Na podstawie art. 47e ust. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2020 r. poz. 805, z 2021 r. poz. 1676 oraz z 2022 r. poz. 857) zarządza się, co następuje:

Załączniki do rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
z dnia 13 kwietnia 2022 r. (poz. 913)

Załącznik nr 1

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI KWALIFIKOWANIA AUDYCJI I INNYCH PRZEKAZÓW

Załącznik nr 1 do rozporządzenia charakteryzuje poszczególne kategorie wiekowe i opisuje audycje i inne przekazy z punktu widzenia co najmniej jednego z czterech niżej wymienionych elementów, ważnych dla rozwoju małoletnich:

1. prezentowanej wizji świata;

2. ocen moralnych;

3. wywoływanych emocji;

4. wzorców zachowań.

1) I kategoria - bez ograniczeń wiekowych

Kategoria zawiera audycje i inne przekazy, które mogą oglądać wszyscy widzowie, w tym dzieci, w szczególności:

(1) prezentujące zasadniczo pozytywny lub neutralny obraz świata, w łagodnym klimacie emocjonalnym, lub

(2) przedstawiające postawy prospołeczne i przyjazne nastawienie do ludzi, nasycone emocjami i uczuciami pozytywnymi, takimi jak np.: radość, zachwyt, szczęście, życzliwość, miłość, szacunek, lub

(3) prezentujące sytuacje negatywne, np. śmierć lub choroba osoby bliskiej, rozłąka między członkami rodziny, bez ukazywania realistycznych scen cierpienia, umierania, przemocy czy sytuacji konfliktowych, ale z akcentowaniem strategii ich pozytywnego rozwiązania i społecznego wsparcia dla osób potrzebujących, lub

(4) pokazujące jednoznacznie negatywnych bohaterów oraz negatywne wzorce zachowań, ale w taki sposób, który nie budzi sympatii odbiorcy ani też nie wywołuje silnych negatywnych emocji (np. lęku), oraz przy użyciu takich strategii, które pozwalają mu na jednoznacznie negatywną ocenę postępowania bohaterów (np. zachowanie negatywnych bohaterów musi być wyraźnie ukarane, spotykać się z jednoznacznie pejoratywną oceną pozostałych osób występujących w audycji lub innych przekazach), lub

(5) dopuszczające możliwość rywalizacji, która jest prowadzona w duchu sportowym (tzw. "fair play"), tj. o określonych, czytelnych i prostych regułach.

2) II kategoria - dla małoletnich od lat 12

Małoletni w wieku dorastania (12-16 lat) charakteryzują się nadal relatywnie dużą pobudliwością, skłonnością do ambiwalentnych uczuć, skrajnych ocen, stereotypizacji, uogólnień, impulsywnych zachowań, w tym reakcji emocjonalnych, oraz do podejmowania ryzykownych działań bez pełnej zdolności do przewidywania ich konsekwencji. Starają się demonstrować swoją dorosłość w zachowaniu (np. w sposobie ubierania się, bezkompromisowego manifestowania swoich opinii i ocen) bez głębszego zrozumienia, na czym ona polega, bez uwzględnienia praw i obowiązków, wynikających z pełnionych ról społecznych. Są krytyczni w stosunku do rodziców, opiekunów i nauczycieli, a jednocześnie poszukują atrakcyjnych wzorców społecznych (np. idoli), których bezkrytycznie naśladują. Są konformistyczni i podatni na wpływy autorytetów i wzorców osobowych wykreowanych jako atrakcyjne i pożądane przez środki społecznego przekazu i media społecznościowe. Bardziej liczą się z normami swoich grup rówieśniczych niż z normami ogólnospołecznymi. Przedstawiciele tej grupy wiekowej nie mają w pełni rozwiniętej umiejętności kompleksowej analizy audycji lub innych przekazów, ich pełnego rozumienia uwzględniającego złożoność i niejednoznaczność sytuacji społecznych. Małoletnim w tym wieku brak też umiejętności krytycznego analizowania treści tych przekazów. Wykazują relatywnie średnią umiejętność rozumienia wpływu konwencji gatunkowych na sposób kreowania świata tam przedstawionego, a także prawidłowego identyfikowania ironii, groteski, parodii w przekazach audiowizualnych lub audialnych na rzecz ich dosłownego rozumienia.

Mając powyższe na względzie, audycje i inne przekazy adresowane do małoletnich w tej kategorii wiekowej nie powinny zawierać scen lub treści:

(1) pokazujących, jako normę lub w formie aprobatywnej, patologiczne formy współżycia społecznego (w tym koegzystencji ludzi w rodzinie, grupach społecznych) lub

(2) sprowadzających wizję świata społecznego do przemocy, zachowań seksualnych lub erotyki, a zwłaszcza prezentujących je w sposób prymitywny, uproszczony lub brutalny, lub

(3) obrazy zachowań seksualnych prezentowane w oderwaniu od emocjonalnych i uczuciowych potrzeb człowieka, lub

(4) usprawiedliwiających zachowanie o cechach dyskryminacyjnych lub ukazujących tego rodzaju zachowania w sposób aprobatywny, lub

(5) prezentujących uproszczoną wizję dorosłości eksponującą nadmiernie, w szczególności, używanie przemocy (fizycznej, psychicznej lub werbalnej) demonstrowanej w rolach społecznych ważnych dla rozwoju małoletnich (np. nauczyciel, rodzice) oraz w relacjach niesymetrycznych (np. szef i podwładny), lub

(6) pokazujących moralnie naganne zachowania lub postawy bez jednoznacznych ocen etycznych, lub

(7) prezentujących w kontekście aprobatywnym obwinianie ofiary przemocy za to, że została skrzywdzona, lub

(8) promujących postawy konsumpcyjne lub zachowania hedonistyczne, w szczególności przedstawiających jako atrakcyjnych społecznie tych bohaterów, których aktywność wykazuje nadmierną koncentrację na posiadaniu i wykorzystywaniu dóbr materialnych, lub

(9) prezentujących w kontekście aprobatywnym przedmiotowe i agresywne traktowanie ludzi lub zwierząt, lub

(10) aprobujących manipulowanie innymi ludźmi w celu osiągnięcia osobistych korzyści lub dla rozrywki, lub

(11) aprobujących zażywanie substancji psychoaktywnych lub inne formy uzależnień behawioralnych (np. od mediów społecznościowych, gier sieciowych, hazardu, seksu), lub

(12) aprobujących zachowania ryzykowne, zagrażające życiu lub zdrowiu (np. szybka jazda samochodem, intymne kontakty z osobami nieznajomymi, zażywanie substancji psychoaktywnych), lub

(13) dostarczających silnych wrażeń i emocji związanych z obrazami przemocy lub seksu, w szczególności mogących skłaniać do zachowań moralnie nagannych, lub

(14) zawierających treści wymienione w kategorii III i IV.

3) III kategoria - dla małoletnich od lat 16

U małoletnich od 16 roku życia następuje stopniowa integracja funkcji psychicznych oraz umiejętności poznawczych, kształtuje się większa samodzielność w myśleniu i działaniu, relatywnie większa umiejętność kontrolowania emocji oraz przewidywania konsekwencji własnych zachowań. Jednocześnie wzrasta motywacja do poznania siebie i projektowania swojego dorosłego życia. Zwiększa się gotowość do analizy i rozumienia zachowań innych osób w różnych sytuacjach społecznych. Małoletni w tym wieku łatwo wchodzą w relacje społeczne o charakterze przyjacielskim, osobistym i intymnym, także zgodnie z wzorami lansowanymi przez środki społecznego przekazu i media społecznościowe.

Jednocześnie małoletnich w tym wieku nadal jednak cechuje relatywnie duża wrażliwość i labilność emocjonalna, tendencja do przeceniania poziomu własnej dojrzałości, do impulsywnego podejmowania ważnych życiowo decyzji bez całościowego zrozumienia ich następstw krótko-

i długoterminowych oraz do uproszczonego rozstrzygania skomplikowanych spraw życiowych. Relatywnie łatwo i szybko przypisują innym osobom określone cechy i motywacje, bez pełnej analizy ich zachowania. Biorą jednak pod uwagę intencje i motywacje czynów innych osób podczas ich oceny moralnej wtedy, gdy czują się do tego zmotywowani (np. podobieństwem sytuacji życiowej bohatera przekazu do swojej własnej). Cechuje ich także krytyczny stosunek do autorytetów oraz potrzeba podkreślania własnej autonomii, dojrzałości, niezależności.

Mając powyższe na względzie, audycje i inne przekazy adresowane do małoletnich w tej kategorii wiekowej nie powinny zawierać scen lub treści:

(1) zawierających formy społecznego usprawiedliwiania przemocy, w szczególności agresji słownej, wulgarności, uprzedzeń lub negatywnych stereotypów społecznych, dyskryminacji lub wskazujących na możliwość ich relatywnej lub nawet pozytywnej oceny (np. gdy są one skuteczne przy osiąganiu celów bohatera) lub

(2) pokazujących obrazy seksu lub przemocy (w tym agresji fizycznej lub łamania norm moralnych) jako źródła lub wyznacznika sukcesu życiowego bohatera lub ujmujących zachowania seksualne lub przemocowe jako formę nagrody lub oznakę sprytu życiowego, lub

(3) ukazujących obrazy aktywności seksualnej w oderwaniu od uczuć wyższych (np. seks z przypadkową osobą, seks dla osiągnięcia korzyści materialnych lub społecznych, seks dla rozładowania napięcia emocjonalnego) lub stanowiących patologiczne wzorce zachowań seksualnych (np. seks pod wpływem substancji psychoaktywnych), lub

(4) pokazujących obrazy agresji fizycznej w sposób naturalistyczny i brutalny, lub

(5) prezentujących - w sposób aprobatywny - patologiczny obraz wzorca osobowego, który polega na szukaniu wyłącznie egoistycznych przyjemności, dążeniu do sukcesu za wszelką cenę z przedmiotowym wykorzystywaniem innych osób dla własnych celów, lub

(6) promujących lub usprawiedliwiających zachowania bohatera wskazujące na zażywanie substancji psychoaktywnych lub zachowania ryzykowne bądź inne zachowania zagrażające jego życiu lub zdrowiu, lub

(7) promujących lub usprawiedliwiających zachowania bohatera, który nakłania innych do zażywania substancji psychoaktywnych lub innych zachowań ryzykownych, w szczególności gdy bohater ten jest przedstawiany jako atrakcyjny fizycznie lub społecznie, a jego negatywne zachowanie nie spotyka się z karą lub potępieniem otoczenia, lub

(8) usprawiedliwiających przemoc wobec zwierząt lub akty wandalizmu, lub

(9) zawierających treści wymienione w kategorii IV.

4) IV kategoria - od lat 18

Audycje i inne przekazy dozwolone od lat 18 zawierają w szczególności sceny lub treści:

(1) prezentujące obrazy naturalistycznego seksu lub patologicznych form życia seksualnego (np. połączone z przemocą i przymusem) lub

(2) przedstawiające nieuzasadnioną (np. obroną konieczną, aktywnością sportową) przemoc, lub

(3) promujące jednoznacznie patologiczne zachowania bohatera wobec innych ludzi bądź zwierząt, lub

(4) zawierające społeczne usprawiedliwianie wulgarności oraz nagromadzenie wyrazów, wyrażeń i zwrotów powszechnie uznawanych za obraźliwe, lub

(5) usprawiedliwiające lub pokazujące w kontekście aprobatywnym przejawy społecznej patologii (np. przemocy, w szczególności fizycznej, psychicznej, werbalnej lub seksualnej, uzależnień od substancji psychoaktywnych).

Załącznik nr 2

WZORY SYMBOLI GRAFICZNYCH WSKAZUJĄCYCH NA KWALIFIKACJĘ AUDYCJI I INNYCH PRZEKAZÓW DO DANEJ KATEGORII WIEKOWEJ

Załącznik nr 3

WZORY SYMBOLI GRAFICZNYCH WSKAZUJĄCYCH NA RODZAJ TREŚCI MOGĄCYCH MIEĆ NEGATYWNY WPŁYW NA PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MAŁOLETNICH ORAZ OPIS RODZAJÓW TYCH TREŚCI