§ 1.[Organ odpowiedzialny za kierowanie nieletnich do podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami] [1] Organem odpowiedzialnym za kierowanie nieletnich do podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami jest sąd rejonowy, wydział rodzinny i nieletnich wydający orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie, zwany dalej „sądem”.

§ 2.[Zakłady, do których sąd kieruje nieletnich] 1. Sąd kieruje nieletnich do:

1) publicznych zakładów psychiatrycznej opieki zdrowotnej dysponujących warunkami:

a) maksymalnego zabezpieczenia,

b) wzmocnionego zabezpieczenia,

2) publicznych zakładów lecznictwa odwykowego dysponujących warunkami wzmocnionego zabezpieczenia,

3) innych podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami sprawujących opiekę medyczną nad osobami z upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną bądź z innymi zakłóceniami czynności psychicznych, w tym uzależnionych od alkoholu albo substancji psychoaktywnych,

4) innych podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami dla chorych przewlekle, zakaźnie albo na chorobę wymagającą specjalistycznych zabiegów lub procedur

– zwanych dalej „zakładami”.

2. Do zakładu sąd przesyła odpis prawomocnego postanowienia wraz z opinią wydaną w trybie art. 25 lub art. 25a ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.

3. Nieletniego umieszcza się w zakładzie właściwym ze względu na jego miejsce zamieszkania lub pobytu, a jeśli to jest niemożliwe, w zakładzie położonym najbliżej miejsca jego zamieszkania lub pobytu, zgodnie z ustalonymi obszarami działania tych zakładów.

§ 3.[Zakład psychiatrycznej opieki zdrowotnej i zakład leczenia odwykowego] 1. Do zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej dysponującego warunkami wzmocnionego zabezpieczenia kieruje się nieletniego z zaburzeniami psychicznymi.

2. Do zakładu leczenia odwykowego dysponującego warunkami wzmocnionego zabezpieczenia kieruje się nieletniego uzależnionego od alkoholu lub substancji psychoaktywnych.

§ 4.[Skierowanie nieletniego z zaburzeniami psychicznymi] Do zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej dysponującego warunkami maksymalnego zabezpieczenia kieruje się nieletniego z zaburzeniami psychicznymi, jeżeli:

1) powtarzające się zachowania zagrażające życiu lub zdrowiu innych osób lub powodujące niszczenie mienia nie będą mogły być opanowane w zakładzie dysponującym warunkami wzmocnionego zabezpieczenia;

2) niemożliwe jest zapobieżenie samowolnemu oddaleniu nieletniego z zakładu dysponującego warunkami wzmocnionego zabezpieczenia, a nieletni może stwarzać znaczne zagrożenie poza zakładem.

§ 5.[Przesłanki skierowania nieletniego do zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej] Kierując nieletniego do zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, sąd w szczególności bierze pod uwagę:

1) rodzaj czynów zabronionych, których dopuścił się nieletni w przeszłości;

2) rodzaj, częstość i skutki zachowań agresywnych lub ucieczkowych w przeszłości;

3) aktualny stan zdrowia, w tym stan psychiczny i somatyczny;

4) uzależnienie od alkoholu lub substancji psychoaktywnych;

5) związek pomiędzy zaburzeniami psychicznymi a zachowaniami niebezpiecznymi;

6) ogólną sprawność fizyczną;

7) szczególne wskazania do postępowania leczniczego i rehabilitacyjnego;

8) przebieg i wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji.

§ 6.[Wskazanie właściwego zakładu] 1. Przed umieszczeniem nieletniego w zakładzie, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt 1 i 2, sąd może zwrócić się do Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, zwanego dalej „Instytutem”, o wskazanie właściwego zakładu. W tym celu sąd przesyła Instytutowi orzeczenie o zastosowaniu środka leczniczego wraz ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją lekarską.

2. Wskazując właściwy zakład, Instytut bierze w szczególności pod uwagę okoliczności, o których mowa w § 5.

3. Instytut wskazuje sądowi właściwy zakład w terminie 14 dni od dnia otrzymania dokumentów, o których mowa w ust. 1.

4. Po wydaniu opinii Instytut niezwłocznie zwraca sądowi otrzymaną dokumentację.

§ 7.[Przewóz do zakładu] Do zakładu, do którego sąd skierował nieletniego z powodu zaburzeń psychicznych, upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej, uzależnienia od alkoholu lub substancji psychoaktywnych, przewóz zapewnia na polecenie sądu właściwy zakład, w którym ma być wykonywany środek leczniczy.

§ 8.[Obowiązki zakładu po przyjęciu nieletniego] Zakład po przyjęciu nieletniego jest obowiązany do:

1) niezwłocznego powiadomienia sądu o przyjęciu nieletniego do zakładu;

2) powiadomienia rodziców lub opiekuna nieletniego oraz prokuratora o przyjęciu nieletniego do zakładu;

3) zapoznania nieletniego z zakresem jego praw i obowiązków.

§ 9.[Poddanie badaniu psychiatrycznemu, internistycznemu i neurologicznemu] Przy przyjęciu do zakładu wymienionego w § 2 ust. 1 pkt 1–3 nieletni poddawany jest badaniu psychiatrycznemu, internistycznemu i neurologicznemu.

§ 10.[Wystąpienie u nieletniego zaburzeń pourazowych, powypadkowych lub innych chorób] 1. W przypadku wystąpienia u nieletniego przyjmowanego lub przebywającego już w zakładach, wymienionych w § 2 ust. 1 pkt 1–3, zaburzeń pourazowych, powypadkowych lub innych chorób, lekarz kieruje nieletniego niezwłocznie do podmiotu, wymienionego w § 2 ust. 1 pkt 4.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, zakład, w którym nieletni przebywa, niezwłocznie powiadamia sąd, nieletniego, rodziców lub opiekuna nieletniego oraz prokuratora o konieczności przeniesienia nieletniego.

3. Sposób przewozu nieletniego do innego podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą określa lekarz kierujący, o którym mowa w ust. 1.

§ 11.[Przeniesienie nieletniego na podstawie orzeczenia sądu do innego zakładu] 1. W ramach postępowania leczniczego lub rehabilitacyjnego jest możliwe przenoszenie nieletniego na podstawie orzeczenia sądu do innego zakładu dysponującego odpowiednimi zabezpieczeniami oraz odpowiednimi możliwościami leczniczymi, rehabilitacyjnymi.

2. Z wnioskiem o przeniesienie, o którym mowa w ust. 1, występuje do właściwego sądu kierownik zakładu, w którym nieletni przebywa. We wniosku należy podać powody uzasadniające konieczność przeniesienia nieletniego do innego zakładu, dołączyć kopie orzeczenia sądu o umieszczeniu w zakładzie i opinie, o których mowa w § 2 ust. 2, oraz ewentualnie inne opinie specjalistyczne, o których mowa w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.

3. O przeniesienie do innego zakładu może wystąpić również nieletni, rodzice lub opiekun nieletniego oraz prokurator. W takich przypadkach zakład, w którym przebywa nieletni, przesyła sądowi wniosek oraz dokumentację, o której mowa w ust. 2, wraz z opinią kierownika zakładu.

§ 12.[Rozpoznawanie wniosków o przeniesienie nieletniego] Rozpoznając wniosek o przeniesienie nieletniego, sąd może zwrócić się do Instytutu o wskazanie odpowiedniego zakładu. W tym celu sąd przesyła Instytutowi dokumentację, o której mowa w § 11 ust. 2.

§ 13.[Wskazanie zakładu] 1. Instytut wskazuje sądowi zakład, do którego można przenieść nieletniego, w terminie 14 dni od dnia otrzymania dokumentacji, o której mowa w § 11 ust. 2. Wskazanie zawiera uzasadnienie.

2. Po wskazaniu zakładu, o którym mowa w ust. 1, Instytut niezwłocznie zwraca sądowi otrzymaną dokumentację.

§ 14.[Przewóz nieletniego do innego zakładu] Przewóz nieletniego do innego zakładu wymienionego w § 2 ust. 1, na podstawie orzeczenia sądu, zapewnia zakład wnioskujący przeniesienie.

§ 15.[Stan zdrowia, samowolne oddalenie i zwolnienie nieletniego z zakładu] 1. Zakład powiadamia sąd, nie rzadziej niż co 6 miesięcy, o stanie zdrowia nieletniego i postępach w leczeniu, rehabilitacji oraz jest obowiązany do niezwłocznego powiadomienia sądu o ustaniu przyczyny pobytu nieletniego w zakładzie.

2. Zakład niezwłocznie powiadamia policję oraz sąd o samowolnym oddaleniu się nieletniego z zakładu oraz o dokonaniu przez niego czynu zabronionego.

3. Zwolnienie nieletniego z zakładu następuje na podstawie prawomocnego postanowienia sądu, chyba że wykonywanie środka leczniczego ustaje z mocy prawa.

§ 16.[Bezpieczeństwo i właściwe warunki pobytu] Bezpieczeństwo i właściwe warunki pobytu nieletnich w zakładach dysponujących warunkami wzmocnionego zabezpieczenia zapewnia się przez:

1) stały nadzór nad nieletnimi przebywającymi w zakładzie;

2) posiadanie drzwi i okien wyposażonych w urządzenia uniemożliwiające nieletnim samowolne oddalenie się z zakładu;

3) wyposażenie w:

a) system telewizji wewnętrznej umożliwiający obserwację drzwi wejściowych, okien zewnętrznych, sal ogólnych, izolatek oraz korytarzy,

b) elektroniczny system sygnalizujący niekontrolowane otwarcie drzwi i okien;

4) bezpośredni dostęp do ogrodzonego terenu rekreacyjnego;

5) zatrudnienie personelu pracującego z nieletnimi w liczbie co najmniej dwukrotnie większej niż pojemność zakładu (liczba łóżek w zakładzie);

6) odpowiednie warunki do realizacji obowiązku szkolnego.

§ 17.[Bezpieczeństwo i właściwe warunki pobytu - wymagania dodatkowe] Bezpieczeństwo i właściwe warunki pobytu nieletnich w zakładach dysponujących warunkami maksymalnego zabezpieczenia zapewnia się przez spełnienie wymagań określonych w § 16, a ponadto:

1) wyposażenie personelu w system elektronicznych urządzeń alarmowych sygnalizujących zagrożenie ze strony pacjentów;

2) otoczenie zakładu oświetlonym, nadzorowanym za pośrednictwem telewizji wewnętrznej gładkim murem o wysokości co najmniej 5,5 m lub innymi zabezpieczeniami o porównywalnej skuteczności, uniemożliwiającymi samowolne oddalenie umieszczonego nieletniego;

3) zatrudnienie personelu pracującego z nieletnimi w liczbie co najmniej trzykrotnie większej niż pojemność zakładu (liczba łóżek w zakładzie), w tym personelu sprawującego ochronę nad nieletnimi w liczbie nie mniejszej niż dwie trzecie pojemności zakładu.

§ 18.[Objęcie zaplanowanym i zindywidualizowanym postępowaniem leczniczym i rehabilitacyjnym] Nieletni przebywający w zakładzie jest objęty zaplanowanym i zindywidualizowanym postępowaniem leczniczym, rehabilitacyjnym, mającym na celu poprawę stanu zdrowia i zachowania w stopniu umożliwiającym powrót do życia w społeczeństwie i dalsze leczenie w warunkach poza takim zakładem.

§ 19.[Nieletni uzależniony od alkoholu lub substancji psychoaktywnych] 1. Zajęcia rehabilitacyjne organizuje się w zakładzie realizującym środek leczniczy, zgodnie z przepisami o organizowaniu zajęć rehabilitacyjnych w szpitalach psychiatrycznych.

2. Zindywidualizowane postępowanie diagnostyczne, lecznicze i rehabilitacyjne w przypadku nieletnich uzależnionych od alkoholu lub substancji psychoaktywnych, obejmuje w szczególności:

1) diagnostykę zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania związanych z używaniem alkoholu lub substancji psychoaktywnych;

2) leczenie szkód zdrowotnych spowodowanych używaniem alkoholu lub substancji psychoaktywnych;

3) indywidualną i grupową psychoterapię osób uzależnionych;

4) działania konsultacyjno-edukacyjne dla osób uzależnionych i ich rodzin.

3. Wobec nieletnich realizowany jest obowiązek szkolny zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2018 r. poz. 1457, 1560 i 1669) [2] .

§ 20.[Prawa nieletniego przebywającego w zakładzie] 1. Nieletni przebywający w zakładzie ma prawo do:

1) właściwej opieki i warunków pobytu i leczenia zapewniających higienę, bezpieczeństwo, ochronę przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej oraz ochronę i poszanowanie jego godności osobistej;

2) świadczeń zdrowotnych, opieki psychologicznej i socjalnej;

3) wykonywania praktyk i korzystania z posług religijnych;

4) ochrony i utrzymania więzi rodzinnych;

5) wysyłania i otrzymywania korespondencji oraz niekontrolowanych rozmów telefonicznych;

6) poszanowania prywatności z ograniczeniami wynikającymi ze specyfiki zakładu;

7) uczestniczenia w życiu zakładu;

8) składania próśb, skarg, wniosków i odwołań do organu właściwego do ich rozpatrywania.

2. Korzystanie przez nieletnich z przysługujących im praw nie może naruszać praw innych osób i zakłócać ustalonego w zakładzie porządku.

§ 21.[Obowiązki nieletniego przebywającego w zakładzie] Nieletni przebywający w zakładzie jest obowiązany:

1) przestrzegać ustalonego w zakładzie regulaminu;

2) przestrzegać zasad współżycia społecznego;

3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa na terenie zakładu;

4) stosować się do poleceń personelu;

5) poprawnie traktować inne osoby;

6) dbać o stan zdrowia i higienę osobistą;

7) dbać o kulturę osobistą i kulturę słowa;

8) sprzątać pomieszczenia, w których przebywa, i utrzymywać należyty porządek, chyba że aktualny stan zdrowia to uniemożliwia.

§ 22.[Pobyt nieletniego w zakładzie] Pobyt nieletniego w zakładzie dysponującym warunkami maksymalnego i wzmocnionego zabezpieczenia nie powinien trwać dłużej, niż jest to konieczne dla bezpieczeństwa nieletniego i jego otoczenia.

§ 23. (uchylony).

§ 24.[Wejście w życie] Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.