Poz.

Nazwa choroby pozostającej w związku z pełnieniem służby

Szczególne warunki lub właściwości służby wywołujące chorobę

1

2

3

1

Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne

Narażenie na działanie szkodliwych dla zdrowia substancji chemicznych.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą wynosi:

– w przypadku zatruć ostrych – 3 dni od zatrucia,

– w przypadku zatruć przewlekłych – nie określa się.

2

Psychozy reaktywne oporne na leczenie (F23)

Ostry stres spowodowany zdarzeniami zaistniałymi w czasie pełnienia służby. Ostry początek choroby.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 2 tygodnie od zdarzenia.

3

Pylice płuc

Długotrwałe narażenie na wdychanie pyłów pochodzenia organicznego i nieorganicznego mogących wywołać zwłóknienie tkanki płucnej.

4

Organiczne zaburzenia psychiczne (po urazach czaszki, zatruciach, neuroinfekcjach)

Urazy, zatrucia, neuroinfekcje zaistniałe w służbie wywołujące ujawnienie się reakcji psychotycznych.

5

Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące

Długotrwałe narażenie na działanie substancji toksycznych lub drażniących, pyłów, par, gazów, aerozoli o właściwościach uczulających, duszących, drażniących, podwyższonego lub obniżonego ciśnienia.

Narażenie na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby nie powinno być krótsze niż rok.

6

Astma oskrzelowa

Długotrwałe narażenie na dymy, pyły, aerozole, substancje chemiczne i izocyjaniany.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi rok.

7

Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych:

Narażenie na czynniki alergizujące.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi:

1) postać ostra i podostra

1) w przypadku postaci ostrej zewnątrzpochodnego alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych – rok

2) postać przewlekła

2) w przypadku postaci przewlekłej zewnątrzpochodnego alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych – 3 lata.

8

Ostre uogólnione reakcje alergiczne

Narażenie na substancje o silnych właściwościach alergizujących.

Okres, w którym istnieje udokumentowane narażenie na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi dzień.

9

Byssinoza

Narażenie na pyły.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 7 dni.

10

Beryloza

Narażenie na pył berylu lub związki berylu.

Okresu, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, nie określa się.

11

Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych

Narażenie na pył kobaltu i wolframu.

12

Alergiczny nieżyt nosa

Narażenie na związki akrylowe, amoniak, antymon i jego związki, arsen, selen, tlenki azotu, beryl, chlor, związki siarki, chromiany, bezwodnik ftalowy, furfurol, tlenek kadmu, kobalt, mangan, naftę i mieszaniny węglowodorów, terpentynę, pirydynę, pięciotlenek wanadu. Czynnikiem etiologicznym jest alergen występujący w środowisku służby.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi rok.

13

Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym

Długotrwała służba w środowisku służby szkodliwym dla zdrowia lub w trudnych warunkach atmosferycznych, w narażeniu na czynniki alergizujące.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi rok.

14

Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym

Długotrwałe narażenie na czynniki chemiczne o działaniu żrącym lub drażniącym.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 2 lata.

15

Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat:

1) guzki głosowe twarde

2) wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych

3) niedowład mięśni przywodzących i napinających fałdy głosowe z niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią

Narażenie na nadmierne, długotrwałe obciążenie narządu głosu (np. wykładowcy, telefoniści, dyspozytorzy).

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 2 lata.

16

Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego:

1) ostra choroba popromienna uogólniona po napromieniowaniu całego ciała lub przeważającej jego części

2) ostra choroba popromienna o charakterze zmian zapalnych lub zapalno-martwiczych skóry i tkanki podskórnej

3) przewlekłe popromienne zapalenie skóry

Narażenie na działanie promieniowania jonizującego i ciał promieniotwórczych.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 2 miesiące od ustania narażenia.

4) przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego

Okresu, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, nie określa się.

5) zaćma popromienna

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 10 lat.

6) nowotwory złośliwe z prawdopodobieństwem indukcji przekraczającym 10%

Określa się indywidualnie przy oszacowaniu ryzyka.

17

Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku służby, uznanych za rakotwórcze u ludzi:

(uwaga: nowotwory powstałe w następstwie działania promieniowania jonizującego należy kwalifikować według poz. 16)

1) rak płuca, rak oskrzela

2) międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej

3) nowotwór układu krwiotwórczego

4) nowotwór skóry

5) nowotwór pęcherza moczowego

6) nowotwór wątroby

7) rak krtani, nowotwór nosa i zatok przynosowych

Narażenie na długotrwałą styczność z chemicznymi czynnikami rakotwórczymi, np. produktami suchej destylacji węgla, ropy naftowej, łupków bitumicznych, smołowców i innych. Narażenie na działanie czynników i procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym i mutagennym.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, określa się indywidualnie w zależności od okresu latencji nowotworu.

18

Choroby skóry:

Długotrwałe narażenie na styczność z substancjami drażniącymi lub uczulającymi.

1) alergiczne kontaktowe zapalenie skóry

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi miesiąc.

2) kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi miesiąc.

3) trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi miesiąc.

4) drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób pracujących w warunkach sprzyjających rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi miesiąc.

5) grzybice skóry u osób stykających się z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi miesiąc.

6) fotodermatozy zawodowe

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 3 lata.

19

Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania czynności służbowych:

1) przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki

2) przewlekłe zapalenie kaletki maziowej

3) przewlekłe uszkodzenie łękotki u osób wykonujących czynności służbowe w pozycji kucznej lub klęczącej

4) przewlekłe zapalenie okołostawowe barku

5) przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej

6) zmęczeniowe złamanie kości

7) martwica kości nadgarstka

Długotrwałe obciążenie ograniczonych grup mięśni, wymuszona postawa ciała lub narażenie na często powtarzające się mikrourazy albo powodujące ucisk na pnie nerwów; ruchy monotypowe, wykonywane w szybkim tempie (np. u stenografów, maszynistek) oraz narażenie na stały ucisk i nadmierne obciążenie aparatu kostno-stawowego; występuje gdy działanie mechaniczne przekracza wytrzymałość fizyczną lub wydolność czynnościową elementów dynamiczno-statycznych.

Czynności służbowe wykonywane długotrwale, charakteryzujące się powtarzalnością, rytmicznością, wymuszoną pozycją, uciskiem lub rozciąganiem określonych elementów narządu.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi rok.

20

Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania czynności służbowych:

1) zespół cieśni w obrębie nadgarstka

2) zespół kanału Guyona

3) zespół rowka nerwu łokciowego

4) uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego u osób wykonujących pracę w pozycji kucznej

Długotrwałe obciążenie ograniczonych grup mięśni, wymuszona postawa ciała lub narażenie na często powtarzające się mikrourazy albo powodujące ucisk na pnie nerwów; ruchy monotypowe, wykonywane w szybkim tempie oraz narażenie na stały ucisk i nadmierne obciążenie aparatu kostno-stawowego.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi rok.

21

Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu co najmniej o 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1, 2 i 3 kHz

Narażenie na długotrwałe działanie hałasu o dużej intensywności lub dźwięków o wysokich i niskich częstotliwościach.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 2 lata.

22

Zespół wibracyjny:

1) postać naczyniowo-nerwowa

2) postać kostno-stawowa

3) postać mieszana: naczyniowo-nerwowa i kostno-stawowa

Długotrwałe narażenie na działania drgań mechanicznych (wibracje), przy chłodnym i wilgotnym mikroklimacie przy dodatniej próbie oziębieniowej, uciskowej, białej plamy, zmianach rtg kończyn i zaburzeń czucia (badanie palestezjometryczne).

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 3 lata.

23

Choroby wywołane służbą w warunkach zmiennego ciśnienia atmosferycznego lub wywołane działaniem przeciążeń grawitacyjnych (przyspieszeń):

Podwyższone lub obniżone ciśnienie atmosferyczne narażające na nagłe zmiany ciśnienia oraz działania przeciążeń grawitacyjnych (np. nurkowie, piloci).

1) choroba dekompresyjna

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 5 lat.

2) urazy ciśnieniowe

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 3 dni.

3) następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym ciśnieniem

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 3 dni.

24

Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia:

1) udar cieplny albo jego następstwa

2) wyczerpanie cieplne albo jego następstwa

3) odmroziny

Działanie ujemnych albo bardzo wysokich temperatur.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi rok.

25

Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi:

Narażenie na długotrwałe działanie promieniowania podczerwonego, nadfioletowego, pola elektromagnetycznego wysokiej częstotliwości, spójnego promieniowania świetlnego generowanego przez układy laserowe, drażniących substancji chemicznych.

Długotrwałe wykonywanie czynności wymagających podwyższonej koncentracji wzroku na zminiaturyzowanych elementach lub w warunkach niewystarczającego oświetlenia oraz obsługa elektronicznych monitorów ekranowych.

1) alergiczne zapalenie spojówek

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 3 lata.

2) ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowaniem nadfioletowym

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi dzień.

3) epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 3 lata.

4) zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami drażniącymi

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 3 lata.

5) zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego lub długofalowego nadfioletowego

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 10 lat.

6) centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki i naczyniówki wywołane krótkofalowym promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem widzialnym z obszaru widma niebieskiego

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, mimo wcześniejszego ustania narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w warunkach służby, wynosi 3 lata.

26

Choroby zakaźne i inwazyjne (w tym tropikalne), o których mowa w przepisach o chorobach zakaźnych i zakażeniach oraz następstwa tych chorób. Choroby powstałe wskutek powikłań szczepień ochronnych, wykonanych w związku z wykonywaniem określonych obowiązków służbowych. Zmiany zapalne serca w przebiegu chorób o etiologii zakaźnej lub inwazyjnej

Bezpośrednie stykanie się z zakaźnym środowiskiem i materiałem biologicznym.

Szczepienia ochronne wykonane na zlecenie właściwych organów w związku z zagrożeniami wynikającymi z warunków służby.

Trudne warunki atmosferyczne, polowe, niekorzystne warunki zakwaterowania sprzyjające zachorowaniu.

27

PTSD/STSD – bez kryterium czasu służby (zespół stresu pourazowego):

1) zaburzenia lękowe:

a) fobie

b) zespół lęku uogólnionego

c) zespół lęku panicznego

d) zaburzenia depresyjno-lękowe nawracające

e) zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Nagłe wydarzenie o charakterze traumatycznym wyjątkowo zagrażającym życiu i zdrowiu psychicznemu. Reakcja na ciężki stres powodujący kryzys psychiczny, odroczona lub przedłużona w czasie. Wystąpienie objawów po krótkiej przerwie od doznania urazu (zadziałania stresora).

Udział w działaniach wojennych.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby pozostającej w związku ze służbą, wynosi 12 miesięcy od urazu. Okres dokumentowania objawów chorobowych wynosi co najmniej 6 miesięcy.

2) zaburzenia osobowościowe

Trwała zmiana osobowości po przeżyciu sytuacji ekstremalnej lub katastrofy.

28

Przewlekła niewydolność żylna kończyn dolnych w stadium C5 i C6 według klasyfikacji CEAP

Długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub wymuszonej pozycji ciała – powyżej 5 lat służby w tych warunkach.

Poz.

Treść

Procent uszczerbku na zdrowiu

A.

USZKODZENIA GŁOWY

1.

Uszkodzenie powłok czaszki (bez uszkodzeń kostnych)

a) uszkodzenie powłoki czaszki – w zależności od rozmiaru, ruchomości, tkliwości blizn

0–10

b) pozbawienie owłosienia (w zależności od obszaru):

– poniżej 25% powierzchni skóry owłosionej

0–10

– od 25% do 75% powierzchni skóry owłosionej

11–20

– powyżej 75% powierzchni skóry owłosionej

21–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku uzupełnienia ubytku skóry owłosionej przeszczepem skóry oraz odtworzenia owłosienia należy oceniać według poz. 1a.

W przypadku skutecznej replantacji skalpu należy oceniać według poz. 1a.

2

Pourazowe uszkodzenie kości sklepienia i podstawy czaszki (wgłębienia, szczeliny, fragmentacja) w zależności od rozległości uszkodzeń

a) bez wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego

0–10

b) z nawracającym płynotokiem nosowym i/lub usznym

10–30

3

Ubytki w kościach sklepienia czaszki o łącznej powierzchni – w zależności od rozmiarów

a) poniżej 10 cm²

0–10

b) od 10 do 50 cm²

11–15

c) powyżej 50 cm²

16–25

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Jeżeli powstały ubytek kości został uzupełniony operacją plastyczną z dobrym efektem, procent stałego uszczerbku na zdrowiu oceniony za pierwszy ubytek należy zmniejszyć o połowę.

Jeżeli przy uszkodzeniach i ubytkach kości czaszki (poz. 2 i 3) występują jednocześnie uszkodzenia powłoki czaszki (poz. 1), należy osobno ocenić stopień uszczerbku za uszkodzenia lub ubytki kości według poz. 2 lub 3 i osobno za uszkodzenia powłoki czaszki według poz. 1.

4

Powikłania towarzyszące uszkodzeniom wymienionym w poz. 1, 2, 3 w postaci: przewlekłego zapalenia kości, ropowicy podczepcowej leczonej operacyjnie, przepukliny mózgowej – ocenia się dodatkowo w zależności od rodzaju i stopnia powikłań

0–25

5

Porażenia i niedowłady pochodzenia mózgowego

a) porażenie połowiczne, porażenie kończyn dolnych uniemożliwiające samodzielne stanie i chodzenie 0–1° według skali Lovette'a

100

b) głęboki niedowład połowiczny lub obu kończyn dolnych znacznie utrudniający sprawność kończyn 2° lub 2/3° według skali Lovette'a

60–80

c) średniego stopnia niedowład połowiczny lub niedowład obu kończyn dolnych 3° lub 3/4° według skali Lovette'a

40–60

d) nieznacznego stopnia (niewielki, dyskretny) niedowład połowiczny lub obu kończyn dolnych 4° lub 4/5° według skali Lovette'a

10–40

e) porażenie kończyny górnej 0–1° według skali Lovette'a z niedowładem kończyny dolnej 3–4° według skali Lovette'a:

– dominującej

70–90

– niedominującej

60–80

f) niedowład kończyny górnej 3–4° według skali Lovette'a z porażeniem kończyny dolnej 0–1° według skali Lovette'a:

– dominującej

70–90

– niedominującej

60–80

g) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej 0–1° według skali Lovette'a:

– dominującej

40–50

– niedominującej

30–40

h) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej 2–2/3° według skali Lovette'a:

– dominującej

30–40

– niedominującej

25–30

i) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej 3–4° według skali Lovette'a:

– dominującej

10–30

– niedominującej

5–20

j) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny dolnej 0° według skali Lovette'a

50

k) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny dolnej 1–2° według skali Lovette'a

30–50

l) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny dolnej 3–4° według skali Lovette'a

10–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku współistnienia zaburzeń mowy o typie afazji należy oceniać dodatkowo według poz. 11, uwzględniając, że całkowity uszczerbek na zdrowiu z tytułu uszkodzenia mózgu nie może przekroczyć 100%.

W przypadku współistnienia deficytu ruchowego z innymi objawami organicznego uszkodzenia mózgu należy oceniać według poz. 9.

W przypadku różnicy w nasileniu niedowładu między kończynami dolnymi, należy oceniać według poz. 5g oddzielnie dla każdej kończyny.

SKALA LOVETTE'A

0° – brak czynnego skurczu mięśnia – brak siły mięśniowej

1° – ślad czynnego skurczu mięśnia – 10% prawidłowej siły mięśniowej

2° – wyraźny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy i odciążeniu odcinka ruchomego – 25% prawidłowej siły mięśniowej

3° – zdolność do wykonywania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcinka – 50% prawidłowej siły mięśniowej

4° – zdolność do wykonywania czynnego ruchu z pewnym oporem – 75% prawidłowej siły mięśniowej

5° – prawidłowa siła tj. zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym oporem – 100% prawidłowej siły mięśniowej

6

Izolowane zespoły pozapiramidowe:

a) utrwalony zespół pozapiramidowy znacznie utrudniający sprawność organizmu i wymagający opieki osób trzecich

100

b) zespół pozapiramidowy utrudniający sprawność organizmu z zaburzeniami mowy

40–80

c) zaznaczony zespół pozapiramidowy

5–30

7

Zaburzenia równowagi i inne poza niedowładem zaburzenia sprawności ruchowej (ataksja, dysmetria, inne objawy zespołu móżdżkowego) pochodzenia mózgowego:

a) uniemożliwiające chodzenie

100

b) utrudniające w dużym stopniu chodzenie i sprawność ruchową

50–80

c) utrudniające w średnim stopniu chodzenie i sprawność ruchową

10–40

d) utrudniające w niewielkim stopniu chodzenie i sprawność ruchową

0–10

8

Padaczka jako izolowane następstwo uszkodzenia mózgu

a) padaczka z częstymi napadami – 3 napady w tygodniu i więcej

50–60

b) padaczka z napadami – powyżej 2 na miesiąc

30–50

c) padaczka z napadami – 2 i mniej na miesiąc

10–30

d) padaczka z napadami o różnej morfologii – bez utrat przytomności

0–10

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Podstawą rozpoznania padaczki są: powtarzające się napady padaczkowe, typowe zmiany EEG, dokumentacja z przebiegu leczenia, ustalone rozpoznanie przez lekarza leczącego. W przypadku współistnienia padaczki z innymi objawami organicznego uszkodzenia mózgu należy oceniać według poz. 9.

9

Zaburzenia neurologiczne i psychiczne spowodowane organicznym uszkodzeniem mózgu (encefalopatie) w zależności od stopnia zaburzeń neurologicznych i psychicznych

a) ciężkie zaburzenia psychiczne i neurologiczne uniemożliwiające samodzielną egzystencję

80–100

b) encefalopatia ze zmianami charakterologicznymi i/lub dużym deficytem neurologicznym

50–80

c) encefalopatia ze zmianami charakterologicznymi i/lub deficytem neurologicznym o średnim nasileniu

30–50

d) encefalopatia z niewielkimi zmianami charakterologicznymi i/lub niewielkim deficytem neurologicznym

10–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Rozpoznanie encefalopatii powinno być potwierdzone występowaniem deficytu w stanie neurologicznym i psychicznym, udokumentowane badaniem psychiatrycznym, psychologicznym i neurologicznym oraz zmiany w obrazie EEG, TK lub NMR.

10

Nerwice i inne utrwalone skargi subiektywne powstałe w następstwie urazów czaszkowo-mózgowych lub po ciężkim uszkodzeniu ciała

a) skargi subiektywne związane z urazem głowy lub ciężkim uszkodzeniem innych części ciała w zależności od stopnia zaburzeń (nawracające bóle i zawroty głowy, męczliwość, nadpobudliwość, osłabienie pamięci, trudności w skupieniu uwagi, bezsenność)

0–5

b) zespół stresu pourazowego, utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowo-mózgowym lub po ciężkim uszkodzeniu ciała – w zależności od stopnia zaburzeń, wymagające stałego leczenia psychiatrycznego

5–20

c) reakcja nerwicowa po bezpośredniej ekspozycji na materiał zakaźny np. rany, kontakt z błonami śluzowymi

0–5

11

Zaburzenia mowy

a) afazja całkowita (sensoryczna lub sensoryczno-motoryczna) z afagią i aleksją

100

b) afazja całkowita motoryczna

60

c) afazja średniego i znacznego stopnia utrudniająca porozumiewanie się

20–40

d) afazja nieznacznego stopnia

10–20

12

Zespoły podwzgórzowe i inne zaburzenia wewnątrzwydzielnicze pochodzenia ośrodkowego (moczówka prosta, cukrzyca, nadczynność tarczycy)

a) znacznie upośledzające czynność organizmu

40–60

b) nieznacznie upośledzające czynność organizmu

20–30

13

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów ruchowych gałki ocznej

a) z objawami dwojenia obrazu, opadania powieki i zaburzeniami akomodacji

20–35

b) z objawami dwojenia obrazu i opadania powieki

10–20

c) z objawami dwojenia obrazu bez opadania powieki

5–15

d) zaburzenia akomodacji lub inne zaburzenia czynności mięśni wewnętrznych oka

0–15

14

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu trójdzielnego – w zależności od stopnia uszkodzenia

a) czuciowe (w tym neuralgia pourazowa)

0–10

b) ruchowe

0–10

c) czuciowo-ruchowe

5–20

15

Uszkodzenie nerwu twarzowego

a) obwodowe całkowite z niedomykaniem powieki

20

b) obwodowe częściowe w zależności od nasilenia dolegliwości

5–15

c) izolowane uszkodzenie centralne

5–10

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Współistnienie uszkodzenia nerwu twarzowego ze złamaniem kości skalistej należy oceniać według poz. 48. Uszkodzenie centralne nerwu twarzowego współistniejące z innymi objawami świadczącymi o uszkodzeniu mózgu należy oceniać według poz. 5 lub 9.

16

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów językowo-gardłowego i błędnego – w zależności od stopnia zaburzeń mowy, połykania, oddechu, krążenia i przewodu pokarmowego

a) niewielkiego stopnia

5–10

b) średniego stopnia

10–25

c) dużego stopnia

25–50

17

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu dodatkowego – w zależności od stopnia uszkodzenia

3–15

18

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu podjęzykowego – w zależności od stopnia uszkodzenia

5–20

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Jeżeli uszkodzeniom nerwów czaszkowych towarzyszą inne uszkodzenia mózgu, należy oceniać według poz. 9.

19

Uszkodzenia powłok twarzy (blizny i ubytki):

a) oszpecenie bez zaburzeń funkcji – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłoce twarzy

0–10

b) oszpecenie połączone z lekkimi zaburzeniami funkcji – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłoce twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji

5–30

c) oszpecenie połączone z dużymi zaburzeniami funkcji – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłoce twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji

30–60

20

Uszkodzenie nosa (w tym złamanie kości nosa, uszkodzenia chrząstki, ubytki części miękkich)

a) uszkodzenie nosa bez zaburzeń oddychania i powonienia – blizny i/lub niewielkie zniekształcenie nosa

0–5

b) uszkodzenie nosa z zaburzeniami oddychania – znacznego stopnia deformacja nosa lub utrata części nosa

5–15

c) uszkodzenie nosa z zaburzeniami oddychania i powonienia – w zależności od stopnia zaburzeń w oddychaniu i powonieniu

15–20

d) utrata lub zaburzenia powonienia w następstwie uszkodzenia przedniego dołu czaszki

0–5

e) utrata znacznej części nosa lub utrata całkowita (łącznie z kością nosa)

20–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Jeżeli znacznej deformacji nosa towarzyszą blizny nosa należy oceniać łącznie według poz. 20.

Jeżeli uszkodzenie nosa, warg, powiek wchodzi w zespół uszkodzeń objętych poz. 19, należy oceniać według tej pozycji.

21

Uszkodzenia w obrębie zębów

a) utrata częściowa korony zęba bez uszkodzeń miazgi – siekacze lub kły

1

b) utrata częściowa korony zęba bez uszkodzeń miazgi – pozostałe zęby

0,5

c) utrata częściowa korony zęba z uszkodzeniem miazgi – siekacze lub kły

1,5

d) utrata częściowa korony zęba z uszkodzeniem miazgi – pozostałe zęby

1

e) całkowita utrata korony zęba z zachowaniem korzenia – siekacze lub kły

2

f) całkowita utrata korony zęba z zachowaniem korzenia – pozostałe zęby

1,5

g) całkowita utrata zęba – siekacze lub kły

3

h) całkowita utrata zęba – pozostałe zęby

2

i) pourazowe rozchwianie zęba

0,5

22

Uszkodzenia (złamania, zwichnięcia) kości oczodołu, szczęki, kości jarzmowej, żuchwy, stawu skroniowo-żuchwowego, w zależności od przemieszczeń, zniekształceń, niesymetrii zgryzu, upośledzenia żucia, rozwierania jamy ustnej, zaburzeń czucia:

a) nieznacznego stopnia

0–5

b) średniego stopnia

5–10

c) znacznego stopnia

10–25

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku urazu oczodołu z dwojeniem obrazu bez zaburzeń ostrości wzroku, należy oceniać dodatkowo według poz. 26, w przypadku zaburzeń ostrości wzroku – według tabeli 26a.

W przypadku pojawienia się dużych deficytów neurologicznych dotyczących unerwienia twarzy należy oceniać dodatkowo według pozycji właściwej dla danego nerwu.

Jeżeli uszkodzeniom kości twarzoczaszki towarzyszy oszpecenie należy oceniać jedynie według poz. 19.

W przypadku złamania żuchwy z innymi kośćmi twarzoczaszki, następstwa uszkodzeń żuchwy należy oceniać oddzielnie od złamania pozostałych kości twarzoczaszki – dodatkowo według poz. 22 lub 23.

23

Utrata szczęki lub żuchwy, łącznie z oszpeceniem i utratą zębów – w zależności od wielkości ubytków, oszpecenia i powikłań

a) częściowa

15–35

b) całkowita

40–50

24

Ubytek podniebienia

a) z zaburzeniami mowy i połykania – w zależności od stopnia zaburzeń

10–25

b) z dużymi zaburzeniami mowy i połykania – w zależności od stopnia zaburzeń

25–40

25

Skutki obrażeń języka, przedsionka jamy ustnej, wargi, ubytki – w zależności od blizn, zniekształceń, wielkości ubytków, zaburzeń mowy, trudności w połykaniu

a) uszkodzenie języka, uszkodzenia przedsionka jamy ustnej, wargi w zależności od wielkości uszkodzeń – zmiany i ubytki niewielkiego stopnia

0–5

b) ubytki języka, uszkodzenia przedsionka jamy ustnej i warg – zmiany i ubytki średniego stopnia upośledzające odżywianie

5–15

c) duże zmiany i ubytki języka – upośledzające mowę i odżywianie w zależności od stopnia

15–40

d) całkowita utrata języka

50

B.

USZKODZENIA NARZĄDU WZROKU

26

Obniżenie ostrości wzroku bądź utrata jednego lub obojga oczu

a) przy obniżeniu ostrości wzroku lub utracie wzroku w jednym oku lub obojgu oczach, uszczerbek ocenia się według tabeli poniżej:

Tabela 26a

Ostrość wzroku oka prawego →

1,0 (10/10)

0,9 (9/10)

0,8 (8/10)

0,7 (7/10)

0,6 (6/10)

0,5 (5/10)

0,4 (4/10)

0,3 (3/10)

0,2 (2/10)

0,1 (1/10)

0

Ostrość wzroku oka lewego ↓

Procent uszczerbku

1,0 (10/10)

0

2,5

5

7,5

10

12,5

15

20

25

30

35

0,9 (9/10)

2,5

5

7,5

10

12,5

15

20

25

30

35

40

0,8 (8/10)

5

7,5

10

12,5

15

20

25

30

35

40

45

0,7 (7/10)

7,5

10

12,5

15

20

25

30

35

40

45

50

0,6 (6/10)

10

12,5

15

20

25

30

35

40

45

50

55

0,5 (5/10)

12,5

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

0,4 (4/10)

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

0,3 (3/10)

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

0,2 (2/10)

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

80

0,1 (1/10)

30

35

40

45

50

55

60

65

70

80

90

0

35

40

45

50

55

60

65

70

80

90

100

b) dwojenie obrazu bez zaburzeń ostrości wzroku

0–10

c) utrata wzroku jednego oka z jednoczesnym wyłuszczeniem gałki ocznej

40

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Ostrość wzroku zawsze określa się po korekcji szkłami, zarówno przy zmętnieniu rogówki lub soczewki, jak i przy współistnieniu uszkodzenia siatkówki lub nerwu wzrokowego.

Procent uszczerbku w poz. 26c obejmuje również oszpecenie związane z wyłuszczeniem gałki ocznej.

27

Porażenie nastawności (akomodacji) przy braku zaburzeń ostrości wzroku po korekcji

a) jednego oka

15

b) obojga oczu

30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku pseudosoczewkowatości bez zaburzeń ostrości wzroku należy oceniać według poz. 27, w przypadku niedających się skorygować zaburzeń ostrości wzroku według poz. 34.

28

Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów tępych

a) z zaburzeniami ostrości wzroku

według tabeli 26a

b) z widocznym defektem lub deformacją w obrębie gałki ocznej, blizny rogówki – bez zaburzeń ostrości wzroku

0–5

29

Uszkodzenie gałki ocznej – wskutek urazów drążących oraz nieusuniętego ciała obcego z oczodołu

a) z zaburzeniami ostrości wzroku

według tabeli 26a

b) z widocznym defektem lub deformacją w obrębie gałki ocznej, blizny rogówki – bez zaburzeń ostrości wzroku

0–5

c) nieusunięte ciało obce wewnątrzgałkowe z obniżeniem ostrości wzroku

według tabeli 26a + 10%

d) nieusunięte ciało obce wewnątrzgałkowe bez obniżenia ostrości wzroku

10

e) nieusunięte ciało obce z oczodołu

0–5

30

Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów chemicznych, termicznych, spowodowanych promieniowaniem elektromagnetycznym oraz energią elektryczną

a) w zależności od zaburzeń ostrości wzroku

według tabeli 26a

b) bez zaburzeń ostrości wzroku

0–5

31

Koncentryczne zwężenie pola widzenia należy oceniać według poniższej tabeli 31, w zależności od mniej lub bardziej korzystnej lokalizacji zwężenia pola widzenia

Tabela 31

Zwężenie do

Przy nienaruszonym drugim oku

W obojgu oczach

Przy ślepocie drugiego oka

60°

0

0

20–35%

50°

1–5%

10–15%

35–45%

40°

5–10%

15–25%

45–55%

30°

10–15%

25–50%

55–70%

20°

15–20%

50–80%

70–85%

10°

20–25%

80–90%

85–95%

poniżej 10°

25–35%

90–95%

95–100%

32

Połowiczne i inne niedowidzenia

a) dwuskroniowe

60

b) dwunosowe

30

c) jednoimienne

30

d) inne ubytki pola widzenia (jednooczne)

0–5

33

Bezsoczewkowość bez współistnienia zaburzeń ostrości wzroku po korekcji

a) w jednym oku

25

b) w obojgu oczach

40

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku gdy współistnieją niedające się skorygować zaburzenia ostrości wzroku ocenia się dodatkowo według tabeli 26a z ograniczeniem do 35% w przypadku jednego oka i 100% w przypadku obojga oczu.

34

Pseudsoczewkowość przy współistnieniu niepoddających się korekcji zaburzeń ostrości wzroku

a) w jednym oku

według tabeli 26a w granicach 15–35%

b) w obojgu oczach

według tabeli 26a w granicach 30–100%

35

Zaburzenia w drożności przewodów łzowych (łzawienie) – w zależności od stopnia i natężenia

a) w jednym oku

5–10

b) w obojgu oczach

10–15

36

Odwarstwienie siatkówki jednego oka

należy oceniać według tabeli 26a i 31 nie mniej niż 15%

37

Jaskra:

a) bez zaburzeń pola widzenia i ostrości wzroku

2

b) z zaburzeniem pola widzenia i ostrości wzroku

należy oceniać według tabeli 26a oraz 31, z tym że ogólny procent uszczerbku nie może wynosić więcej niż 35% za jedno oko i 100% za obojga oczu

38

Wytrzeszcz tętniący – w zależności od stopnia

50–100

39

Zaćma urazowa

należy oceniać według tabeli 26a

40

Przewlekłe zapalenie spojówek, uszkodzenia powiek (oparzenia, urazy)

a) niewielkie zmiany

0–5

b) duże zmiany, blizny i zrosty powiek powodujące niedomykalność

5–10

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Suma procentu uszczerbku na zdrowiu z tytułu uszkodzeń poszczególnych struktur oka nie może przekroczyć procentu uszczerbku przewidzianego za całkowitą utratę wzroku w jednym oku (35%) lub w obojgu oczach (100%). Jeżeli uraz powiek wchodzi w skład uszkodzeń innych części twarzy należy oceniać według poz. 19 lub 22.

C.

USZKODZENIA NARZĄDU SŁUCHU

41

Upośledzenie ostrości słuchu

a) przy upośledzeniu ostrości słuchu, uszczerbek ocenia się według niżej podanej tabeli:

Obliczanie procentowego uszczerbku na zdrowiu z tytułu utraty słuchu według Rosera (w mod.)

...ucho prawe

0–25 dB

26–40 dB

41–70 dB

powyżej 70 dB

ucho lewe

0–25 dB

0%

5%

10%

20%

26–40 dB

5%

15%

20%

30%

41–70 dB

10%

20%

30%

40%

powyżej 70 dB

20%

30%

40%

50%

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Oblicza się oddzielnie średnią dla ucha prawego i lewego, biorąc pod uwagę częstotliwości dla 500, 1000 i 2000 Hz. Jeżeli różnica między wartościami dla 500 Hz i 2000 Hz jest większa niż 40 dB, ubytek słuchu wylicza się jako średnią z czterech progów: 500, 1000, 2000 i 4000 Hz. Jeżeli różnica między wartościami dla 500 Hz i 2000 Hz jest większa niż 40 dB, ale próg słyszalności dla 4000 Hz jest lepszy niż dla 2000 Hz, ubytek słuchu wylicza się jako średnią z trzech progów 500, 1000, 4000 Hz.

b) pourazowe szumy uszne – w zależności od stopnia nasilenia

0–5

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Jeżeli szum uszny towarzyszy deficytowi słuchu, należy oceniać wyłącznie według tabeli 41a, natomiast jeżeli towarzyszy zaburzeniom równowagi
to należy oceniać według poz. 47.

42

Urazy małżowiny usznej

a) zniekształcenie małżowiny (blizny, oparzenia i odmrożenia) lub utrata części małżowiny – w zależności od stopnia uszkodzeń

0–10

b) całkowita utrata jednej małżowiny

15

c) całkowita utrata obu małżowin

30

43

Zwężenie lub zarośnięcie zewnętrznego przewodu słuchowego – jednostronne lub obustronne z osłabieniem lub przytępieniem słuchu

należy oceniać według tabeli 41a

44

Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego

a) jednostronne

5

b) obustronne

10

45

Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego powikłane perlakiem, próchnicą kości lub polipem ucha – w zależności od stopnia powikłań

a) jednostronne

5–15

b) obustronne

10–20

46

Uszkodzenie ucha środkowego, błony bębenkowej, kosteczek słuchowych

a) bez upośledzenia słuchu, w zależności od blizn, zniekształceń

0–5

b) z upośledzeniem słuchu

należy oceniać według tabeli 41a

47

Uszkodzenia ucha wewnętrznego

a) z uszkodzeniem części słuchowej

należy oceniać według tabeli 41a

b) z uszkodzeniem części statycznej (zawroty głowy, nudności, niewielkie zaburzenia równowagi)

0–20

c) z uszkodzeniem części statycznej (zawroty głowy, zaburzenia równowagi utrudniające poruszanie się, nudności, wymioty)

20–50

d) z uszkodzeniem części słuchowej i statycznej – w zależności od stopnia uszkodzenia

30–60

48

Uszkodzenie nerwu twarzowego łącznie z pęknięciem kości skalistej

a) jednostronne – w zależności od stopnia uszkodzenia

10–25

b) dwustronne

25–60

D.

USZKODZENIA SZYI, KRTANI, TCHAWICY I PRZEŁYKU

49

Uszkodzenie gardła z upośledzeniem funkcji

5–10

50

Uszkodzenie lub zwężenie krtani, uszkodzenie nerwów krtaniowych, pozwalające na obchodzenie się bez rurki tchawicznej – w zależności od stopnia uszkodzenia

a) niewielka okresowa duszność, chrypka

5–10

b) świst krtaniowy, duszność przy umiarkowanych wysiłkach, zachłystywanie się

10–30

51

Uszkodzenie krtani, powodujące konieczność stałego noszenia rurki tchawicznej

a) z zaburzeniami głosu – w zależności od stopnia

35–50

b) z bezgłosem

60

52

Uszkodzenia tchawicy – w zależności od stopnia jej zwężenia

a) bez niewydolności oddechowej

0–10

b) duszność w trakcie wysiłku fizycznego

10–20

c) duszność w trakcie chodzenia po poziomym odcinku drogi wymagająca okresowego zatrzymania się w celu nabrania powietrza

20–40

d) duże zwężenie potwierdzone badaniem bronchoskopowym z dusznością spoczynkową

40–60

53

Uszkodzenie przełyku

a) ze zwężeniem bez zaburzeń w odżywianiu

0–5

b) z częściowymi trudnościami w odżywianiu – w zależności od stopnia upośledzenia stanu odżywiania

5–30

c) odżywianie tylko płynami

50

d) całkowita niedrożność przełyku ze stałą przetoką żołądkową

80

54

Uszkodzenie tkanek miękkich skóry, mięśni, naczyń – w zależności od blizn, ruchomości szyi, ustawienia głowy

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–5

b) zmiany średniego stopnia

5–15

c) rozległe blizny, w znacznym stopniu ograniczona ruchomość szyi z niesymetrycznym ustawieniem głowy

15–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Uszkodzenie tkanek miękkich z jednoczesnym uszkodzeniem kręgosłupa szyjnego należy oceniać według poz. 89.

E.

USZKODZENIA KLATKI PIERSIOWEJ I ICH NASTĘPSTWA

55

Urazy części miękkich klatki piersiowej, grzbietu – w zależności od zniekształcenia, rozległości blizn, ubytków mięśni i stopnia upośledzenia oddychania

a) zniekształcenia, ubytki i blizny nieograniczające ruchomości klatki piersiowej

0–5

b) nieznaczne ograniczenie ruchomości klatki piersiowej – blizny, ubytki mięśniowe z niewielkim zmniejszeniem wydolności oddechowej

5–10

c) ograniczenie ruchomości klatki piersiowej średniego stopnia – blizny, ubytki mięśniowe ze średnim zmniejszeniem wydolności oddechowej

10–25

d) ograniczenie ruchomości klatki piersiowej znacznego stopnia, rozległe ściągające blizny, duże ubytki mięśniowe ze znacznym zmniejszeniem wydolności oddechowej

25–40

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Stopnie niewydolności oddechowej są zawarte w wyjaśnieniu po poz. 62.

56

Utrata brodawki

a) częściowa – w zależności od rozległości blizn

0–10

b) całkowita utrata brodawki – w zależności od płci i wieku

10–15

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Stopnie uszczerbku na zdrowiu po całkowitej utracie brodawki należy oceniać również według przewidywanej utraty funkcji.

57

Uszkodzenie lub utrata sutka w zależności od wielkości ubytków i blizn

a) częściowe uszkodzenie lub częściowa utrata w zależności od wielkości ubytku

5–15

b) całkowita utrata sutka – w zależności od płci i wieku

20–25

c) utrata sutka z częścią mięśnia piersiowego w zależności od płci i wieku

30–35

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Stopień uszczerbku na zdrowiu po całkowitej utracie sutka należy oceniać również według przewidywanej utraty funkcji.

58

Złamanie żeber

a) złamanie żebra – bez zniekształceń

1

b) złamanie żeber – bez zniekształceń, bez zmniejszenia wydolności oddechowej

2–5

c) złamanie żebra lub żeber z obecnością zniekształceń i bez zmniejszenia wydolności oddechowej

2–10

d) złamanie żeber z nieznacznym ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej i zmniejszeniem wydolności oddechowej niewielkiego stopnia

5–10

e) złamanie żeber ze średnim stopniem ograniczenia ruchomości klatki piersiowej i zmniejszeniem wydolności oddechowej średniego stopnia

10–25

f) złamanie żeber ze znacznym stopniem ograniczenia ruchomości klatki piersiowej i ze znacznym zmniejszeniem wydolności oddechowej

25–40

g) złamanie łopatki

0–5

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Stopnie upośledzenia wydolności oddechowej są zawarte w wyjaśnieniach po poz. 62.

59

Złamanie mostka

a) bez zniekształceń

1–3

b) z obecnością zniekształceń

3–10

60

Złamanie żeber lub mostka powikłane przewlekłym zapaleniem kości, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych)

ocenia się według poz. 58–59, zwiększając stopień uszczerbku – w zależności od stopnia powikłań i upośledzenia funkcji o 1–5 %

61

Uszkodzenia płuc i opłucnej (zrosty opłucnowe, uszkodzenie tkanki płucnej, ubytki tkanki płucnej, ciała obce)

a) bez cech niewydolności oddechowej

1–5

b) z objawami niewydolności oddechowej niewielkiego stopnia

5–10

c) z objawami niewydolności oddechowej średniego stopnia

10–25

d) z niewydolnością oddechową znacznego stopnia

25–40

62

Uszkodzenie tkanki płucnej powikłane przetokami oskrzelowymi, ropniem płuc – w zależności od stopnia niewydolności oddechowej

40–80

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Przy ocenie według poz. 55, 58, 61 i 62 poza badaniem rentgenowskim, uszkodzenie tkanki płucnej i stopnie niewydolności oddechowej muszą być potwierdzone badaniem metrycznym i/lub badaniem gazometrycznym.

W przypadku gdy następstwa obrażeń klatki piersiowej są oceniane z kilku pozycji tabeli, a niewydolność oddechowa towarzyszy tym następstwom, uszczerbek na zdrowiu wynikający ze stopnia niewydolności oddechowej ustala się wyłącznie w oparciu o jedną z tych pozycji.

STOPNIE UPOŚLEDZENIA WYDOLNOŚCI ODDECHOWEJ

– zmniejszenie wydolności oddechowej niewielkiego stopnia – VC 70–80%, FEV1 70–80%, FEV1%VC 70–80% – w odniesieniu do wartości należnych.

– zmniejszenie wydolności oddechowej średniego stopnia – VC 50–70%, FEV1 50–70%, FEV1%VC 60–70% – w odniesieniu do wartości należnych.

– znaczne zmniejszenie wydolności oddechowej – VC poniżej 50%, FEV1 poniżej 50%, FEV1%VC poniżej 50% – w odniesieniu do wartości należnych.

63

Uszkodzenie serca i osierdzia

a) z wydolnym układem krążenia, EF powyżej 55%, powyżej 10 MET, bez zaburzeń kurczliwości

5–10

b) I klasa NYHA, EF 50–55%, powyżej 10 MET, niewielkie zaburzenia kurczliwości

10–20

c) II klasa NYHA, EF 45%–55% 7–10 MET, umiarkowane zaburzenia kurczliwości

20–40

d) III klasa NYHA, EF 35%–45%, 5–7 MET, nasilone zaburzenia kurczliwości

40–60

e) IV klasa NYHA, EF<35%, poniżej 5 MET, znaczne zaburzenia kurczliwości

60–90

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Stopień wydolności układu krążenia musi być oceniony na podstawie badania klinicznego, badań obrazowych serca i/lub badania EKG wysiłkowego. Przy zaliczaniu następstw do poszczególnych liter, muszą być spełnione co najmniej dwa z następujących kryteriów: klasyfikacja NYHA, EF, MET i zaburzenia kurczliwości.

Klasa I

Choroba serca bez ograniczenia fizycznej aktywności. Podstawowa aktywność fizyczna nie powoduje zmęczenia, duszności, kołatania serca i bólów wieńcowych.

Klasa II

Choroba serca powodująca niewielkie ograniczenia aktywności fizycznej. Dobre samopoczucie w spoczynku. Podstawowa aktywność powoduje zmęczenie, duszność, kołatanie serca, bóle wieńcowe.

Klasa III

Choroba serca powodująca ograniczenie aktywności fizycznej. Dobre samopoczucie w spoczynku. Mniejsza niż podstawowa aktywność fizyczna powoduje zmęczenie, duszność, kołatanie serca, bóle wieńcowe.

Klasa IV

Choroba serca, która przy jakiejkolwiek aktywności fizycznej wywołuje dyskomfort. Objawy niewydolności serca lub niewydolności wieńcowej mogą występować nawet w spoczynku. Jeśli zostanie podjęta jakakolwiek aktywność fizyczna, wzrasta dyskomfort.

DEFINICJA EF – FRAKCJA WYRZUTOWA LEWEJ KOMORY

Frakcja wyrzutowa lewej komory: ilość krwi wypływająca z lewej komory do układu krążenia podczas skurczu serca. Frakcja wyrzutowa jest zwykle wyrażona w procentach, jako stosunek objętości krwi wypływającej w czasie skurczu z lewej komory do całkowitej objętości lewej komory. Frakcja wyrzutowa określa zdolność serca do skurczu i jest wykładnikiem wydolności serca. W przypadku choroby serca prowadzącej do jego niewydolności, frakcja wyrzutowa wynosi zwykle poniżej 50%.

DEFINICJA MET (RÓWNOWAŻNIKA METABOLICZNEGO) STOSOWANEGO PRZY OCENIE PRÓBY WYSIŁKOWEJ

Wartość MET (MET – równoważnik metaboliczny jest jednostką spoczynkowego poboru tlenu, ok. 3,5 ml tlenu na kilogram masy ciała na minutę) uzyskuje się, dzieląc objętość tlenu (w ml/min) przez iloczyn: masy ciała (w kg) x 3,5. Liczbę 3,5 przyjmuje się jako wartość odpowiadającą zużyciu tlenu w spoczynku i wyraża w mililitrach tlenu na kilogram masy ciała na minutę.

64

Uszkodzenia przepony – rozerwanie przepony, przepukliny przeponowe – w zależności od stopnia zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego, oddychania i krążenia

a) bez zaburzeń funkcji – np. po leczeniu operacyjnym

1–5

b) zaburzenia niewielkiego stopnia

5–10

c) zaburzenia średniego stopnia

10–20

d) zaburzenia dużego stopnia

20–40

F.

USZKODZENIA BRZUCHA I ICH NASTĘPSTWA

65

Uszkodzenie powłoki jamy brzusznej (przepukliny urazowe, przetoki, blizny), okolicy lędźwiowej i krzyżowej – w zależności od charakteru blizn, ubytków, umiejscowienia i rozmiarów uszkodzenia:

a) blizny, niewielkie ubytki tkanek

1–5

b) rozległe przerośnięte, ściągające blizny, ubytki mięśniowe, przetrwałe przepukliny

5–15

c) przetoki

15–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Za przepukliny urazowe uważa się przepukliny spowodowane pourazowym uszkodzeniem powłoki brzusznej (np. po rozerwaniu mięśni powłoki brzusznej). Nie podlegają ocenie przy ustaleniu następstw nieszczęśliwego wypadku przepukliny, do ujawnienia których doszło podczas wysiłku fizycznego w wyniku dźwignięcia ciężaru.

66

Uszkodzenia żołądka, jelit, sieci, krezki jelita

a) bez zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego

0–5

b) z zaburzeniami funkcji niewielkiego stopnia i dostatecznym stanem odżywienia

5–15

c) z zaburzeniami trawienia i niedostatecznym stanem odżywienia – w zależności od stopnia zaburzeń i stanu odżywienia

5–40

d) z zaburzeniami trawienia i niedostatecznym stanem odżywienia – odżywienie jedynie pozajelitowe

50

67

Przetoki jelitowe, kałowe i odbyt sztuczny jednolufowy – w zależności od możliwości zaopatrzenia sprzętem stomijnym i miejscowych powikłań przetoki

a) jelita cienkiego

30–80

b) jelita grubego

20–70

68

Uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych jamy brzusznej i miednicy niepowodujące upośledzenia funkcji innych narządów w zależności od rozległości uszkodzenia naczyń

0–10

69

Uszkodzenie odbytu, zwieracza odbytu

a) blizny, zwężenia, niewielkie dolegliwości

0–5

b) powodujące stałe, całkowite nietrzymanie kału i gazów

60

70

Uszkodzenia odbytnicy

a) pełnościenne uszkodzenie – bez zaburzeń funkcji

0–5

b) wypadanie błony śluzowej

5–10

c) wypadanie odbytnicy w zależności od stopnia wypadania

10–30

71

Uszkodzenia śledziony

a) leczone zachowawczo (krwiak, pęknięcie narządu – potwierdzone badaniem obrazowym)

2

b) leczone operacyjnie z zachowaniem narządu

5

c) utrata śledziony

15

72

Uszkodzenie wątroby i przewodów żółciowych, pęcherzyka żółciowego lub trzustki – w zależności od powikłań i zaburzeń funkcji

a) bez zaburzeń funkcjonalnych, utrata pęcherzyka żółciowego

0–5

b) z współistniejącą cukrzycą wyrównywaną doustnymi środkami farmakologicznymi

5–15

c) z współistniejącą cukrzycą insulinozależną i zaburzeniami pokarmowymi wyrównywanymi substancją enzymów trzustkowych z współistnieniem przewlekłego zapalenia trzustki

15–40

d) z współistniejącą cukrzycą niewyrównywaną i zaburzeniami pokarmowymi wymagającymi żywienia pozajelitowego z współistnieniem przewlekłego zapalenia trzustki z zespołem wyniszczenia

20–60

e) przetoki żółciowe lub trzustkowe będące następstwem obrażeń jamy brzusznej, leczone operacyjnie przy braku efektu leczenia

30–75

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Przetokę trzustkową należy oceniać według ilości wydzielanej treści, stopnia wydolności zewnątrzwydzielniczej oraz zmian wtórnych powłok jamy brzusznej według poz. 72b–d.

Przetokę żółciową należy oceniać według ilości wydzielanej treści oraz zmian wtórnych powłok brzusznych według poz. 72b–d.

Zwężenie dróg żółciowych należy oceniać według częstości nawrotów zapaleń dróg żółciowych oraz zmian wtórnych w wątrobie według poz. 72b–d.

KLASYFIKACJA CHILDA–PUGHA – w odniesieniu do wartości należnych

Parametr

Liczba punktów

1

2

3

Albumina (g/dl) w surowicy

> 3,5

2,8–3,5

< 2,8

Bilirubina (µmol/l) w surowicy

< 25

25–40

> 0

Czas protrombinowy (sek. ponad normę)

< 4

4–6

> 6

Wodobrzusze

Brak

niewielkie

nasilone

Nasilenie encefalopatii

Brak

I–II°

III–IV°

GRUPA A – 5–6 pkt, GRUPA B – 7–9 pkt, GRUPA C –10–15 pkt

G.

USZKODZENIA NARZĄDÓW MOCZOWO-PŁCIOWYCH

73

Uszkodzenia nerek

a) uszkodzenie nerek bez zaburzeń funkcji (krwiak, pęknięcie narządu – potwierdzone badaniem obrazowym

1–5

b) uszkodzenie jednej nerki lub obu nerek powodujące upośledzenie ich funkcji – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji

10–25

74

Utrata jednej nerki przy drugiej zdrowej i prawidłowo działającej

35

75

Utrata jednej nerki przy upośledzeniu funkcjonowania drugiej nerki – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji pozostałej nerki

40–75

76

Uszkodzenie moczowodu, powodujące zwężenie jego światła

a) niepowodujące zaburzeń funkcji

0–5

b) z zaburzeniami funkcji układu moczowego

5–20

77

Uszkodzenie pęcherza – w zależności od stopnia zmniejszenia jego pojemności, zaburzeń w oddawaniu moczu, przewlekłych stanów zapalnych

a) bez zaburzeń funkcji

0–5

b) zaburzenia funkcji niewielkiego i średniego stopnia

5–15

c) zaburzenia funkcji znacznego stopnia

15–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Oceny uszkodzenia dokonuje się na podstawie badania urodynamicznego z określeniem zalegania pomikcyjnego w badaniu USG i badania bakteriologicznego moczu.

78

Przetoki górnych dróg moczowych, pęcherza moczowego i cewki moczowej

a) upośledzające jakość życia (w zależności od możliwości i sposobu zaopatrzenia przetoki i innych zaburzeń wtórnych) w stopniu średnim

10–25

b) upośledzające jakość życia (w zależności od możliwości i sposobu zaopatrzenia przetoki i innych zaburzeń wtórnych) w stopniu znacznym

25–50

79

Zwężenie cewki moczowej:

a) powodujące trudności w oddawaniu moczu, bez nawracających zakażeń

5–15

b) z nawracającymi zakażeniami

15–30

c) z nietrzymaniem moczu lub zaleganiem moczu

30–75

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Stopień zaburzeń w oddawaniu moczu powinien być potwierdzony badaniem urofloumetrycznym w przypadku lit. a, bakteriologicznym w przypadku lit. b, badaniem urodynamicznym lub USG z określeniem zalegania pomikcyjnego w przypadku lit. c.

80

Utrata prącia

40

81

Uszkodzenie lub częściowa utrata prącia – w zależności od stopnia uszkodzenia i zaburzenia funkcji

5–30

82

Uszkodzenie lub utrata jednego jądra, jajnika oraz pozostałych struktur układu rozrodczego (nieujętych w pozostałych pozycjach tabeli) – w zależności od stopnia uszkodzenia i upośledzenia funkcji

5–20

83

Utrata obu jąder lub obu jajników

40

84

Pourazowy wodniak jądra

a) wyleczony operacyjnie

2

b) wodniak nowotworowy

2–10

85

Utrata i uszkodzenie macicy

a) uszkodzenie lub częściowa utrata

5–20

b) utrata w wieku do 50 lat

40

c) utrata w wieku powyżej 50 lat

20

86

Uszkodzenie krocza, worka mosznowego, sromu, pochwy, pośladków

a) blizny, ubytki, deformacje

0–10

b) wypadanie pochwy

5–10

c) wypadanie pochwy i macicy

30

H.

OSTRE ZATRUCIA, NAGŁE DZIAŁANIA CZYNNIKÓW CHEMICZNYCH, FIZYCZNYCH I BIOLOGICZNYCH

87

Nagłe zatrucia gazami oraz substancjami i produktami chemicznymi:

a) ze stwierdzoną utratą przytomności, obserwacją szpitalną lecz bez trwałych wtórnych powikłań

1–5

b) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu średnim

10–20

c) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu znacznym

należy oceniać według odpowiednich pozycji dla danego narządu lub układu

d) uszkodzenie układu krwiotwórczego

15–25

88

Inne następstwa zatruć oraz ogólne następstwa działania czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych (porażenia prądem, porażenia piorunem, następstwa ukąszeń) – w zależności od stopnia uszkodzenia

a) ze stwierdzoną utratą przytomności, obserwacją szpitalną lecz bez trwałych wtórnych powikłań

0–5

b) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu średnim

5–15

c) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu znacznym

należy oceniać według odpowiednich pozycji dla danego narządu lub układu

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Uszkodzenie wzroku i słuchu należy oceniać według odpowiednich tabel 26a, 31, 41a. Miejscowe następstwa działania czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych należy oceniać według pozycji dla danej okolicy ciała.

I.

USZKODZENIA KRĘGOSŁUPA, RDZENIA KRĘGOWEGO I ICH NASTĘPSTWA

89

Uszkodzenia kręgosłupa w odcinku szyjnym:

a) skręcenie, stłuczenie, niewielkie uszkodzenie aparatu więzadłowego – z przemieszczeniem kręgów poniżej 3 mm lub niestabilność kątowa poniżej 12° – w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości

0–5

b) ze złamaniem blaszki granicznej lub kompresją trzonu kręgu do 25% wysokości kręgu, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie średniego stopnia, podwichnięcie (potwierdzone czynnościowymi badaniami RTG), stan po usunięciu jądra miażdżystego, usztywnienie operacyjne – w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości

5–15

c) złamanie kompresją trzonu powyżej 25%, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie dużego stopnia, zwichnięcie, usztywnienie operacyjne – w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości

15–40

d) całkowite zesztywnienie z niekorzystnym ustawieniem głowy

50

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Złamanie więcej niż jednego kręgu lub usunięcie więcej niż jednego jądra miażdżystego należy oceniać według poz. 89b lub c w zależności od stopnia zniekształcenia i zaburzenia ruchomości.

Jeżeli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości kręgosłupa szyjnego jest zespół bólowy korzeniowy należy oceniać wyłącznie według pozycji 95.

Łączny stopień pourazowego inwalidztwa kręgosłupa szyjnego nie powinien przekraczać 50%.

ZAKRESY RUCHOMOŚCI:

zgięcie 50°, prostowanie 60°, rotacja po 80°, pochylanie na boki po 45°

90

Uszkodzenia kręgosłupa w odcinku piersiowym (Th1, Th11):

a) złamanie blaszki granicznej lub kompresja trzonu kręgu do 25% wysokości kręgu, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie średniego stopnia, stan po usunięciu jądra miażdżystego – w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości

0–10

b) złamanie z kompresją trzonu powyżej 25%, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie dużego stopnia, zwichnięcie, usztywnienie operacyjne – w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości

10–20

c) całkowite zesztywnienie – w zależności od ustawienia kręgosłupa

20–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Złamanie więcej niż jednego kręgu lub usunięcie więcej niż jednego jądra miażdżystego należy oceniać według poz. 90b lub c w zależności od stopnia zniekształcenia i zaburzenia ruchomości.

Łączny stopień pourazowego inwalidztwa kręgosłupa piersiowego nie powinien przekraczać 30%.

ZAKRESY RUCHOMOŚCI:

zgięcie 60°, rotacja po 30°, test Schobera 10–11cm (od C7 do S1), z tego odcinek piersiowy 2–3 cm.

91

Uszkodzenie kręgosłupa w odcinku piersiowym i lędźwiowym (Th12 – L5)

a) skręcenie, stłuczenie z niewielkim uszkodzeniem aparatu więzadłowego – w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości

0–5

b) złamanie blaszki granicznej lub kompresja trzonu kręgu do 25% wysokości kręgu, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie średniego stopnia, stan po usunięciu jądra miażdżystego – w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości

5–15

c) złamanie z kompresją trzonu powyżej 25%, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie dużego stopnia, zwichnięcie, usztywnienie operacyjne – w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości

15–30

d) zesztywnienie – w zależności od ustawienia kręgosłupa

30–40

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Jeżeli złamaniu Th12 towarzyszy złamanie sąsiedniego kręgu w odcinku piersiowym, należy oceniać według poz. 91.

Złamanie więcej niż jednego kręgu lub usunięcie więcej niż jednego jądra miażdżystego należy oceniać według poz. 91b lub c, w zależności od stopnia zniekształcenia i zaburzenia ruchomości. Jeżeli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości kręgosłupa lędźwiowego jest zespół bólowy korzeniowy należy oceniać wyłącznie według poz. 95.

Kręgozmyk rzekomy (zwyrodnieniowy) i prawdziwy (na tle kręgoszczeliny) nie jest traktowany jako następstwo nieszczęśliwego wypadku.

Łączny stopień pourazowego inwalidztwa kręgosłupa lędźwiowego nie powinien przekraczać 40%.

ZAKRESY RUCHOMOŚCI:

zgięcie 60°, wyprost 25°, test Schobera 10–11cm (od C7 do S1) z tego odcinek lędźwiowy 7–8 cm.

92

Izolowane złamanie wyrostków poprzecznych lub ościstych kręgu, kości guzicznej

a) złamanie jednego wyrostka poprzecznego lub ościstego kręgu, złamanie kości guzicznej

0–2

b) mnogie złamanie wyrostków poprzecznych lub ościstych kręgów (w zależności od liczby, stopnia przemieszczenia i ograniczenia ruchomości kręgosłupa)

2–10

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku istnienia zespołu bólowego guzicznego w związku ze stłuczeniem lub złamaniem kości guzicznej należy oceniać wyłącznie według poz. 95h.

93

Uszkodzenia kręgosłupa powikłane zapaleniem kręgów, obecnością ciała obcego (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych)

ocenia się według poz. 90–92, zwiększając stopień uszczerbku o 5– 10%

94

Uszkodzenia rdzenia kręgowego

a) porażenie kończyn górnych i/lub dolnych 0–1° w skali Lovette'a głęboki niedowład czterokończynowy 2° w skali Lovette'a, zespół Brown-Sequarda, będący następstwem połowicznego uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z porażeniem kończyn 0–1° w skali Lovette'a

100

b) głęboki niedowład kończyn górnych lub dolnych – 2° w skali Lovette'a, niedowład czterokończynowy 3° w skali Lovette'a, zespół Brown-Sequarda, będący następstwem połowicznego uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z niedowładem kończyn 2° w skali Lovette'a

60–80

c) średniego stopnia niedowład kończyn górnych lub dolnych – 3° w skali Lovette'a,

zespól Brown-Sequarda, będący następstwem połowicznego uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z niedowładem kończyn 3° w skali Lovette'a lub połowiczne uszkodzenie rdzenia w odcinku piersiowym – z niedowładem kończyny dolnej 0–2° w skali Lovette'a

30–60

d) niewielki niedowład kończyn górnych i/lub dolnych – 4° w skali Lovette'a z zaburzeniami ze strony zwieraczy i zaburzeniami ze strony narządów płciowych, zespół Brown-Sequarda, będący następstwem połowiczego uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z niedowładem kończyn – 4° w skali Lovette'a lub połowiczne uszkodzenie rdzenia w odcinku piersiowym – z niedowładem kończyny dolnej 3–4° w skali Lovette'a, izolowane zaburzenia ze strony zwieraczy i narządów płciowych, zespół stożka końcowego

5–40

e) niewielki niedowład kończyn górnych i/lub dolnych – 4° w skali Lovette'a bez zaburzeń ze strony zwieraczy i narządów płciowych, zaburzeń troficznych

5–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Ocena porażeń zwieraczy i zaburzeń ze strony narządów płciowych wchodzi w zakres oceny poz. 94a–c.

95

Urazowe zespoły korzeniowe (bólowe, ruchowe, czuciowe lub mieszane) – w zależności od stopnia

a) szyjne bólowe

2–5

b) szyjne bez niedowładów – ból, zaburzenia czucia, osłabienie lub brak odruchów

5–15

c) szyjne z obecnością niedowładów – w zależności od stopnia niedowładu i zaników mięśniowych

10–30

d) piersiowe

2–10

e) lędźwiowo-krzyżowe bólowe

2–5

f) lędźwiowo-krzyżowe bez niedowładów – ból, zaburzenia czucia, osłabienie lub brak odruchów

5–15

g) lędźwiowo-krzyżowe z obecnością niedowładów – w zależności od stopnia niedowładu i zaników mięśniowych

10–30

h) guziczne

2–5

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Zaburzenia stwierdzone w poz. 95 powinny mieć potwierdzenie w dokumentacji medycznej z leczenia i diagnostyki następstw zdarzenia.

J.

USZKODZENIA MIEDNICY

96

Rozejście spojenia łonowego i/lub zwichnięcie stawu krzyżowo-biodrowego – w zależności od stopnia przemieszczenia i zaburzeń chodu

a) rozejście spojenia łonowego, bez dolegliwości ze strony stawów krzyżowo-biodrowych, bez zaburzeń chodu

0–5

b) rozejście spojenia łonowego z dolegliwościami ze strony stawów krzyżowo-biodrowych, z zaburzeniami chodu

5–15

c) rozejście, zwichnięcie spojenia łonowego ze zwichnięciem stawu krzyżowo-biodrowego leczone operacyjnie w zależności od stopnia zaburzenia chodu

15–35

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Jeżeli rozejściu spojenia łonowego towarzyszy złamanie kości miednicy, należy oceniać według poz. 97 lub 99.

97

Złamanie miednicy z przerwaniem obręczy kończyny dolnej jedno- lub wielomiejscowe – w zależności od zniekształcenia i upośledzenia chodu

a) w odcinku przednim jednostronnie (kość łonowa i kulszowa)

0–20

b) w odcinku przednim obustronnie

5–25

c) w odcinku przednim i tylnym (typ Malgaigne'a)

15–40

d) w odcinku przednim i tylnym obustronnie

40–45

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Złamanie stabilne kości miednicy, złamanie awulsyjne należy oceniać według poz. 99.

98

Złamanie panewki stawu biodrowego z centralnym lub bez centralnego zwichnięcia stawu – w zależności od upośledzenia funkcji stawu

a) złamanie niewielkiego fragmentu panewki bez zwichnięcia centralnego lub ze zwichnięciem centralnym I°

0–10

b) pozostałe zwichnięcia centralne i złamania panewki – ze średnim stopniem ograniczenia funkcji

10–25

c) pozostałe zwichnięcia centralne i złamania panewki – ze znacznym stopniem ograniczenia funkcji stawu

25–40

d) bardzo duże zmiany, zesztywnienia w stawie – w zależności od ustawienia

40–60

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Uraz stawu biodrowego wygojony sztucznym stawem należy oceniać według poz. 143.

99

Izolowane złamanie kości miednicy i kości krzyżowej bez przerwania obręczy kończyny dolnej

a) jednomiejscowe złamanie kości miednicy (np. złamanie jednej gałęzi kości łonowej lub kulszowej), kości krzyżowej – bez zniekształcenia i bez zaburzeń funkcji

0–5

b) mnogie złamania kości miednicy i/lub kości krzyżowej – bez zniekształcenia i bez zaburzeń funkcji

2–7

c) jednomiejscowe złamanie kości miednicy i/lub kości krzyżowej – ze zniekształceniem i z zaburzeniami funkcji

3–10

d) mnogie złamania kości miednicy i/lub kości krzyżowej ze zniekształceniem i z zaburzeniami funkcji

5–20

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Towarzyszące złamaniom uszkodzenia narządów miednicy i objawy neurologiczne ocenia się dodatkowo według pozycji dotyczących odpowiednich uszkodzeń narządów miednicy lub uszkodzeń neurologicznych.

K.

USZKODZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ

OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ

Strona

100

Złamanie łopatki

prawa

lewa

a) wygojone złamanie łopatki z nieznacznym przemieszczeniem bez większych zaburzeń funkcji kończyny

0–10

0–5

b) wygojone złamanie łopatki z dużym przemieszczeniem i wyraźnym upośledzeniem funkcji kończyny – w zależności od stopnia zaburzeń

10–30

5–25

c) wygojone złamanie szyjki i panewki z dużym przemieszczeniem, przykurczem w stawie łopatkowo-ramiennym, z dużymi zanikami mięśni i innymi zmianami

30–55

25–45

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Normy poz. 100 uwzględniają również ewentualne powikłania neurologiczne.

101

Stan po złamaniu obojczyka – w zależności od stopnia zniekształcenia i/lub ograniczenia ruchów

a) niewielkie zniekształcenie, bez ograniczenia ruchów

0–3

0–2

b) zniekształcenie średniego stopnia i ograniczenie ruchów średniego stopnia

3–10

2–5

c) duże zniekształcenie i ograniczenie ruchu

10–25

5–20

102

Staw rzekomy obojczyka – w zależności od zniekształcenia, przemieszczeń, upośledzenia funkcji kończyny

10–25

5–20

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku złamania obojczyka powikłanego stawem rzekomym należy oceniać wyłącznie z poz. 102.

103

Podwichnięcie, zwichnięcie stawu obojczykowo-barkowego lub obojczykowo-mostkowego, w zależności od ograniczenia ruchów, stopnia zniekształcenia i upośledzenia funkcji

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–5

0–3

b) zmiany średniego stopnia

5–15

3–12

c) zmiany znacznego stopnia

15–25

12–20

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku gdy deficyt funkcji kończyny górnej wynika z nakładania się skutków złamania obojczyka oraz uszkodzeń neurologicznych, deficyt funkcji kończyny należy oceniać jedynie według poz. 182, natomiast stopień zniekształcenia obojczyka według poz. 101–103. W przypadku nienakładania się deficytów należy oceniać dodatkowo według poz. 182.

104

Uszkodzenia obojczyka powikłane przewlekłym zapaleniem kości, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych)

ocenia się według poz. 101–103, zwiększając stopień uszczerbku o 1–5%

105

Uszkodzenie stawu łopatkowo-ramiennego (zwichnięcie, złamania – głowy, nasady bliższej kości ramiennej, skręcenia) oraz uszkodzenia pozostałych struktur barku – w zależności od blizn, ubytków tkanek, ograniczenia ruchów, zaników mięśni, przemieszczeń i zniekształceń

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–10

0–5

b) zmiany średniego stopnia

10–20

5–15

c) zmiany dużego stopnia

20–30

15–25

106

Zestarzałe nieodprowadzone zwichnięcie stawu łopatkowo-ramiennego w zależności od zakresu ruchów i ustawienia kończyny

20–35

15–30

107

Nawykowe zwichnięcia

a) po leczeniu operacyjnym w zależności od ograniczenia ruchomości

5–25

5–20

b) nieleczone operacyjnie

25

20

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Nawykowe zwichnięcia nie należy traktować jako kolejnego nieszczęśliwego wypadku lecz jako skutek ostatniego urazowego zwichnięcia stawu łopatkowo-ramiennego. Przy orzekaniu według poz. 107 należy zebrać szczegółowy wywiad w kierunku przebytych wcześniej urazowych zwichnięć w stawie oraz z zapoznać się z dodatkową dokumentacją medyczną – w celu ustalenia daty ostatniego zwichnięcia urazowego oraz daty pierwszego zwichnięcia nawykowego.

108

Staw cepowy w następstwie pourazowych ubytków kości – w zależności od zaburzeń funkcji

25–40

20–35

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Staw wiotki z powodu porażeń ocenia się według norm neurologicznych.

109

Zesztywnienie stawu barkowego

a) w ustawieniu czynnościowo korzystnym – w zależności od ustawienia i funkcji

20–35

15–30

b) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym

40

35

110

Bliznowaty przykurcz stawu barkowego – w zależności od zaburzeń czynności stawu

należy oceniać według poz. 105 lub 109

111

Uszkodzenie barku powikłane przewlekłym zapaleniem kości, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych), przetokami i zmianami neurologicznymi

ocenia się według poz. 105–110, zwiększając stopień uszczerbku, w zależności od stopnia powikłań i upośledzenia funkcji:

0–35

0–25

112

Utrata kończyny w barku

75

70

113

Utrata kończyny wraz z łopatką

80

75

ZAKRESY RUCHOMOŚCI STAWU RAMIENNO-ŁOPATKOWEGO:

zgięcie 0–180°, wyprost 0–60°, odwodzenie 0–90°, unoszenie 90–180° (niekiedy odwodzenie i unoszenie jest określane jednym terminem – odwodzenie i wtedy zakres ruchu wynosi 0–180°), przywodzenie 0–50°, rotacja zewnętrzna 0–70°, rotacja wewnętrzna 0–100° (pozycja funkcjonalna, swobodna – 20–40° zgięcia, 20–50° odwiedzenia i 30–50° rotacji wewnętrznej).

RAMIĘ

114

Złamanie trzonu kości ramiennej – w zależności od przemieszczeń, ograniczeń ruchów w stawie łopatkowo-ramiennym i łokciowym oraz zaburzeń neurologicznych

a) zmiany niewielkiego stopnia

3–15

2–10

b) zmiany średniego stopnia

15–30

10–25

c) zmiany dużego stopnia, przewlekłe zapalenie kości, przetoki, brak zrostu, staw rzekomy

30–55

25–50

115

Uszkodzenia skóry, ubytki mięśni, uszkodzenia ścięgien, naczyń, nerwów ramienia – w zależności od zmian wtórnych i upośledzenia funkcji

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–5

0–5

b) zmiany średniego stopnia

5–10

5–10

c) zmiany dużego stopnia

10–50

10–45

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Według tej pozycji należy oceniać jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości, należy oceniać według poz. 114.

116

Utrata kończyny w obrębie ramienia

a) z zachowaniem tylko 1/3 bliższej kości ramienia

70

65

b) przy dłuższych kikutach

65

60

117

Przepukliny mięśniowe ramienia – w zależności od rozmiarów

0–8

0–6

ŁOKIEĆ

118

Złamanie w obrębie łokcia (nasada dalsza kości ramiennej, nasada bliższa kości promieniowej i łokciowej) – w zależności od zniekształceń i ograniczenia ruchów w stawie łokciowym oraz deficytów neurologicznych

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–5

0–4

b) zmiany średniego stopnia

5–15

4–10

c) zmiany dużego stopnia, przewlekłe zapalenie kości, przetoki, brak zrostu, staw rzekomy

15–50

10–45

d) leczenie uszkodzenia zakończone zabiegiem protezowania stawu w zależności od ograniczenia funkcji

10–30

10–25

119

Zesztywnienie stawu łokciowego

a) w zgięciu zbliżonym do kąta prostego i z zachowanymi ruchami obrotowymi przedramienia (70–105°)

30

25

b) z brakiem ruchów obrotowych

35

30

c) w ustawieniu wyprostnym lub zbliżonym (0–20°)

50

45

d) w innych ustawieniach – w zależności od przydatności czynnościowej kończyny

30–45

25–40

120

Uszkodzenia łokcia – zwichnięcia, skręcenia, uszkodzenia tkanek miękkich, skóry oraz zaburzenia neurologiczne – w zależności od blizn, ograniczenia ruchów, zaników mięśni, przemieszczeń, zniekształceń, deficytów neurologicznych

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–5

0–4

b) zmiany średniego stopnia

5–15

4–10

c) zmiany dużego stopnia, przetoki

15–45

10–40

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Według tej pozycji należy oceniać jedynie bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości należy oceniać według poz. 118.

121

Cepowy staw łokciowy – w zależności od stopnia wiotkości i stanu mięśni

65

60

122

Utrata kończyny górnej na poziomie stawu łokciowego

65

60

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Funkcjonalny pełny wyprost stawu łokciowego 0°, pełne zgięcie 140°, supinacja i pronacja 0–80°.

PRZEDRAMIĘ

123

Złamania w obrębie dalszych nasad jednej lub obu kości przedramienia, powodujące ograniczenia ruchomości nadgarstka, ruchów obrotowych przedramienia, ruchomości palców i zniekształcenia – w zależności od stopnia zaburzeń czynnościowych

a) bez zniekształcenia lub z niewielkim zniekształceniem bez istotnych zaburzeń ruchomości (np. złamania podokostnowe u dzieci, złamania bez przemieszczenia, izolowane złamanie wyrostka rylcowatego)

0–3

0–2

b) średnie zniekształcenia z ograniczeniem ruchomości bez zaburzeń wtórnych

3–10

2–8

c) średnie lub duże zniekształcenia ze średnim ograniczeniem ruchomości, ze zmianami wtórnymi (np. zespół Sudecka i inne)

10–20

8–15

d) bardzo duże zniekształcenia z dużym ograniczeniem ruchów, ze zmianami wtórnymi (np. zespół Sudecka i inne)

20–30

15–25

124

Złamanie trzonu jednej lub obu kości przedramienia – w zależności od przemieszczeń, zniekształceń i zaburzeń czynnościowych

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–5

0–4

b) zmiany średniego stopnia

5–10

4–15

c) zmiany dużego stopnia lub zmiany wtórne

20–35

15–30

125

Uszkodzenie części miękkich przedramienia, skóry, mięśni, ścięgien, naczyń – w zależności od rozmiarów, uszkodzenia i upośledzenia funkcji, zmian wtórnych (troficzne, krążeniowe, blizny)

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–5

0–4

b) zmiany średniego stopnia

5–10

4–8

c) zmiany dużego stopnia

10–20

8–15

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

Według pozycji należy oceniać jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości orzeka według poz. 123,124,126,127.

126

Staw rzekomy kości łokciowej lub promieniowej – w zależności od zniekształceń, ubytków kości, upośledzenia funkcji i innych zmian twórczych

a) zmiany średniego stopnia

10–20

10–15

b) zmiany dużego stopnia

20–35

15–30

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku złamania jednej kości przedramienia powikłanej stawem rzekomym należy oceniać wyłącznie z poz. 126.

127

Brak zrostu, staw rzekomy obu kości przedramienia – w zależności od zniekształceń, ubytków kości, upośledzenia funkcji i innych zmian twórczych

a) zmiany średniego stopnia

10–25

10–20

b) zmiany dużego stopnia

25–40

20–35

SPOSÓB USTALENIA USZCZERBKU NA ZDROWIU

W przypadku złamania obu kości przedramienia powikłanych stawem rzekomym należy oceniać wyłącznie z poz. 127.

128

Uszkodzenie przedramienia powikłane przewlekłym zapaleniem kości przetokami obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych), ubytkiem tkanki kostnej i zmianami neurologicznymi

należy oceniać według poz. 123–127, zwiększając stopień uszczerbku w zależności od stopnia powikłań:

0–15

0–15

129

Utrata kończyny w obrębie przedramienia – w zależności od charakteru kikuta i jego przydatności do protezowania

55–65

50–60

130

Utrata przedramienia w okolicy nadgarstka

55

50

ZAKRESY RUCHOMOŚCI PRZEDRAMIENIA

nawracanie 0–80°, odwracanie 0–80° (pozycja funkcjonalna, swobodna – 20° nawrócenia)

NADGARSTEK

131

Skręcenie, zwichnięcie w obrębie nadgarstka, złamanie kości nadgarstka (np. kości łódeczkowatej), uszkodzenia skóry, mięśni, naczyń – w zależności od blizn, ubytków, zniekształceń, niestabilności, rozległości uszkodzenia, upośledzenia funkcji, zmian troficznych i innych zmian wtórnych

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–10

0–8

b) zmiany średniego stopnia

10–20

8–15

c) zmiany dużego stopnia z ustawieniem ręki czynnościowo niekorzystnym

20–30

15–25

132

Całkowite zesztywnienie w obrębie nadgarstka (stawu promieniowo-nadgarstkowego)

a) w ustawieniu czynnościowo korzystnym – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji ręki i palców

15–30

10–25

b) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji ręki i palców

25–45

20–40

133

Uszkodzenie nadgarstka powikłane głębokimi trwałymi zmianami troficznymi, przewlekłym ropnym zapaleniem kości nadgarstka, przetokami i zmianami neurologicznymi

należy oceniać według poz. 131–132, zwiększając stopień uszczerbku, w zależności od stopnia powikłań:

0–10

0–10

134

Utrata ręki na poziomie nadgarstka

55

50

ZAKRESY RUCHOMOŚCI NADGARSTKA

zgięcie dłoniowe 60° (czynne), 80° (bierne), zgięcie grzbietowe 60° (czynne), 80° (bierne), odchylenie promieniowe 20°, odchylenie łokciowe 30° (pozycja funkcjonalna – od 10° zgięcia dłoniowego do 10° zgięcia grzbietowego i od 0° do 10° odchylenia łokciowego).

ŚRÓDRĘCZE

135

Złamanie kości śródręcza, uszkodzenia ścięgien i pozostałych części miękkich (skóry, mięśni, naczyń, nerwów) w zależności od blizn, ubytków, zniekształceń, upośledzenia funkcji ręki i palców oraz innych zmian wtórnych

a) zmiany niewielkiego stopnia

0–5

0–4

b) zmiany średniego stopnia

5–10

4–8

c) zmiany dużego stopnia

10–20