Na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900, 1672, 1718 i 2005) zarządza się, co następuje:

Załącznik do rozporządzenia Ministra Edukacji
z dnia 27 grudnia 2023 r. (Dz. U. z 2024 r. poz. 24)

OGÓLNE CELE I ZADANIA KSZTAŁCENIA W ZAWODACH SZKOLNICTWA BRANŻOWEGO

Kształcenie w zawodach szkolnictwa branżowego jest realizowane w szkołach ponadpodstawowych: branżowej szkole I stopnia, technikum, branżowej szkole II stopnia i szkole policealnej.

Kształcenie w zakresie zawodów szkolnictwa branżowego jest realizowane również na kwalifikacyjnych kursach zawodowych prowadzonych przez podmioty, o których mowa w art. 117 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900, 1672, 1718 i 2005), oraz na kursach umiejętności zawodowych prowadzonych przez podmioty, o których mowa w art. 117 ust. 2a tej ustawy.

Placówkami integrującymi szkoły prowadzące kształcenie zawodowe, placówki kształcenia ustawicznego, centra kształcenia zawodowego, uczelnie oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1a ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe, które prowadzą działalność w zakresie jednej z dziedzin zawodowych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 46c ust. 1 tej ustawy, są branżowe centra umiejętności ukierunkowane branżowo w zakresie tej dziedziny zawodowej.

Celem kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego jest przygotowanie uczących się do wykonywania pracy zawodowej i aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy. Absolwent szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe powinien legitymować się pełnymi kwalifikacjami zawodowymi, a także być przygotowany do uzyskania niezbędnych uprawnień zawodowych.

Szkoła prowadząca kształcenie zawodowe może również zaoferować uczniowi przygotowanie do uzyskania dodatkowych uprawnień zawodowych, dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów, kwalifikacji wolnorynkowych lub kwalifikacji sektorowych funkcjonujących w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji.

W szkole prowadzącej kształcenie zawodowe przygotowanie do uzyskania dodatkowych uprawnień zawodowych, dodatkowych umiejętności zawodowych, kwalifikacji wolnorynkowych lub kwalifikacji sektorowych funkcjonujących w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji jest realizowane w wymiarze wynikającym z różnicy między sumą godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego, określoną w ramowym planie nauczania dla danego typu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, a minimalną liczbą godzin kształcenia zawodowego dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie, określoną w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego.

Zadania szkoły i innych podmiotów prowadzących kształcenie zawodowe oraz sposób ich realizacji są uwarunkowane zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarczo-społecznym, na które wpływają w szczególności: nowe techniki i technologie, transformacja ekologiczna i cyfrowa, idea gospodarki opartej na wiedzy, globalizacja procesów gospodarczych i społecznych, rosnący udział handlu międzynarodowego, mobilność geograficzna i zawodowa, a także wzrost oczekiwań pracodawców w zakresie poziomu wiedzy i umiejętności pracowników.

Bliska współpraca szkół prowadzących kształcenie zawodowe z pracodawcami stanowi istotny element nowoczesnego kształcenia, odpowiadającego potrzebom współczesnej gospodarki.

Szkoła prowadząca kształcenie zawodowe realizuje to kształcenie w oparciu o współpracę z pracodawcami, a praktyczna nauka zawodu odbywa się w jak największym wymiarze w rzeczywistych warunkach pracy u pracodawców lub w indywidualnych gospodarstwach rolnych, a także w branżowych centrach umiejętności, centrach kształcenia zawodowego, warsztatach szkolnych, pracowniach szkolnych i placówkach kształcenia ustawicznego.

W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych. Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej powiązanej z wiedzą zawodową przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół prowadzących kształcenie zawodowe, a tym samym zapewni im możliwość sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy.

W procesie kształcenia zawodowego są podejmowane działania wspomagające rozwój każdego uczącego się, stosownie do jego potrzeb i możliwości, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych ścieżek edukacji i kariery, możliwości podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz zapobiegania przedwczesnemu kończeniu nauki.

Elastycznemu reagowaniu systemu kształcenia zawodowego na potrzeby rynku pracy, jego otwartości na uczenie się przez całe życie oraz mobilności edukacyjnej i zawodowej absolwentów ma służyć wyodrębnienie kwalifikacji w poszczególnych zawodach szkolnictwa branżowego oraz stworzenie uczniom warunków do uzyskiwania dodatkowych uprawnień zawodowych, dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów, kwalifikacji wolnorynkowych lub kwalifikacji sektorowych funkcjonujących w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji.

Zawody szkolnictwa branżowego są określone w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego, która stanowi usystematyzowany układ tabelaryczny obejmujący:

1) uporządkowane alfabetycznie branże oraz przyporządkowane do nich alfabetycznie zawody, z uwzględnieniem nazw oraz symboli cyfrowych zawodów ustalonych w klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy określonej w przepisach wydanych na podstawie art. 36 ust. 8 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 735, 1429, 1723 i 1737);

2) poziomy Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK) dla kwalifikacji pełnych, o których mowa w art. 8 pkt 3a, 4a, 5a i 7a ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz. U. z 2020 r. poz. 226 oraz z 2023 r. poz. 2005) (oznaczono cyfrą rzymską);

3) ministrów właściwych dla zawodów, na wnioski których wprowadzono zawody do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego, wyznaczonych ze względu na odpowiedni dział administracji rządowej określony w ustawie z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2022 r. poz. 2512 oraz z 2023 r. poz. 2029);

4) typy szkół ponadpodstawowych, w których może odbywać się kształcenie w danym zawodzie: branżową szkołę I stopnia (BS I), branżową szkołę II stopnia (BS II), technikum (T) i szkołę policealną (SP); typ szkoły ponadpodstawowej, w którym może odbywać się kształcenie w danym zawodzie, w przypadku branżowej szkoły I stopnia, branżowej szkoły II stopnia oraz technikum oznaczono znakiem „X”, a w przypadku szkoły policealnej oznaczono cyfrą arabską długość okresu kształcenia w latach;

5) symbole i nazwy kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie;

6) poziomy Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK) dla kwalifikacji cząstkowych wyodrębnionych w zawodach (oznaczono cyfrą arabską);

7) możliwość prowadzenia kształcenia w zakresie kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie na kwalifikacyjnych kursach zawodowych lub kursach umiejętności zawodowych (oznaczono znakiem „X”);

8) szczególne uwarunkowania związane z kształceniem w zawodzie lub kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie, w szczególności związane z formą kształcenia lub kształceniem osób niepełnosprawnych, wynikające z opisu zawodu zawartego we wnioskach ministrów właściwych dla zawodów.

Zawody szkolnictwa branżowego zostały przyporządkowane do branż, uwzględniając specyfikę umiejętności zawodowych lub zakres, w jakim umiejętności te są wykorzystywane podczas wykonywania zadań zawodowych. Branże zostały uporządkowane według kolejności alfabetycznej:

1) branża audiowizualna (AUD);

2) branża budowlana (BUD);

3) branża ceramiczno-szklarska (CES);

4) branża chemiczna i ochrony środowiska (CHM);

5) branża drzewno-meblarska (DRM);

6) branża ekonomiczno-administracyjna (EKA);

7) branża elektroenergetyczna (ELE);

8) branża elektroniczno-mechatroniczna (ELM);

9) branża fryzjersko-kosmetyczna (FRK);

10) branża górniczo-wiertnicza (GIW);

11) branża handlowa (HAN);

12) branża hotelarsko-gastronomiczno-turystyczna (HGT);

13) branża leśna (LES);

14) branża mechaniczna (MEC);

15) branża mechaniki precyzyjnej (MEP);

16) branża metalurgiczna (MTL);

17) branża motoryzacyjna (MOT);

18) branża ochrony i bezpieczeństwa osób i mienia (BPO);

19) branża ogrodnicza (OGR);

20) branża opieki zdrowotnej (MED);

21) branża poligraficzno-księgarska (PGF);

22) branża pomocy społecznej (SPO);

23) branża przemysłu mody (MOD);

24) branża rolno-hodowlana (ROL);

25) branża rybacka (RYB);

26) branża spedycyjno-logistyczna (SPL);

27) branża spożywcza (SPC);

28) branża teleinformatyczna (INF);

29) branża transportu drogowego (TDR);

30) branża transportu kolejowego (TKO);

31) branża transportu lotniczego (TLO);

32) branża transportu wodnego (TWO).

Zawody szkolnictwa branżowego określone w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego są zawodami jednokwalifi-kacyjnymi albo dwukwalifikacyjnymi. W branżowej szkole I stopnia są nauczane zawody jednokwalifikacyjne. W szkole policealnej są nauczane zarówno zawody jednokwalifikacyjne (w większości przypadków), jak i zawody dwukwalifika-cyjne. Wśród zawodów nauczanych w technikum dominują zawody dwukwalifikacyjne. W zawodach nauczanych w technikum pierwszą kwalifikacją jest - w wielu przypadkach - kwalifikacja wyodrębniona w zawodzie nauczanym w branżowej szkole I stopnia, stanowiąca merytoryczną i programową podbudowę do uzyskiwania kolejnej kwalifikacji w zawodzie nauczanym na poziomie technika. W niektórych zawodach, dla których podbudowę merytoryczną i programową stanowi więcej niż jedna kwalifikacja wyodrębniona w zawodzie nauczanym w branżowej szkole I stopnia, przewidziano możliwość alternatywnego wyboru kwalifikacji stanowiących pierwszą kwalifikację wyodrębnioną w zawodzie nauczanym na poziomie technika.

Kształcenie w branżowej szkole II stopnia odbywa się w zawodach, dla których w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego przewidziano kształcenie w tym typie szkoły. Są to zawody nauczane na poziomie technika, które posiadają kwalifikację wspólną z kwalifikacją wyodrębnioną w zawodzie nauczanym w branżowej szkole I stopnia. W branżowej szkole II stopnia kształcenie jest realizowane jedynie w zakresie drugiej kwalifikacji wyodrębnionej w danym zawodzie nauczanym na poziomie technika.

Kształcenie w zawodach szkolnictwa branżowego określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego jest prowadzone w oparciu o podstawy programowe kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego zawierające obowiązkowe zestawy celów kształcenia i treści nauczania opisanych w formie oczekiwanych efektów kształcenia: wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych, niezbędnych dla zawodu lub kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie, oraz kryteria weryfikacji tych efektów.

Zestaw oczekiwanych efektów kształcenia właściwych dla kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie jest podzielony na części efektów kształcenia określone w podstawach programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego jako „jednostki efektów kształcenia”, z których każda może być nauczana na kursach umiejętności zawodowych, chyba że w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego nie przewidziano możliwości prowadzenia kształcenia w zakresie danej kwalifikacji na kursach umiejętności zawodowych.

W podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego zostały wskazane jednostki efektów kształcenia obejmujące:

1) bezpieczeństwo i higienę pracy;

2) efekty kształcenia charakterystyczne dla danej kwalifikacji;

3) język obcy zawodowy;

4) kompetencje personalne i społeczne;

5) organizację pracy małych zespołów (wyłącznie dla zawodów nauczanych na poziomie technika).

Kwalifikacje wyodrębnione w zawodzie zostały oznaczone kodem składającym się z trzech wielkich liter, wskazujących na przyporządkowanie do branży, oraz kolejną liczbą o charakterze porządkowym.

Jednostki efektów kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie zostały oznaczone kodem właściwym dla kwalifikacji oraz kolejną liczbą o charakterze porządkowym.

Podstawa programowa kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego określa również warunki realizacji kształcenia w zawodzie, w tym wyposażenie i sprzęt niezbędne do realizacji tego kształcenia oraz minimalną liczbę godzin kształcenia w zawodzie, a także przewiduje możliwość podnoszenia kwalifikacji w wybranych zawodach.

Szkoła prowadząca kształcenie zawodowe posiada lub zapewnia dostęp do pomieszczeń dydaktycznych z wyposażeniem odpowiadającym technologii i technice stosowanej w zawodzie, aby zapewniać osiągnięcie wszystkich efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego oraz umożliwiać przygotowanie absolwenta do wykonywania zadań zawodowych.

Podstawa programowa kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego dotyczy zarówno uczniów szkół prowadzących kształcenie zawodowe, jak i słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, którzy realizują kształcenie w danym zawodzie na odrębnych kwalifikacyjnych kursach zawodowych dotyczących poszczególnych kwalifikacji wyodrębnionych w tym zawodzie.

Działalność edukacyjna szkoły w zakresie kształcenia w danym zawodzie szkolnictwa branżowego jest określona w programie nauczania tego zawodu, dopuszczonym do użytku w szkole przez dyrektora szkoły. Program nauczania zawodu uwzględnia wszystkie elementy podstawy programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego, przy czym treści nauczania opisane w formie efektów kształcenia realizowane w pierwszej kwalifikacji wyodrębnionej w danym zawodzie, które są tożsame z treściami nauczania opisanymi w formie efektów kształcenia, realizowanymi w drugiej kwalifikacji wyodrębnionej w tym samym zawodzie, nie są powtarzane, z wyjątkiem treści nauczania opisanych w formie efektów kształcenia dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, języka obcego zawodowego oraz kompetencji personalnych i społecznych, które w programie nauczania zawodu są dostosowane do zakresu drugiej kwalifikacji wyodrębnionej w danym zawodzie. Program nauczania zawodu może również obejmować treści nauczania wykraczające poza zakres treści nauczania ustalonych w formie efektów kształcenia dla danego zawodu w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego. Program nauczania zawodu jest opracowywany przez nauczyciela lub zespół nauczycieli prowadzących kształcenie zawodowe w danym zawodzie, przy czym jest wskazane, aby był on opracowywany w konsultacji z pracodawcami lub organizacjami pracodawców właściwymi dla danego zawodu.

Szkoły i inne podmioty prowadzące kształcenie w zawodach szkolnictwa branżowego dokonują bieżącej oceny stopnia osiągnięcia przez uczących się oczekiwanych efektów kształcenia oraz ich przygotowania do potwierdzania kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach. System egzaminów zawodowych umożliwia oddzielne potwierdzanie w toku kształcenia każdej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie szkolnictwa branżowego.