas gdy urządzenie jest zamontowane w pojeździe.

6.4. Przykład znaku homologacji WE znajduje się w dodatku 5.

7. MODYFIKACJE TYPU ORAZ ZMIANY HOMOLOGACJI

7.1. W przypadku modyfikacji homologowanego typu na podstawie niniejszej dyrektywy, zastosowanie mają przepisy art. 5 dyrektywy 70/156/EWG.

8. ZGODNOŚĆ PRODUKCJI

8.1. Jako zasada generalna środki mające na celu zapewnienie zgodności produkcji podejmuje się zgodnie z przepisami ustanowionymi w art. 10 dyrektywy 70/156/EWG.

Dodatek 1

infoRgrafika

infoRgrafika

Dodatek 2

infoRgrafika

Dodatek 3

WZÓR

(maksymalny format: A4 (210 × 297 mm))

infoRgrafika

infoRgrafika

Dodatek 4

WZÓR

(maksymalny format: A4 (210 × 297 mm))

infoRgrafika

infoRgrafika

Dodatek 5

Wzór znaku homologacji WE

infoRgrafika

Urządzenie tylnego zabezpieczenia pojazdu, posiadające powyższy znak homologacji WE jest urządzeniem homologowanym w Hiszpanii (e 9), z homologacją podstawową 0148 na podstawie niniejszej dyrektywy (00).

Podane cyfry są jedynie przykładowe.


(1) Jak określono w sekcji A załącznika II do dyrektywy 70/156/EWG.

(2) Jak określono w sekcji A załącznika II do dyrektywy 70/156/EWG.

(3) Jak określono w ppkt 2.6 załącznika I.

[1] Tytuł dyrektywy w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ust. 1 dyrektywy 2000/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. zmieniającej dyrektywę Rady 70/221/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do zbiorników ciekłego paliwa oraz tylnych zabezpieczeń pojazdów silnikowych i ich przyczep (Dz.Urz.UE L 106 z 03.05.2000, str. 7). Zmiana weszła w życie 23 maja 2000 r.

[2] Załącznik II w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 1 dyrektywy Rady 2013/15/UE z dnia 13 maja 2013 r. dostosowującej niektóre dyrektywy w dziedzinie swobodnego przepływu towarów w związku z przystąpieniem Republiki Chorwacji (Dz.Urz.UE L 158 z 10.06.2013, str. 172). Zmiana weszła w życie 1 lipca 2013 r.

* Autentyczne są wyłącznie dokumenty UE opublikowane w formacie PDF w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Treść przypisu ZAMKNIJ close
Treść przypisu ZAMKNIJ close
close POTRZEBUJESZ POMOCY?
Konsultanci pracują od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 - 17:00