§ 2. 1. [1] W celu zapewnienia sprawności postępowania w zakresie kierowania i przyjmowania nieletnich do ośrodków oraz przenoszenia i zwalniania nieletnich z ośrodków właściwi starostowie, ośrodki oraz organy prowadzące ośrodki współpracują z ORE za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2021 r. poz. 670, 952 i 1005), zwanego dalej „systemem teleinformatycznym”.

2. W ramach współpracy, o której mowa w ust. 1, ośrodki są obowiązane w szczególności do niezwłocznego przekazywania organom prowadzącym i ORE informacji o wolnych miejscach w ośrodkach w przypadkach niedoprowadzenia nieletniego do ośrodka, przeniesienia nieletniego do innego ośrodka, zwolnienia nieletniego z ośrodka lub nieusprawiedliwionej nieobecności nieletniego w ośrodku trwającej dłużej niż 4 tygodnie.

3. Organ prowadzący ośrodek jest obowiązany do stałej analizy stanu wykorzystania miejsc w ośrodku.

4. [2] (uchylony)

§ 3. 1. [3] Właściwy starosta, na podstawie dokumentacji nieletniego, o której mowa w ust. 6, sporządza wniosek o wskazanie odpowiedniego dla nieletniego ośrodka i przekazuje wniosek do ORE za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

2. We wniosku należy określić:

1) imię (imiona), nazwisko, datę i miejsce urodzenia oraz numer PESEL nieletniego, jeżeli został mu nadany;

2) datę wydania, oznaczenie sądu rodzinnego i sygnaturę orzeczenia sądu rodzinnego o umieszczeniu nieletniego w ośrodku oraz postanowienia tego orzeczenia;

3) informacje dotyczące nieletniego i jego środowiska ustalone w wywiadzie środowiskowym przeprowadzonym przez kuratora sądowego;

4) informacje o kompleksowej diagnozie osobowości nieletniego oraz właściwych kierunkach oddziaływania na nieletniego zawarte w opinii opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów [4] , innej specjalistycznej placówki, biegłego lub biegłych;

5) posiadane informacje o stanie zdrowia nieletniego;

6) zalecane w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, jeżeli zostało wydane, najkorzystniejsze dla nieletniego formy kształcenia specjalnego oraz formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

3. W okresie oczekiwania na wskazanie przez ORE odpowiedniego dla nieletniego ośrodka właściwy starosta jest obowiązany informować ORE o dotyczących tego nieletniego zmianach okoliczności objętych wnioskiem w zakresie określonym w ust. 2.

4. Na podstawie wniosku, o którym mowa w ust. 1, ORE wskazuje właściwemu staroście odpowiedni dla nieletniego ośrodek oraz powiadamia o tym sąd rodzinny i wskazany ośrodek.

5. [5] Właściwy starosta wydaje skierowanie dla nieletniego do wskazanego przez ORE ośrodka i przekazuje skierowanie do wskazanego ośrodka za pośrednictwem systemu teleinformatycznego oraz poczty. O wydaniu skierowania starosta powiadamia rodziców lub opiekunów, a także osobę odpowiedzialną za pieczę zastępczą, jeżeli nieletni został umieszczony w pieczy zastępczej.

6. Do skierowania przesyłanego za pośrednictwem poczty do wskazanego ośrodka należy dołączyć dokumentację nieletniego obejmującą w szczególności:

1) orzeczenie sądu rodzinnego o umieszczeniu nieletniego w ośrodku;

2) kopię wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez kuratora sądowego;

3) kopię opinii opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów [6] , innej specjalistycznej placówki, biegłego lub biegłych;

4) odpis aktu urodzenia nieletniego;

5) posiadane informacje o stanie zdrowia nieletniego;

6) orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, jeżeli zostało wydane.

7. [7] W okresie pobytu nieletniego w ośrodku dyrektor ośrodka jest obowiązany do uzupełniania dokumentacji nieletniego o dokumenty w zakresie określonym w ust. 6 pkt 5 i 6, a ponadto o dokumenty zawierające informacje o efektach działań resocjalizacyjnych, edukacyjnych lub terapeutycznych, które zostały zastosowane wobec nieletniego, oraz informacje o zaobserwowanych zmianach postawy nieletniego.

8. Sąd rodzinny zleca doprowadzenie nieletniego do ośrodka wskazanego przez ORE, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, z późn. zm.²⁾).

9. Do umieszczenia nieletniego w ośrodku w trybie art. 26 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich nie stosuje się przepisów ust. 2 pkt 4 oraz ust. 6 pkt 3.

§ 4. 1. [8] Niezwłocznie po przybyciu nieletniego do ośrodka dyrektor ośrodka lub inny pracownik pedagogiczny, w obecności wychowawcy lub innego pracownika ośrodka, przeprowadza z nieletnim rozmowę, podczas której zapoznaje nieletniego z jego prawami, obowiązkami i zasadami pobytu w ośrodku.

2. [9] Zapoznanie się z prawami, obowiązkami i zasadami pobytu w ośrodku nieletni potwierdza własnoręcznym podpisem. W razie odmowy złożenia podpisu przez nieletniego dyrektor ośrodka lub inny pracownik pedagogiczny, o którym mowa w ust. 1, w dokumentacji nieletniego umieszcza adnotację o odmowie potwierdzenia przez nieletniego zapoznania się z jego prawami, obowiązkami i zasadami pobytu w ośrodku.

3. O przyjęciu nieletniego do ośrodka dyrektor ośrodka powiadamia właściwe organy obowiązane do kontroli spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki.

4. [10] W przypadku niedoprowadzenia nieletniego do ośrodka w ciągu miesiąca od dnia wskazania tego ośrodka przez ORE dyrektor ośrodka powiadamia o tym właściwego starostę oraz ORE, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, a ponadto – sąd rodzinny, za pośrednictwem poczty.

5. Niezwłocznie po powiadomieniu właściwego starosty oraz ORE o przypadku niedoprowadzenia nieletniego do ośrodka dyrektor ośrodka przesyła właściwemu staroście, za pośrednictwem poczty, dokumentację nieletniego, o której mowa w § 3 ust. 6.

§ 5. 1. [11] W ośrodku dla każdego nieletniego opracowuje się i realizuje indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny, o którym mowa odpowiednio w przepisach wydanych na podstawie art. 127 ust. 19 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1082), zwanej dalej „ustawą – Prawo oświatowe”, oraz przepisach wydanych na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2020 r. poz. 1327 oraz z 2021 r. poz. 4 i 1237).

2. Do opracowania i realizowania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego dla nieletniego nieposiadającego orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego przepisy, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio.

3. Wychowawca informuje nieletniego o przebiegu procesu resocjalizacyjnego lub terapeutycznego i możliwości wpływania na jego przebieg.

§ 6. [12] 1. Nieletniemu umieszczonemu w ośrodku zapewnia się warunki niezbędne do nauki, wychowania, resocjalizacji i terapii, w tym warunki bezpiecznego pobytu.

2. Ośrodek podejmuje działania zapobiegające wydarzeniom nadzwyczajnym.

3. Wydarzeniami nadzwyczajnymi są:

1) zgon nieletniego, w tym zgon w wyniku samobójstwa;

2) próba samobójcza nieletniego;

3) zgwałcenie lub inny czyn noszący znamiona przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności z udziałem nieletniego;

4) bunt nieletnich;

5) samookaleczenie nieletniego zagrażające jego życiu lub zdrowiu;

6) agresja fizyczna wśród nieletnich, w wyniku której nieletni wymagał leczenia ambulatoryjnego lub szpitalnego lub z powodu której nastąpiła interwencja Policji;

7) znęcanie się nad nieletnim;

8) napaść fizyczna na pracownika ośrodka przez nieletniego;

9) podejrzenie popełnienia wobec nieletniego przez pracownika ośrodka, w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych w stosunku do nieletnich, czynu noszącego znamiona przestępstwa ściganego z urzędu;

10) zdarzenie inne niż wymienione w pkt 1–9, z udziałem nieletniego, które spowodowało zagrożenie lub naruszenie bezpieczeństwa ośrodka, zagrożenie dla zdrowia lub życia nieletniego, innych nieletnich przebywających w ośrodku lub pracownika ośrodka lub naruszenie przepisów prawa przez nieletniego ścigane z urzędu.

4. Wydarzenia nadzwyczajne są dokumentowane w księdze ewidencji wydarzeń nadzwyczajnych.

5. Księga ewidencji wydarzeń nadzwyczajnych zawiera w szczególności: imię i nazwisko nieletniego, datę i godzinę wydarzenia, rodzaj wydarzenia oraz miejsce jego wystąpienia, opis wydarzenia, wskazanie, pod czyją opieką przebywał nieletni.

6. O wydarzeniu nadzwyczajnym wskazanym w ust. 3 oraz jego przyczynach dyrektor ośrodka niezwłocznie zawiadamia, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, organ nadzoru pedagogicznego, organ prowadzący ośrodek i ORE.

7. W przypadku stwierdzenia w trybie nadzoru pedagogicznego uchybień w zakresie, o którym mowa w art. 55 ust. 2 pkt 5 i 6 ustawy – Prawo oświatowe, organ nadzoru pedagogicznego zawiadamia o stwierdzonych uchybieniach organ prowadzący ośrodek, ORE oraz właściwy sąd rodzinny, który sprawuje nadzór nad wykonywaniem orzeczeń o umieszczeniu nieletniego w ośrodku.

8. W przypadku, o którym mowa w ust. 7, ORE może podjąć decyzję o wstrzymaniu wskazań miejsc dla nieletnich do ośrodka, w którym stwierdzono uchybienia, do czasu ich usunięcia.

9. Jeżeli dyrektor ośrodka nie usunie stwierdzonych w trybie nadzoru pedagogicznego uchybień w zakresie, o którym mowa w art. 55 ust. 2 pkt 5 i 6 ustawy – Prawo oświatowe, to kurator oświaty, we współpracy z ORE i właściwym starostą, podejmuje działania związane z przenoszeniem nieletnich do innych ośrodków zapewniających warunki niezbędne do nauki, wychowania, resocjalizacji i terapii, w tym warunki bezpiecznego pobytu, o których mowa w ust. 1.

10. W przypadku, o którym mowa w ust. 9, do przenoszenia nieletnich do innych ośrodków przepisy § 4 stosuje się odpowiednio.

§ 7. [13] 1. Przeniesienie nieletniego do innego ośrodka może nastąpić w szczególnie uzasadnionych przypadkach, mających znaczenie dla skuteczności procesu resocjalizacyjnego, edukacyjnego lub terapeutycznego, na podstawie oceny zasadności dalszego pobytu nieletniego w ośrodku, której dokonuje zespół opracowujący indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny.

2. Przeniesienie nieletniego, o którym mowa w ust. 1, następuje na uzasadniony wniosek dyrektora ośrodka, w którym przebywa nieletni, nieletniego lub jego rodziców, lub opiekunów.

3. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, składa się do ORE.

4. Nieletni lub jego rodzice, lub opiekunowie składają wniosek, o którym mowa w ust. 2, za pośrednictwem dyrektora ośrodka, w którym przebywa nieletni. Dyrektor ośrodka przekazuje wniosek do ORE w terminie nie dłuższym niż 7 dni.

5. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, składa się, a w przypadku, o którym mowa w ust. 4 – przekazuje się, do ORE za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

6. W przypadku gdy z wnioskiem, o którym mowa w ust. 2, występuje dyrektor ośrodka, w którym przebywa nieletni, o zamiarze przeniesienia nieletniego do innego ośrodka dyrektor tego ośrodka niezwłocznie powiadamia rodziców lub opiekunów nieletniego.

7. Do wniosku, o którym mowa w ust. 2, dyrektor ośrodka, w którym przebywa nieletni, dołącza aktualną ocenę, o której mowa w ust. 1.

8. ORE rozpatruje wniosek, o którym mowa w ust. 2, a w przypadku stwierdzenia jego zasadności wskazuje nieletniemu nowy ośrodek.

9. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, dyrektor ośrodka, w którym przebywa nieletni, jest odpowiedzialny za doprowadzenie nieletniego do ośrodka wskazanego przez ORE i przekazanie do tego ośrodka dokumentacji nieletniego, w szczególności dokumentacji, o której mowa w § 3 ust. 6 i 7, oraz informacji potwierdzającej okres pobytu w ośrodku, na potrzeby ustalenia prawa do pomocy mającej na celu życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem, o której mowa w art. 88 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1876 i 2369 oraz z 2021 r. poz. 794 i 803), a także za powiadomienie sądu rodzinnego, który sprawuje nadzór nad wykonywaniem orzeczeń o umieszczeniu nieletniego w ośrodku.

10. Do przeniesienia nieletniego do innego ośrodka przepisy § 4 stosuje się odpowiednio.

§ 10. 1. W przypadku ucieczki nieletniego dyrektor ośrodka powiadamia o tym najbliższą jednostkę Policji, jednostkę Policji w miejscu zamieszkania nieletniego oraz właściwy sąd rodzinny.

2. Dyrektor ośrodka obowiązany jest do odebrania zatrzymanego przez Policję nieletniego w ciągu 48 godzin od powiadomienia o zatrzymaniu.

3. [14] Ucieczki nieletnich są dokumentowane w księdze ewidencji ucieczek, która zawiera: imię i nazwisko nieletniego, datę i godzinę ucieczki lub w przypadku niemożności ich ustalenia – datę i godzinę stwierdzenia ucieczki, wskazanie, pod czyją opieką przebywał nieletni przed ucieczką, oraz datę i godzinę doprowadzenia nieletniego, imię i nazwisko osoby, przez którą został doprowadzony, oraz imię i nazwisko osoby przyjmującej nieletniego do ośrodka.

§ 11. [15] Wniosek do sądu rodzinnego o uchylenie lub zmianę środka wychowawczego i zwolnienie nieletniego z ośrodka składają dyrektor ośrodka lub rodzice, lub opiekunowie, przedstawiając informację o efektach zastosowanych działań resocjalizacyjnych, edukacyjnych lub terapeutycznych oraz zaobserwowanych zmianach postawy nieletniego, które uzasadniają przypuszczenie o prawidłowym uczestnictwie nieletniego w życiu społecznym.

§ 12. 1. [16] W przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności nieletniego w ośrodku trwającej dłużej niż 4 tygodnie, licząc od dnia powiadomienia sądu rodzinnego o nieobecności nieletniego, dyrektor ośrodka powiadamia o tym właściwego starostę oraz ORE, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, a ponadto – sąd rodzinny, rodziców lub opiekunów, osobę odpowiedzialną za pieczę zastępczą, jeżeli nieletni został umieszczonym w pieczy zastępczej, oraz właściwe organy obowiązane do kontroli spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki.

2. Niezwłocznie po powiadomieniu właściwego starosty oraz ORE o przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności nieletniego w ośrodku dyrektor ośrodka przesyła właściwemu staroście, za pośrednictwem poczty, dokumentację nieletniego, o której mowa w § 3 ust. 6, uzupełnioną o dokumenty w zakresie określonym w § 3 ust. 7.