Na podstawie art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. z 2019 r. poz. 357 i 730) zarządza się, co następuje:

Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia
z dnia 21 maja 2019 r. (poz. 1017)

RAMOWY PROGRAM KURSU W DZIEDZINIE MEDYCYNY RODZINNEJ

I. Założenia organizacyjno-programowe

1. Celem kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej, zwanego dalej „kursem”, jest uzupełnienie wiedzy oraz doskonalenie lub nabycie umiejętności niezbędnych do udzielania świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, zwanej dalej „poz”, przez lekarzy posiadających specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii, specjalizację I stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej oraz specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie chorób wewnętrznych, w zakresie:

1) zapewniania opieki zdrowotnej nad świadczeniobiorcą i jego rodziną;

2) koordynacji opieki zdrowotnej nad świadczeniobiorcą w systemie ochrony zdrowia;

3) oceny potrzeb oraz ustalenia priorytetów zdrowotnych populacji objętej opieką oraz wdrażania działań profilaktycznych;

4) rozpoznawania, eliminowania lub ograniczania zagrożeń i problemów zdrowia fizycznego i psychicznego;

5) zapewniania profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz promocji zdrowia dostosowanych do potrzeb różnych grup społeczeństwa;

6) zapewniania edukacji świadczeniobiorcy w odniesieniu do odpowiedzialności za własne zdrowie i kształtowanie świadomości prozdrowotnej.

2. Kurs jest realizowany w formie zajęć teoretycznych i praktycznych.

3. Realizacja poszczególnych części tematycznych kursu jest odnotowywana w karcie realizacji kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej stanowiącej załącznik nr 1.

4. Zajęcia teoretyczne są realizowane w trybie stacjonarnym oraz w formie e-learningowej.

5. Zajęcia praktyczne są realizowane w trybie stacjonarnym.

6. Kierownikiem kursu jest lekarz specjalista w dziedzinie medycyny rodzinnej posiadający co najmniej stopień doktora w zakresie nauk medycznych.

7. Zajęcia teoretyczne i praktyczne są prowadzone przez lekarzy specjalistów w dziedzinie medycyny rodzinnej posiadających co najmniej 5-letnie doświadczenie pracy w poz od uzyskania tytułu specjalisty medycyny rodzinnej.

8. Zajęcia praktyczne mogą być realizowane z udziałem ochotników lub za pomocą metod symulacyjnych.

9. Dzienny rozkład zajęć kursu nie powinien przekraczać 8 godzin zegarowych, w tym 8 godzin dydaktycznych, czas na przerwy, kolokwium oraz sprawdzian umiejętności. Godzina dydaktyczna trwa 45 minut.

10. Organizator kursu zapewnia, zgodnie z treścią nauczania i wymaganymi umiejętnościami praktycznymi, kadrę dydaktyczną, sale wykładowe i warunki do zajęć praktycznych wraz z niezbędnym sprzętem dydaktycznym.

11. Organizator kursu sporządza regulamin kursu, w którym określa szczegółowy sposób prowadzenia kursu, prawa i obowiązki kadry dydaktycznej i uczestników kursu oraz sposób przebiegu kolokwiów i sprawdzianów.

II. Treści nauczania

1. Zajęcia teoretyczne w trybie stacjonarnym

Podstawowe informacje o opiece zdrowotnej w poz z uwzględnieniem wybranych zagadnień z zakresu wiedzy i umiejętności medycyny rodzinnej:

1) informacja medyczna i bezpieczeństwo pacjenta:

a) Evidence Based Medicine – medycyna oparta na potwierdzonych danych:

– umiejętność wyszukiwania wiarygodnej informacji medycznej,

– ocena wiarygodności informacji medycznej,

– wykorzystanie wiarygodnej informacji medycznej w praktyce,

– podstawy dobrej praktyki lekarskiej, w tym zasady praktyki opartej na rzetelnych i aktualnych publikacjach,

– aktualne wytyczne dla lekarzy w poz,

b) formalnoprawne podstawy doskonalenia zawodowego lekarzy,

c) zagadnienia bezpieczeństwa w opiece zdrowotnej dotyczące bezpieczeństwa pacjentów, w szczególności dotyczące przemocy w rodzinie, agresji, sytuacji konfliktowych;

2) komunikacja lekarz – pacjent:

a) modele relacji lekarz – pacjent,

b) fazy wywiadu lekarskiego,

c) komunikacja werbalna i niewerbalna, bariery komunikacji,

d) typy pacjentów,

e) przekazywanie niekorzystnych dla pacjenta wiadomości, teorie żalu i żałoby,

f) empatia,

g) struktura i zasady funkcjonowania rodziny;

3) organizacja udzielania świadczeń w poz:

a) dokumentacja medyczna w podmiocie leczniczym:

– zasady tworzenia, prowadzenia i udostępniania dokumentacji medycznej, w tym w sytuacjach podejrzenia przypadków przemocy,

– dokumentowanie świadczeń realizowanych w poz,

– dostępność dokumentacji medycznej na czas konsultacji lekarskiej,

– procedury tajności i bezpieczeństwa przechowywania dokumentacji medycznej oraz przekazywania innym uprawnionym podmiotom,

– system zarządzania nieprawidłowymi wynikami badań,

– odpowiedzialność cywilna i karna za dokumentację medyczną,

– archiwizowanie dokumentacji medycznej,

b) opieka zintegrowana, zarządzana i koordynowana:

– procedury postępowania dotyczące ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych,

– współpraca z ośrodkami lecznictwa zamkniętego,

– współpraca z lokalnymi służbami pomocy społecznej i „grupami wsparcia”,

– procedury informowania o dostępności do innych podmiotów leczniczych,

– opieka koordynowana we współpracy z pielęgniarką podstawowej opieki zdrowotnej i położną podstawowej opieki zdrowotnej,

c) praca w zespole poz:

– określenie ról członków zespołu w zakresie opieki nad dorosłymi i dziećmi,

– określenie obszarów współpracy w zakresie posiadanych kompetencji, z uwzględnieniem opieki nad dorosłymi lub dziećmi realizowanej przez inne podmioty (szkoły, podmioty lecznicze udzielające świadczeń z zakresu opieki długoterminowej, domy pomocy społecznej),

– określenie zasad współpracy i wymiany informacji,

d) orzecznictwo lekarskie w poz;

4) wybrane zagadnienia zdrowia publicznego w poz:

a) badania przesiewowe w różnych grupach wiekowych,

b) istotne programy polityki zdrowotnej,

c) promocja zdrowia,

d) profilaktyka (pierwszo-, drugo-, trzecio- i czwartorzędowa);

5) jakość i bezpieczeństwo świadczeń opieki zdrowotnej:

a) systemy jakości w poz:

– zasady i metody zapewniania jakości udzielanych świadczeń,

– standaryzacja opieki zdrowotnej w poz,

– programy poprawy jakości,

b) bezpieczeństwo terapii w poz:

– polipragmazja,

– koordynacja opieki zdrowotnej,

– systemy bezpieczeństwa farmakoterapii.

Czas trwania: 6 dni (w tym: 48 godzin dydaktycznych, przerwy oraz kolokwia).

Forma zaliczenia: potwierdzenie uczestnictwa w zajęciach oraz zaliczenie co najmniej 75% pytań kolokwiów z zakresu wiedzy objętej programem, przeprowadzanych przez prowadzącego.

2. Zajęcia teoretyczne w formie e-learningowej

Wybrane problemy kliniczne w poz:

1) zdrowie kobiety:

a) planowanie ciąży,

b) monitorowanie ciąży,

c) odrębności przebiegu chorób i farmakoterapii,

d) żywienie,

e) edukacja przedporodowa w formie indywidualnej lub grupowej,

f) połóg,

g) poradnictwo genetyczne,

h) antykoncepcja,

i) profilaktyka chorób nowotworowych;

2) choroby układu kostno-stawowego i choroby wymagające postępowania chirurgicznego – wybrane zagadnienia:

a) schorzenia stawów (choroba zwyrodnieniowa, reumatyczna),

b) osteoporoza,

c) dna moczanowa,

d) bóle pleców,

e) wady postawy, fizjoterapia w schorzeniach narządu ruchu,

f) urazy narządów wewnętrznych,

g) najczęściej występujące choroby wymagające interwencji chirurgicznej;

3) choroby układu nerwowego – wybrane zagadnienia:

a) bóle głowy,

b) korzeniowe zespoły bólowe,

c) choroby zakaźne układu nerwowego,

d) pacjent po udarze mózgu,

e) przewlekłe choroby neurologiczne;

4) choroby psychiczne – wybrane zagadnienia:

a) zaburzenia nerwicowe,

b) zaburzenia psychotyczne,

c) zaburzenia zachowania,

d) zaburzenia depresyjne,

e) uzależnienia,

f) postępowanie w stanach nagłych;

5) choroby skóry – wybrane zagadnienia:

a) bakteryjne i wirusowe choroby skóry,

b) grzybice,

c) trądzik pospolity i różowaty,

d) choroby alergiczne skóry,

e) łuszczyca,

f) żylne owrzodzenia podudzi,

g) choroby pęcherzowe skóry,

h) nowotwory skóry,

i) choroby przenoszone drogą płciową;

6) ostre zatrucia – wybrane zagadnienia:

a) zatrucia produktami leczniczymi, niektórymi wyrobami medycznymi oraz środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego,

b) zatrucia grzybami, ze szczególnym uwzględnieniem muchomora sromotnikowego,

c) zatrucia substancjami psychotropowymi, środkami odurzającymi, środkami zastępczymi lub nowymi substancjami psychoaktywnymi,

d) zatrucia gazami, ze szczególnym uwzględnieniem CO,

e) zatrucia alkoholami i glikolami;

7) choroby oczu i choroby otolaryngologiczne:

a) najczęstsze ostre, zakaźne choroby otolaryngologiczne i choroby oczu,

b) najczęstsze przewlekłe choroby otolaryngologiczne i choroby oczu;

8) szczepienia:

a) ogólne zasady wykonywania szczepień,

b) organizacja punktu szczepień,

c) rodzaje szczepionek,

d) transport i przechowywanie szczepionek,

e) szczepienia obowiązkowe i zalecane,

f) kalendarz szczepień,

g) szczepienia podróżnych,

h) bezwzględne i względne przeciwwskazania do szczepienia,

i) powikłania poszczepienne,

j) rozmowa z pacjentami na temat szczepień,

k) wiarygodne dane naukowe a mity dotyczące szczepień,

l) aspekty prawne związane z obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi;

9) leczenie bólu przewlekłego, w tym nowotworowego.

Czas trwania: 1,5 dnia (12 godzin dydaktycznych – indywidualny tryb nauczania).

Forma zaliczenia: zaliczenie co najmniej 75% pytań sprawdzianu ze znajomości tematyki zawartej w materiale e-learningowym potwierdzonego wydrukiem certyfikatu uzyskanym przed ukończeniem zajęć.

3. Zajęcia praktyczne w trybie stacjonarnym

Procedury medyczne:

1) badanie otoskopowe;

2) badanie stanu psychicznego;

3) badanie gruczołów piersiowych;

4) podstawowe techniki ratujące życie;

5) unieruchomianie transportowe złamań;

6) usuwanie ciała obcego, woskowiny z ucha;

7) rozpoznawanie rodzajów bólu, ocena kliniczna (w tym ilościowa i jakościowa) bólu;

8) podstawowe badania neurologiczne;

9) podstawowe badania laryngologiczne;

10) skuteczna komunikacja lekarz – pacjent, w tym umiejętne przekazywanie informacji na temat szczepień.

Czas trwania: 4 dni (32 godziny dydaktyczne) – długość uzależniona od prawidłowego wykonania wymaganej liczby poszczególnych procedur i zaliczenia sprawdzianu umiejętności.

Forma zaliczenia: potwierdzenie uczestnictwa w zajęciach oraz zaliczenie sprawdzianu umiejętności z wykonywania procedur medycznych, przeprowadzonego przez prowadzącego; do zaliczenia sprawdzianu wymagane jest wykonanie wszystkich procedur medycznych.

III. Wykaz umiejętności

Po ukończeniu kursu lekarz posiada wiedzę i umiejętności w zakresie:

1) świadczeń zdrowotnych udzielanych w poz obejmujących:

a) podejmowanie decyzji z uwzględnieniem epidemiologii problemów występujących w poz,

b) interpretowanie objawów typowych dla schorzeń, które są spotykane w poz,

c) identyfikowanie objawów sygnalizujących zagrożenie życia,

d) wdrażanie efektywnych działań profilaktycznych typowych dla poz,

e) udzielanie pomocy w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego,

f) efektywne zbieranie wywiadu lekarskiego, badanie przedmiotowe i wykorzystanie badań dodatkowych,

g) efektywną współpracę w koordynacji działań zespołu profesjonalistów podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej,

h) współpracę w efektywnym wykorzystywaniu zasobów systemu opieki zdrowotnej,

i) komunikowanie się z pacjentami, udzielanie porad i przekazywanie pacjentom wiedzy o zdrowiu i chorobach,

j) zarządzanie informacją i dokumentacją medyczną,

k) bieżącą ocenę i zapewnianie jakości sprawowanej opieki,

l) udział w systematycznym zapewnianiu bezpieczeństwa pacjenta i lekarza,

m) utrzymywanie właściwych relacji z pacjentem;

2) sprawowania opieki ukierunkowanej na pacjenta obejmującej:

a) podejście na nim skoncentrowane,

b) prowadzenie konsultacji skoncentrowanych na pacjencie,

c) formułowanie wniosków w zrozumiały dla pacjenta sposób,

d) podejmowanie decyzji z uwzględnieniem autonomii pacjenta,

e) stosowanie podmiotowości w relacjach medycznych,

f) ustanowienie partnerskiej relacji z pacjentem lub jego opiekunem,

g) zrównoważenie dystansu i bliskości lekarza z pacjentem;

3) rozwiązywania problemów obejmujących:

a) podejmowanie decyzji w zależności od rozpowszechniania choroby lub problemu w społeczności lokalnej,

b) podejmowanie decyzji w sytuacjach pilnych i nagłych,

c) wykorzystywanie dostępnych zasobów diagnostycznych i terapeutycznych,

d) angażowanie pacjenta lub jego opiekuna w budowę planu postępowania,

e) stosowanie etapowego procesu podejmowania decyzji,

f) radzenie sobie z niepewnością w rozwiązywaniu problemów,

g) podejmowanie decyzji w sytuacjach nadzwyczajnych,

h) stosowanie procedur ratunkowych,

i) racjonalne wdrażanie procedur diagnostycznych;

4) wszechstronnego podejścia holistycznego obejmującego:

a) jednoczesne zarządzanie wieloma problemami zdrowotnymi pacjenta,

b) uwzględnienie promocji zdrowia jako części codziennych konsultacji,

c) udział w koordynacji elementów leczenia, rehabilitacji i opieki paliatywnej,

d) korzystanie z modelu bio-psycho-społecznego w opiece nad pacjentem,

e) umiejętność przekształcenia zrozumienia całościowego na konkretne działania,

f) rozumienia doświadczeń, przekonań, wartości i oczekiwań pacjentów, mogących wpływać na korzystanie ze świadczeń opieki zdrowotnej;

5) orientacji na społeczność lokalną obejmującej:

a) rozumienie współzależności między zdrowiem i opieką społeczną,

b) rozumienie wpływu ubóstwa, pochodzenia etnicznego i epidemiologii na lokalne zdrowie,

c) świadomość nierówności zdrowia oraz nierówności w opiece zdrowotnej,

d) znajomość struktury systemu opieki zdrowotnej i jej ograniczeń ekonomicznych,

e) współpracę z innymi specjalistami zaangażowanymi w politykę społeczną dotyczącą zdrowia i rozumienie ich ról;

6) znajomości ogólnych zasad postępowania w poz obejmujących:

a) stany chirurgiczne:

– „ostry brzuch”,

– kamica żółciowa,

– urazy głowy, układu kostno-stawowego i narządów wewnętrznych,

– krwotoki wewnętrzne i zewnętrzne,

– zaopatrywanie ran,

– toaleta i opracowanie odleżyn,

– choroby naczyń obwodowych,

– szczelina i przetoka odbytu, żylaki odbytu,

– zmiany zapalne skóry i tkanki podskórnej,

– oparzenia i odmrożenia,

– wyrostek robaczkowy,

b) zdrowie psychiczne:

– zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i przebiegające pod postacią somatyczną,

– stany lękowe,

– zaburzenia nastroju (afektywne),

– zaburzenia depresyjne,

– schizofrenia,

– zaburzenia typu schizofrenii i typu urojeniowego,

– zaburzenia psychiczne o podłożu organicznym wraz z zaburzeniami świadomości,

– psychozy reaktywne,

– zaburzenia osobowości i zachowania u dorosłych,

– upośledzenie umysłowe,

– zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem środków odurzających, substancji psychotropowych, nowych substancji psychoaktywnych i środków zastępczych,

– zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi,

– jadłowstręt psychiczny i żarłoczność psychiczna,

– stany nagłe w psychiatrii,

– zaburzenia psychospołeczne w następstwie zaburzeń funkcjonowania rodziny,

– etapy związane z żałobą,

c) choroby skóry:

– najczęstsze bakteryjne i wirusowe choroby skóry,

– trądzik pospolity i różowaty,

– choroby alergiczne skóry,

– grzybice,

– żylne owrzodzenia podudzi,

– łuszczyca,

– choroby pęcherzowe skóry,

– nowotwory skóry,

– choroby przenoszone drogą płciową,

d) choroby uszu, nosa, gardła i krtani:

– nieżyty błony śluzowej nosa,

– zapalenie migdałków podniebiennych i gardła oraz przerost migdałków,

– choroby zatok obocznych nosa,

– ostre i przewlekłe zapalenie krtani, ze szczególnym uwzględnieniem antybiotykoterapii i oporności drobnoustrojów,

– choroby ucha środkowego i zewnętrznego,

– stany zapalne jamy ustnej,

– czujność onkologiczna dotycząca nowotworów górnych dróg oddechowych i jamy ustnej,

– zawroty głowy,

– ciało obce (w nosie, uchu, gardle),

– choroby ślinianek,

– dysfagie,

e) choroby układu nerwowego:

– padaczka,

– choroba i zespół Parkinsona,

– udar mózgu krwotoczny i niedokrwienny,

– zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,

– guzy mózgu,

– bóle głowy i zawroty głowy,

– korzeniowe zespoły bólowe,

– leczenie bólu, monitorowanie bólu przy użyciu skal,

– zespoły otępienne,

– choroba Alzhaimera,

f) choroby oczu:

– zaburzenia ustawienia i ruchomości gałek ocznych,

– choroby powiek i spojówek,

– choroby rogówki i twardówki,

– jaskra,

– zaćma,

– retinopatia cukrzycowa i nadciśnieniowa,

– „czerwone oko”,

– wady wzroku,

– urazy narządu wzroku,

g) choroby zakaźne:

– wirusowe zapalenia wątroby,

– HIV i AIDS,

– choroby zakaźne przewodu pokarmowego,

– choroby tropikalne i poradnictwo dla podróżnych,

– choroby odzwierzęce,

– antybiotykoterapia i oporność drobnoustrojów,

h) fizjoterapię:

– wskazania i przeciwwskazania do fizjoterapii i fizykoterapii,

– rodzaje zabiegów fizykoterapeutycznych,

– wybrane elementy fizykoterapii:

– – narządu ruchu,

– – kardiologicznej,

– – neurologicznej,

i) choroby wieku podeszłego:

– problemy geriatryczne, w tym wstępna ocena w zakresie wystąpienia zagrożenia upadkami i otępienia starczego,

– odrębności leczenia chorób w wieku podeszłym,

j) znajomości zasad:

– profilaktyki oraz zwalczania zakażeń pozaszpitalnych i racjonalnej antybiotykoterapii,

– zapewniania opieki zdrowotnej nad świadczeniobiorcą i jego rodziną,

– koordynacji opieki zdrowotnej nad świadczeniobiorcą w systemie ochrony zdrowia,

– określania potrzeb oraz ustalania priorytetów zdrowotnych populacji objętej opieką oraz wdrażania działań profilaktycznych,

– rozpoznawania, eliminowania lub ograniczania zagrożeń i problemów zdrowia fizycznego i psychicznego,

– zapewniania profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz promocji zdrowia dostosowanych do potrzeb różnych grup społeczeństwa,

– zapewniania edukacji świadczeniobiorcy w odniesieniu do odpowiedzialności za własne zdrowie i kształtowania świadomości prozdrowotnej, w tym stosowanie działań profilaktycznych,

– monitorowania skutków wdrożonych działań edukacyjnych lub profilaktycznych;

7) znajomości i umiejętności wykonywania procedur medycznych:

a) badania otoskopowego,

b) badania stanu psychicznego,

c) badania gruczołów piersiowych,

d) stosowania podstawowych technik ratujących życie,

e) unieruchomiania transportowego złamań,

f) usuwania ciała obcego, woskowiny z ucha,

g) rozpoznawania rodzajów bólu, oceny klinicznej (w tym ilościowej i jakościowej) bólu,

h) stosowania podstawowych badań neurologicznych,

i) stosowania podstawowych badań laryngologicznych,

j) stosowania skutecznej komunikacji lekarz – pacjent, w tym umiejętne przekazywanie informacji na temat szczepień.

IV. Plan nauczania zawierający rozkład zajęć

Obligatoryjna część kursu odbywana w:

1) trybie stacjonarnym trwa 10 dni (80 godzin dydaktycznych);

2) formie nauczania e-learningowego – trwa nie mniej niż 1,5 dnia (12 godzin dydaktycznych).

V. Warunki ukończenia kursu

1. Warunkiem ukończenia kursu jest:

1) zaliczenie kolokwiów poszczególnych części tematycznych zawartych w karcie realizacji kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej;

2) uzyskanie certyfikatu ze znajomości tematyki zawartej w materiale e-learningowym;

3) zaliczenie sprawdzianu umiejętności praktycznych;

4) zaliczenie końcowego sprawdzianu testowego, przeprowadzonego po zrealizowaniu planu nauczania, trwającego 120 min, składającego się z 50 pytań przygotowanych przez komisję, uwzględniających pięć odpowiedzi, w tym jedną prawidłową; zaliczenie sprawdzianu wymaga udzielenia prawidłowej odpowiedzi na co najmniej 60% pytań.

2. Ukończenie kursu potwierdza się zaświadczeniem o ukończeniu kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej stanowiącym załącznik nr 2.

Załącznik nr 1

WZÓR – KARTA REALIZACJI KURSU W DZIEDZINIE MEDYCYNY RODZINNEJ

Załącznik nr 2

WZÓR – ZAŚWIADCZENIE O UKOŃCZENIU KURSU W DZIEDZINIE MEDYCYNY RODZINNEJ