Rozdział 1

Przepisy ogólne

§ 1. [Zakres regulacji] Rozporządzenie określa:

1) szczegółowe warunki i tryb wydawania, przedłużania ważności, zawieszania, przywracania i cofania licencji maszynisty, aktualizacji danych zawartych w licencji maszynisty oraz wydawania jej wtórników;

2) wymagania zdrowotne, fizyczne i psychiczne, jakie powinny spełniać osoby ubiegające się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności;

3) zakres badań lekarskich i psychologicznych oraz sposób oceny zdolności fizycznej i psychicznej osób ubiegających się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności oraz tryb orzekania o tej zdolności;

4) wzory dokumentów potwierdzających zdolność fizyczną i psychiczną osób ubiegających się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności;

5) zakres wiedzy i umiejętności objętych szkoleniem niezbędny do uzyskania licencji maszynisty;

6) program oraz czas trwania szkolenia kandydatów na maszynistów ubiegających się o licencję maszynisty;

7) warunki, sposób prowadzenia rejestru licencji maszynistów, zwanego dalej „rejestrem", zakres danych w nim ujętych oraz okres ich przechowywania, wzór rejestru, a także tryb przekazywania danych ujętych w rejestrze podmiotom, o których mowa w art. 22a ust. 1a ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, zwanej dalej „ustawą";

8) wzór:

a) wniosku o wydanie licencji maszynisty, przedłużenie ważności, wydanie wtórnika, przywrócenie tego dokumentu i aktualizację danych w nim zawartych,

b) dokumentu potwierdzającego ukończenie szkolenia w celu uzyskania licencji maszynisty.

Rozdział 2

Licencja maszynisty

§ 2. [Wniosek o wydanie licencji maszynisty] 1. Kandydat na maszynistę ubiegający się o wydanie licencji maszynisty składa do Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, zwanego dalej „Prezesem UTK", wniosek o wydanie licencji maszynisty.

2. Licencję maszynisty wydaje się w jednym egzemplarzu, po przeprowadzeniu weryfikacji danych zawartych w krajowym rejestrze maszynistów i prowadzących pojazdy kolejowe, o którym mowa w art. 25x ust. 1 ustawy.

§ 3. [Wniosek o przedłużenie ważności licencji maszynisty] 1. Posiadacz licencji maszynisty składa do Prezesa UTK wniosek o przedłużenie ważności licencji maszynisty, nie później niż w terminie 30 dni przed upływem terminu jej ważności.

2. Wniosek złożony po upływie terminu, o którym mowa w ust. 1, pozostawia się bez rozpoznania.

§ 4.[Wniosek o przywrócenie licencji maszynisty] Posiadacz zawieszonej licencji maszynisty składa do Prezesa UTK wniosek o przywrócenie licencji maszynisty, do którego dołącza orzeczenie lekarskie, o którym mowa w art. 22 ust. 5 ustawy.

§ 5.[Zawieszenie albo cofnięcie licencji maszynisty] W przypadkach, o których mowa w art. 22 ust. 6 i 7 ustawy, zawieszenie albo cofnięcie licencji maszynisty następuje na podstawie danych, o których mowa w art. 25x ust. 2 pkt 1 lit. g ustawy.

§ 6.[Wniosek o aktualizację licencji maszynisty] W celu aktualizacji danych zawartych w licencji maszynisty posiadacz licencji maszynisty składa do Prezesa UTK wniosek o aktualizację licencji maszynisty.

§ 7.[Wniosek o wydanie wtórnika licencji maszynisty] Posiadacz licencji maszynisty składa do Prezesa UTK wniosek o wydanie wtórnika licencji maszynisty, do którego dołącza dotychczasową licencję maszynisty, w przypadku zniszczenia licencji maszynisty w stopniu powodującym jej nieczytelność, albo oświadczenie o jej utracie.

§ 8.[Stosowanie przepisów § 2 ust. 2 niniejszego rozporządzenia] Do postępowań dotyczących przedłużenia ważności licencji maszynisty, wydania wtórnika, przywrócenia tego dokumentu i aktualizacji danych w nim zawartych stosuje się odpowiednio przepisy § 2 ust. 2.

§ 9.[Wzór wniosku] Wzór wniosku o wydanie licencji maszynisty, przedłużenie ważności, wydanie wtórnika, przywrócenie tego dokumentu i aktualizację danych w nim zawartych określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

Rozdział 3

Wymagania zdrowotne, fizyczne i psychiczne, zakres badań lekarskich i psychologicznych oraz sposób oceny zdolności fizycznej i psychicznej osób ubiegających się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności oraz tryb orzekania o tej zdolności

§ 10.[Wymagania zdrowotne, fizyczne i psychiczne względem] Wymagania zdrowotne, fizyczne i psychiczne, jakie powinny spełniać osoby ubiegające się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności, określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

§ 11. [Lekarz uprawniony] 1. Przed rozpoczęciem badania lekarskiego lekarz zatrudniony w podmiocie wpisanym na listę podmiotów uprawnionych do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych oraz orzekania, o której mowa w art. 22a ust. 1 pkt 3 ustawy, zwany dalej „lekarzem uprawnionym", sprawdza tożsamość osoby zgłaszającej się na to badanie.

2. Lekarz uprawniony przeprowadza badanie lekarskie samodzielnie, uwzględniając wyniki badań specjalistycznych i pomocniczych oraz ocenę psychologicznej przydatności zawodowej dokonaną przez psychologa.

3. Lekarz uprawniony odmawia wykonania badania lekarskiego i uzgadnia z osobą zgłaszającą się na badanie lekarskie nowy termin, jeżeli osoba ta zgłosiła się na badanie lekarskie bezpośrednio po ukończeniu pracy lub jej stan nie pozwala na prawidłową ocenę spełniania wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych.

4. Przepisy ust. 1 i 3 stosuje się odpowiednio przy przeprowadzaniu oceny psychologicznej przydatności zawodowej dokonywanej przez psychologa.

§ 12. [Zakres badań] 1. Dla osób ubiegających się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności przeprowadza się:

1) ogólne badanie lekarskie ze szczególnym uwzględnieniem oceny:

a) stanu układu krążenia i układu oddechowego,

b) stanu psychicznego,

c) sprawności narządu ruchu;

2) badanie:

a) narządu wzroku przez lekarza posiadającego specjalizację w dziedzinie okulistyki,

b) narządu słuchu i równowagi oraz aparatu głosowego, z uwzględnieniem audiogramu, przez lekarza posiadającego specjalizację w dziedzinie otorynolaryngologii,

c) układu nerwowego przez lekarza posiadającego specjalizację w dziedzinie neurologii,

d) psychologicznej przydatności zawodowej przez psychologa, z uwzględnieniem:

- czynników ryzyka zawodowego,

- szczególnych wymogów sprawności psychicznych w transporcie kolejowym,

- metodyki badań psychologicznych,

e) krwi, w tym:

- morfologii z rozmazem,

- glikemii na czczo,

- aminotransferazy,

- gamma-glutamylotranspeptydazy,

f) ogólne moczu,

g) elektrokardiograficzne w spoczynku,

h) radiologiczne klatki piersiowej,

i) w kierunku substancji psychotropowych i nadużywania alkoholu;

3) inne badanie diagnostyczne i specjalistyczne, jeżeli są niezbędne do oceny zdolności fizycznej i psychicznej badanego.

2. Wyniki badań laboratoryjnych, z wyjątkiem badania, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 lit. e tiret drugie, uznaje się za miarodajne, jeżeli od dnia ich wykonania minęło nie więcej niż 6 miesięcy, a w przypadku badania, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 lit. h, nie więcej niż 48 miesięcy, o ile nie zachodzą okoliczności uzasadniające ich ponowne wykonanie.

§ 13. [Orzeczenie lekarskie] 1. Lekarz uprawniony sporządza orzeczenie lekarskie potwierdzające spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji maszynisty albo zachowania jej ważności albo stwierdzające brak ich spełnienia, w dwóch egzemplarzach, które przekazuje osobie badanej.

2. Wzór orzeczenia lekarskiego potwierdzającego spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji maszynisty albo zachowania jej ważności albo stwierdzającego brak ich spełnienia określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§ 14. [Wyznaczenie kolejnego terminu badania lekarskiego] 1. W przypadku spełnienia wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych lekarz uprawniony wyznacza w orzeczeniu lekarskim termin kolejnego badania lekarskiego.

2. Jeżeli termin kolejnego badania lekarskiego został wyznaczony na dzień przypadający przed upływem okresu, o którym mowa w art. 22 ust. 2d pkt 1 lub 2 ustawy, lekarz uprawniony wpisuje do dokumentacji medycznej uzasadnienie wyznaczenia takiego terminu.

§ 15. [Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania lekarskiego] 1. Osoba badana, która nie zgadza się z treścią wydanego orzeczenia lekarskiego, może wystąpić w terminie 7 dni od dnia jego wydania, za pośrednictwem lekarza uprawnionego, który wydał to orzeczenie, z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania lekarskiego w podmiocie wpisanym na listę podmiotów uprawnionych do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych oraz orzekania, o której mowa w art. 22a ust. 1 pkt 3 ustawy, w którym przeprowadzono to badanie.

2. Ponowne badanie lekarskie przeprowadza się nie później niż w terminie 21 dni od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1.

3. Do przeprowadzenia ponownego badania lekarskiego stosuje się przepisy § 11 ust. 1-3 i § 12-14.

4. Orzeczenie lekarskie wydane po przeprowadzeniu ponownego badania lekarskiego jest ostateczne.

Rozdział 4

Szkolenie kandydatów na maszynistów ubiegających się o licencję maszynisty

§ 16. [Niezbędny zakres wiedzy i umiejętności objętych szkoleniem] 1. Zakres wiedzy i umiejętności objętych szkoleniem niezbędny do uzyskania licencji maszynisty obejmuje zagadnienia dotyczące:

1) specyfiki i środowiska pracy maszynisty, w tym jego roli i odpowiedzialności w ruchu kolejowym oraz wymagań zawodowych i predyspozycji niezbędnych do wykonywania pracy na tym stanowisku;

2) technologii transportu kolejowego, w tym przepisów bezpieczeństwa i eksploatacji kolei;

3) infrastruktury kolejowej;

4) radiołączności pociągowej;

5) wiedzy o pociągach, ich składach oraz wymagań technicznych dotyczących lokomotyw, zespołów trakcyjnych, wagonów osobowych i towarowych oraz innego rodzaju taboru kolejowego;

6) zagrożeń występujących w ruchu kolejowym;

7) podstawowych zasad fizyki;

8) sygnalizacji kolejowej.

2. Szkolenie kandydatów na maszynistów ubiegających się o licencję maszynisty obejmuje wiedzę ogólną z zakresu zagadnień, o których mowa w ust. 1, z uwzględnieniem zasad, które stosuje się niezależnie od określonego rodzaju i typu taboru kolejowego lub infrastruktury kolejowej.

3. Program oraz czas trwania szkolenia kandydatów na maszynistów ubiegających się o licencję maszynisty określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.

4. W wyniku ukończonego szkolenia kandydat na maszynistę ubiegający się o licencję maszynisty:

1) w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1:

a) zna akty prawne i regulacje dotyczące bezpieczeństwa kolei w zakresie związanym z wykonywaniem pracy na stanowisku maszynisty, określające:

- zasady przyznawania uprawnień maszynistom,

- warunki wykonywania przewozu towarów niebezpiecznych,

- zasady ochrony środowiska i ochrony przeciwpożarowej w miejscu pracy,

b) posiada wiedzę o wymaganiach stawianych maszynistom, w tym o wymaganiach niezbędnych do wykonywania obowiązków maszynisty, dotyczących:

- prowadzenia pociągu,

- zmiennego rytmu dobowego pracy,

- konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej i innego wyposażenia ochronnego,

- posługiwania się dokumentacją związaną z pracą maszynisty, w tym bieżącego jej aktualizowania,

c) posiada wiedzę, które zachowania są zgodne z zakresem odpowiedzialności maszynisty za kluczowe kwestie bezpieczeństwa ruchu kolejowego, i zna czynniki wpływające negatywnie na jego pracę, dotyczące:

- przyjmowania określonych leków,

- spożywania alkoholu,

- zażywania narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych,

- chorób,

- stresu,

- zmęczenia,

d) umie wskazać dokumenty niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku maszynisty:

- akty prawne,

- służbowe rozkłady jazdy,

e) umie określić zasady odpowiedzialności oraz zadania pracowników wykonujących czynności związane z bezpieczeństwem i prowadzeniem ruchu kolejowego,

f) posiada wiedzę o znaczeniu dokładności wykonywania zadań i metod wykonywania pracy,

g) posiada wiedzę o zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:

- zachowania na obszarze kolejowym,

- postępowania przy wsiadaniu do pojazdu kolejowego i wysiadaniu z pojazdu kolejowego,

- ergonomii, bezpieczeństwa personelu kolejowego i używanych środków ochrony indywidualnej,

h) zna sposoby radzenia sobie ze stresem i w sytuacjach ekstremalnych,

i) umie stosować zasady ochrony środowiska w pracy maszynisty, w tym techniki jazdy minimalizujące negatywny wpływ na środowisko;

2) w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2:

a) zna akty prawne, procedury i regulacje z zakresu bezpieczeństwa i eksploatacji kolei,

b) umie określić zasady odpowiedzialności oraz zadania pracowników wykonujących czynności związane z bezpieczeństwem i eksploatacją kolei;

3) w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, zna:

a) budowę toru kolejowego i stacji kolejowych, w tym stacji rozrządowych,

b) budowle kolejowe,

c) techniki prowadzenia ruchu kolejowego,

d) stosowane systemy zabezpieczenia ruchu i łączności,

e) urządzenia związane z bezpieczeństwem ruchu kolejowego,

f) budowę sieci trakcyjnej;

4) w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 4:

a) zna zasady działania i znaczenie radiołączności pociągowej,

b) umie wskazać pracowników, z którymi maszynista kontaktuje się w trakcie jazdy za pomocą urządzeń radiołączności pociągowej, w tym dyżurnego ruchu i członków drużyny pociągowej,

c) umie identyfikować sytuacje, które wymagają nawiązania łączności za pomocą urządzeń radiołączności pociągowej,

d) zna metody nawiązywania łączności oraz połączeń alarmowych w systemie radiołączności analogowej i cyfrowej;

5) w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 5:

a) zna rodzaje trakcji,

b) umie opisać główne elementy, systemy, układy i podzespoły pojazdu kolejowego,

c) zna sposoby oznakowania pojazdów kolejowych,

d) zna dokumenty, które powinny znajdować się w pojeździe kolejowym,

e) zna zasadę działania poszczególnych rodzajów urządzeń hamulcowych i zna sposoby obliczania masy hamującej,

f) umie określić maksymalną prędkość pociągu,

g) umie wskazać maksymalne obciążenie i siły działające na sprzęg,

h) zna działanie i funkcje systemów sterowania pociągiem;

6) w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 6:

a) zna zasady bezpieczeństwa ruchu kolejowego,

b) zna zagrożenia związane z ruchem kolejowym oraz różne środki stosowane do ich ograniczania,

c) umie rozpoznawać zdarzenia mające znaczenie dla bezpieczeństwa ruchu kolejowego i zna sposoby reakcji w przypadku ich wystąpienia,

d) zna procedury mające zastosowanie do zdarzeń z udziałem osób;

7) w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 7:

a) umie określić rozkład sił działających na koła pojazdu kolejowego oraz czynniki wpływające na skuteczność przyspieszenia i hamowania,

b) zna pojęcia i zasady z zakresu elektrotechniki oraz zna metody pracy i warunki zachowania bezpieczeństwa przy urządzeniach elektroenergetycznych zainstalowanych w pojazdach kolejowych;

8) w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 8, zna:

a) sygnały nadawane przez semafory, sygnalizatory powtarzające, tarcze ostrzegawcze semaforowe, tarcze ostrzegawcze przejazdowe, tarcze manewrowe i tarcze rozrządowe,

b) zasady umieszczenia sygnalizatorów,

c) sygnały zamknięcia toru,

d) sygnały zatrzymania i zmniejszenia prędkości podawane przenośnymi tarczami,

e) sygnały ogólnego stosowania podawane przez uprawnione osoby,

f) sygnały podawane dźwiękowym urządzeniem ostrzegającym pojazdu kolejowego,

g) sygnały podawane przy wyprawianiu i przepuszczaniu pociągów,

h) sygnały na pociągach i pojazdach kolejowych,

i) sygnały alarmowe,

j) wskaźniki, w tym wskaźniki stosowane do prowadzenia ruchu pociągów z wykorzystaniem systemu ERTMS/ ETCS,

k) sygnały i wskaźniki stosowane wyłącznie na wyznaczonych liniach kolejowych i stacjach,

l) sygnały na semaforach świetlnych, tarczach ostrzegawczych i sygnalizatorach powtarzających, stosowane do odwołania.

5. Wzór dokumentu potwierdzającego ukończenie szkolenia w celu uzyskania licencji maszynisty określa załącznik nr 5 do rozporządzenia.

Rozdział 5

Rejestr licencji maszynistów

§ 17. [Rejestr licencji maszynistów] 1. Prezes UTK prowadzi rejestr w postaci elektronicznej.

2. W rejestrze gromadzi się dane dotyczące:

1) bieżącego statusu licencji maszynisty i dotychczasowych zmian tego statusu;

2) posiadacza licencji maszynisty;

3) spełniania przez posiadacza licencji maszynisty podstawowych wymagań niezbędnych do wydania tego dokumentu oraz zachowania jego ważności.

3. Rejestr jest prowadzony na warunkach zapewniających zabezpieczenie ujętych w nim danych przed zniszczeniem, uszkodzeniem, dostępem osób niepowołanych lub kradzieżą.

4. Dane ujęte w rejestrze przechowuje się przez okres 10 lat od dnia upływu ważności ostatniej licencji maszynisty wpisanej do tego rejestru.

§ 18. [Udostępnianie danych zgromadzonych w rejestrze] 1. Prezes UTK udostępnia dane zgromadzone w rejestrze podmiotom, o których mowa w art. 22a ust. 1a ustawy, na podstawie wniosku złożonego w postaci papierowej albo elektronicznej.

2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

1) oznaczenie podmiotu składającego wniosek;

2) imię i nazwisko oraz numer telefonu lub adres poczty elektronicznej osoby wyznaczonej do kontaktu;

3) zakres wnioskowanych danych ujętych w rejestrze wraz z określeniem:

a) postaci, w jakiej mają być one udostępnione,

b) częstotliwości ich przekazywania - jednorazowo albo cyklicznie.

3. Dane, o których mowa w ust. 2 pkt 3, udostępnia się niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 5 dni roboczych od dnia złożenia wniosku.

4. W uzasadnionych przypadkach termin, o którym mowa w ust. 3, może ulec przedłużeniu po uprzednim ustaleniu z podmiotem składającym wniosek.

5. Dane udostępnia się w postaci papierowej albo elektronicznej, zgodnie z informacją zawartą we wniosku, o której mowa w ust. 2 pkt 3 lit. a.

6. Dane w postaci elektronicznej przekazuje się na informatycznym nośniku danych lub z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych, o których mowa w art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. z 2020 r. poz. 344).

§ 19.[Wzór rejestru] Wzór rejestru określa załącznik nr 6 do rozporządzenia.

Rozdział 6

Przepisy przejściowe i przepis końcowy

§ 20. [Przepisy przejściowe] 1. Do spraw związanych z wykonywaniem badań lekarskich osób ubiegających się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności, badań psychologicznych oraz ponownych badań, rozpoczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe.

2. Orzeczenia lekarskie o zdolności fizycznej i psychicznej osób ubiegających się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności wydane przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia zachowują ważność do końca okresu, na który zostały wydane.

§ 21. [Przepisy przejściowe] 1. Do dnia 31 stycznia 2023 r. dopuszcza się stosowanie wzoru wniosku o wydanie licencji maszynisty, przedłużenie ważności, wydanie wtórnika, przywrócenie tego dokumentu i aktualizację danych zawartych w tym dokumencie określonego w przepisach dotychczasowych.

2. Do dnia 30 czerwca 2023 r. dopuszcza się stosowanie wzoru orzeczenia lekarskiego o zdolności fizycznej i psychicznej osób ubiegających się o licencję maszynisty albo o zachowanie jej ważności określonego w przepisach dotychczasowych.

§ 22.[Wejście w życie] Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.³⁾