CZĘŚĆ I

POSTANOWIENIA OGÓLNE I INSTYTUCJONALNE

TYTUŁ I

CHARAKTER I ZAKRES NINIEJSZEJ UMOWY

Artykuł 1

Zasady [Zasady]

1. Poszanowanie zasad demokracji i podstawowych praw człowieka, zawartych w Powszechnej deklaracji praw człowieka, oraz zasady państwa prawa, stanowi fundament polityki wewnętrznej i międzynarodowej obu Stron oraz zasadniczy element niniejszej Umowy.

2. Strony zobowiązują się promować zrównoważony rozwój, który stanowi nadrzędną zasadę wdrożenia niniejszej Umowy uwzględniając w szczególności milenijne cele rozwoju. Strony zapewniają zachowanie odpowiedniej równowagi między gospodarczymi, społecznymi i środowiskowymi aspektami zrównoważonego rozwoju.

3. Strony potwierdzają przywiązanie do dobrego rządzenia i praworządności, z czym wiąże się w szczególności pierwszeństwo prawa, rozdział władz, niezawisłość sądownictwa, jasne procedury decyzyjne na poziomie władz publicznych, przejrzyste i odpowiedzialne instytucje, należyte i przejrzyste zarządzanie sprawami publicznymi na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym oraz wdrożenie środków mających na celu zapobieganie i zwalczanie korupcji.

Artykuł 2

Cele [Cele]

Strony zgadzają się, że celami niniejszej Umowy są:

a) wzmocnienie i konsolidacja stosunków między Stronami poprzez stowarzyszenie oparte na trzech niezależnych i zasadniczych częściach: dialogu politycznym, współpracy i handlu, opartych na wzajemnym poszanowaniu, wzajemności i wspólnym interesie. Przy wdrażaniu niniejszej Umowy wykorzystuje się w pełni uregulowania instytucjonalne i mechanizmy uzgodnione przez Strony;

b) rozwój uprzywilejowanego partnerstwa opartego na wartościach, zasadach i wspólnych celach, w szczególności poszanowaniu i propagowaniu demokracji i praw człowieka, zrównoważonym rozwoju, dobrym rządzeniu i praworządności, ze zobowiązaniem do propagowania i ochrony tych wartości i zasad na arenie światowej w sposób przyczyniający się do wzmocnienia multilateralizmu;

c) pogłębienie współpracy między oboma regionami w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w celu osiągnięcia bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego rozwoju gospodarczego i społecznego w obu regionach;

d) rozszerzenie i zróżnicowanie stosunków handlowych między oboma regionami zgodnie z Porozumieniem WTO oraz szczegółowymi celami i postanowieniami, określonymi w części IV niniejszej Umowy, które powinno się przyczynić do większego wzrostu gospodarczego, stopniowej poprawy jakości życia w obu regionach oraz lepszej integracji obu regionów w gospodarce światowej;

e) wzmocnienie i pogłębienie procesu stopniowej integracji regionalnej w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w celu ułatwienia wdrożenia niniejszej Umowy;

f) wzmocnienie dobrosąsiedzkich stosunków i zasady pokojowego rozstrzygania sporów;

g) rozwój, a przynajmniej utrzymanie poziomu dobrych rządów, standardów socjalnych, pracowniczych i środowiskowych poprzez skuteczne wdrożenie międzynarodowych konwencji, do których należą Strony w chwili wejścia w życie niniejszej Umowy; oraz

h) wspieranie zwiększonej wymiany handlowej i inwestycji między Stronami, z uwzględnieniem specjalnego i zróżnicowanego traktowania w celu zmniejszenia strukturalnych asymetrii istniejących między oboma regionami.

Artykuł 3

Zakres [Zakres]

Strony traktują się jako równe. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie może być interpretowane w sposób naruszający suwerenność republik Strony AŚ.

TYTUŁ II

RAMY INSTYTUCJONALNE

Artykuł 4

Rada Stowarzyszenia [Rada Stowarzyszenia]

1. Niniejszym ustanawia się Radę Stowarzyszenia, która nadzoruje osiąganie celów niniejszej Umowy oraz jej wdrożenie. Rada Stowarzyszenia zbiera się na szczeblu ministerialnym w regularnych odstępach czasu, nieprzekraczających okresu dwóch lat, i nadzwyczajnie w każdym przypadku, gdy wymagają tego okoliczności, jeżeli Strony wyrażają na to zgodę. Rada Stowarzyszenia zbiera się w stosownych i uzgodnionych przez obie Strony przypadkach na szczeblu szefów państw lub rządów. Ponadto, aby wzmocnić dialog polityczny i zwiększyć jego skuteczność zachęca się do organizowania posiedzeń ad hoc na szczeblu roboczym.

2. Rada Stowarzyszenia bada wszelkie zasadnicze kwestie, powstałe w ramach niniejszej Umowy, jak również wszelkie inne kwestie dwustronne, wielostronne lub międzynarodowe, będące przedmiotem wspólnego zainteresowania.

3. Rada Stowarzyszenia bada również propozycje i zalecenia Stron, dotyczące ulepszenia stosunków ustanowionych na mocy niniejszej Umowy.

Artykuł 5

Skład Rady Stowarzyszenia i jej regulamin wewnętrzny [Skład Rady Stowarzyszenia i jej regulamin wewnętrzny]

1. Rada Stowarzyszenia składa się z przedstawicieli Strony UE oraz każdej z republik Strony AŚ na szczeblu ministerialnym, zgodnie z odpowiednimi ustaleniami wewnętrznymi Stron i z uwzględnieniem konkretnych spraw (dialog polityczny, współpraca lub handel) rozpatrywanych na danym posiedzeniu.

2. Rada Stowarzyszenia ustanawia swój regulamin wewnętrzny.

3. Członkowie Rady Stowarzyszenia mogą być zastępowani zgodnie z warunkami określonymi w jej regulaminie wewnętrznym.

4. Radzie Stowarzyszenia przewodniczy kolejno przedstawiciel Strony UE, z jednej strony, oraz przedstawiciel jednej z republik Strony AS, z drugiej strony, zgodnie z zasadami określonymi w jej regulaminie wewnętrznym.

Artykuł 6

Uprawnienia do podejmowania decyzji [Uprawnienia do podejmowania decyzji]

1. Dla osiągnięcia celów niniejszej Umowy Rada Stowarzyszenia ma prawo do podejmowania decyzji w przypadkach przewidzianych w niniejszej Umowie.

2. Podjęte decyzje wiążą Strony, które podejmują wszelkie środki, niezbędne do ich wykonania zgodnie z regulaminem wewnętrznym i procedurami prawnymi każdej ze Stron.

3. Rada Stowarzyszenia może również formułować odpowiednie zalecenia.

4. Rada Stowarzyszenia przyjmuje decyzje i wydaje zalecenia na podstawie wzajemnego porozumienia między Stronami. W przypadku republik Strony AŚ przyjmowanie decyzji i wydawanie zaleceń wymaga ich konsensusu.

5. Procedura ustanowiona w ust. 4 ma zastosowanie do wszystkich pozostałych organów zarządzających utworzonych na mocy niniejszej Umowy.

Artykuł 7

Komitet Stowarzyszenia [Komitet Stowarzyszenia]

1. Radę Stowarzyszenia wspiera w wykonywaniu jej obowiązków Komitet Stowarzyszenia składający się z przedstawicieli Strony UE oraz każdej z republik Strony AŚ na szczeblu wyższych urzędników, z uwzględnieniem konkretnych spraw (dialog polityczny, współpraca lub handel) rozpatrywanych na danym posiedzeniu.

2. Komitet Stowarzyszenia jest odpowiedzialny za wdrożenie niniejszej Umowy.

3. Rada Stowarzyszenia ustanawia regulamin wewnętrzny Komitetu Stowarzyszenia.

4. Komitet Stowarzyszenia uprawniony jest do podejmowania decyzji w przypadkach przewidzianych w niniejszej Umowie lub w przypadku gdy uprawnienia te zostały mu przekazane przez Radę Stowarzyszenia. W takim wypadku Komitet Stowarzyszenia podejmuje decyzje zgodnie z warunkami ustanowionymi w art. 4–6.

5. Komitet Stowarzyszenia zasadniczo zbiera się raz w roku w celu dokonania całościowego przeglądu wdrożenia niniejszej Umowy, w terminie i według porządku dziennego uzgodnionego z wyprzedzeniem przez Strony, jednego roku w Brukseli, a kolejnego roku w Ameryce Środkowej. Dodatkowe posiedzenia mogą zostać zwołane za obopólną zgodą, na wniosek jednej ze Stron. Komitetowi Stowarzyszenia przewodniczy przemiennie przedstawiciel każdej ze Stron.

Artykuł 8

Podkomitety [Podkomitety]

1. Komitetowi Stowarzyszenia towarzyszą w wykonywaniu jego obowiązków podkomitety, ustanowione w niniejszej Umowie.

2. Komitet Stowarzyszenia może podjąć decyzję o utworzeniu dodatkowego podkomitetu. Komitet Stowarzyszenia może podjąć decyzję o zmianie zadania powierzonego podkomitetowi lub o jego rozwiązaniu.

3. Podkomitety spotykają się na odpowiednim szczeblu raz w roku lub na wniosek jednej ze Stron lub Komitetu Stowarzyszenia. Posiedzenia z osobistym udziałem członków odbywają się na przemian w Brukseli i w Ameryce Środkowej. Posiedzenia mogą się również odbywać przy użyciu wszelkich środków technicznych dostępnych Stronom.

4. Podkomitetom przewodniczy kolejno przedstawiciel Strony UE, z jednej strony, oraz przedstawiciel jednej z republik Strony AŚ, z drugiej strony, przez okres jednego roku.

5. Utworzenie lub istnienie podkomitetów nie stanowi dla Stron przeszkody w przedkładaniu dowolnych spraw bezpośrednio Komitetowi Stowarzyszenia.

6. Rada Stowarzyszenia przyjmuje regulamin wewnętrzny, który ustala skład i obowiązki tych podkomitetów i sposób ich funkcjonowania, o ile nie określa tego niniejsza Umowa.

7. Niniejszym ustanawia się Podkomitet ds. Współpracy. Podkomitet ten towarzyszy Radzie Stowarzyszenia w wykonywaniu jej obowiązków dotyczących części III niniejszej Umowy. Jego zadania obejmują również:

a) zajmowanie się wszelkimi sprawami związanymi ze współpracą zleconymi przez Komitet Stowarzyszenia;

b) monitorowanie wdrożenia części III niniejszej Umowy;

c) omawianie wszelkich kwestii związanych ze współpracą, które mogą mieć wpływ na stosowanie części III niniejszej Umowy.

Artykuł 9

Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia [Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia]

1. Niniejszym ustanawia się Komisję Parlamentarną Stowarzyszenia. Składa się ona z członków Parlamentu Europejskiego, z jednej strony, oraz z członków Parlamentu Centroamericano (PARLACEN), a w przypadku republik Strony AŚ, które nie są członkami PARLACEN, przedstawicieli powołanych przez ich odpowiedni Kongres Narodowy, z drugiej strony, którzy spotykają się i wymieniają poglądy. Komisja określa częstotliwość swoich posiedzeń i przewodniczą jej na przemian obie Strony.

2. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia uchwala swój regulamin wewnętrzny.

3. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może się zwrócić do Rady Stowarzyszenia o przekazanie istotnych informacji, dotyczących wdrożenia niniejszej Umowy. Rada Stowarzyszenia dostarcza Komisji wymagane informacje.

4. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia jest informowana o decyzjach i zaleceniach Rady Stowarzyszenia.

5. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może kierować zalecenia do Rady Stowarzyszenia.

Artykuł 10

Wspólny Komitet Konsultacyjny [Wspólny Komitet Konsultacyjny]

1. Niniejszym ustanawia się Wspólny Komitet Konsultacyjny, jako organ doradczy Rady Stowarzyszenia. Jego zadaniem jest przedstawianie Radzie opinii organizacji społeczeństwa obywatelskiego dotyczących wdrażania niniejszej Umowy bez uszczerbku dla innych procesów zgodnie z art. 11. Dodatkowym zadaniem Wspólnego Komitetu Konsultacyjnego jest przyczynianie się do wspierania dialogu i współpracy między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w Unii Europejskiej i takimi organizacjami w Ameryce Środkowej.

2. Wspólny Komitet Konsultacyjny składa się z równej liczby przedstawicieli Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, z jednej strony, oraz przedstawicieli Comité Consultivo del Sistema de la Integración Centroamericana (CC-SICA) i Comité Consultiwo de Integración Económica (CCIE), z drugiej strony.

3. Wspólny Komitet Konsultacyjny przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

Artykuł 11

Społeczeństwo obywatelskie [Społeczeństwo obywatelskie]

1. Strony promują spotkania przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego Unii Europejskiej i Ameryki Środkowej, obejmujące środowisko akademickie, partnerów społecznych i gospodarczych raz organizacje pozarządowe.

2. Strony wzywają do regularnych spotkań z tymi przedstawicielami, aby informować ich o wdrażaniu niniejszej Umowy oraz zbierać ich sugestie w tym względzie.

CZĘŚĆ II

DIALOG POLITYCZNY

Artykuł 12

Cele [Cele]

Strony zgadzają się, że celami dialogu politycznego między republikami Strony AŚ a Stroną UE są:

a) ustanowienie uprzywilejowanego partnerstwa opartego w szczególności na poszanowaniu i propagowaniu demokracji, pokoju, praw człowieka, dobrego rządzenia, praworządności i zrównoważonego rozwoju;

b) ochrona wspólnych wartości, zasad i celów poprzez ich promowanie na poziomie międzynarodowym, zwłaszcza na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych;

c) wzmocnienie Organizacji Narodów Zjednoczonych, jako głównego elementu systemu wielostronnego, aby umożliwić jej skuteczne sprostanie globalnym wyzwaniom;

d) nasilenie dialogu politycznego, aby umożliwić szeroką wymianę poglądów, stanowisk i informacji prowadzącą do wspólnych inicjatyw na poziomie międzynarodowym;

e) współpraca w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w celu koordynacji stanowisk oraz podejmowania wspólnych inicjatyw we wspólnym interesie na właściwych forach międzynarodowych.

Artykuł 13

Obszary [Obszary]

1. Strony postanawiają, że dialog polityczny obejmuje wszystkie kwestie będące przedmiotem wspólnego zainteresowania na poziomie regionalnym lub międzynarodowym.

2. Dialog polityczny między Stronami toruje drogę dla nowych inicjatyw, umożliwiających realizację wspólnych celów i tworzenie wspólnych podstaw w dziedzinach takich jak: integracja regionalna; praworządność; dobre rządy; demokracja; prawa człowieka; promowanie i ochrona praw i podstawowych wolności ludów tubylczych i należących do nich osób, uznanych w Deklaracji praw ludów tubylczych przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych; równe szanse i równouprawnienie płci; struktura i ukierunkowywanie współpracy międzynarodowej; migracje; ograniczanie ubóstwa i spójność społeczna; podstawowe normy pracy; ochrona środowiska i zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi; bezpieczeństwo i stabilność w regionie, w tym walka z brakiem bezpieczeństwa obywateli; korupcja; narkotyki; międzynarodowa przestępczość zorganizowana; nielegalny handel bronią strzelecką i lekką, oraz amunicją do nich; walka z terroryzmem; zapobieganie konfliktom i ich pokojowe rozwiązywanie.

3. Dialog określony w części II obejmuje również międzynarodowe konwencje o prawach człowieka, dobre rządy, podstawowe normy pracy i środowisko, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami przyjętymi przez Strony i porusza w szczególności kwestię ich skutecznego wdrożenia.

4. Strony mogą uzgodnić w każdym momencie dodanie dowolnego innego tematu jako obszaru dialogu politycznego.

Artykuł 14

Rozbrojenie [Rozbrojenie]

1. Strony postanawiają współpracować i przyczyniać się do umacniania systemu wielostronnego w obszarze konwencjonalnego rozbrojenia, poprzez pełne poszanowanie i realizację na poziomie krajowym istniejących zobowiązań w ramach traktatów i układów międzynarodowych o rozbrojeniu konwencjonalnym, jak również innych zobowiązań międzynarodowych w tej dziedzinie.

2. Strony w szczególności będą wspierać pełne wdrożenie i upowszechnianie Konwencji o zakazie użycia, składowania, produkcji i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu i Konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych (CCW) i jej protokołów.

3. Ponadto Strony uznają, że nielegalna produkcja broni strzeleckiej i lekkiej, jej transfer i obrót nią, w tym amunicją do tej broni, a także nadmierne jej gromadzenie oraz niekontrolowane rozprzestrzenianie nadal stwarzają poważne zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Dlatego Strony postanawiają współpracować w zwalczaniu nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką oraz amunicją do tej broni i ich nadmiernego gromadzenia, a także zgadzają się współpracować, aby uregulować legalny handel bronią konwencjonalną.

4. Strony postanawiają zatem przestrzegać zobowiązań dotyczących rozwiązania wszystkich aspektów nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką, w tym amunicją do niej, oraz w pełni wywiązywać się z tych zobowiązań w ramach istniejących porozumień międzynarodowych i obowiązujących rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz zobowiązań w ramach innych instrumentów międzynarodowych mających zastosowanie w tej dziedzinie, takich jak program działania ONZ dotyczący broni strzeleckiej i lekkiej.

Artykuł 15

Broń masowego rażenia [Broń masowego rażenia]

1. Strony uznają, że rozprzestrzenianie jądrowej, chemicznej i biologicznej broni masowego rażenia oraz środków jej przenoszenia, zarówno wśród państw, jak i innych podmiotów, stanowi jedno z największych niebezpieczeństw dla stabilności międzynarodowej i bezpieczeństwa.

2. Strony postanawiają zatem współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia, poprzez pełne poszanowanie i realizację na poziomie krajowym zobowiązań podjętych przez Strony w ramach traktatów i układów międzynarodowych o rozbrojeniu i nierozprzestrzenianiu, jak również innych zobowiązań międzynarodowych w tej dziedzinie.

3. Strony zgadzają się, że niniejsze postanowienie stanowi zasadniczy element niniejszej Umowy.

4. Ponadto Strony zgadzają się współpracować i przyczyniać się do osiągnięcia celu, jakim jest przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia poprzez:

a) podejmowanie kroków mających na celu, stosownie do okoliczności, podpisanie lub ratyfikację wszystkich innych odpowiednich instrumentów międzynarodowych bądź też przystąpienie do nich oraz ich pełną realizację i poszanowanie;

b) ustanowienie skutecznego krajowego systemu kontroli wywozu oraz kontrolowanie wywozu i tranzytu towarów mających związek z bronią masowego rażenia, w tym kontrolowanie wykorzystywania technologii podwójnego zastosowania, a także ustanowienie skutecznych sankcji w przypadku naruszenia kontroli wywozu.

5. Strony zgadzają się na ustanowienie regularnego dialogu politycznego, towarzyszącego współpracy w tej dziedzinie i konsolidującego ją.

Artykuł 16

Walka z terroryzmem [Walka z terroryzmem]

1. Strony potwierdzają znaczenie walki z terroryzmem i zgadzają się współpracować przy zapobieganiu aktom terroryzmu i zwalczaniu takich aktów, zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym, prawami człowieka i prawem dotyczącym uchodźców oraz stosownymi konwencjami i instrumentami międzynarodowymi, stosownymi rezolucjami Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak również własnymi odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz Globalną Strategią Zwalczania Terroryzmu ONZ, zawartą w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych nr 60/288 z dnia 8 września 2006 r.

2. Czynią tak w szczególności:

a) w ramach pełnego wdrożenia konwencji i instrumentów międzynarodowych, łącznie ze wszystkimi odpowiednimi rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych oraz rezolucjami Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych;

b) poprzez wymianę informacji o grupach terrorystycznych oraz ich sieciach wsparcia zgodnie z prawem międzynarodowym i krajowym;

c) poprzez współprace dotyczącą środków i metod stosowanych w celu zwalczania terroryzmu, w tym w dziedzinie szkoleń i technologii, oraz wymianę doświadczeń związanych z zapobieganiem terroryzmowi oraz z obszarem ochronnym w walce z terroryzmem;

d) poprzez wymianę opinii w sprawie ram prawnych i najlepszych praktyk oraz pomoc techniczną i administracyjną;

e) poprzez wymianę informacji zgodnie z ich odpowiednim prawodawstwem;

f) poprzez pomoc techniczną i szkolenia dotyczące metod prowadzenia dochodzeń, technologię informacyjną, schematy protokołów dotyczących zapobiegania, alarmy i skuteczną odpowiedź na zagrożenia lub działania terrorystyczne; oraz

g) poprzez wymianę opinii w sprawie modeli zapobiegania dotyczących innych nielegalnych działań związanych z terroryzmem, takich jak między innymi pranie pieniędzy, nielegalny handel bronią palną, fałszowanie dokumentów tożsamości i handel ludźmi.

Artykuł 17

Poważne przestępstwa wzbudzające zaniepokojenie społeczności międzynarodowej [Poważne przestępstwa wzbudzające zaniepokojenie społeczności międzynarodowej]

1. Strony ponownie potwierdzają, że najpoważniejsze przestępstwa wzbudzające zaniepokojenie całej społeczności międzynarodowej nie powinny pozostawać bezkarne, a ich ściganie zapewnia się poprzez odpowiednie środki albo na poziomie krajowym, albo międzynarodowym, w tym poprzez Międzynarodowy Trybunał Karny.

2. Strony uznają, że ustanowienie i skuteczne funkcjonowanie Międzynarodowego Trybunału Karnego stanowi istotne osiągnięcie dla pokoju i sprawiedliwości na świecie, a Trybunał umożliwia skuteczne prowadzenie dochodzeń i ściganie sprawców najpoważniejszych przestępstw wzbudzających zaniepokojenie całej wspólnoty międzynarodowej, w przypadku gdy sądy krajowe nie chcą lub nie mogą tego uczynić, biorąc pod uwagę komplementarność Międzynarodowego Trybunału Karnego wobec krajowej jurysdykcji karnej.

3. Strony postanawiają współpracować, aby promować powszechne przestrzeganie statutu rzymskiego poprzez:

a) podejmowanie dalszych kroków w celu wdrożenia statutu rzymskiego oraz ratyfikacji i wdrożenia powiązanych z nim instrumentów (takich jak Umowa o przywilejach i immunitetach Międzynarodowego Trybunału Karnego);

b) wymianę doświadczeń z partnerami regionalnymi w przyjmowaniu dostosowań prawnych wymaganych w celu ratyfikacji i wdrożenia statutu rzymskiego; oraz

c) wprowadzanie środków w celu zachowania integralności statutu rzymskiego.

4. Każde państwo suwerennie decyduje o najwłaściwszym momencie przystąpienia do statutu rzymskiego.

Artykuł 18

Finansowanie na rzecz rozwoju [Finansowanie na rzecz rozwoju]

1. Strony zgadzają się wspierać międzynarodowe wysiłki na rzecz promowania polityki i przepisów w zakresie finansowania rozwoju i wzmacniania współpracy, aby osiągnąć uzgodnione na szczeblu międzynarodowym cele rozwoju, w tym milenijne cele rozwoju oraz zobowiązania porozumienia z Monterrey oraz innych odpowiednich forów.

2. W tym celu i zmierzając do promowania społeczeństwa sprzyjającego w większym stopniu integracji społecznej Strony uznają potrzebę rozwoju nowych i innowacyjnych mechanizmów finansowania.

Artykuł 19

Migracja [Migracja]

1. Strony potwierdzają znaczenie, jakie przywiązują do wspólnego zarządzania przepływem migracji między ich terytoriami. Uznając, że ubóstwo jest jedną z podstawowych przyczyn migracji i w celu zacieśnienia współpracy, Strony prowadzą kompleksowy dialog, obejmujący wszystkie zagadnienia związane z migracją, w tym nielegalną migrację, przepływy uchodźców, przemyt i handel ludźmi jak również uwzględnienie zagadnień migracji, w tym drenażu mózgów, w krajowych strategiach rozwoju gospodarczego i społecznego obszarów, z których pochodzą migranci, mając na uwadze także historyczne i kulturowe więzi między oboma regionami.

2. Strony zgadzają się zapewnić skuteczne korzystanie z praw człowieka, ochronę i promowanie tych praw dla wszystkich migrantów oraz zasady sprawiedliwości i przejrzystości przy równym traktowaniu migrantów i podkreślają znaczenie walki z rasizmem, dyskryminacją, ksenofobią i innymi formami nietolerancji.

Artykuł 20

Środowisko [Środowisko]

1. Strony wspierają dialog w obszarach środowiska i zrównoważonego rozwoju poprzez wymianę informacji i popieranie inicjatyw w zakresie lokalnych i globalnych problemów środowiskowych, uznając zasadę wspólnej, lecz zróżnicowanej odpowiedzialności określoną w Deklaracji z Rio w sprawie środowiska i rozwoju z 1992 r.

2. Celem tego dialogu jest między innymi walka z zagrożeniem zmianą klimatu, zachowanie różnorodności biologicznej, ochrona lasów i zrównoważona gospodarka leśna, aby między innymi zmniejszyć emisje spowodowane wylesianiem i degradację lasów, ochrona zasobów wodnych i morskich, zlewisk i terenów podmokłych, badania nad paliwami alternatywnymi i technologiami w zakresie energii odnawialnej oraz ich rozwój, a także reforma zarządzania środowiskiem w celu zwiększenia jego skuteczności.

Artykuł 21

Bezpieczeństwo obywateli [Bezpieczeństwo obywateli]

Strony prowadzą dialog dotyczący bezpieczeństwa obywateli, który ma zasadnicze znaczenie dla wspierania rozwoju ludzkiego, demokracji, dobrych rządów oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności. Uznają one, że bezpieczeństwo obywateli wykracza poza granice państw i regionów, a w związku z tym wymaga szerszego dialogu i współpracy w tej dziedzinie.

Artykuł 22

Dobre rządy w dziedzinie opodatkowania [Dobre rządy w dziedzinie opodatkowania]

W celu umacniania i rozwijania działalności gospodarczej uwzględniając przy tym konieczność opracowania odpowiednich ram regulacyjnych Strony uznają i zobowiązują się do wdrażania wspólnych i uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym zasad dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania.

Artykuł 23

Wspólny Kredytowy Fundusz Gospodarczy i Finansowy [Wspólny Kredytowy Fundusz Gospodarczy i Finansowy]

1. Strony są zgodne co do znaczenia wzmożenia wysiłków na rzecz ograniczenia ubóstwa i wspierania rozwoju Ameryki Środkowej, w szczególności jej najbiedniejszych obszarów i populacji.

2. Strony postanawiają zatem podjąć negocjacje w sprawie utworzenia wspólnego mechanizmu gospodarczego i finansowego, obejmującego między innymi interwencję Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), instrumentu inwestycyjnego dla Ameryki Łacińskiej (LAIF) oraz pomoc techniczną regionalnego programu współpracy Ameryki Środkowej. Mechanizm ten pomaga zmniejszyć ubóstwo, wspiera rozwój i ogólny dobrobyt Ameryki Środkowej, a także daje impuls do wzrostu społeczno-gospodarczego oraz pogłębienia zrównoważonych stosunków między oboma regionami.

3. W tym celu powołano grupę roboczą dla obu regionów. Mandat tej grupy obejmuje zbadanie możliwości utworzenia takiego mechanizmu oraz sposób jego funkcjonowania.

CZĘŚĆ III

WSPÓŁPRACA

Artykuł 24

Cele [Cele]

1. Ogólnym celem współpracy jest wsparcie wdrożenia niniejszej Umowy w celu wprowadzenia skutecznego partnerstwa między oboma regionami poprzez sprzyjające temu zamierzeniu zasoby, mechanizmy, narzędzia i procedury.

2. Pierwszeństwo przyznaje się następującym celom, szerzej omówionym w tytułach I–IX niniejszej części:

a) wzmacnianie pokoju i bezpieczeństwa;

b) przyczynianie się do umocnienia instytucji demokratycznych, dobrych rządów i pełnego obowiązywania zasady państwa prawa, równouprawnienia płci, wszystkich form niedyskryminacji, różnorodności kulturowej, pluralizmu, promowania i poszanowania praw człowieka, podstawowych wolności, przejrzystości oraz uczestnictwa obywateli;

c) przyczynianie się do spójności społecznej poprzez zmniejszanie ubóstwa, nierówności, wykluczenia społecznego i wszystkich form dyskryminacji, aby poprawić jakość życia obywateli Ameryki Środkowej i Unii Europejskiej;

d) promowanie wzrostu gospodarczego, aby wesprzeć zrównoważony rozwój, zmniejszyć dysproporcje pomiędzy Stronami i na ich terytorium oraz rozwijanie synergii między oboma regionami;

e) pogłębienie procesu integracji regionalnej w Ameryce Środkowej poprzez wzmocnienie potencjału wdrożenia niniejszej Umowy i uzyskiwania z niej korzyści, przyczyniając się w ten sposób do rozwoju gospodarczego, społecznego i politycznego całego regionu Ameryki Środkowej;

f) wzmacnianie mocy produkcyjnych i zdolności w zakresie zarządzania oraz poprawa konkurencyjności otwierające możliwości handlowe i inwestycyjne dla wszystkich podmiotów gospodarczych i społecznych w obydwu regionach.

3. Strony realizują politykę i wprowadzają środki zmierzając do osiągnięcia określonych powyżej celów. Środki te mogą obejmować innowacyjne mechanizmy finansowania, które mają się przyczynić się do osiągnięcia milenijnych celów rozwoju i innych uzgodnionych na forum międzynarodowym celów rozwoju, zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi w ramach porozumienia z Monterrey i kolejnych forów.

Artykuł 25

Zasady [Zasady]

Współpraca między Stronami opiera się na następujących zasadach:

a) współpraca wspiera i uzupełnia wysiłki stowarzyszonych państw i regionów w realizacji priorytetów określonych przez ich własną politykę i strategie rozwoju, bez uszczerbku dla działań prowadzonych przez ich społeczeństwo obywatelskie;

b) współpraca jest wynikiem dialogu między stowarzyszonymi państwami i regionami;

c) Strony wspierają udział społeczeństwa obywatelskiego i władz lokalnych w swojej polityce rozwoju i współpracy;

d) działania w ramach współpracy prowadzone są na poziomie regionalnym i krajowym i uzupełniają się, aby sprzyjać osiągnięciu celów ogólnych i szczegółowych określonych w niniejszej Umowie;

e) współpraca obejmuje zagadnienia przekrojowe, takie jak demokracja i prawa człowieka, dobre rządy, ludy tubylcze, płeć, środowisko (łącznie z klęskami żywiołowymi) oraz integrację regionalną;

f) Strony zwiększają skuteczność swojej współpracy, działając we wspólnie uzgodnionych ramach. Zachęcają do harmonizacji, ujednolicenia i koordynacji pomiędzy donatorami oraz wypełniania wzajemnych zobowiązań związanych z realizacją działań w zakresie współpracy;

g) współpraca obejmuje pomoc techniczną i finansową, która przyczynia się do osiągania celów niniejszej Umowy;

h) Strony są zgodne co do znaczenia uwzględnienia ich różnego poziomu rozwoju w przygotowaniu działań w zakresie współpracy;

i) Strony są zgodne co do znaczenia dalszego wspierania państw o średnim dochodzie w ich polityce i strategiach ograniczania ubóstwa, ze szczególnym uwzględnieniem państw o niższym średnim dochodzie;

j) współpraca w ramach niniejszej Umowy nie ma wpływu na uczestnictwo republik Strony AŚ, jako państw rozwijających się, w działaniach Strony UE w dziedzinie badań naukowych na rzecz rozwoju lub w innych programach Unii Europejskiej dotyczących współpracy na rzecz rozwoju skierowanych do państw trzecich, z zastrzeżeniem zasad i procedur tych programów.

Artykuł 26

Procedury i metody [Procedury i metody]

1. W celu realizacji działań w zakresie współpracy Strony uzgadniają, że:

a) instrumenty mogą obejmować szeroki zakres działań dwustronnych, horyzontalnych lub regionalnych, takich jak programy i projekty, obejmując projekty w zakresie infrastruktury, wsparcie budżetowe, dialog w sprawie polityki sektorowej, wymianę i transfer sprzętu, badania, ocenę skutków, statystykę i bazy danych, wymianę doświadczeń i ekspertów, szkolenia, kampanie informacyjne i uświadamiające, seminaria i publikacje;

b) podmioty wdrażające mogą obejmować władze lokalne, krajowe i regionalne, społeczeństwo obywatelskie i organizacje międzynarodowe;

c) zapewniają one odpowiednie zasoby administracyjne i finansowe konieczne do realizacji działań w zakresie współpracy, które podmioty te uzgodnią zgodnie z własnymi prawami, przepisami i procedurami;

d) wszystkie podmioty biorące udział we współpracy zarządzają zasobami w sposób przejrzysty i odpowiedzialny;

e) promują one innowacyjne procedury i instrumenty dotyczące współpracy i finansowania, aby poprawić efektywność współpracy; oraz najlepiej wykorzystać niniejszą Umowę;

f) w ramach współpracy między Stronami określa się i rozwija innowacyjne programy współpracy dla republik Strony AŚ;

g) programy te promują i ułatwiają finansowanie prywatne oraz bezpośrednie inwestycje zagraniczne, w szczególności poprzez finansowanie z Europejskiego Banku Inwestycyjnego w Ameryce Środkowej zgodnie z jego własnymi procedurami i kryteriami finansowymi;

h) udział każdej ze Stron jako partnera stowarzyszonego w programach ramowych, programach szczegółowych i innego rodzaju działalności drugiej Strony jest wspierany zgodnie z własnymi zasadami i procedurami;

i) wspiera się uczestnictwo republik Strony AŚ w tematycznych i horyzontalnych programach współpracy dla Ameryki Łacińskiej organizowanych przez Stronę UE, także za pomocą ewentualnych specjalnych punktów kontaktowych;

j) Strony, zgodnie z właściwymi zasadami i procedurami, wspierają współpracę trójstronną w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania obu regionów i państw trzecich;

k) Strony powinny wspólnie badać wszystkie praktyczne możliwości współpracy we wspólnym interesie.

2. Strony postanawiają rozwijać współpracę między instytucjami finansowymi, w zależności od swoich potrzeb i w ramach swoich odpowiednich programów i ustawodawstwa.

Artykuł 27

Klauzula rozwoju [Klauzula rozwoju]

1. Fakt, że obszaru lub działania w zakresie współpracy nie włączono do niniejszej Umowy nie może być interpretowany jako przeszkoda w podjęciu przez Strony decyzji, zgodnie z ich prawodawstwem, o współpracy w tym obszarze lub działaniach.

2. Nie wyklucza się wstępnie żadnych możliwości współpracy. Strony mogą powierzyć Komitetowi Stowarzyszenia zbadanie praktycznych możliwości współpracy, leżących w ich wspólnym interesie.

3. W odniesieniu do wdrażania niniejszej Umowy, Strony mogą przedstawiać sugestie dotyczące rozszerzenia współpracy we wszystkich dziedzinach, z uwzględnieniem doświadczenia nabytego w trakcie jej wdrażania.

Artykuł 28

Współpraca w dziedzinie statystyki [Współpraca w dziedzinie statystyki]

1. Strony postanawiają współpracować w celu wypracowania lepszych metod i programów statystycznych, zgodnie z przyjętymi normami międzynarodowymi, w tym w celu gromadzenia, przetwarzania, kontroli jakości i rozpowszechniania danych statystycznych, dostarczających lepiej porównywalnych wskaźników, aby umożliwić Stronom wzajemne wykorzystywanie danych statystycznych dotyczących handlu towarami i usługami, bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz, bardziej ogólnie, jakiejkolwiek dziedziny objętej niniejszą Umową, w odniesieniu do której mogą być sporządzane dane statystyczne. Strony potwierdzają przydatność współpracy dwustronnej do osiągnięcia tych celów.

2. Współpraca w tej dziedzinie ma również na celu:

a) rozwój regionalnego systemu statystycznego dla wsparcia uzgodnionych przez Strony priorytetów w dziedzinie integracji regionalnej;

b) współpracę w dziedzinie statystyki dotyczącą nauki, technologii i innowacji.

3. Współpraca ta może obejmować między innymi: wymiany techniczne między urzędami statystycznymi w republikach Strony AŚ oraz w państwach członkowskich Unii Europejskiej i Eurostatem, łącznie z wymianą naukowców; rozwój ulepszonych, a w stosownych przypadkach spójnych metod gromadzenia, dezagregacji, analizy i interpretacji danych; oraz organizację seminariów, grup roboczych lub programów szkoleniowych w dziedzinie statystyki.

TYTUŁ I

DEMOKRACJA, PRAWA CZŁOWIEKA I DOBRE RZĄDY

Artykuł 29

Demokracja i prawa człowieka [Demokracja i prawa człowieka]

1. Strony współpracują dla osiągnięcia pełnej zgodności ze standardami ochrony praw człowieka i podstawowych wolności, które są uniwersalne, niepodzielne, powiązane i wzajemnie zależne, a także w celu budowania i pogłębiania demokracji.

2. Współpraca ta może obejmować między innymi:

a) skuteczne wdrożenie międzynarodowych instrumentów dotyczących praw człowieka oraz zaleceń organów traktatowych i procedur specjalnych;

b) włączenie wspierania i ochrony praw człowieka do polityki krajowej i planów rozwoju;

c) wzmocnienie zdolności do stosowania zasad i praktyk demokratycznych;

d) opracowywanie i realizację planów działania w dziedzinie demokracji i praw człowieka;

e) podnoszenie świadomości oraz edukację w zakresie praw człowieka, demokracji i kultury pokoju;

f) wzmocnienie instytucji demokratycznych oraz działających na rzecz praw człowieka, a także ram prawnych i instytucjonalnych w zakresie wspierania i ochrony praw człowieka;

g) rozwój wspólnych inicjatyw będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w ramach właściwych forów wielostronnych.

Artykuł 30

Dobre rządy [Dobre rządy]

Strony postanawiają, że współpraca w tej dziedzinie aktywnie wspiera rządy poprzez działania mające na celu w szczególności:

a) przestrzeganie praworządności;

b) gwarantowanie rozdziału władz;

c) gwarantowanie niezależności i skuteczności wymiaru sprawiedliwości;

d) wspieranie przejrzystych, odpowiedzialnych, skutecznych, stabilnych i demokratycznych instytucji;

e) wspieranie polityki gwarantującej rozliczalność i przejrzyste zarządzanie;

f) walkę z korupcją;

g) wzmacnianie dobrego i przejrzystego rządzenia na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym;

h) wprowadzanie i utrzymywanie jasnych procedur podejmowania decyzji przez władze publiczne na wszystkich szczeblach;

i) wspieranie udziału społeczeństwa obywatelskiego.

Artykuł 31

Modernizacja państwa i administracji publicznej, w tym decentralizacja [Modernizacja państwa i administracji publicznej, w tym decentralizacja]

1. Strony postanawiają, że celem współpracy w tej dziedzinie jest poprawa ich ram prawnych i instytucjonalnych szczególnie w oparciu o najlepsze praktyki. Obejmuje to reformę i modernizację administracji publicznej, także poprzez budowanie potencjału, w celu wsparcia i wzmocnienia procesu decentralizacji i zmian organizacyjnych wynikających z integracji regionalnej, ze zwróceniem szczególnej uwagi na skuteczność organizacyjną i świadczenie usług dla obywateli, a także należyte i przejrzyste zarządzanie zasobami publicznymi i rozliczalność.

2. Współpraca ta może obejmować krajowe i regionalne programy i projekty mające na celu rozwijanie zdolności w zakresie kształtowania polityki oraz realizacji i oceny polityk publicznych, a także wzmacnianie systemu sądownictwa przy jednoczesnym wspieraniu uczestnictwa społeczeństwa.

Artykuł 32

Zapobieganie konfliktom i ich rozwiązywanie [Zapobieganie konfliktom i ich rozwiązywanie]

1. Strony zgadzają się, aby współpraca w tej dziedzinie wspierała i utrzymywała kompleksową politykę pokojową, obejmującą zapobieganie konfliktom i ich rozwiązywanie. Fundamentem takiej polityki jest zaangażowanie i udział społeczeństwa, a koncentruje się ona przede wszystkim na rozwoju zdolności regionalnych, subregionalnych i krajowych. Polityka ta zapewnia wszystkim grupom społecznym równe szanse polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe, wzmacnia legitymacje demokratyczną, promuje spójność społeczną i skuteczne mechanizmy umożliwiające pokojowe godzenie interesów różnych grup oraz wspiera aktywne i zorganizowane społeczeństwo obywatelskie, opierając się zwłaszcza na istniejących instytucjach regionalnych.

2. Współpraca wzmacnia zdolności do rozwiązywania konfliktów i może obejmować między innymi zapewnienie wsparcia procesów mediacji, negocjacji i pojednania; strategii wspierających pokój; wysiłków wzmacniających budowę zaufania i bezpieczeństwa na poziomie regionalnym; działań na rzecz dzieci, kobiet i osób starszych oraz działań w zakresie zwalczania min przeciwpiechotnych.

Artykuł 33

Wzmocnienie instytucji i państwa prawa [Wzmocnienie instytucji i państwa prawa]

Strony zwracają szczególną uwagę na konsolidację zasad praworządności oraz wzmocnienie instytucji na wszystkich szczeblach w obszarze egzekwowania prawa, a zwłaszcza wymiaru sprawiedliwości. Współpraca ma na celu w szczególności wzmocnienie niezawisłości sądownictwa i zwiększenie jego skuteczności.

TYTUŁ II

SPRAWIEDLIWOŚĆ WOLNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO

Artykuł 34

Ochrona danych osobowych [Ochrona danych osobowych]

1. Strony postanawiają współpracować na rzecz poprawy poziomu ochrony danych osobowych i dostosowania go do najwyższych norm międzynarodowych, takich jak wytyczne w sprawie skomputeryzowanych archiwów danych osobowych, zmienione przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 14 grudnia 1990 r., i dążyć do zagwarantowania swobodnego przepływu danych osobowych między Stronami, przy należytym uwzględnieniu ustawodawstwa wewnętrznego Stron.

2. Współpraca w zakresie ochrony danych osobowych może obejmować miedzy innymi pomoc techniczną w formie wymiany informacji i wiedzy fachowej, przy uwzględnieniu przepisów ustawowych i wykonawczych Stron.

Artykuł 35

Narkotyki [Narkotyki]

1. Strony współpracują w celu zapewnienia kompleksowego, zintegrowanego i zrównoważonego podejścia poprzez skuteczne działania i koordynację działań właściwych organów, również w sektorze zdrowia, edukacji, egzekwowania prawa, służb celnych, społecznym, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, w celu jak największego zmniejszenia podaży i popytu na narkotyki oraz wpływu narkotyków na osoby je zażywające i na ogół społeczeństwa, jak również w celu kontrolowania i skuteczniejszego zapobiegania wykorzystywaniu prekursorów chemicznych do nielegalnej produkcji narkotyków i substancji psychotropowych, w tym nielegalnemu wykorzystywaniu środków odurzających i substancji psychotropowych przeznaczonych do celów medycznych i naukowych.

2. Współpraca opiera się na zasadzie współodpowiedzialności, odpowiednich konwencjach międzynarodowych, a także deklaracji politycznej oraz deklaracji specjalnej w sprawie wytycznych dotyczących zmniejszenia popytu na narkotyki i innych głównych dokumentach przyjętych przez dwudziestą specjalną sesję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w sprawie narkotyków w czerwcu 1998 r.

3. Współpraca ma na celu koordynowanie i intensyfikację wspólnych starań zmierzających do rozwiązania problemu narkotyków. Bez uszczerbku dla innych mechanizmów współpracy, Strony postanawiają, że na poziomie międzyregionalnym wykorzystuje się w tym celu mechanizm koordynacji i współpracy w zakresie narkotyków między Unią Europejską i Ameryką Łacińską i Karaibami oraz postanawiają współpracować w celu zwiększenia jego skuteczności.

4. Strony postanawiają również współpracować na rzecz przeciwdziałania przestępczości związanej z handlem narkotykami poprzez zwiększenie koordynacji z odpowiednimi organami i instancjami międzynarodowymi.

5. Strony współpracują w celu zapewnienia kompleksowego i zrównoważonego podejścia poprzez skuteczne działania i koordynację działań właściwych organów, również w sektorze społecznym, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, aby:

a) wymieniać poglądy na temat systemów prawnych i najlepszych praktyk;

b) walczyć z podażą, popytem oraz handlem środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi;

c) wzmocnić współpracę sądową i policyjną, w celu zwalczania nielegalnego handlu;

d) wzmocnić współpracę morską, w celu skutecznej walki z nielegalnym handlem;

e) utworzyć ośrodki informacji i monitorowania;

f) określić i stosować środki mające na celu ograniczenie nielegalnego handlu narkotykami, wystawiania recept (na środki odurzające i substancje psychotropowe) oraz wykorzystywania prekursorów chemicznych;

g) ustanowić wspólne programy i projekty badawcze, a także wzajemną pomoc sądowniczą;

h) pobudzać rozwój alternatywny, w szczególności promować prowadzenie legalnych upraw przez drobnych producentów;

i) ułatwiać kształcenie i szkolenie zasobów ludzkich w celu zapobiegania handlowi narkotykami i zażywaniu narkotyków oraz wzmocnienia systemów kontroli administracyjnej;

j) wspierać programy prewencyjne skierowane do młodzieży oraz edukację szkolną i pozaszkolną;

k) wzmocnić prewencję oraz leczenie, rehabilitację oraz reintegrację osób uzależnionych od narkotyków obejmującą szereg metod, łącznie z łagodzeniem szkód związanych z nadużywaniem narkotyków.

Artykuł 36

Pranie pieniędzy, łącznie z finansowaniem terroryzmu [Pranie pieniędzy, łącznie z finansowaniem terroryzmu]

1. Strony postanawiają współpracować w celu zapobiegania wykorzystywaniu ich systemów finansowych i przedsiębiorstw do prania zysków pochodzących z działalności przestępczej, a w szczególności z przestępczości związanej z nielegalnymi narkotykami i substancjami psychotropowymi oraz związanej z aktami terrorystycznymi.

2. Współpraca taka, w stosownych okolicznościach, zgodne ze standardami określonymi przez Grupę Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy, obejmuje udzielanie wsparcia administracyjnego i technicznego w celu rozwoju i wdrażania uregulowań prawnych oraz skutecznego stosowania właściwych norm i mechanizmów. W szczególności współpraca umożliwia wymianę istotnych informacji oraz przyjęcie właściwych standardów, pozwalających zwalczać proceder prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, zgodnie ze standardami przyjętymi przez organy międzynarodowe działające w tym obszarze oraz z najlepszymi praktykami stosowanymi w kontekście międzynarodowym.

Artykuł 37

Przestępczość zorganizowana i bezpieczeństwo obywateli [Przestępczość zorganizowana i bezpieczeństwo obywateli]

1. Strony postanawiają współpracować w celu zapobiegania przestępczości zorganizowanej i finansowej oraz ich zwalczania. W tym celu wspierają one i wymieniają dobre praktyki oraz wdrażają odpowiednie uzgodnione normy i instrumenty międzynarodowe, takie jak Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej i protokoły do niej oraz Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji. Strony zachęcają w szczególności do wspierania programów ochrony świadków.

2. Ponadto Strony zgadzają się współpracować dla poprawy bezpieczeństwa obywateli, zwłaszcza poprzez wsparcie polityk i strategii dotyczących bezpieczeństwa. Współpraca ta powinna się przyczynić do zapobiegania przestępczości i może obejmować takie działania, jak projekty współpracy regionalnej między policją i organami sądowymi, programy szkoleń, wymianę najlepszych praktyk w zakresie ustalania profilu przestępczego. Obejmuje ona również między innymi wymianę opinii w sprawie ram prawnych oraz pomoc techniczną i administracyjną mającą na celu poprawę zdolności instytucjonalnych i operacyjnych organów ścigania.

Artykuł 38

Walka z korupcją [Walka z korupcją]

1. Strony uznają znaczenie zapobiegania i zwalczania korupcji w prywatnym i publicznym sektorze i potwierdzają swoje zaniepokojenie stwarzanymi przez korupcję zagrożeniami dla stabilności i bezpieczeństwa instytucji demokratycznych. W tym celu Strony współpracują dążąc do wdrożenia i promowania odpowiednich międzynarodowych standardów i aktów, takich jak Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji.

2. Strony w szczególności współpracują w zakresie:

a) poprawy skuteczności organizacyjnej i zapewnienia przejrzystego zarządzania środkami publicznymi oraz rozliczalności;

b) wzmocnienia odpowiednich instytucji, łącznie z organami ścigania i sądownictwem;

c) zapobiegania korupcji i przekupstwu w transakcjach międzynarodowych;

d) monitorowania i oceny polityki zwalczania korupcji na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym;

e) wspierania działań promujących wartości kultury przejrzystości, legalności i zmiany podejścia do praktyk korupcyjnych;

f) dalszego rozwoju współpracy dla ułatwianie działań zmierzających do odzyskania aktywów, promowania dobrych praktyk oraz budowania potencjału.

Artykuł 39

Nielegalny handel bronią strzelecką i lekką [Nielegalny handel bronią strzelecką i lekką]

1. Strony współpracują w celu zapobiegania nielegalnemu handlowi bronią strzelecką i lekką łącznie z amunicją do niej i zwalczania takiego handlu. Dążą one do koordynowania działań mających na celu zacieśnienie współpracy prawnej i instytucjonalnej, jak również gromadzenie i niszczenie nielegalnej broni strzeleckiej i lekkiej, łącznie z amunicją do niej, znajdującej się w rękach cywilów.

2. Strony współpracują w celu wspierania wspólnych inicjatyw dotyczących zwalczania nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką oraz amunicją do niej. Strony w szczególności współpracują w sprawie wspólnych inicjatyw, które mają na celu wdrażanie krajowych, regionalnych i międzynarodowych programów oraz konwencji w tej dziedzinie, zarówno w ramach systemu wielostronnego jak i międzyregionalnego.

Artykuł 40

Walka z terroryzmem przy pełnym poszanowaniu praw człowieka [Walka z terroryzmem przy pełnym poszanowaniu praw człowieka]

1. Współpraca w dziedzinie zwalczania terroryzmu zapewni wdrożenie ram i standardów uzgodnionych w art. 16 części II.

2. Strony współpracują również w celu zagwarantowania, że każda osoba, która uczestniczy w finansowaniu, planowaniu, przygotowaniu lub dokonywaniu aktów terrorystycznych lub we wspieraniu aktów terrorystycznych, zostanie postawiona przed sądem. Strony uzgadniają, że walka z terroryzmem odbywa się przy zachowaniu pełnej zgodności z wszystkimi odpowiednimi rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych przy poszanowaniu suwerenności państw, a także sprawiedliwości proceduralnej, praw człowieka i podstawowych wolności.

3. Strony postanawiają współpracować w celu zapobiegania aktom terroryzmu i ich wyeliminowania poprzez współprace policyjną i sądową.

TYTUŁ III

ROZWÓJ SPOŁECZNY I SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA

Artykuł 41

Spójność społeczna, w tym walka z ubóstwem, nierównością i wykluczeniem społecznym [Spójność społeczna, w tym walka z ubóstwem, nierównością i wykluczeniem społecznym]

1. Strony, uznając że rozwojowi społecznemu musi towarzyszyć rozwój gospodarczy, zgadzają się, iż współpraca ma na celu zwiększenie spójności społecznej poprzez zmniejszanie ubóstwa, niesprawiedliwości, nierówności i wykluczenia społecznego, w szczególności mając na celu osiągniecie milenijnych celów rozwoju i uzgodnionego na forum międzynarodowym celu wspierania sprawiedliwej globalizacji oraz godnej pracy dla wszystkich. Osiągnięcie tych celów mobilizuje znaczne środki finansowe z zasobów związanych ze współpracą oraz zasobów krajowych.

2. W tym celu Strony współpracują, aby promować i wspierać realizację:

a) polityki gospodarczej o społecznej wizji zmierzającej do społeczeństwa sprzyjającego w większym stopniu integracji społecznej, przy lepszym podziale dochodu, aby zmniejszyć nierówność i niesprawiedliwość;

b) polityki handlowej i inwestycyjnej, mając na uwadze związek między handlem a zrównoważonym rozwojem, uczciwy handel, rozwój wiejskich i miejskich mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw oraz reprezentujących je organizacji, a także społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw;

c) sprawiedliwej i rozważnej polityki budżetowej, umożliwiającej lepszy podział dóbr, zapewniającej wydatki socjalne na odpowiednim poziomie i zmniejszającej skalę gospodarki nieformalnej;

d) skutecznych wydatków publicznych związanych z jasno określonymi celami społecznymi, zmierzających do podejścia ukierunkowanego na wyniki;

e) skutecznej polityki społecznej i sprawiedliwego dostępu do usług społecznych dla wszystkich w różnych obszarach, takich jak sektor zdrowia, edukacji, żywnościowy, sanitarny, mieszkaniowy, wymiana sprawiedliwości i zabezpieczenia społecznego;

f) polityki zatrudnienia mającej na celu zapewnienie godnej pracy dla wszystkich oraz stworzenie możliwości gospodarczych, ze szczególnym naciskiem na najuboższe i najsłabsze grupy społeczne oraz regiony w najbardziej niekorzystnym położeniu, a także konkretne środki promujące tolerancję dla różnorodności kulturowej w miejscu pracy;

g) systemów opieki społecznej w obszarze między innymi emerytur i rent, zdrowia, wypadków i bezrobocia, opartych na zasadzie solidarności i powszechnie dostępnych;

h) strategii i polityki zwalczania ksenofobii i dyskryminacji, w szczególności ze względu na płeć, rasę, światopogląd lub pochodzenie etniczne;

i) specjalnych strategii i programów skierowanych do młodzieży.

3. Strony postanawiają pobudzać wymianę informacji dotyczących aspektów planów lub strategii krajowych związanych ze spójnością społeczną oraz doświadczeń związanych z sukcesami i porażkami w ich tworzeniu i realizacji,

4. Strony podejmują również wysiłki, żeby wspólnie ocenić wpływ wdrożenia niniejszej Umowy na zwiększanie spójności społecznej.

Artykuł 42

Zatrudnienie i ochrona socjalna [Zatrudnienie i ochrona socjalna]

1. Strony postanawiają współpracować w celu wspierania zatrudnienia i ochrony socjalnej, poprzez działania i programy mające na celu w szczególności:

a) zapewnienie godnej pracy dla wszystkich;

b) stworzenie dobrze funkcjonującego i sprzyjającego w większym stopniu integracji społecznej rynku pracy;

c) rozszerzenie zakresu ochrony społecznej;

d) wymianę informacji o najlepszych praktykach w dziedzinie mobilności pracowników i przenoszenia praw emerytalno-rentowych;

e) wspieranie dialogu społecznego;

f) zapewnienie poszanowania podstawowych zasad i praw pracowniczych określonych w konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy, tzw. podstawowych standardów pracy, w szczególności w odniesieniu do wolności zrzeszania się, prawa do rokowań zbiorowych i niedyskryminacji, zniesienia pracy przymusowej i pracy dzieci oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn;

g) uregulowanie kwestii dotyczących gospodarki nieformalnej;

h) poświęcenie szczególnej uwagi grupom w niekorzystnej sytuacji oraz walce z dyskryminacją;

i) rozwój jakości zasobów ludzkich poprzez doskonalenie edukacji i szkoleń, łącznie ze skutecznym kształceniem zawodowym;

j) poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, zwłaszcza poprzez wzmocnienie inspekcji pracy;

k) pobudzanie przedsiębiorczości i tworzenia miejsc pracy poprzez wzmacnianie ram instytucjonalnych koniecznych do tworzenia małych i średnich przedsiębiorstw i ułatwiających dostęp do kredytów i mikrofinansowania.

2. Działania mogą być przeprowadzane na poziomie krajowym, regionalnym i międzyregionalnym, także poprzez tworzenie sieci, wzajemne uczenie się oraz określanie i rozpowszechnianie dobrych praktyk, wymianę informacji na podstawie porównywalnych narzędzi statystycznych i wskaźników, a także kontakty między organizacjami partnerów społecznych.

Artykuł 43

Kształcenie i szkolenie [Kształcenie i szkolenie]

1. Strony postanawiają, że współpraca ma na celu:

a) wspieranie sprawiedliwego dostępu do edukacji dla wszystkich, także młodzieży, kobiet, osób starszych, ludów tubylczych i grup mniejszościowych, zwracając szczególną uwagę na najbardziej narażone i zmarginalizowane grupy społeczne;

b) poprawę jakości edukacji, uznając za priorytet kształcenie podstawowe;

c) zwiększenie liczby osób kończących naukę na poziomie podstawowym i zmniejszenie liczby osób przedwcześnie przerywających obowiązkową naukę na poziomie ponadpodstawowym;

d) poprawę uczenia się „pozaformalnego”;

e) poprawę infrastruktury i wyposażenia istniejących ośrodków edukacyjnych;

f) wspieranie edukacji ludności tubylczej, w tym dwujęzycznej edukacji międzykulturowej;

g) wspieranie szkolnictwa wyższego oraz szkolenia zawodowego i uczenia się przez całe życie.

2. Strony postanawiają również wspierać:

a) współpracę między instytucjami szkolnictwa wyższego Stron oraz wymianę studentów, badaczy i pracowników naukowych w ramach istniejących programów;

b) synergię między instytucjami szkolnictwa wyższego a sektorem publicznym i prywatnym w uzgodnionych obszarach, w celu ułatwienia wejścia na rynek pracy.

3. Strony postanawiają poświęcać szczególną uwagę dalszemu rozwojowi obszaru wiedzy UE – Ameryka Łacińska i Karaiby oraz inicjatywom takim jak wspólny obszar szkolnictwa wyższego UE – Ameryka Łacińska i Karaiby, w szczególności w celu wsparcia tworzenia wspólnej puli doświadczeń i zasobów technicznych oraz ich wymiany.

Artykuł 44

Zdrowie publiczne [Zdrowie publiczne]

1. Strony postanawiają współpracować w zakresie rozwoju skutecznych systemów opieki zdrowotnej, zapewnienia odpowiedniej liczby kompetentnych pracowników służby zdrowia, sprawiedliwych mechanizmów finansowych i systemów opieki społecznej.

2. Szczególną uwagę zwraca się na reformy sektorowe i zapewnienie sprawiedliwego dostępu do usług zdrowotnych o wysokiej jakości, bezpieczeństwa żywności i żywienia, zwłaszcza dla grup szczególnie narażonych, takich jak osoby niepełnosprawne, osoby starsze, kobiety, dzieci oraz ludność tubylcza.

3. Ponadto Strony zamierzają współpracować w celu promowania podstawowej opieki zdrowotnej i prewencji poprzez zintegrowane podejście i działania, uwzględniające inne obszary polityki, w szczególności aby walczyć z HIV/AIDS, malarią, gruźlicą, denga, chorobą Chagasa oraz innymi priorytetowymi chorobami zakaźnymi i niezakaźnymi, a także chorobami przewlekłymi; zmniejszyć umieralność dzieci; poprawić opiekę zdrowotną nad matkami i zająć się obszarami priorytetowymi, takimi jak zdrowie reprodukcyjne i seksualne oraz zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową i niechcianym ciążom, pod warunkiem, że takie cele nie naruszają krajowych ram prawnych. Ponadto Strony współpracują w dziedzinach takich jak edukacja, uzdatnianie wody oraz kwestie sanitarne.

4. Współpraca może stanowić dalszą zachętę do rozwoju, wdrożenia i promowania międzynarodowego prawa ochrony zdrowia, w tym międzynarodowych regulacji dotyczących zdrowia oraz Ramowej Konwencji Antytytoniowej Światowej Organizacji Zdrowia.

5. Strony starają się tworzyć związki poza publicznym systemem opieki zdrowotnej poprzez strategiczne partnerstwa ze społeczeństwem obywatelskim i innymi podmiotami, przyznając pierwszeństwo zapobieganiu chorobom i promocji zdrowia.

Artykuł 45

Ludy tubylcze i inne grupy etniczne [Ludy tubylcze i inne grupy etniczne]

1. Strony, przestrzegając swoich krajowych, regionalnych i międzynarodowych zobowiązań oraz promując je, postanawiają, że działania w zakresie współpracy wzmacniają ochronę i wsparcie dla praw i podstawowych wolności ludów tubylczych, uznanych w Deklaracji praw ludów tubylczych przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Ponadto działania w ramach współpracy umacniają i promują prawa człowieka i podstawowe wolności osób należących do mniejszości i grup etnicznych.

2. Szczególną uwagę zwraca się na ograniczanie ubóstwa oraz walkę z nierównością, wykluczeniem i dyskryminacją. Odpowiednie międzynarodowe dokumenty i instrumenty dotyczące praw ludów tubylczych, takie jak rezolucja Organizacji Narodów Zjednoczonych nr 59/174 na Drugą Międzynarodową Dekadę Ludności Tubylczej na Świecie i ratyfikowana Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 169 dotycząca ludności tubylczej i plemiennej w suwerennych państwach, powinny stanowić podstawę rozwoju działań w ramach współpracy, zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi zobowiązaniami Stron.

3. Strony postanawiają również, że w działaniach w ramach współpracy systematycznie uwzględnia się społeczną, gospodarczą i kulturalną tożsamość tych ludów i zapewnia się ich rzeczywisty udział w tych działaniach, w szczególności w obszarach najbardziej dla nich istotnych, zwłaszcza zrównoważonego gospodarowania gruntami i zasobami naturalnymi oraz ich wykorzystania, środowiska, edukacji, zdrowia, dziedzictwa i tożsamości kulturowej.

4. Współpraca przyczynia się do wspierania rozwoju ludów tubylczych. Współpraca przyczynia się również do wspierania rozwoju osób należących do organizacji mniejszości i grup etnicznych. Taka współpraca wzmacnia również ich zdolności negocjacyjne, administracyjne i zdolności w zakresie zarządzania.

Artykuł 46

Grupy znajdujące się w trudnej sytuacji [Grupy znajdujące się w trudnej sytuacji]

1. Strony postanawiają, że priorytetem współpracy na rzecz grup znajdujących się w trudnej sytuacji są środki, w tym innowacyjne polityki i projekty, dotyczące grup znajdujących się w trudnej sytuacji. Ich celem powinno być wspieranie ludzkiego rozwoju, ograniczanie ubóstwa i walka z wykluczeniem społecznym.

2. Współpraca obejmuje ochronę praw człowieka i promowanie równych szans dla grup znajdujących się w trudnej sytuacji, tworzenie możliwości gospodarczych dla najbiedniejszych, a także konkretne polityki społeczne mające na celu rozwój potencjału ludzkiego poprzez kształcenie i szkolenie, dostęp do podstawowych usług społecznych, siatek bezpieczeństwa socjalnego i do wymiaru sprawiedliwości, ze szczególnym uwzględnieniem między innymi osób niepełnosprawnych i ich rodzin, dzieci, kobiet i osób starszych.

Artykuł 47

Płeć [Płeć]

1. Strony postanawiają, że współpraca przyczynia się do umacniania polityk, programów i mechanizmów, których celem jest poprawa, gwarantowanie i wzmacnianie równego udziału kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego, zwłaszcza w celu skutecznego wdrożenia Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet. W stosownych przypadkach przewiduje się działania pozytywne na rzecz kobiet.

2. Współpraca ma na celu wspieranie włączenia perspektywy pici do wszystkich istotnych obszarów współpracy, w tym polityk publicznych, strategii rozwoju oraz działań i wskaźników umożliwiających zmierzenie ich wpływu.

3. Współpraca ułatwia również równy dostęp mężczyzn i kobiet do wszystkich usług i zasobów umożliwiając im pełne korzystanie z ich praw podstawowych, na przykład w dziedzinie edukacji, zdrowia, szkolenia zawodowego, możliwości zatrudnienia, podejmowania decyzji politycznych, struktur zarządzania i przedsiębiorstw prywatnych,

4. Szczególną uwagę zwraca się na programy dotyczące przemocy w stosunku do kobiet, w szczególności poprzez prewencję.

Artykuł 48

Młodzież [Młodzież]

1. Współpraca między Stronami obejmuje wsparcie wszystkich odpowiednich obszarów polityki sektorowej dotyczących młodzieży, mając na celu zapobieganie dziedziczeniu ubóstwa i marginalizacji. Uwzględnia ona wsparcie dla polityki rodzinnej i edukacji oraz tworzenie miejsc pracy dla młodzieży, zwłaszcza na ubogich obszarach, oraz wspieranie programów społecznych i związanych z wymiarem sprawiedliwości dotyczących zapobiegania przestępczości nieletnich i ich ponownego włączenia do życia gospodarczego i społecznego.

2. Strony postanawiają wspierać aktywny udział młodzieży w życiu społecznym, także w kształtowaniu polityki, która wpływa na ich życie.

TYTUŁ IV

MIGRACJA

Artykuł 49

Migracja [Migracja]

1. Współpraca opiera się na dokonanej w ramach wzajemnych konsultacji Stron ocenie specyficznych potrzeb i odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami Unii Europejskiej i krajowymi. Będzie się ona skupiać w szczególności na następujących kwestiach:

a) podstawowe przyczyny migracji;

b) opracowywanie oraz wdrażanie ustawodawstwa krajowego i praktyk krajowych z zakresu ochrony międzynarodowej, w celu zastosowania się do postanowień Konwencji genewskiej z 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców oraz załączonego do niej protokołu z 1967 r., jak również innych właściwych instrumentów międzynarodowych, oraz w celu zagwarantowania przestrzegania zasady non-refoulement;

c) zasady przyjmowania oraz prawa i status osób przyjętych, sprawiedliwe traktowanie oraz integracja społeczna osób legalnie przebywających, edukacja i szkolenia legalnych migrantów oraz środki zwalczania rasizmu i ksenofobii, a także wszystkie stosowne przepisy dotyczące praw człowieka w odniesieniu do migrantów;

d) opracowywanie skutecznej polityki mającej na celu ułatwianie transferu przekazów pieniężnych migrantów;

e) migracja czasowa i cyrkulacyjna, w tym zapobieganie drenażowi mózgów;

f) opracowywanie skutecznej i kompleksowej polityki w dziedzinie imigracji, przemytu ludzi i handlu ludźmi, w tym sposobów zwalczania sieci i organizacji przestępczych, skupiających przemytników i handlarzy oraz ochrony i pomocy dla ofiar tego typu handlu; a także każdej innej formy migracji niezgodnej z ramami prawnymi państwa przeznaczenia;

g) powrót osób nieposiadających prawa legalnego pobytu, w godnych, bezpiecznych i humanitarnych warunkach, przy pełnym poszanowaniu praw człowieka, oraz ich readmisja zgodnie z ust. 2;

h) wymiana najlepszych praktyk dotyczących integracji w odniesieniu do migracji między Unią Europejską i republikami Strony AŚ;

i) środki wsparcia mające na celu trwałą reintegrację osób powracających.

2. W ramach współpracy mającej na celu zapobieganie i kontrole imigracji naruszającej ramy prawne państwa przeznaczenia Strony zgadzają się również na readmisje swoich obywateli, których pobyt na terytorium drugiej Strony narusza jej ramy prawne. W tym celu:

a) każda republika Strony AS dokonuje readmisji swoich obywateli, których pobyt na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej narusza jego ramy prawne, na jego wniosek i bez dalszych formalności, dostarcza swoim obywatelom odpowiednie dokumenty tożsamości i zapewnia im niezbędne w tym celu udogodnienia administracyjne; oraz

b) każde państwo członkowskie Unii Europejskiej dokonuje readmisji swoich obywateli, których pobyt na terytorium republiki Strony AŚ narusza jej ramy prawne, na jego wniosek i bez dalszych formalności, dostarcza swoim obywatelom odpowiednie dokumenty tożsamości i zapewnia im niezbędne w tym celu udogodnienia administracyjne.

3. Jeżeli osoba, która ma zostać poddana readmisji, nie posiada żadnych dokumentów lub innych dowodów potwierdzających jej obywatelstwo, właściwe przedstawicielstwo dyplomatyczne lub konsularne zainteresowanego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub zainteresowanej republiki Strony AŚ podejmuje – na wniosek zainteresowanej republiki Strony AŚ lub zainteresowanego państwa członkowskiego Unii Europejskiej – odpowiednie kroki w celu przeprowadzenia rozmowy z daną osobą w celu ustalenia jej obywatelstwa.

4. Strony postanawiają zawrzeć umowę regulującą specyficzne obowiązki państw członkowskich Unii Europejskiej oraz republik Strony AŚ w zakresie readmisji, jeśli z takim wnioskiem wystąpi jedna ze Stron i tak szybko, jak to możliwe. Niniejsza Umowa ta dotyczy również readmisji obywateli innych państw oraz bezpaństwowców.

TYTUŁ V

ŚRODOWISKO, KLĘSKI ŻYWIOŁOWE I ZMIANA KLIMATU

Artykuł 50

Współpraca w dziedzinie środowiska [Współpraca w dziedzinie środowiska]

1. Strony postanawiają współpracować na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska na poziomie lokalnym, regionalnym i światowym, w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, zgodnie z Deklaracją z Rio z 1992 r. w sprawie środowiska i rozwoju.

2. Biorąc pod uwagę zasadę wspólnej, lecz zróżnicowanej odpowiedzialności, priorytety i krajowe strategie rozwoju, Strony poświęcają należytą uwagę relacji między ubóstwem i środowiskiem oraz wpływowi działalności gospodarczej na środowisko, w tym także potencjalnemu wpływowi niniejszej Umowy.

3. Współpraca w szczególności obejmuje:

a) ochronę zasobów naturalnych i ekosystemów, łącznie z lasami i zasobami rybnymi, oraz zrównoważone gospodarowanie nimi;

b) walkę z zanieczyszczeniem wód słodkich i morskich, powietrza i gleby, w tym poprzez właściwą gospodarkę odpadami, ściekami, chemikaliami i innymi niebezpiecznymi substancjami i materiałami;

c) kwestie globalne, takie jak zmiana klimatu, niszczenie warstwy ozonowej, pustynnienie, wylesianie, zachowanie różnorodności biologicznej i bezpieczeństwa biologicznego;

d) w tym kontekście celem współpracy jest ułatwienie wspólnych inicjatyw w dziedzinie przeciwdziałania zmianie klimatu i przystosowania się do jej niekorzystnych skutków, łącznie ze wzmocnieniem mechanizmu rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla.

4. Współpraca może obejmować środki, takie jak:

a) promowanie dialogu w sprawie polityki i wymiana najlepszych doświadczeń i praktyk w dziedzinie środowiska oraz budowanie potencjału, łącznie ze wzmocnieniem instytucjonalnym;

b) transfer i wykorzystanie technologii i know-how zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju, w tym tworzenie zachęt i mechanizmów wspomagających innowacje i ochronę środowiska;

c) uwzględnianie aspektów związanych ze środowiskiem w innych obszarach polityki, łącznie z gospodarką gruntami;

d) promowanie wzorców zrównoważonej produkcji i konsumpcji również poprzez zrównoważone wykorzystanie ekosystemów, usług i towarów;

e) promowanie wiedzy i edukacji o środowisku oraz zwiększanie udziału społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza społeczności lokalnych, w ochronie środowiska oraz w podejmowaniu wysiłków na rzecz zrównoważonego rozwoju;

f) wspieranie i promowanie współpracy regionalnej w dziedzinie ochrony środowiska;

g) pomoc we wdrażaniu i stosowaniu wielostronnych umów środowiskowych zawartych przez Strony;

h) wzmocnienie zarządzania środowiskiem oraz systemów monitorowania i kontroli.

Artykuł 51

Zarządzanie w sytuacji klęsk żywiołowych [Zarządzanie w sytuacji klęsk żywiołowych]

1. Strony postanawiają, że celem współpracy w tej dziedzinie jest ograniczanie podatności regionu Ameryki Środkowej na klęski żywiołowe poprzez wspieranie działań krajowych oraz regionalnych ram w zakresie ograniczania podatności na klęski żywiołowe i reagowania na nie, wzmacnianie regionalnych zdolności w zakresie badań, upowszechnianie najlepszych praktyk, korzystanie z doświadczeń uzyskanych w ramach zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, przygotowanie, planowanie, monitorowanie, zapobieganie, przeciwdziałanie, reagowanie i odbudowa. Współpraca obejmuje również wsparcie działań na rzecz harmonizacji ram prawnych zgodnie ze standardami międzynarodowymi i ulepszanie koordynacji instytucjonalnej oraz wsparcia rządowego.

2. Strony popierają strategie ograniczające narażenie społeczne i środowiskowe i wzmacniają zdolność społeczności lokalnych i instytucji do zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi.

3. Strony zwracają szczególną uwagę na skuteczniejsze zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi we wszystkich swoich politykach, łącznie z zarządzaniem terytorialnym i odbudową.

TYTUŁ VI

ROZWÓJ GOSPODARCZY I ROZWÓJ HANDLU

Artykuł 52

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie polityki konkurencji [Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie polityki konkurencji]

Pomoc techniczna ma się koncentrować m.in. na budowaniu potencjału instytucjonalnego i szkoleniu kadr organów do spraw konkurencji, przy uwzględnieniu wymiaru regionalnego, w celu wsparcia ich w umacnianiu i skutecznym egzekwowaniu prawa konkurencji w dziedzinie przepisów antymonopolowych i dotyczących połączeń przedsiębiorstw, co obejmuje również promowanie warunków sprzyjających konkurencji.

Artykuł 53

Współpraca celna i wzajemna pomoc [Współpraca celna i wzajemna pomoc]

1. Strony promują i ułatwiają współpracę pomiędzy swoimi służbami celnymi dla zagwarantowania realizacji celów określonych w części IV tytuł II rozdział 3 (Ułatwienia celne i handlowe) niniejszej Umowy, w szczególności dla zagwarantowania uproszczenia procedur celnych i ułatwienia legalnego handlu przy zachowaniu ich zdolności kontroli.

2. Współpraca stanowi podstawę między innymi do:

a) wymiany informacji dotyczących przepisów i procedur celnych, szczególnie w następujących obszarach:

(i) uproszczenie i modernizacja procedur celnych;

(ii) ułatwienie przemieszczeń w ramach tranzytu;

(iii) egzekwowanie praw własności intelektualnej przez organy celne;

(iv) związki ze środowiskiem biznesowym;

(v) swobodny obrót towarów i integracja regionalna;

b) rozwoju wspólnych inicjatyw we wspólnie uzgodnionych obszarach;

c) promocji koordynacji pomiędzy wszystkimi powiązanymi organami granicznymi, zarówno na poziomie krajowym, jak i ponadgranicznym.

3. Strony udzielają sobie wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych zgodnie z postanowieniami załącznika III do części IV niniejszej Umowy.

Artykuł 54

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie ułatwień celnych i handlowych [Współpraca i pomoc techniczna w zakresie ułatwień celnych i handlowych]

Strony uznają znaczenie pomocy technicznej w obszarze ułatwień celnych i handlowych dla realizacji środków określonych w części IV tytuł II rozdział 3 (Ułatwienia celne i handlowe) niniejszej Umowy. Strony postanawiają współpracować m.in. w następujących obszarach:

a) rozwijanie współpracy instytucjonalnej w celu umocnienia procesu integracji regionalnej;

b) oferowanie właściwym organom specjalistycznej wiedzy i budowanie potencjału w kwestiach celnych (m.in. potwierdzania i weryfikacji pochodzenia) oraz w kwestiach technicznych w celu egzekwowania regionalnych procedur celnych;

c) stosowanie mechanizmów i nowoczesnych technik celnych, w tym oceny ryzyka, wcześniejszych wiążących interpretacji, uproszczonych procedur wprowadzenia i zwolnienia towarów, kontroli celnych i metod kontroli przedsiębiorstw;

d) wprowadzanie procedur i praktyk, które odzwierciedlają w największym możliwym stopniu międzynarodowe instrumenty i standardy obowiązujące w dziedzinie ceł i handlu, w tym zasady WTO oraz instrumenty i normy Światowej Organizacji Celnej (dalej zwanej „WCO”), między innymi zmienioną Międzynarodową konwencję dotyczącą uproszczenia i harmonizacji postępowania celnego (zmienioną konwencję z Kioto) oraz Ramy standardów WCO na rzecz zabezpieczenia i uproszczenia handlu globalnego; oraz

e) systemy informacyjne i automatyzacja procedur celnych i innych procedur handlowych.

Artykuł 55

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie własności intelektualnej i transferu technologii [Współpraca i pomoc techniczna w zakresie własności intelektualnej i transferu technologii]

1. Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej w dziedzinie własności intelektualnej oraz postanawiają współpracować m.in. w następujących obszarach:

a) rozwijanie współpracy instytucjonalnej (np. miedzy urzędami ochrony własności intelektualnej w republikach Strony AŚ), a przez to ułatwianie wymiany informacji o ramach prawnych dotyczących praw własności intelektualnej i innych odpowiednich przepisów dotyczących ochrony i egzekwowania;

b) stymulowanie i ułatwianie rozwoju kontaktów i współpracy w dziedzinie własności intelektualnej, w tym promocji i rozpowszechniania informacji w kręgach biznesowych, społeczeństwie obywatelskim, wśród konsumentów i instytucji edukacyjnych oraz pomiędzy tymi grupami;

c) budowanie potencjału i oferowanie szkoleń (np. dla sędziów, prokuratorów, funkcjonariuszy służb celnych i policji) w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej;

d) współpraca w zakresie rozwoju i doskonalenia elektronicznych systemów urzędów ds. własności intelektualnej w republikach Strony AŚ;

e) współpraca w zakresie wymiany informacji oraz oferowania specjalistycznej wiedzy i pomocy technicznej w zakresie integracji regionalnej w dziedzinie praw własności intelektualnej.

2. Strony uznają znaczenie współpracy w kwestiach celnych i z tego względu zobowiązują się do promowania i ułatwiania współpracy mającej na celu stosowanie środków granicznych w odniesieniu do praw własności intelektualnej, a konkretnie do zwiększenia wymiany informacji i koordynacji pomiędzy odpowiednimi administracjami celnymi. Współpraca ta ma prowadzić do udoskonalenia i modernizacji działań administracji celnych republik Strony AŚ.

3. Strony uznają również znaczenie współpracy i pomocy technicznej w dziedzinie transferu technologii w celu udoskonalenia własności intelektualnej oraz postanawiają współpracować m.in. w ramach następujących działań:

a) Strony promują transfer technologii, który jest realizowany poprzez programy wymiany naukowej, zawodowej lub biznesowej ukierunkowane na przekazywanie wiedzy przez Stronę UE republikom Strony AŚ;

b) Strony uznają znaczenie tworzenia mechanizmów umacniających i promujących zagraniczne inwestycje bezpośrednie w republikach Strony AŚ, zwłaszcza w sektorach innowacyjnych i zaawansowanych technologii. Strona UE dokłada wszelkich starań, by oferować instytucjom i przedsiębiorstwom na swoim terytorium zachęty w celu promowania transferu technologii do instytucji i przedsiębiorstw republik Strony AŚ oraz sprzyjania takiemu transferowi, w taki sposób, aby umożliwić tym państwom stworzenie trwałej bazy technologicznej;

c) podobnie Strona UE ułatwia i promuje programy mające na celu podejmowanie działań badawczo-rozwojowych w Ameryce Środkowej z myślą o realizacji potrzeb regionu m.in. w zakresie dostępu do leków, infrastruktury i rozwoju technologii koniecznych dla rozwoju tamtejszych społeczeństw.

Artykuł 56

Współpraca w zakresie zakładania przedsiębiorstw, handlu usługami oraz handlu elektronicznego [Współpraca w zakresie zakładania przedsiębiorstw, handlu usługami oraz handlu elektronicznego]

1. Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej służącej ułatwieniu wypełniania zobowiązań i maksymalizacji możliwości stworzonych w ramach części IV tytuł III (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny), a także osiągnięciu celów niniejszej Umowy.

2. Współpraca obejmuje wsparcie pomocy technicznej, szkoleń i budowania potencjału, między innymi w następujących dziedzinach:

a) zwiększanie zdolności usługodawców pochodzących z republik Strony AŚ do uzyskiwania informacji na temat przepisów i norm Strony UE na poziomie Unii Europejskiej oraz na poziomach krajowym i niższym, oraz do przestrzegania tych przepisów i norm;

b) zwiększenie potencjału eksportowego usługodawców pochodzących z republik Strony AŚ, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw;

c) ułatwienie współdziałania i dialogu pomiędzy usługodawcami pochodzącymi ze Strony UE i z republik Strony AŚ;

d) działanie w kierunku realizacji potrzeb w zakresie kwalifikacji i norm w sektorach, w których podjęto zobowiązania na mocy niniejszej Umowy;

e) promowanie w stosownych przypadkach wymiany informacji i doświadczeń oraz świadczenie pomocy technicznej w zakresie opracowywania i wdrażania przepisów na poziomie krajowym lub regionalnym;

f) ustanawianie mechanizmów dla propagowania inwestycji pomiędzy Stroną UE a republikami Strony AŚ oraz zwiększanie potencjału agencji promowania inwestycji w republikach Strony AŚ.

Artykuł 57

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie barier technicznych w handlu [Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie barier technicznych w handlu]

Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej w dziedzinie barier technicznych w handlu oraz postanawiają współpracować m.in. w następujących obszarach:

a) oferowanie specjalistycznej wiedzy, budowanie potencjału, w tym rozwój i doskonalenie odpowiedniej infrastruktury, a także szkolenie i pomoc techniczna w dziedzinach przepisów technicznych, normalizacji, oceny zgodności, akredytacji i metrologii. Może to obejmować działania ułatwiające rozumienie i przestrzeganie wymogów Unii Europejskiej, szczególnie wśród małych i średnich przedsiębiorstw;

b) wspieranie harmonizacji prawodawstwa i procedur w zakresie barier technicznych w handlu w Ameryce Środkowej i ułatwianie przepływu towarów w tym regionie;

c) promowanie aktywnego uczestnictwa przedstawicieli republik Strony AŚ w pracach odpowiednich organizacji międzynarodowych w celu zwiększenia stosowania norm międzynarodowych;

d) wymiana informacji, doświadczeń i dobrych praktyk w celu ułatwienia wdrażania części IV tytuł II rozdział 4 (Bariery techniczne w handlu) niniejszej Umowy. Może to obejmować programy ułatwiania handlu w dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, objętych zakresem rozdziału 4.

Artykuł 58

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie zamówień publicznych [Współpraca i pomoc techniczna w zakresie zamówień publicznych]

Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej w dziedzinie zamówień publicznych oraz postanawiają współpracować poprzez;

a) rozwijanie – za zgodą zaangażowanych Stron – współpracy instytucjonalnej i ułatwianie wymiany informacji o ramach prawnych dotyczących zamówień publicznych z uwzględnieniem możliwości uruchomienia mechanizmu dialogu;

b) na wniosek Strony – oferowanie budowania potencjału oraz szkoleń, w tym szkoleń na rzecz sektora prywatnego w zakresie innowacyjnych środków konkurencyjnego udzielania zamówień publicznych;

c) wspieranie kampanii publicznych w republikach Strony AS, dotyczących przepisów części IV tytuł V (Zamówienia publiczne) niniejszej Umowy, skierowanych do sektora publicznego, sektora prywatnego i społeczeństwa obywatelskiego, w odniesieniu do systemów zamówień Unii Europejskiej oraz ewentualnych możliwości dostawców pochodzących z Ameryki Środkowej w Unii Europejskiej;

d) wspieranie rozwoju, tworzenia i funkcjonowania pojedynczego punktu dostępu do informacji o zamówieniach publicznych dla całego regionu Ameryki Środkowej. Sposób funkcjonowania pojedynczego punktu dostępu określono w części IV tytuł V (Zamówienia publiczne) art. 212 ust. 1 lit. d), art. 213, art. 215 ust. 4 oraz art. 223 ust. 2 niniejszej Umowy;

e) poprawę potencjału technicznego publicznych podmiotów udzielających zamówień na szczeblu centralnym, podcentralnym lub innych.

Artykuł 59

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie rybołówstwa i akwakultury [Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie rybołówstwa i akwakultury]

1. Strony uznają znaczenie współpracy gospodarczej, technicznej i naukowej w celu zrównoważonego rozwoju sektora rybołówstwa i akwakultury. Główne cele tej współpracy powinny być następujące:

a) promowanie zrównoważonego wykorzystania zasobów rybołówstwa i zarządzania nimi;

b) propagowanie najlepszych praktyk zarządzania rybołówstwem;

c) poprawa w zakresie gromadzenia danych dla uwzględnienia najlepszych dostępnych informacji naukowych w celu oceny zasobów i zarządzania nimi;

d) udoskonalenie systemu monitorowania, kontroli i nadzoru;

e) zwalczanie nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych (NNN) połowów.

2. Współpraca ta może obejmować między innymi:

a) oferowanie specjalistycznej wiedzy technicznej i wsparcia oraz budowanie potencjału zrównoważonego gospodarowania zasobami rybołówstwa, w tym rozwijanie rybołówstwa alternatywnego;

b) wymianę informacji i doświadczeń oraz budowanie potencjału zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego sektora rybołówstwa i akwakultury. Szczególną uwagę zwraca się na odpowiedzialny rozwój tradycyjnego (łodziowego) rybołówstwa przybrzeżnego oraz drobnego rybołówstwa i akwakultury, a także na dywersyfikację produktów i działalności w tym zakresie, z uwzględnieniem takich obszarów jak przemysł przetwórczy;

c) wsparcie współpracy instytucjonalnej i ułatwianie wymiany informacji na temat ram prawnych regulujących rybołówstwo i akwakulturę, w tym odnośnych instrumentów międzynarodowych;

d) intensyfikację współpracy w ramach organizacji międzynarodowych oraz z krajowymi i regionalnymi organizacjami zajmującymi się gospodarką rybacką poprzez pomoc techniczną w postaci warsztatów i badań, w celu doprowadzenia do lepszego zrozumienia wartości dodanej międzynarodowych instrumentów prawnych w dążeniu do właściwego gospodarowania zasobami morskimi.

Artykuł 60

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie towarów rzemieślniczych [Współpraca i pomoc techniczna w zakresie towarów rzemieślniczych]

Strony uznają znaczenie programów współpracy promujących działania umożliwiające towarom rzemieślniczym produkowanym w republikach Strony AŚ odnoszenie korzyści z niniejszej Umowy. W konkretnym wymiarze współpraca mogłaby koncentrować się na następujących obszarach:

a) rozwijanie potencjału zwiększającego możliwości dostępu rynkowego towarów rzemieślniczych z Ameryki Środkowej;

b) budowanie potencjału podmiotów z Ameryki Środkowej odpowiedzialnych za promocję wywozu – w szczególności wspierających mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (dalej zwane „MMŚP”) z obszarów miejskich i wiejskich – niezbędnego do produkcji i wywozu towarów rzemieślniczych, w tym w zakresie procedur celnych oraz wymogów technicznych ustanowionych na rynku Unii Europejskiej;

c) propagowanie zachowania tych produktów kulturowych;

d) wsparcie rozwoju infrastruktury koniecznej do wsparcia MMŚP uczestniczących w produkcji towarów rzemieślniczych;

e) budowanie potencjału w celu poprawy wyników działalności producentów towarów rzemieślniczych poprzez programy szkoleń.

Artykuł 61

Współpraca i pomoc techniczna w zakresie produktów ekologicznych [Współpraca i pomoc techniczna w zakresie produktów ekologicznych]

Strony uznają znaczenie programów współpracy dla maksymalizacji korzyści, jakie niniejsza Umowa może przynieść produktom ekologicznym wytwarzanym w republikach Strony AŚ. W konkretnym wymiarze współpraca może koncentrować się m.in. na następujących obszarach:

a) rozwijanie potencjału zwiększającego możliwości dostępu rynkowego produktów ekologicznych z Ameryki Środkowej;

b) budowanie niezbędnego potencjału podmiotów z Ameryki Środkowej odpowiedzialnych za promocję wywozu, w szczególności wspierających MMSP z obszarów miejskich i wiejskich, na potrzeby produkcji i wywozu produktów ekologicznych, w tym w zakresie procedur celnych, przepisów technicznych i norm jakości wymaganych na rynku Unii Europejskiej;

c) wsparcie rozwoju infrastruktury koniecznej do wspierania MMŚP uczestniczących w produkcji produktów ekologicznych;

d) budowanie potencjału w celu poprawy wyników działalności producentów produktów ekologicznych poprzez programy szkoleń;

e) współpraca w zakresie rozwoju sieci dystrybucyjnych na rynku Unii Europejskiej.

Artykuł 62

Współpraca i pomoc techniczna w kwestiach sanitarnych, fitosanitarnych, bezpieczeństwa żywności oraz dobrostanu zwierząt [Współpraca i pomoc techniczna w kwestiach sanitarnych, fitosanitarnych, bezpieczeństwa żywności oraz dobrostanu zwierząt]

1. Współpraca w tej dziedzinie nastawiona jest na zwiększenie potencjału Stron w kwestiach sanitarnych i fitosanitarnych oraz dobrostanu zwierząt w celu poprawy dostępu do rynku drugiej Strony przy jednoczesnym zapewnieniu poziomu ochrony ludzi, zwierząt i roślin oraz dobrostanu zwierząt.

2. Współpraca ta może obejmować między innymi:

a) wspieranie harmonizacji prawodawstwa i procedur w kwestiach sanitarnych i fitosanitarnych w Ameryce Środkowej i ułatwianie przepływu towarów w tym regionie;

b) oferowanie specjalistycznej wiedzy na temat potencjału prawodawczego i technicznego w zakresie tworzenia i egzekwowania prawa oraz rozwoju systemów kontroli sanitarnej i fitosanitarnej (w tym programów zwalczania chorób, systemów bezpieczeństwa żywności i szybkiego powiadamiania), a także na temat dobrostanu zwierząt;

c) wsparcie rozwoju i wzmacniania potencjału instytucjonalnego i administracyjnego w Ameryce Środkowej na poziomie regionalnym i krajowym w celu poprawy jej stanu sanitarnego i fitosanitarnego;

d) rozwinięcie we wszystkich poszczególnych republikach Strony AS potencjału w zakresie wypełniania wymogów sanitarnych i fitosanitarnych w celu poprawy dostępu do rynku drugiej Strony przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego poziomu ochrony;

e) oferowanie porad i pomocy technicznej na temat systemu regulacyjnego Unii Europejskiej w kwestiach sanitarnych i fitosanitarnych oraz wdrażania norm wymaganych na rynku Unii Europejskiej.

3. Podkomitet ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych, ustanowiony w części IV tytuł II (Handel towarami) rozdział 5 (Środki sanitarne i fitosanitarne) niniejszej Umowy, przedstawia propozycje potrzeb w zakresie współpracy w celu stworzenia programu prac.

4. Komitet Stowarzyszenia monitoruje postępy współpracy ustanowionej w niniejszym artykule i przedstawia wyniki tych działań Podkomitetowi ds. Kwestii Sanitarnych i Fitosanitarnych.

Artykuł 63

Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie handlu i zrównoważonego rozwoju [Współpraca i pomoc techniczna w dziedzinie handlu i zrównoważonego rozwoju]

1. Strony uznają znaczenie współpracy i pomocy technicznej w zakresie powiązań handlu z rynkiem pracy i z ochroną środowiska w osiąganiu celów części IV tytuł VIII (Handel i zrównoważony rozwój) niniejszej Umowy.

2. W celu uzupełnienia działań wymienionych w części III tytuł III (Rozwój społeczny i spójność społeczna) i tytuł V (Środowisko, klęski żywiołowe i zmiana klimatu) niniejszej Umowy Strony uzgadniają, że będą współpracować, w tym wspierać pomoc techniczną, szkolenie i rozwijanie potencjału, między innymi w następujących dziedzinach:

a) wspieranie rozwoju zachęt sprzyjających ochronie środowiska i zapewnianiu godziwych warunków pracy, w szczególności poprzez promowanie legalnego i zrównoważonego handlu, np. poprzez systemy sprawiedliwego i etycznego handlu, w tym uwzględniające odpowiedzialność i rozliczalność społeczną przedsiębiorstw, a także związane z tymi działaniami inicjatywy w zakresie etykietowania i marketingu;

b) promowanie uzgodnionych przez Strony mechanizmów współpracy powiązanych z handlem w celu wsparcia wdrożenia międzynarodowego reżimu obecnych i przyszłych działań w obliczu zmian klimatu;

c) promowanie handlu produktami uzyskanymi z zasobów naturalnych zarządzanych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w tym poprzez stosowanie skutecznych środków w odniesieniu do dzikiej fauny i rybołówstwa oraz poprzez certyfikację drewna produkowanego legalnie i w sposób zrównoważony. Szczególną uwagę zwraca się na dobrowolne i elastyczne mechanizmy oraz inicjatywy w zakresie marketingu, zmierzające do promowania systemów produkcyjnych zrównoważonych ekologicznie;

d) wzmocnienie ram instytucjonalnych, rozwój i realizacja polityki i programów w zakresie wdrażania i egzekwowania wielostronnych umów o ochronie środowiska i przepisów w tej dziedzinie, w zakresie uzgodnionym przez Strony, oraz opracowywanie środków zwalczania nielegalnego handlu mającego znaczenie dla środowiska, m.in. poprzez działania w zakresie egzekwowania oraz współpracę celną;

e) wzmocnienie ram instytucjonalnych, rozwój i wdrażanie polityki i programów w zakresie podstawowych zasad i praw w pracy (wolność zrzeszania się i rokowań zbiorowych, kwestie pracy przymusowej, pracy dzieci, przeciwdziałanie dyskryminacji w zakresie zatrudnienia) oraz wdrażanie i egzekwowanie konwencji i przepisów Międzynarodowej Organizacji Pracy (dalej zwanej „MOP”) dotyczących pracy, w zakresie uzgodnionym przez Strony;

f) sprzyjanie wymianie poglądów dotyczących opracowywania metod i wskaźników na potrzeby przeglądu w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz wspieranie inicjatyw w zakresie wspólnych przeglądów, monitorowania i oceny wkładu części IV niniejszej Umowy w zrównoważony rozwój;

g) wzmocnienie potencjału instytucjonalnego w kwestiach handlu i zrównoważonego rozwoju oraz wspieranie organizacji i usprawniania uzgodnionych ram dialogu dotyczącego tych kwestii ze społeczeństwem obywatelskim.

Artykuł 64

Współpraca przemysłowa [Współpraca przemysłowa]

1. Strony postanawiają, że celem współpracy przemysłowej jest promowanie modernizacji i restrukturyzacji przemysłu Ameryki Środkowej i poszczególnych jego sektorów, jak również współpracy przemysłowej podmiotów gospodarczych, w celu wzmocnienia sektora prywatnego w sposób promujący ochronę środowiska.

2. Inicjatywy w zakresie współpracy przemysłowej odzwierciedlają priorytety określone przez Strony. Uwzględniają one regionalne aspekty rozwoju przemysłowego, promując w razie potrzeby partnerstwa transgraniczne. Celem inicjatyw jest przede wszystkim stworzenie odpowiednich ram umożliwiających poprawę know-how w dziedzinie zarządzania i promowanie przejrzystości w odniesieniu do rynków i warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

Artykuł 65

Energia (w tym energia odnawialna) [Energia (w tym energia odnawialna)]

1. Strony postanawiają, że ich wspólnym celem będzie wspieranie współpracy w dziedzinie energii, w szczególności zrównoważonych, przyjaznych środowisku i odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej, technologii energooszczędnych, elektryfikacji obszarów wiejskich i integracji regionalnych rynków energii, oraz w innych kwestiach, zgodnie z ustaleniami Stron i ich prawodawstwem wewnętrznym.

2. Współpraca może obejmować między innymi następujące działania:

a) formułowanie i planowanie polityki energetycznej, w tym międzysystemowej infrastruktury o znaczeniu regionalnym, poprawa i dywersyfikacja źródeł energii oraz usprawnienie rynków energii, w tym ułatwienia tranzytu, przesyłu i dystrybucji w obrębie republik Strony AŚ;

b) zarządzanie i szkolenie na potrzeby sektora energii oraz transfer technologii i know-how, w tym stałe prace nad normami w zakresie emisji pochodzących z produkcji energii oraz efektywności energetycznej;

c) promowanie oszczędności energii, efektywności energetycznej, energii odnawialnej oraz badania oddziaływania produkcji i zużycia energii na środowisko, w szczególności na zmiany bioróżnorodności, gospodarki leśnej i użytkowania gruntów;

d) promowanie zastosowania mechanizmów czystego rozwoju do wspierania inicjatyw odnoszących się do zmiany klimatu oraz zmienności tych mechanizmów.

Artykuł 66

Współpraca w dziedzinie przemysłu wydobywczego [Współpraca w dziedzinie przemysłu wydobywczego]

Strony zgadzają się współpracować w dziedzinie przemysłu wydobywczego z uwzględnieniem własnych prawodawstw i procedur wewnętrznych, a także aspektów zrównoważonego rozwoju i kwestii ochrony środowiska, za pośrednictwem takich inicjatyw jak promowanie wymiany informacji, doświadczeń i ekspertów oraz opracowywanie i transfer technologii.

Artykuł 67

Sprawiedliwa i zrównoważona turystyka [Sprawiedliwa i zrównoważona turystyka]

1. Strony uznają znaczenie sektora turystyki dla zmniejszania ubóstwa poprzez rozwój społeczny i gospodarczy lokalnych społeczności oraz wielki potencjał gospodarczy obu regionów w zakresie rozwoju działalności gospodarczej w tej dziedzinie.

2. W tym kontekście Strony zgadzają się promować sprawiedliwą i zrównoważoną turystykę, a w szczególności wspierać:

a) opracowywanie polityki w celu maksymalizacji korzyści społeczno-gospodarczych z turystyki;

b) tworzenie i konsolidację produktów turystycznych poprzez świadczenie usług niefinansowych, szkoleń oraz pomocy i usług technicznych;

c) uwzględnianie kwestii kulturowych, społecznych i związanych ze środowiskiem, w tym ochrony i propagowania dziedzictwa kultury i zasobów naturalnych, w rozwoju sektora turystyki;

d) zaangażowanie lokalnych społeczności w proces rozwoju turystyki, szczególnie turystyki wiejskiej, lokalnej i ekologicznej;

e) strategie marketingu i promocji, rozwój potencjału instytucjonalnego i zasobów ludzkich, promowanie międzynarodowych standardów;

f) promowanie współpracy i stowarzyszeń między sektorem publicznym i prywatnym;

g) opracowywanie planów zarządzania rozwojem turystyki w skali krajowej i regionalnej;

h) promowanie technologii informacyjnych w dziedzinie turystyki.

Artykuł 68

Współpraca w dziedzinie transportu [Współpraca w dziedzinie transportu]

1. Strony zgadzają się, aby współpraca w tej dziedzinie skupiała się na restrukturyzacji i modernizacji systemu transportowego i powiązanych systemów infrastruktury, w tym przejść granicznych, usprawnianiu przepływu pasażerów i towarów oraz ułatwieniu dostępu do tynków transportu miejskiego, lotniczego, morskiego, wodnego śródlądowego, kolejowego i drogowego, poprzez udoskonalenie zarządzania transportem z operacyjnego i administracyjnego punktu widzenia oraz poprzez promocję wysokich standardów eksploatacji.

2. Współpraca może obejmować następujące elementy:

a) wymianę informacji w sprawie polityki Stron, w szczególności dotyczącej transportu miejskiego oraz powiązań i interoperacyjności sieci transportu multimodalnego i innych zagadnień, będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

b) zarządzanie śródlądowymi drogami wodnymi, drogami, liniami kolejowymi, portami i lotniskami, w tym odpowiednia współpraca między właściwymi organami;

c) projekty transferu technologii europejskiej w ramach globalnego systemu nawigacji satelitarnej i w centrach miejskiego transportu publicznego;

d) poprawa norm w zakresie bezpieczeństwa i zapobiegania zanieczyszczeniom, w tym współpraca w ramach odpowiednich forów międzynarodowych w celu zapewnienia lepszego egzekwowania norm międzynarodowych;

e) działania promujące rozwój transportu lotniczego i morskiego.

Artykuł 69

Dobre rządy w dziedzinie opodatkowania [Dobre rządy w dziedzinie opodatkowania]

Zgodnie ze swoimi kompetencjami Strony będą doskonaliły współpracę międzynarodową w dziedzinie opodatkowania w celu usprawnienia poboru należnych podatków i rozwoju środków pozwalających na skuteczne wdrażanie uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym zasad dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania, o których mowa w części II w artykule 22 niniejszej Umowy.

Artykuł 70

Mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa [Mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa]

Strony zgadzają się promować konkurencyjność MMŚP wiejskich i miejskich i organizacji je reprezentujących oraz ich obecność na rynkach międzynarodowych, uznając ich rolę w dążeniu do spójności społecznej poprzez zmniejszanie ubóstwa i tworzenie miejsc pracy; obejmuje to świadczenie usług niefinansowych, szkoleń oraz pomocy technicznej w postaci realizacji m.in. następujących działań w zakresie współpracy:

a) pomoc techniczna i inne usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości;

b) wzmacnianie lokalnych i regionalnych ram instytucjonalnych w zakresie tworzenia i działalności MMŚP;

c) wsparcie MMŚP dla umożliwienia ich uczestnictwa w rynku towarów i usług na szczeblu lokalnym i międzynarodowym poprzez uczestnictwo w targach i misjach handlowych oraz inne mechanizmy promocji;

d) promowanie tworzenia powiązań sprzyjających wydajności;

e) promowanie wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk;

f) propagowanie wspólnych inwestycji, partnerstw i sieci biznesowych;

g) identyfikowanie i eliminowanie przeszkód w dostępie MMŚP do źródeł finansowania oraz tworzenie nowych mechanizmów finansowania;

h) promowanie transferu technologii i wiedzy;

i) wsparcie innowacji, badań i rozwoju;

j) wsparcie wykorzystywania systemów zarządzania jakością.

Artykuł 71

Współpraca w zakresie mikrokredytów i mikrofinansowania [Współpraca w zakresie mikrokredytów i mikrofinansowania]

Strony są zgodne co do tego, że mikrofinansowanie, w tym programy mikrokredytów, sprzyjają zmniejszaniu nierówności dochodów poprzez tworzenie niezależnych miejsc pracy i stanowią skuteczne narzędzie ograniczania ubóstwa i podatności na kryzysy gospodarcze, pozwalając na powszechniejsze uczestnictwo w gospodarce. Współpraca w tym zakresie obejmuje następujące elementy:

a) wymiana doświadczeń i specjalistycznej wiedzy w dziedzinie bankowości etycznej oraz samorządnej bankowości społecznej służącej głównie społecznościom lokalnym, a także umocnienie zrównoważonych programów mikrofinansowania, w tym programów certyfikacji, monitorowania i walidacji;

b) dostępność mikrokredytów poprzez ułatwianie dostępu do usług finansowych świadczonych przez banki i instytucje finansowe dzięki zachętom i programom zarządzania ryzykiem;

c) wymiana doświadczeń w zakresie polityki i alternatywnego prawodawstwa sprzyjającego tworzeniu bankowości ludowej i etycznej.

TYTUŁ VII

INTEGRACJA REGIONALNA

Artykuł 72

Współpraca w dziedzinie integracji regionalnej [Współpraca w dziedzinie integracji regionalnej]

1. Strony są zgodne, że współpraca w tej dziedzinie ma umacniać proces integracji regionalnej w Ameryce Środkowej we wszystkich jego Aspektach, w szczególności w zakresie rozwoju i wdrażania wspólnego rynku w tym regionie w celu stopniowego tworzenia unii gospodarczej.

2. Współpraca obejmuje wsparcie działań związanych z procesem integracji Ameryki Środkowej, w szczególności rozwój i udoskonalanie wspólnych instytucji w celu zwiększenia ich efektywności, przejrzystości i możliwości ich kontrolowania, a także ich relacji międzyinstytucjonalnych.

3. Współpraca ma sprzyjać uczestnictwu społeczeństwa obywatelskiego w procesie integracji w ramach warunków określonych przez Strony oraz obejmować wsparcie mechanizmów konsultacji i kampanii informacyjnych.

4. W ramach współpracy promuje się rozwój wspólnej polityki i harmonizację ram prawnych w zakresie, w jakim dziedziny te są objęte instrumentami integracji Ameryki Środkowej, w tym polityki gospodarczej w dziedzinach takich jak handel, cła, rolnictwo, energia, transport, komunikacja i konkurencja, jak również koordynację polityki makroekonomicznej w dziedzinach takich jak polityka monetarna, polityka fiskalna i finanse publiczne. Współpraca może również obejmować promocję koordynacji polityk sektorowych w takich dziedzinach, jak ochrona konsumentów, ochrona środowiska, spójność społeczna, bezpieczeństwo oraz zapobieganie zagrożeniom naturalnym i klęskom żywiołowym i reagowanie na nie. Szczególną uwagę zwraca się na kwestie związane z płcią.

5. Współpraca może obejmować promowanie inwestycji we wspólną infrastrukturę i sieci, szczególnie na granicach republik Strony AS.

Artykuł 73

Współpraca regionalna [Współpraca regionalna]

Strony zgadzają się wykorzystywać wszystkie istniejące instrumenty współpracy w celu promowania działań służących rozwojowi aktywnej współpracy pomiędzy Stroną UE a republikami Strony AŚ w sposób niepowodujący osłabienia współpracy pomiędzy nimi ani też pomiędzy republikami Strony AŚ a innymi państwami lub regionami Ameryki Łacińskiej i regionu Karaibów we wszystkich obszarach współpracy objętych zakresem niniejszej Umowy. Dążyć do tego, aby działania regionalne i dwustronne w ramach współpracy wzajemnie się uzupełniały.

TYTUŁ VIII

WSPÓŁPRACA KULTURALNA I AUDIOWIZUALNA

Artykuł 74

Współpraca kulturalna i audiowizualna [Współpraca kulturalna i audiowizualna]

1. Strony zobowiązują się promować współpracę kulturalną w celu zwiększania wzajemnego zrozumienia i sprzyjania zrównoważonej wymianie kulturalnej, obiegowi działań, produktów i usług kulturalnych oraz mobilności artystów i pracowników sektora kultury, z uwzględnieniem innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego ze Strony UE oraz republik Strony AŚ, zgodnie z ich odpowiednim prawodawstwem.

2. Strony zachęcają do dialogu międzykulturowego między osobami fizycznymi, instytucjami kultury oraz organizacjami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie, pochodzącymi ze Strony UE i z republik Strony AŚ.

3. Strony zachęcają do koordynacji w kontekście UNESCO, dążąc do promowania różnorodności kulturowej, m.in. w ramach konsultacji dotyczących ratyfikacji i wdrożenia Konwencji UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego przez Stronę UE i republiki Strony AŚ. Współpraca obejmuje również promowanie różnorodności kulturowej, w tym różnorodności ludów tubylczych oraz praktyk kulturowych innych konkretnych grup, w tym edukację w językach autochtonicznych.

4. Strony postanawiają promować współpracę w sektorze audiowizualnym i sektorze mediów, w tym prasy i radia, poprzez wspólne inicjatywy w dziedzinie szkoleń oraz rozwoju, produkcji i dystrybucji audiowizualnej, w tym w dziedzinie edukacji i kultury.

5. Współpraca odbywa się zgodnie z odnośnymi krajowymi przepisami dotyczącymi praw autorskich i postanowieniami stosownych umów międzynarodowych.

6. Współpraca w tej dziedzinie obejmuje również m.in. ochronę i promowanie materialnego i niematerialnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnemu handlowi zabytkami kultury, zgodnie z odpowiednimi instrumentami międzynarodowymi.

7. Protokół o współpracy kulturalnej, mający znaczenie dla niniejszego tytułu, stanowi załącznik do niniejszej Umowy.

TYTUŁ IX

SPOŁECZEŃSTWO WIEDZY

Artykuł 75

Społeczeństwo informacyjne [Społeczeństwo informacyjne]

1. Strony są zgodne, że technologie informacyjne i komunikacyjne są kluczowymi sektorami nowoczesnego społeczeństwa, mającymi szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarczego i społecznego oraz płynnego przejścia do społeczeństwa informacyjnego. Współpraca w tej dziedzinie ma przyczynić się do ustanowienia solidnych ram regulacyjnych i technicznych, sprzyjać rozwojowi tych technologii oraz rozwojowi polityki pozwalającej na zmniejszenie przepaści cyfrowej i rozwój potencjału ludzkiego, a także umożliwiać sprawiedliwy i powszechny dostęp do technologii informacyjnych i maksymalne stosowanie tych technologii w celu świadczenia usług. W tym względzie współpraca ma również stanowić wsparcie dla wdrażania tej polityki i przyczyniać się do poprawy interoperacyjności elektronicznych usług komunikacyjnych.

2. Współpraca w tej dziedzinie ma na celu promocję następujących działań:

a) dialogu i wymiany doświadczeń w kwestiach regulacyjnych i w kwestiach polityki związanych ze społeczeństwem informacyjnym, np. stosowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych takich jak e-administracja, e-zdrowie i e-learning, a także polityki zmierzającej do zmniejszenia przepaści cyfrowej;

b) wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk związanych z opracowywaniem i wdrażaniem aplikacji e-administracji;

c) dialogu i wymiany doświadczeń w zakresie rozwoju handlu elektronicznego, a także podpisu elektronicznego i telepracy;

d) wymiany informacji na temat norm, oceny zgodności i homologacji typu;

e) wspólnych projektów badawczo-rozwojowych w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych;

f) rozwoju stosowania zaawansowanej sieci akademickiej, czyli poszukiwania trwałych rozwiązań zapewniających samowystarczalność REDClara.

Artykuł 76

Współpraca naukowa i techniczna [Współpraca naukowa i techniczna]

1. Celem współpracy w tej dziedzinie jest rozwój potencjału naukowego, technicznego i innowacyjnego we wszystkich obszarach działalności objętych programami ramowymi w zakresie badań. W tym celu Strony wspierają dialog polityczny na szczeblu regionalnym, wymianę informacji oraz udział ich organów działających w obszarze badań i rozwoju technicznego w następujących działaniach w zakresie współpracy naukowo-technicznej, zgodnie z ich zasadami wewnętrznymi:

a) wspólne inicjatywy na rzecz podnoszenia świadomości o programach rozwoju potencjału naukowo-technicznego oraz o europejskich programach w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji;

b) inicjatywy propagujące uczestnictwo w programach ramowych i innych programach Unii Europejskiej w tej dziedzinie;

c) wspólne działania badawcze w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

d) wspólne konferencje naukowe sprzyjające wymianie informacji oraz mające na celu identyfikację obszarów dla celów wspólnych badań;

e) wspieranie zaawansowanych badań w zakresie nauki i techniki, przyczyniających się do długotrwałego i zrównoważonego rozwoju Stron;

f) rozwój kontaktów pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym – ze szczególnym akcentem na wykorzystywanie wyników działań naukowo-technicznych w krajowych systemach produkcji i polityce społecznej oraz z uwzględnieniem aspektów ochrony środowiska i potrzeby stosowania czystszych technologii;

g) ocena współpracy naukowej i rozpowszechnianie wyników;

h) promocja, upowszechnianie i transfer technologii;

i) pomoc w stworzeniu krajowych systemów innowacji w celu rozwoju techniki i innowacji, m.in. dla ułatwienia odpowiedniego reagowania na zapotrzebowanie ze strony małych i średnich przedsiębiorstw, a także promowania lokalnej produkcji; ponadto pomoc w rozwoju ośrodków doskonałości i klastrów zaawansowanych technologii;

j) promowanie szkoleń, badań, rozwoju i zastosowań nauk i technologii jądrowych do celów medycznych, co ma umożliwiać transfer technologii do republik Strony AS w dziedzinach takich jak ochrona zdrowia, w szczególności radiologia i medycyna nuklearna w zakresie radiodiagnozy i radioterapii, a także w dziedzinach uzgodnionych przez Strony przy zachowaniu zgodności z obowiązującymi konwencjami międzynarodowymi i uregulowaniami oraz z podporządkowaniem się jurysdykcji Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.

2. Szczególny nacisk należy położyć na rozwój potencjału ludzkiego jako trwałej podstawy doskonałości naukowej i technicznej oraz stworzenie trwałych powiązań pomiędzy środowiskami naukowymi i technicznymi Stron, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. W tym celu promuje się wymiany naukowców i najlepszych praktyk w zakresie projektów badawczych.

3. W stosownych przypadkach do współpracy należy włączyć ośrodki badawcze, instytucje szkolnictwa wyższego oraz inne zainteresowane podmioty, w tym MMŚP, zlokalizowane na terytorium Stron.

4. Strony zgadzają się stosować wszelkie mechanizmy w celu zwiększania liczebności i podnoszenia jakości wysoko wykwalifikowanych kadr, m.in. poprzez szkolenia, współpracę w zakresie badań, stypendia i wymiany.

5. Strony wspierają uczestnictwo swoich podmiotów we wzajemnych programach naukowych i technicznych w ramach dążenia do obustronnie korzystnej doskonałości naukowej, zgodnie z ich odpowiednimi przepisami regulującymi uczestnictwo osób prawnych z państw trzecich.

CZĘŚĆ IV

HANDEL

TYTUŁ I

POSTANOWIENIA POCZĄTKOWE

Artykuł 77

Ustanowienie strefy wolnego handlu i związek z Porozumieniem WTO [Ustanowienie strefy wolnego handlu i związek z Porozumieniem WTO]

1. Strony niniejszej Umowy ustanawiają niniejszym strefę wolnego handlu, zgodnie z art. XXIV Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 r. (zwanego dalej „GATT 1994”) i art. V Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (zwanego dalej „GATS”).

2. Strony potwierdzają swoje istniejące (¹) wzajemne prawa i obowiązki wynikające z Porozumienia WTO.

Artykuł 78

Cele [Cele]

Cele części IV niniejszej Umowy są następujące:

a) rozszerzenie i dywersyfikacja handlu towarami pomiędzy Stronami poprzez ograniczenie lub eliminację barier taryfowych i pozataryfowych w handlu;

b) ułatwienie handlu towarami poprzez, w szczególności, uzgodnione postanowienia dotyczące ułatwień celnych i handlowych, norm, przepisów technicznych i procedur oceny zgodności oraz środków sanitarnych i fitosanitarnych;

c) liberalizacja handlu usługami zgodnie z art. V GATS;

d) promowanie regionalnej integracji gospodarczej w obszarach procedur celnych, przepisów technicznych oraz środków sanitarnych i fitosanitarnych w celu ułatwienia przepływu towarów wewnątrz Stron i pomiędzy nimi;

e) stworzenie klimatu sprzyjającego wzrostowi przepływów inwestycyjnych, poprawa warunków zakładania przedsiębiorstw między Stronami w oparciu o zasadę niedyskryminacji oraz ułatwianie handlu i inwestycji pomiędzy Stronami poprzez płatności bieżące i przepływy kapitału związane z inwestycjami bezpośrednimi;

f) skuteczne, wzajemne i stopniowe otwarcie rynków zamówień publicznych Stron;

g) odpowiednia i skuteczna ochrona praw własności intelektualnej zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami istniejącymi pomiędzy Stronami, w celu zapewnienia równowagi pomiędzy posiadaczami praw własności intelektualnej a interesem publicznym, z uwzględnieniem różnic między Stronami oraz promocji transferu technologii między regionami;

h) promowanie wolnej, niezakłóconej konkurencji w stosunkach gospodarczych i handlowych pomiędzy Stronami;

i) ustanowienie skutecznego, sprawiedliwego i przewidywalnego mechanizmu rozstrzygania sporów; oraz

j) promowanie międzynarodowego handlu i inwestycji pomiędzy Stronami w sposób przyczyniający się do celów zrównoważonego wzrostu w drodze współpracy.

Artykuł 79

Definicje o zastosowaniu ogólnym [Definicje o zastosowaniu ogólnym]

O ile nie określono inaczej, na potrzeby części IV niniejszej Umowy poniższe terminy mają następujące znaczenie:

– „Ameryka Środkowa” oznacza Republikę Kostaryki, Republikę Salwadoru, Republikę Gwatemali, Republikę Hondurasu, Republikę Nikaragui i Republikę Panamy;

– „należność celna” obejmuje wszelkiego rodzaju cła lub należności nakładane na przywóz towarów lub w związku z nim, włączając w to wszelkiego rodzaju podatki wyrównawcze lub opłaty dodatkowe nakładane na taki przywóz lub w związku z nim. „Należność celna” nie obejmuje:

a) należności odpowiadających podatkom wewnętrznym, nałożonych zgodnie z tytułem II rozdział 1 (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) art. 85;

b) cła nałożonego na podstawie ustawodawstwa krajowego Strony i zgodnie z tytułem II rozdział 2 (Środki ochrony handlu);

c) opłat i innych należności nakładanych na podstawie prawa krajowego Strony oraz zgodnie z tytułem II rozdział 1 art. 87;

– „dni” oznaczają dni kalendarzowe, wliczając soboty, niedziele i dni wolne od pracy, chyba że w niniejszej Umowie określono inaczej;

– „System Zharmonizowany” lub „HS” oznacza Zharmonizowany System Oznaczania i Kodowania Towarów, w tym jego ogólne zasady interpretacji, uwagi do sekcji i uwagi do działów, przyjęty i stosowany przez Strony w ich własnych przepisach taryfowych;

– „osoba prawna” oznacza dowolny podmiot prawny, właściwie utworzony albo w inny sposób powołany zgodnie z obowiązującym prawem, działający w celu osiągania zysku lub nie, będący własnością prywatną lub publiczną i obejmuje dowolną spółkę kapitałową, podmiot sprawujący funkcję powierniczą, spółkę osobową, wspólne przedsiębiorstwo, własność jednoosobową lub stowarzyszenie;

– „środek” oznacza wszelkie działanie lub zaniechanie, w tym wszelkie przepisy ustawowe i wykonawcze, procedury, wymogi lub praktyki;

– „obywatel” oznacza osobę fizyczną posiadającą obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub republik Strony AŚ zgodnie z ich odpowiednim ustawodawstwem;

– „osoba” oznacza osobę fizyczną lub osobę prawną;

– „preferencyjne traktowanie taryfowe” oznacza stawkę należności celnej stosowaną na podstawie niniejszej Umowy do towaru pochodzącego.

TYTUŁ II

HANDEL TOWARAMI

ROZDZIAŁ 1

Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku

SEKCJA A

Postanowienia ogólne

Artykuł 80

Cel [Cel]

Strony stopniowo liberalizują handel towarami, zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy oraz zgodnie z art. XXIV GATT 1994.

Artykuł 81

Zakres [Zakres]

O ile nie określono inaczej, postanowienia niniejszego rozdziału mają zastosowanie do handlu towarami między Stronami.

SEKCJA B

Znoszenie należności celnych

Artykuł 82

Klasyfikacja towarów [Klasyfikacja towarów]

Klasyfikacja towarów w handlu między Stronami określona jest w nomenklaturze taryfowej każdej ze Stron, zgodnie z Systemem Zharmonizowanym.

Artykuł 83

Znoszenie należności celnych [Znoszenie należności celnych]

1. Każda Strona znosi należności celne nałożone na towary pochodzące z terytorium drugiej Strony zgodnie z harmonogramami określonymi w załączniku I (Znoszenie należności celnych). Na potrzeby niniejszego rozdziału termin „pochodzące” oznacza kwalifikujące się zgodnie z regułami pochodzenia określonymi w załączniku II (Definicja pojęcia „produkty pochodzące” oraz metody współpracy administracyjnej). (²)

2. Dla każdego towaru podstawowa stawka należności celnych, do której zastosowanie mają kolejne obniżki zgodnie z ust. 1, jest wskazana w harmonogramach.

3. jeżeli w jakimkolwiek momencie po wejściu w życie niniejszej Umowy Strona obniży swoje stawki należności celnych stosowane względem państwa najbardziej uprzywilejowanego, stawka ta ma zastosowanie pod warunkiem, że jest ona niższa od stawki obliczonej zgodnie z harmonogramem danej Strony, i tylko w okresie, w którym spełniony jest ten warunek.

4. Po upływie pięciu lat od wejścia w życie niniejszej Umowy, na wniosek którejkolwiek ze Stron, Strony przeprowadzają konsultacje, aby rozważyć przyspieszenie znoszenia należności celnych dotyczących wzajemnego przywozu oraz rozszerzenie zakresu takiego znoszenia. Uzgodnienie dokonane pomiędzy Stronami dotyczące przyspieszenia znoszenia należności celnych lub dotyczące zniesienia należności celnej dotyczącej danego towaru zastępuje stawkę celną lub kategorię znoszenia należności celnych określoną dla danego towaru na podstawie harmonogramów.

Artykuł 84

Zawieszenie [Zawieszenie]

Żadna ze Stron nie podnosi istniejących należności celnych ani nie przyjmuje nowych należności celnych w stosunku do towarów pochodzących z terytorium drugiej Strony (³). Nie uniemożliwia to żadnej ze Stron:

a) podniesienia należności celnej do poziomu określonego w jej harmonogramie po jej uprzednim jednostronnym obniżeniu;

b) utrzymania lub podniesienia należności celnej za zgodą Organu Rozstrzygania Sporów WTO; lub

c) podnoszenia stawek podstawowych na towary wyłączone w celu osiągnięcia wspólnej taryfy zewnętrznej.

SEKCJA C

Środki pozataryfowe

Artykuł 85

Traktowanie narodowe [Traktowanie narodowe]

Każda Strona przyznaje traktowanie narodowe towarom drugiej Strony zgodnie z art. III GATT 1994, włącznie z jego uwagami interpretacyjnymi. W tym celu art. III GATT 1994 oraz jego uwagi interpretacyjne zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej integralną część (⁴).

Artykuł 86

Ograniczenia w przywozie i wywozie [Ograniczenia w przywozie i wywozie]

Żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje zakazów ani ograniczeń nakładanych na przywóz towarów drugiej Strony ani na wywóz ani sprzedaż eksportową towarów z przeznaczeniem na terytorium drugiej Strony, chyba że postanowienia niniejszej Umowy stanowią inaczej lub chyba że odbywa się to zgodnie z art. XI GATT 1994 i jego uwagami interpretacyjnymi. W tym celu art. XI GATT 1994 oraz jego uwagi interpretacyjne zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej integralną część (⁵).

Artykuł 87

Opłaty i inne należności dotyczące przywozu i wywozu [Opłaty i inne należności dotyczące przywozu i wywozu]

Każda Strona zapewnia, zgodnie z art. VIII ust. 1 GATT 1994 i jego uwagami interpretacyjnymi, by wszystkie opłaty i należności jakiegokolwiek rodzaju (inne niż należności celne, należności równoważne podatkom wewnętrznym lub inne należności wewnętrzne stosowane zgodnie z art. 85 niniejszego rozdziału oraz cła antydumpingowe i wyrównawcze stosowane na podstawie prawa krajowego Strony i zgodnie z rozdziałem 2 (Środki ochrony handlu) niniejszego tytułu), nałożone na przywóz lub wywóz bądź z nim związane, były ograniczone kwotowo do przybliżonych kosztów wyświadczonych usług oraz nie stanowiły pośredniej ochrony towarów krajowych ani opodatkowania przywozu lub wywozu do celów fiskalnych.

Artykuł 88

Cła lub podatki wywozowe [Cła lub podatki wywozowe]

O ile postanowienia niniejszej Umowy nie stanowią inaczej, żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje ceł ani podatków nakładanych na wywóz towarów na terytorium drugiej Strony lub w związku z takim wywozem.

SEKCJA D

Rolnictwo

Artykuł 89

Subsydia wywozowe dla rolnictwa [Subsydia wywozowe dla rolnictwa]

1. Do celów niniejszego artykułu „subsydia wywozowe” należy rozumieć zgodnie ze znaczeniem tego terminu określonym w art. 1 lit. e) Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa (dalej zwanego „porozumieniem w sprawie rolnictwa”), z uwzględnieniem wszelkich zmian w tym artykule.

2. Strony pragną pracować wspólnie w ramach WTO w celu równoległego znoszenia wszelkich form subsydiów wywozowych oraz ustanowienia rygoru w odniesieniu do wszelkich środków wywozowych o równoważnych skutkach. W tym kontekście środki wywozowe o równoważnych skutkach obejmują kredyty wywozowe, gwarancje kredytów wywozowych lub programy ubezpieczeń, państwowe przedsiębiorstwa handlowe dokonujące wywozu oraz pomoc żywnościową.

3. Żadna Strona nie utrzymuje, nie wprowadza ani nie przywraca subsydiów wywozowych na towary rolne przeznaczone na terytorium drugiej Strony, które:

a) są objęte pełną i bezzwłoczną liberalizacją zgodnie z załącznikiem I (Znoszenie należności celnych); lub

b) są objęte pełną, ale nie bezzwłoczną liberalizacją oraz kontyngentem bezcłowym w chwili wejścia w życie niniejszej Umowy zgodnie z załącznikiem I (Znoszenie należności celnych); lub

c) podlegają preferencyjnemu traktowaniu ustanowionemu w niniejszej Umowie w odniesieniu do produktów objętych pozycjami 0402 i 0406 i kontyngentom bezcłowym.

4. W przypadkach opisanych w ust. 3 lit. a)-c), jeśli Strona utrzymuje, wprowadza lub przywraca subsydia wywozowe, Strona dokonująca przywozu lub dotknięta takimi środkami może zastosować dodatkową taryfę zwiększającą należności celne z tytułu przywozu takiego towaru do poziomu stawki obowiązującej w stosunku do państwa najbardziej uprzywilejowanego lub stawki podstawowej określonej w załączniku I (Znoszenie należności celnych), w zależności od tego, która z nich jest niższa, przez okres utrzymywania subsydium wywozowego.

5. W odniesieniu do produktów objętych pełną liberalizacją w okresie przejściowym zgodnie z załącznikiem I (Znoszenie należności celnych) i nieobjętych kontyngentem bezcłowym w chwili wejścia w życie żadna Strona nie utrzymuje, nie wprowadza ani nie przywraca subsydiów wywozowych na koniec danego okresu przejściowego.

SEKCJA E

Produkty rybołówstwa i akwakultury, towary rzemieślnicze i produkty ekologiczne

Artykuł 90

Współpraca techniczna [Współpraca techniczna]

Środki współpracy i pomocy technicznej w celu rozwoju handlu produktami rybołówstwa, akwakultury, towarami rzemieślniczymi i produktami ekologicznymi pomiędzy Stronami ustanowiono w części III tytuł VI (Rozwój gospodarczy i rozwój handlu) art. 59, 60 i 61 niniejszej Umowy.

SEKCJA F

Postanowienia instytucjonalne

Artykuł 91

Podkomitet ds. Dostępu Towarów do Rynku [Podkomitet ds. Dostępu Towarów do Rynku]

1. Strony ustanawiają niniejszym Podkomitet ds. Dostępu Towarów do Rynku, zgodnie z art. 348 i załącznikiem XXI (Podkomitety).

2. Funkcje Podkomitetu obejmują:

a) nadzór nad właściwym stosowaniem postanowień niniejszego rozdziału i zarządzaniem nimi;

b) pełnienie roli forum dla konsultacji dotyczących interpretacji i stosowania niniejszego rozdziału;

c) rozpatrywanie propozycji złożonych przez Strony w zakresie przyspieszenia eliminacji znoszenia ceł i włączania towarów do harmonogramów;

d) przedstawianie właściwych zaleceń Komitetowi Stowarzyszenia w zakresie spraw należących do jego kompetencji; oraz

e) wszelkie inne zadania zlecone przez Komitet Stowarzyszenia.

ROZDZIAŁ 2

Środki ochrony handlu

SEKCJA A

Środki antydumpingowe i wyrównawcze

Artykuł 92

Postanowienia ogólne [Postanowienia ogólne]

1. Strony zachowują swoje prawa i obowiązki wynikające z Porozumienia WTO o stosowaniu artykułu VI Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 r. (dalej zwanego „porozumieniem antydumpingowym”), Porozumienia WTO w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych (dalej zwanego „porozumieniem w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych”) oraz Porozumienia WTO w sprawie reguł pochodzenia (dalej zwanego „porozumieniem w sprawie reguł pochodzenia”).

2. W przypadkach, w których środki antydumpingowe lub wyrównawcze mogą być wprowadzane na szczeblu regionalnym i na szczeblu krajowym, Strony zapewniają, aby dane środki antydumpingowe lub wyrównawcze nie były stosowane jednocześnie przez władze regionalne i krajowe w odniesieniu do tych samych produktów.

Artykuł 93

Przejrzystość i pewność prawna [Przejrzystość i pewność prawna]

1. Strony zgadzają się, że środki ochrony handlu muszą być stosowane w pełnej zgodności z wymogami WTO i muszą opierać się na sprawiedliwym i przejrzystym systemie.

2. Uznając korzyści dla podmiotów gospodarczych płynące z pewności i przewidywalności prawnej, każda ze Stron zapewnia w stosownych przypadkach trwałą harmonizację i pełną zgodność swojego prawodawstwa krajowego w zakresie środków antydumpingowych i wyrównawczych z zasadami WTO.

3. Niezależnie od art. 6 ust. 9 porozumienia antydumpingowego i art. 12 ust. 8 porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych pożądane jest, aby Strony zapewniły, niezwłocznie po wprowadzeniu tymczasowych środków, pełne i właściwe ujawnienie wszystkich zasadniczych faktów i ustaleń, które stanowią podstawę dla decyzji o zastosowaniu środków, nie naruszając postanowień art. 6 ust. 5 porozumienia antydumpingowego i art. 12 ust. 4 porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych. Ujawnienie dokonywane jest w formie pisemnej oraz gwarantuje zainteresowanym stronom odpowiedni czas na obronę ich interesów.

4. Na wniosek zainteresowanych stron Strony mogą dać im możliwość przedstawienia ustnych wyjaśnień w celu wyrażenia ich opinii podczas dochodzenia dotyczącego środków antydumpingowych lub wyrównawczych. Nie może to powodować niepotrzebnego opóźnienia toku dochodzenia.

Artykuł 94

Uwzględnienie interesu publicznego [Uwzględnienie interesu publicznego]

Strona może postanowić o niestosowaniu środków antydumpingowych lub wyrównawczych, jeśli na podstawie informacji udostępnionych w toku dochodzenia można jasno stwierdzić, że stosowanie takich środków nie leży w interesie publicznym.

Artykuł 95

Zasada niższego cła [Zasada niższego cła]

W przypadku gdy Strona postanawia nałożyć cło antydumpingowe lub wyrównawcze, kwota takiego cła nie może przekraczać marginesu dumpingu lub subsydiów stanowiących podstawę środków wyrównawczych, ale pożądane jest, aby kwota takiego cła była niższa od wymienionego marginesu, jeżeli takie niższe cło będzie odpowiednie, by usunąć szkodę wyrządzoną przemysłowi krajowemu.

Artykuł 96

Związek przyczynowy [Związek przyczynowy]

W celu nałożenia środków antydumpingowych lub wyrównawczych oraz zgodnie z postanowieniami art. 3 ust. 5 porozumienia antydumpingowego i art. 15 ust. 5 porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych organy prowadzące dochodzenie muszą w ramach wykazania związku przyczynowego pomiędzy przywozem po cenach dumpingowych a szkodą dla przemysłu krajowego oddzielić i rozróżnić szkodliwy wpływ przywozu po cenach dumpingowych lub przywozu subsydiowanego od szkodliwego wpływu wszystkich innych znanych czynników.

Artykuł 97

Łączna ocena [Łączna ocena]

Jeżeli przedmiotem dochodzeń dotyczących cła antydumpingowego lub wyrównawczego jest przywóz z kilku państw jednocześnie, organ Strony UE prowadzący dochodzenie przeprowadza ze szczególną dokładnością badanie, aby stwierdzić, czy łączna ocena skutków przywozu z którejkolwiek republiki Strony AŚ jest odpowiednia w świetle warunków konkurencji pomiędzy produktami będącymi przedmiotem przywozu oraz warunków konkurencji miedzy produktami będącymi przedmiotem przywozu a podobnymi produktami krajowymi.

Artykuł 98

Wyłączenie z procedur rozstrzygania sporów [Wyłączenie z procedur rozstrzygania sporów]

W kwestiach, których dotyczy niniejsza sekcja, Strony nie odwołują się do procedur rozstrzygania sporów na podstawie części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy.

SEKCJA B

Środki ochronne

Podsekcja B.1

Postanowienia ogólne

Artykuł 99

Prowadzenie postępowań w zakresie środków ochronnych [Prowadzenie postępowań w zakresie środków ochronnych]

1. Każda Strona zapewnia spójne, bezstronne i racjonalne stosowanie swoich przepisów ustawowych i wykonawczych, decyzji i orzeczeń dotyczących postępowań w zakresie stosowania środków ochronnych.

2. W ramach postępowań, o których mowa w niniejszej sekcji, dotyczących środków ochronnych, każda Strona powierza ustalenie poważnej szkody lub groźby jej wystąpienia właściwemu organowi dochodzeniowemu. Ustalenia te podlegają kontroli przez sądy lub trybunały administracyjne w zakresie określonym w ustawodawstwie krajowym.

3. Każda Strona przyjmuje lub utrzymuje sprawiedliwe, terminowe, przejrzyste i skuteczne procedury w zakresie postępowań dotyczących środków ochronnych, o których mowa w niniejszej sekcji.

Artykuł 100

Brak kumulacji [Brak kumulacji]

Żadna ze Stron nie może jednocześnie stosować w odniesieniu do tego samego towaru:

a) dwustronnego środka ochronnego zgodnie z podsekcją B.3 (Dwustronne środki ochronne) niniejszego rozdziału; oraz

b) środka na podstawie art. XIX GATT 1994, Porozumienia WTO w sprawie środków ochronnych (zwanego dalej „porozumieniem w sprawie środków ochronnych”) lub art. 5 porozumienia w sprawie rolnictwa.

Podsekcja B.2

Wielostronne środki ochronne

Artykuł 101

Postanowienia ogólne [Postanowienia ogólne]

Strony zachowują swoje prawa i obowiązki na mocy art. XIX GATT 1994, porozumienia w sprawie środków ochronnych, art. 5 porozumienia w sprawie rolnictwa oraz porozumienia w sprawie reguł pochodzenia.

Artykuł 102

Przejrzystość [Przejrzystość]

Niezależnie od art. 101, na wniosek drugiej Strony, Strona wszczynająca dochodzenie lub zamierzająca wprowadzić środki ochronne niezwłocznie przedkłada pisemne powiadomienie ad hoc dotyczące wszystkich ważnych informacji, w tym, jeśli jest to istotne, na temat wszczęcia dochodzenia w sprawie środków ochronnych, tymczasowych ustaleń oraz ustaleń końcowych wynikających z dochodzenia.

Artykuł 103

Wyłączenie z procedur rozstrzygania sporów [Wyłączenie z procedur rozstrzygania sporów]

Strony nie odwołują się do procedur rozstrzygania sporów na podstawie części IV tytuł X (Rozstrzyganie sporów) niniejszej Umowy w zakresie postanowień odnoszących się do praw i obowiązków w ramach WTO, wynikających z niniejszej podsekcji.

Podsekcja B.3

Dwustronne środki ochronne

Artykuł 104

Stosowanie dwustronnych środków ochronnych [Stosowanie dwustronnych środków ochronnych]

1. Niezależnie od podsekcji B.2 (Wielostronne środki ochronne), jeżeli w wyniku obniżenia lub zniesienia należności celnej na mocy niniejszej Umowy produkt pochodzący z terytorium jednej Strony jest przedmiotem przywozu na terytorium drugiej Strony w tak zwiększonych ilościach (w ujęciu bezwzględnym lub w stosunku do produkcji krajowej) oraz na takich warunkach, że stanowi istotny powód wyrządzenia lub zagrożenie wyrządzeniem poważnej szkody producentom krajowym produkującym towary podobne lub bezpośrednio konkurujące, Strona dokonująca przywozu może wprowadzić stosowne środki zgodnie z warunkami i procedurami ustanowionymi w niniejszej podsekcji.

2. Jeśli spełnione są warunki, o których mowa w ust. 1, środki ochronne Strony dokonującej przywozu mogą obejmować wyłącznie jedno z następujących działań:

a) wstrzymanie dalszego obniżania stawki należności celnej nałożonej na dany produkt, przewidzianego na mocy niniejszej Umowy; lub

b) podwyższenie stawki należności celnej nałożonej na dany produkt do poziomu, który nie przekracza niższego z dwóch następujących poziomów:

(i) stawka należności celnej nałożonej na dany produkt, stosowana wobec państwa najbardziej uprzywilejowanego, obowiązująca w momencie wprowadzania środka; lub

(ii) stawka należności celnej nałożonej na dany produkt, stosowana wobec państwa najbardziej uprzywilejowanego, obowiązująca w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszej Umowy.

3. W przypadku produktów objętych już pełną liberalizacją przed wejściem w życie niniejszej Umowy wskutek preferencji taryfowych udzielonych przed wejściem w życie niniejszej Umowy, Strona UE bada ze szczególną starannością, czy zwiększony przywóz wynika z obniżenia lub zniesienia stawek celnych na podstawie niniejszej Umowy.

4. Żadnego z powyżej wymienionych środków nie stosuje się w granicach preferencyjnych bezcłowych kontyngentów taryfowych udzielonych niniejszą Umową.

Artykuł 105

Warunki i ograniczenia [Warunki i ograniczenia]

1. Dwustronnego środka ochronnego nie można stosować:

a) w większym zakresie ani przez dłuższy okres, niż jest to konieczne, by zapobiec lub zaradzić sytuacji opisanej w art. 104 lub 109;

b) przez okres przekraczający dwa lata. Okres ten można przedłużyć o kolejne dwa lata, jeżeli właściwe organy Strony dokonującej przywozu stwierdzą, zgodnie z procedurami wskazanymi w niniejszej podsekcji, że dalsze obowiązywanie środka jest konieczne, by zapobiec lub zaradzić sytuacjom opisanym w art. 104 lub 109, pod warunkiem że całkowity okres stosowania środka ochronnego, łącznie z okresem wstępnego stosowania i ewentualnym przedłużeniem, nie przekroczy czterech lat; ani

c) po upływie okresu przejściowego, chyba że zgodę na jego stosowanie wyrazi druga Strona. „Okres przejściowy” oznacza dziesięć lat od daty wejścia w życie niniejszej Umowy. W przypadku wszelkich towarów, dla których harmonogram w załączniku I (Znoszenie należności celnych) Strony stosującej środek przewiduje okres znoszenia należności celnych wynoszący dziesięć lub więcej lat, okres przejściowy oznacza okres znoszenia należności celnych określony w tym harmonogramie dla takiego towaru plus trzy lata.

2. Gdy Strona zakończy stosowanie dwustronnego środka ochronnego, stawka należności celnej jest równa stawce, która obowiązywałaby w odniesieniu do danego towaru zgodnie z harmonogramem tej Strony.

Artykuł 106

Środki tymczasowe [Środki tymczasowe]

W krytycznych okolicznościach, gdy opóźnienie mogłoby wyrządzić szkodę trudną do naprawienia, Strona może zastosować dwustronny środek ochronny na zasadzie tymczasowej, bez spełnienia wymogów art. 116 ust. 1 niniejszego rozdziału, na podstawie wstępnego stwierdzenia, że istnieją wyraźne dowody wskazujące na wzrost przywozu produktu pochodzącego z terytorium drugiej Strony w wyniku obniżenia lub zniesienia należności celnej na mocy niniejszej Umowy oraz że taki przywóz powoduje sytuacje opisane w art. 104 lub 109 bądź grozi ich spowodowaniem. Okres stosowania każdego środka tymczasowego nie może przekraczać dwustu dni, w którym to okresie Strona musi przestrzegać odpowiednich zasad proceduralnych ustanowionych w podsekcji B.4 (Zasady proceduralne dotyczące dwustronnych środków ochronnych). Strona niezwłocznie dokonuje zwrotu ewentualnej podwyżki cła, jeżeli dochodzenie opisane w podsekcji B.4 nie wykaże, że wymogi art. 104 są spełnione. Okres obowiązywania środka tymczasowego wlicza się do okresu wskazanego w art. 105 ust. 1 lit. b). Zainteresowana Strona dokonująca przywozu zawiadamia drugą zainteresowaną Stronę o wprowadzeniu tego rodzaju środków tymczasowych i niezwłocznie przekazuje sprawę do rozpatrzenia Komitetowi Stowarzyszenia, o ile zwróci się o to druga Strona.

Artykuł 107

Wyrównanie i zawieszenie ustępstw [Wyrównanie i zawieszenie ustępstw]

1. Strona stosująca dwustronny środek ochronny konsultuje się ze Stroną, której produkty są objęte tym środkiem, w celu uzyskania obustronnej zgody co do stosownego wyrównania dotyczącego liberalizacji handlu w formie ustępstw wywierających zasadniczo równoważne skutki handlowe. Strona ta stwarza możliwość przeprowadzenia takich konsultacji nie później niż trzydzieści dni po zastosowaniu danego dwustronnego środka ochronnego.

2. Jeżeli konsultacje na podstawie ust. 1 nie doprowadzą w terminie trzydziestu dni od ich rozpoczęcia do porozumienia w sprawie wyrównania dotyczącego liberalizacji handlu, Strona, której towary podlegają środkowi ochronnemu, może zawiesić stosowanie ustępstw wywierających zasadniczo równoważne skutki względem wymiany handlowej ze Stroną, która stosuje środek ochronny.

Artykuł 108

Odstęp czasowy między zastosowaniem dwóch środków [Odstęp czasowy między zastosowaniem dwóch środków]

Nie stosuje się środków ochronnych, o których mowa w niniejszej podsekcji, do przywozu produktu, który podlegał uprzednio takiemu środkowi, o ile od bezpośrednio poprzedzającego okresu stosowania tego środka nie upłynął okres równy połowie tego okresu stosowania środka.

Artykuł 109

Regiony najbardziej oddalone [Regiony najbardziej oddalone]

1. W przypadku gdy jakikolwiek produkt pochodzący z jednej lub kilku republik Strony AŚ jest przywożony na terytorium jednego lub kilku najbardziej oddalonych regionów Strony UE w tak zwiększonych ilościach i na takich warunkach, że powoduje to poważne pogorszenie sytuacji gospodarczej tych najbardziej oddalonych regionów Strony UE lub grozi spowodowaniem takiego pogorszenia, Strona UE, po zbadaniu alternatywnych rozwiązań, może wyjątkowo wprowadzić środki ochronne ograniczone do terytorium danych regionów.

2. Nie naruszając postanowień ust. 1, pozostałe zasady określone w niniejszej podsekcji, mające zastosowanie do dwustronnych środków ochronnych, mają zastosowanie również do wszelkich środków ochronnych przyjętych na podstawie niniejszego artykułu.

3. Rada Stowarzyszenia może rozważyć, czy w przypadku poważnego pogorszenia sytuacji gospodarczej skrajnie słabo rozwiniętych regionów republik Strony AŚ lub groźby takiego pogorszenia niniejszy artykuł może mieć zastosowanie również do tych regionów.

Podsekcja B.4

Zasady proceduralne dotyczące dwustronnych środków ochronnych

Artykuł 110

Prawo właściwe [Prawo właściwe]

W przypadku stosowania dwustronnych środków ochronnych właściwy organ dochodzeniowy przestrzega postanowień niniejszej podsekcji, a w przypadkach nieobjętych niniejszą podsekcją stosuje zasady ustanowione w swoim prawodawstwie krajowym.

Artykuł 111

Wszczęcie postępowania [Wszczęcie postępowania]

1. Zgodnie z prawodawstwem krajowym danej Strony właściwy organ dochodzeniowy może wszcząć postępowanie dotyczące środków ochronnych z własnej inicjatywy, po otrzymaniu informacji z co najmniej jednego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, lub na pisemny wniosek podmiotów określonych w prawodawstwie krajowym. W przypadku wszczęcia postępowania na pisemny wniosek podmiot składający taki wniosek wykazuje, że reprezentuje przemysł krajowy produkujący towar podobny do danego towaru przywożonego lub bezpośrednio z nim konkurujący.

2. Po złożeniu pisemnych wniosków są one niezwłocznie udostępniane do wiadomości publicznej z wyjątkiem zawartych w nich informacji poufnych.

3. Wszczynając postępowanie w sprawie środków ochronnych, właściwy organ dochodzeniowy publikuje zawiadomienie o wszczęciu postępowania w dzienniku urzędowym danej Strony. W zawiadomieniu tym określa się – o ile ma to zastosowanie – podmiot, który złożył pisemny wniosek, a także określa się towar przywożony będący przedmiotem postępowania wraz z numerem podpozycji i numerem porządkowym taryfy, pod którym towar ten jest sklasyfikowany, oraz rodzaj i zakres czasowy ustaleń, które mają być dokonane, czas i miejsce publicznego wysłuchania bądź termin, w którym zainteresowane strony mogą składać wnioski o ustne wysłuchanie przez organ dochodzeniowy, termin, w którym zainteresowane strony mogą zgłaszać swoje pisemne opinie i przestawiać informacje, miejsce, w którym można zapoznać się z pisemnym wnioskiem i wszelkimi innymi dokumentami przedłożonymi w toku postępowania, nieobjętymi klauzulą poufności, a także nazwę, adres i numer telefonu urzędu, do którego należy się zwracać w celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji.

4. W przypadku postępowania dotyczącego środków ochronnych, wszczętego na pisemny wniosek złożony przez podmiot twierdzący, że reprezentuje przemysł krajowy, właściwy organ dochodzeniowy nie publikuje zawiadomienia wymaganego w ust. 3 bez uprzedniej starannej oceny w celu ustalenia, czy dany pisemny wniosek spełnia wymogi danego prawodawstwa krajowego.

Artykuł 112

Dochodzenie [Dochodzenie]

1. Strona może wprowadzić środek ochronny dopiero po przeprowadzeniu dochodzenia przez właściwy organ dochodzeniowy danej Strony zgodnie z procedurami określonymi w niniejszej podsekcji. W dochodzeniu tym należy dotrzymać rozsądnych terminów wcześniejszych publicznych zawiadomień kierowanych do wszystkich zainteresowanych stron, a także zapewnić importerom, eksporterom i innym zainteresowanym stronom możliwość publicznego wysłuchania lub inną odpowiednią możliwość przedstawienia dowodów i opinii, w tym odpowiedzi na oświadczenia pozostałych stron.

2. Każda Strona zapewnia, aby jej właściwy organ dochodzeniowy zakończył tego rodzaju dochodzenie w terminie dwunastu miesięcy od jego wszczęcia.

Artykuł 113

Dowody szkody i związku przyczynowego [Dowody szkody i związku przyczynowego]

1. W trakcie dochodzenia właściwy organ dochodzeniowy ocenia wszystkie istotne obiektywne i wymierne czynniki wywierające wpływ na sytuację przemysłu krajowego, w szczególności tempo i wielkość wzrostu przywozu towaru objętego postępowaniem w ujęciu bezwzględnym i w stosunku do produkcji krajowej, udział w rynku krajowym przejęty przez zwiększony przywóz, a także zmiany w poziomie sprzedaży, produkcji, wydajności, wykorzystania mocy produkcyjnych, zysków i strat oraz zatrudnienia.

2. Nie dokonuje się ustalenia, czy wzrost przywozu spowodował sytuacje opisane w art. 104 lub 109 lub grozi ich spowodowaniem, o ile w dochodzeniu nie wykazano na podstawie obiektywnych dowodów istnienia wyraźnego związku przyczynowego pomiędzy wzrostem przywozu towaru objętego postępowaniem a sytuacjami opisanymi w art. 104 lub 109. Jeśli sytuacje opisane w art. 104 lub 109 są jednocześnie powodowane przez czynniki inne niż wzrost przywozu, wówczas nie uznaje się, że dana szkoda lub znaczne pogorszenie sytuacji gospodarczej jest skutkiem wzrostu przywozu.

Artykuł 114

Wysłuchania [Wysłuchania]

W toku każdego postępowania właściwy organ dochodzeniowy:

a) przeprowadza publiczne wysłuchanie, zawiadomiwszy o nim z rozsądnym wyprzedzeniem, aby umożliwić przedstawicielom wszystkich zainteresowanych stron i wszelkich reprezentatywnych stowarzyszeń konsumentów stawienie się osobiste lub przez pełnomocnika w celu przedstawienia dowodów i opinii na temat poważnej szkody lub zagrożenia nią oraz właściwych środków zaradczych; lub

b) stwarza wszystkim zainteresowanym stronom możliwość przedstawienia ustnych wyjaśnień w przypadku, gdy złożyły one pisemny wniosek w terminie określonym w zawiadomieniu o wszczęciu, wykazując, że wynik postępowania rzeczywiście może wpłynąć na ich sytuację oraz że istnieją szczególne powody dla ich wysłuchania.

Artykuł 115

Informacje poufne [Informacje poufne]

Wszelkie informacje z natury poufne lub udzielone na zasadzie poufności są, w przypadku wyjaśnienia powodów, traktowane jako takie przez właściwy organ dochodzeniowy. Takich informacji nie ujawnia się bez zgody Strony, która tę informacje przedstawiła. Strony udzielające informacji poufnych mogą być proszone o dostarczenie ich niepoufnego streszczenia, lub w przypadku gdy strony te stwierdzą, że taka informacja nie może być streszczona, o podanie powodów, dla których nie można przedstawić streszczenia. Jednakże jeśli właściwy organ dochodzeniowy uzna, że wniosek o zachowanie poufności jest nieuzasadniony, i jeżeli dana strona bądź odmawia podania takiej informacji do wiadomości publicznej, bądź nie wyraża zgody na jej ujawnienie w formie ogólnej lub streszczonej, organ ten może nie uwzględnić takiej informacji, chyba że w sposób satysfakcjonujący zostanie wykazane z odpowiednich źródeł, że taka informacja jest prawidłowa.

Artykuł 116

Powiadomienia i publikacja [Powiadomienia i publikacja]

1. W przypadku gdy dana Strona przyjmuje stanowisko, że występuje jeden z przypadków określonych w art. 104 lub 109, Strona ta niezwłocznie przekazuje sprawę do rozpatrzenia Komitetowi Stowarzyszenia. Komitet Stowarzyszenia może przedstawić wszelkie zalecenia niezbędne dla rozwiązania zaistniałych problemów. Jeżeli Komitet Stowarzyszenia nie przedstawił żadnych zaleceń w celu rozwiązania zaistniałych problemów lub jeśli nie znaleziono innego satysfakcjonującego rozwiązania w terminie trzydziestu dni od przedłożenia sprawy Komitetowi Stowarzyszenia, Strona dokonująca przywozu może przyjąć odpowiednie środki w celu rozwiązania problemu, zgodnie z niniejszą podsekcją.

2. Właściwy organ dochodzeniowy przedstawia Stronie dokonującej wywozu wszelkie istotne informacje, w tym dowody szkody lub poważnego pogorszenia sytuacji gospodarczej w wyniku wzrostu przywozu, dokładny opis produktu, którego sprawa dotyczy, oraz proponowane środki wraz z proponowaną datą ich wprowadzenia i spodziewanym okresem ich obowiązywania.

3. Właściwy organ dochodzeniowy publikuje również w dzienniku urzędowym danej Strony własne ustalenia i uzasadnione wnioski na temat wszelkich istotnych kwestii merytorycznych i prawnych, w tym opis przywożonego towaru oraz sytuacji, która doprowadziła do wprowadzenia środków zgodnie z art. 104 lub 109, a także związku przyczynowego pomiędzy wzrostem przywozu a daną sytuacją oraz formy, stawki i okresu trwania środków.

4. Właściwy organ dochodzeniowy nie ujawnia żadnych informacji przedstawionych na podstawie ewentualnie poczynionego w toku postępowania zobowiązania dotyczącego informacji poufnych.

ROZDZIAŁ 3

Ułatwienia celne i handlowe

Artykuł 117

Cele [Cele]

1. Strony uznają znaczenie ułatwień celnych i handlowych w zmieniających się globalnych warunkach handlu. Strony uzgadniają, że wzmocnią współpracę w tym obszarze, aby odpowiednie przepisy prawne i procedury oraz zdolności administracyjne odpowiednich organów administracyjnych spełniały cele skutecznej kontroli i promowania ułatwień w handlu, a także aby promowały rozwój i integrację regionalną republik Strony AŚ.

2. Strony uznają, że uzasadnione cele porządku publicznego, w tym odnoszące się do bezpieczeństwa i zapobiegania nadużyciom, nie mogą być w żaden sposób zagrożone.

Artykuł 118

Procedury celne i związane z handlem [Procedury celne i związane z handlem]

1. Strony uzgadniają, że ich odpowiednie przepisy, postanowienia i procedury celne będą opierać się na:

a) międzynarodowych instrumentach i normach stosowanych w dziedzinie ceł, w tym na Ramach standardów WCO na rzecz zabezpieczenia i uproszczenia handlu globalnego oraz na Międzynarodowej konwencji w sprawie zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarów;

b) ochronie i ułatwianiu legalnego handlu zgodnego z prawem poprzez skuteczne egzekwowanie i przestrzeganie wymogów ustanowionych w przepisach prawa celnego;

c) prawodawstwie unikającym zbędnych lub dyskryminujących obciążeń, zabezpieczającym przeciwko oszustwom celnym i prowadzącym do dalszego ułatwiania osiągania wysokiego poziomu zgodności;

d) stosowaniu nowoczesnych technik celnych, obejmujących ocenę ryzyka, uproszczone procedury wprowadzania i zwalniania towarów, kontrole następujące po zwolnieniu towarów i metody kontroli przedsiębiorstw;

e) systemie wiążących interpretacji w sprawach celnych, zwłaszcza w zakresie klasyfikacji taryfowej oraz reguł pochodzenia, przy zachowaniu zgodności z zasadami określonymi w prawodawstwie Stron;

f) stopniowym rozwoju systemów, łącznie z systemami opartymi na technologii informacyjnej, w celu ułatwiania elektronicznej wymiany danych w ramach służb celnych oraz z innymi powiązanymi instytucjami publicznymi;

g) zasadach gwarantujących, że wszelkie kary nałożone w przypadku drobnych naruszeń przepisów celnych lub wymogów proceduralnych będą proporcjonalne i niedyskryminujące oraz że ich stosowanie nie będzie przyczyną nieuzasadnionych opóźnień;

h) opłatach i należnościach, które są uzasadnione, a ich wysokość nie przekracza kosztu usługi wyświadczonej w związku z daną transakcją oraz nie jest obliczana ad valorem. Nie nakłada się opłat ani należności w przypadku usług konsularnych; oraz

i) zniesieniu wszystkich wymogów obowiązkowego przeprowadzania inspekcji przedwysyłkowych, zgodnie z ich definicją w Porozumieniu WTO w sprawie inspekcji przedwysyłkowej, oraz wszelkich innych inspekcji dokonywanych przez przedsiębiorstwa prywatne w miejscu przeznaczenia przed odprawą celną.

2. Strony uzgadniają, że ich własne przepisy, postanowienia i procedury celne mają w możliwie największym zakresie opierać się na elementach materialnych Międzynarodowej konwencji w sprawie uproszczenia i harmonizacji procedur celnych wraz ze zmianami (zmienionej Konwencji z Kioto) oraz załączników do niej.

3. W celu usprawnienia metod pracy oraz zapewnienia niedyskryminacji, przejrzystości, efektywności, praworządności i rozliczalności działań, Strony:

a) podejmują w największym możliwym zakresie działania w celu ograniczenia, uproszczenia i standaryzacji danych i dokumentacji wymaganych przez organy celne i inne powiązane instytucje publiczne;

b) w miarę możliwości upraszczają wymogi i formalności dotyczące szybkiego zwalniania i odprawy towarów;

c) zapewniają skuteczne, szybkie, niedyskryminacyjne i łatwo dostępne procedury umożliwiające korzystanie z prawa do odwołania się, zgodnie z prawodawstwem danej Strony, od działań, interpretacji i decyzji administracyjnych organów celnych mających wpływ na przywóz, wywóz i tranzyt towarów. Ewentualne opłaty muszą być współmierne do kosztów procedur odwoławczych; oraz

d) podejmują działania w celu utrzymania najwyższych standardów uczciwości.

4. Strony zapewniają, aby przepisy dotyczące pośredników celnych opierały się na przejrzystych i proporcjonalnych zasadach. W przypadku gdy Strona wymaga korzystania z pośredników celnych, osoby prawne mogą korzystać z własnych pośredników celnych posiadających odpowiednią licencję wydaną przez właściwy organ. To postanowienie pozostaje bez uszczerbku dla stanowiska Stron w negocjacjach wielostronnych.

Artykuł 119

Przemieszczenia w ramach tranzytu [Przemieszczenia w ramach tranzytu]

1. Strony zapewniają swobodę tranzytu przez ich terytorium zgodnie z zasadami art. V GATT 1994.

2. Wszelkie ograniczenia, kontrole lub wymogi muszą być zgodne z uzasadnionym celem porządku publicznego oraz muszą być niedyskryminacyjne, proporcjonalne i stosowane jednolicie.

3. Bez uszczerbku dla zgodnych z prawem kontroli celnych i nadzoru towaru w tranzycie, każda Strona przyznaje ruchowi tranzytowemu do lub z terytorium każdej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż przyznawane ruchowi tranzytowemu przez jej terytorium.

4. Zgodnie z zasadami art. V GATT 1994 Strony wprowadzają uregulowania umożliwiające tranzyt towarów bez pobierania jakichkolwiek należności celnych, należności tranzytowych ani innych należności dotyczących tranzytu z wyjątkiem opłat za transport lub opłat współmiernych do kosztów administracyjnych, jakie pociąga za sobą tranzyt, lub do kosztów wyświadczonych usług; zwolnienie z takich opłat jest uzależnione od ustanowienia odpowiedniej gwarancji.

5. Strony promują i wdrażają regionalne porozumienia w zakresie tranzytu w celu zmniejszenia barier w handlu.

6. Strony zapewniają współpracę i koordynację pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi organami i agencjami na ich terytorium, tak by ułatwić nich tranzytowy i promować współpracę transgraniczną.