Na podstawie art. 39 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914, Nr 182, poz. 1228 i Nr 230, poz. 1511) zarządza się, co następuje:

§ 3.[Ocena naturalnych wód mineralnych] Naturalne wody mineralne kwalifikuje się po przeprowadzeniu oceny pod względem:

1) geologicznym i hydrogeologicznym;

2) fizycznym, chemicznym i fizykochemicznym;

3) mikrobiologicznym;

4) farmakologicznym, fizjologicznym i klinicznym, jeżeli jest to uzasadnione ze względu na konieczność potwierdzenia szczególnych właściwości.

§ 4.[Ocena i kwalifikacja rodzajowa wody] 1. Ocena i kwalifikacja rodzajowa wody jako naturalnej wody mineralnej są przeprowadzane na podstawie:

1) dokumentacji hydrogeologicznej dotyczącej otworu, z którego czerpana jest woda, opracowanej zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.³⁾);

2) określenia obszaru ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęcia wody oraz innych środków jego ochrony przed zanieczyszczeniami;

3) zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych ujęcia;

4) temperatury wody pobranej z ujęcia oraz temperatury otoczenia w czasie pobierania próbek wody do badań, o których mowa w ust. 3;

5) związków między warunkami geologicznymi i rodzajem składników mineralnych występujących w wodzie.

2. Niezależnie od danych określonych w ust. 1, wymagane jest przedstawienie wyników następujących analiz chemicznych i pomiarów fizykochemicznych:

1) ilości pobieranej wody u źródła;

2) suchej pozostałości w temperaturze 180°C i 260°C;

3) przewodności lub oporności elektrycznej w określonej temperaturze pomiaru;

4) stężenia jonów wodorowych (pH);

5) zawartości anionów i kationów;

6) zawartości składników niezjonizowanych;

7) zawartości pierwiastków śladowych;

8) radioaktywności wody przy ujęciu;

9) izotopów tlenu (¹⁶O–¹⁸O) i wodoru (prot – wodór lekki, deuter – wodór ciężki, tryt – wodór promieniotwórczy) i proporcji pomiędzy tymi izotopami, jeżeli jest to konieczne dla ustalenia pochodzenia oznaczonej globalnej radioaktywności;

10) wykluczających obecność organicznych składników antropogenicznych, takich jak: pestycydy, detergenty, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, polichlorowane bifenyle.

3. Badania mikrobiologiczne wody przy ujęciu mają na celu:

1) wykluczenie obecności:

a) pasożytów i drobnoustrojów chorobotwórczych,

b) bakterii z grupy coli w 250 ml w temperaturze 37°C,

c) Escherichia coli w 250 ml w temperaturze 44,5°C,

d) paciorkowców kałowych w 250 ml,

e) Clostridia redukujących siarczyny (łącznie z przetrwalnikami) w 50 ml,

f) Pseudomonas aeruginosa w 250 ml;

2) określenie ogólnej liczby bakterii w 1 ml wody:

a) w temperaturze 20–22°C w czasie 72 godzin w ilości nie większej niż 20 wyhodowanych na agarze lub mieszance agaru i żelatyny,

b) 37°C w czasie 24 godzin w ilości nie większej niż 5 wyhodowanych na agarze.

4. Wzrost ogólnej liczby bakterii wyhodowanych na agarze lub mieszance agaru i żelatyny w wodzie rozlanej do butelek nie może być wynikiem zanieczyszczenia wody w procesie produkcji i nie powinien przekraczać 100 w 1 ml wody w temperaturze 20–22°C po 72 godzinach i 20 w 1 ml w temperaturze 37°C po 24 godzinach. Pomiar ogólnej liczby bakterii wykonywany jest w czasie do 12 godzin od rozlania wody do opakowań, przechowywanej w temperaturze 4°C.

5. Woda wprowadzana do obrotu w opakowaniu musi spełniać wymagania mikrobiologiczne określone w ust. 3 pkt 1 i nie może wykazywać żadnych negatywnych cech organoleptycznych. Ogólna liczba bakterii, o których mowa w ust. 4, namnażających się w naturalnej wodzie mineralnej może wynikać tylko z normalnego wzrostu liczby bakterii, które znajdowały się w niej przy pobraniu z ujęcia.

6. Wzorcowy zakres badań naturalnych wód mineralnych określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

7. Kryteria klasyfikacji naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych według pochodzenia i stopnia nasycenia dwutlenkiem węgla określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.

§ 5.[Badania kliniczne i farmakologiczne] 1. Badania kliniczne i farmakologiczne, o których mowa w § 3 pkt 4, obejmują badania wykonane uznanymi metodami naukowymi dostosowanymi do szczególnych właściwości danej naturalnej wody mineralnej oraz jej wpływu na funkcje organizmu ludzkiego, takie jak:

1) diureza;

2) funkcje żołądkowe lub jelitowe;

3) wyrównanie niedoboru substancji mineralnych.

2. Badania, o których mowa w ust. 1, mogą być zastąpione, jeżeli jest to możliwe, obserwacjami klinicznymi.

§ 6.[Oznakowanie naturalnych wód mineralnych] 1. Do znakowania naturalnych wód mineralnych stosuje się przepisy w sprawie znakowania środków spożywczych, wydane na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, zwanej dalej „ustawą”.

2. Naturalne wody mineralne powinny być oznakowane nazwą „naturalna woda mineralna”. W przypadku naturalnych wód mineralnych gazowanych (musujących) w oznakowaniu stosuje się nazwy określone w ust. 1 załącznika nr 4 do rozporządzenia.

3. Oznakowanie naturalnych wód mineralnych musi zawierać informacje obejmujące:

1) zawartość charakterystycznych składników mineralnych w litrze wody oraz ogólną zawartość rozpuszczonych składników mineralnych;

2) nazwę otworu lub zespołu otworów tworzących ujęcie oraz ich położenie ze wskazaniem miejsca lub miejscowości;

3) nazwę handlową (wymyśloną) wody w opakowaniu;

4) nazwę producenta wody i miejsca produkcji wraz z adresami;

5) w przypadku stosowania powietrza wzbogaconego w ozon – informację o treści: „woda poddana dopuszczonej technice traktowania powietrzem wzbogaconym w ozon” zamieszczoną obok informacji o zawartości charakterystycznych dla danej wody składników mineralnych;

6) w przypadku stosowania procesów, o których mowa w § 21 ust. 1 pkt 3, innych niż traktowanie powietrzem wzbogaconym w ozon – informację o tych procesach;

7) w przypadku całkowitego lub częściowego usunięcia dwutlenku węgla metodami fizycznymi – informację o treści: „całkowicie odgazowana” albo „częściowo odgazowana”, dodaną do nazwy naturalnej wody mineralnej;

8) w przypadku wód zawierających powyżej 1,5 mg/l fluorków – informację o treści: „Zawiera ponad 1,5 mg/l fluorków. Nie powinna być regularnie spożywana przez niemowlęta i dzieci poniżej 7 roku życia”.

4. W odniesieniu do wód ocenionych pod względem farmakologicznym, fizjologicznym i klinicznym stopień nasycenia dwutlenkiem węgla i jego pochodzenie oraz zalecana dzienna ilość wody do spożycia, podane w ocenie i kwalifikacji rodzajowej danej wody, mogą być podawane w oznakowaniu tych wód.

5. Naturalne wody mineralne są znakowane określeniami odnoszącymi się do ich klasyfikacji chemicznej, jeżeli wody te spełniają odpowiednie kryteria określone w załączniku nr 5 do rozporządzenia.

6. Kryteria klasyfikacji chemicznej stosowane w znakowaniu naturalnych wód mineralnych określa załącznik nr 5 do rozporządzenia.

7. Naturalne wody mineralne o zawartości soli mineralnych na poziomie pomiędzy 500–1500 mg/l mogą być znakowane jako „średniozmineralizowane”.

8. W przypadku znakowania wód informacjami, o których mowa w ust. 3 pkt 8, napis nanosi się wyraźną czcionką i zamieszcza bezpośrednio obok nazwy handlowej naturalnej wody mineralnej.

§ 7.[Nazwa miejsca lub miejscowości] 1. Nazwa miejsca lub miejscowości albo nazwy pochodne tego miejsca lub tej miejscowości mogą być użyte jako nazwa handlowa wody pod warunkiem, że:

1) odnoszą się do wody wydobywanej w tym miejscu, miejscowości lub sąsiadującym rejonie;

2) ich użycie nie wprowadzi w błąd co do miejsca wydobywania wody.

2. Naturalna woda mineralna pochodząca z jednego otworu lub z zespołu otworów tworzących ujęcie może być rozlewana do opakowań i wprowadzana do obrotu tylko pod jedną nazwą handlową.

3. Jeżeli nazwa handlowa (wymyślona) naturalnej wody mineralnej różni się od nazwy własnej otworu lub określonego ujęcia albo miejsca wydobywania tej wody, to określenie tego miejsca lub nazwa otworu lub zespołu otworów tworzących ujęcie muszą być naniesione czcionką, której wysokość i szerokość stanowi co najmniej 1,5 wysokości i szerokości największej czcionki użytej w tej nazwie handlowej.

4. Wymagania określone w ust. 3 odnoszą się również do reklamy naturalnej wody mineralnej.

§ 8.[Oznakowanie naturalnych wód mineralnych] 1. Opakowania naturalnych wód mineralnych nie mogą zawierać oznaczeń, zastrzeżonych nazw, znaków towarowych lub firmowych, nazw gatunkowych, obrazów, sugerujących właściwości, których woda nie posiada, w szczególności w odniesieniu do pochodzenia, wyników analiz lub wszelkich innych danych dotyczących uznania tej wody i jej kwalifikacji rodzajowej.

2. Oznakowanie naturalnych wód mineralnych nie może zawierać informacji przypisujących naturalnej wodzie mineralnej właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia albo odwoływać się do takich właściwości.

3. Oznakowanie naturalnych wód mineralnych informacjami: „pobudza trawienie”, „stymuluje funkcje wątrobowo-żółciowe” lub oznaczeniami podobnymi może być użyte pod warunkiem, że wody te spełniają odpowiednie wymagania potwierdzone wynikami udokumentowanych badań klinicznych i farmakologicznych, o których mowa w § 5.

4. Wymagania, o których mowa w ust. 1–3, dotyczą również prezentacji i reklamy naturalnych wód mineralnych.

§ 10.[Wody źródlane przy ujęciu i w opakowaniu] Wody źródlane przy ujęciu i w opakowaniu muszą spełniać wymagania:

1) mikrobiologiczne, o których mowa w § 4 ust. 3–5;

2) chemiczne i fizykochemiczne oraz organoleptyczne określone dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

§ 11.[Znakowanie, prezentacja i reklama wód źródlanych] Do znakowania, prezentacji i reklamy wód źródlanych stosuje się przepisy § 6 ust. 1 i ust. 3 pkt 2–6, § 7 i § 8 ust. 1, 2 i 4.

§ 13.[Oceny i kwalifikacje rodzajowe wód stołowych] Oceny i kwalifikacje rodzajowe wód stołowych są dokonywane zgodnie z wymogami określonymi w § 9 ust. 1 dla wody źródlanej oraz naturalnej wody mineralnej określonymi w § 3 pkt 1–3 i § 4 ust. 1–5.

§ 14.[Oznakowanie wód stołowych] 1. Wody stołowe są wprowadzane do obrotu pod nazwą „woda stołowa”, która nie może być zastąpiona nazwą handlową (wymyśloną). Jeżeli woda stołowa jest oznakowana nazwą handlową (wymyśloną), to określenie „woda stołowa” jest zamieszczane w bezpośrednim sąsiedztwie tej nazwy czcionką, której wysokość i szerokość stanowią co najmniej połowę wysokości i szerokości największej czcionki nazwy handlowej (wymyślonej).

2. W oznakowaniu wód stołowych podaje się informacje o wchodzących w skład danej wody:

1) naturalnej wodzie mineralnej;

2) wodzie źródlanej;

3) solach mineralnych.

§ 15.[Znakowanie, prezentacja i reklama wód stołowych] Do znakowania, prezentacji i reklamy wód stołowych stosuje się odpowiednio przepisy § 6 ust. 1, ust. 3 pkt 1 i 3–7 oraz § 8 ust. 1, 2 i 4.

§ 17.[Doprowadzanie wody do rozlewni] Wodę z otworu lub zespołu otworów tworzących ujęcie doprowadza się do rozlewni wyłącznie za pomocą instalacji wykonanej z materiału spełniającego wymagania określone w przepisach, o których mowa w art. 54 ustawy.

§ 18.[Materiały i wyroby mające bezpośredni kontakt z wodą] Materiały i wyroby mające bezpośredni kontakt z wodą we wszystkich pomieszczeniach rozlewni oraz w trakcie transportu spełniają wymagania określone w przepisach, o których mowa w art. 54 ustawy.

§ 19.[Rozlewnia wód] 1. Rozlewnię wód lokalizuje się możliwie najbliżej ujęcia wody, w specjalnie do tego celu przeznaczonym budynku albo jego wyodrębnionej części.

2. Rozlewnię wyposaża się w instalację doprowadzającą wodę z ujęcia i ciąg technologiczny, w którym odbywa się przygotowanie wody do rozlewania w opakowania.

3. Woda z ujęcia może być wykorzystana również do innych celów niż określone w ust. 2 pod warunkiem rozdziału poszczególnych instalacji w hydroforni.

4. Jeżeli ciąg technologiczny produkcji wody ma być wykorzystany również do rozlewania napojów bezalkoholowych, państwowy powiatowy inspektor sanitarny określa, w drodze decyzji wydanej w trybie określonym w art. 62 ust. 1 pkt 2 ustawy, warunki:

1) zapewnienia odpowiedniego stanu sanitarnego ciągu technologicznego przed rozlewem naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych;

2) dokumentowania systematycznie prowadzonej kontroli skuteczności procesów mycia i dezynfekcji ciągu technologicznego.

§ 20.[Łączenie naturalnych wód mineralnych] 1. Naturalna woda mineralna lub woda źródlana rozlewane do opakowań, posiadające określoną nazwę handlową, mogą być czerpane z określonych zasobów wody podziemnej jednym lub kilkoma otworami, stanowiącymi ujęcie.

2. Dopuszczalne odchylenia zawartości charakterystycznych składników mogą wynosić nie więcej niż +/- 20%.

3. Dopuszcza się łączenie naturalnych wód mineralnych pochodzących z różnych otworów i określanie ich jedną nazwą handlową, jeżeli woda czerpana z tych otworów spełnia te same wymagania w zakresie kwalifikacji chemicznej określone w załączniku nr 5 do rozporządzenia. W przypadku wód źródlanych woda czerpana z różnych otworów jest wodą tego samego rodzaju.

§ 21.[Rodzaje procesów] 1. Naturalna woda mineralna i woda źródlana w stanie surowym z ujęcia mogą być poddawane wyłącznie następującym procesom:

1) usuwania składników nietrwałych, takich jak: związki żelaza, manganu i siarki (II), poprzez filtrację albo dekantację poprzedzoną ewentualnie napowietrzaniem i sedymentacją osadów;

2) usuwania związków żelaza, manganu, siarki (II) i arsenu z niektórych wód poprzez traktowanie wody powietrzem wzbogaconym w ozon tylko w ilości niezbędnej do przeprowadzenia tego procesu;

3) usuwania innych niż wymienione w pkt 1 i 2 nietrwałych składników metodami zatwierdzonymi;

4) częściowego lub całkowitego usuwania z wody dwutlenku węgla wyłącznie metodami fizycznymi;

5) nasycania albo ponownego nasycania wody dwutlenkiem węgla, zgodnie z warunkami określonymi w ust. 1 załącznika nr 4 do rozporządzenia.

2. Działania, o których mowa w ust. 1, mogą być stosowane, jeżeli nie spowodują pogorszenia jakości wody pod względem mikrobiologicznym i zmian charakterystycznego składu mineralnego wody.

3. Naturalne wody mineralne i wody źródlane poddane procesom, o których mowa w ust. 1, mogą być używane do produkcji napojów bezalkoholowych.

4. Maksymalne dopuszczalne zawartości składników pozostałych lub powstałych podczas napowietrzania naturalnej wody mineralnej lub wody źródlanej powietrzem wzbogaconym w ozon określa załącznik nr 6 do rozporządzenia.

5. Traktowanie naturalnych wód mineralnych i wód źródlanych powietrzem wzbogaconym w ozon stosowanym w celu usunięcia składników, o których mowa w ust. 1 pkt 2, może być stosowane po uprzednim powiadomieniu przez producenta wody właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Powiadamianie dotyczy również procesów innych niż traktowanie powietrzem wzbogaconym w ozon w celu usunięcia składników, o których mowa w ust. 1 pkt 3.

6. Procesy, o których mowa w ust. 1 pkt 3, mogą być stosowane pod warunkiem, że:

1) ich stosowanie jest uzasadnione składem chemicznym danej wody;

2) producent wody będzie w stanie zapewnić, że proces ten jest bezpieczny ze względu na jakość tej wody pod względem zdrowotnym;

3) woda z ujęcia spełnia wymagania mikrobiologiczne określone w § 4 ust. 3.

7. Nie dopuszcza się:

1) odgazowywania wody podziemnej, która została zakwalifikowana jako naturalna woda mineralna ze względu na naturalną zawartość dwutlenku węgla;

2) dodawania środków bakteriostatycznych lub stosowania wszelkich innych zabiegów, które mogą zmienić mikroflorę naturalnej wody mineralnej lub wody źródlanej;

3) dodawania do naturalnej wody mineralnej innych składników niż dwutlenek węgla.

§ 22.[Zapewnienie odpowiednich warunków higienicznych i technologicznych] We wszystkich pomieszczeniach rozlewni naturalnej wody mineralnej, wody źródlanej i wody stołowej zapewnia się warunki higieniczne i technologiczne wykluczające:

1) wtórne zanieczyszczenie wody podczas gromadzenia wody w zbiornikach, napowietrzania wody i filtracji lub nasycania wody dwutlenkiem węgla, rozlewania wody do opakowań i magazynowania;

2) zmiany charakterystycznego składu mineralnego wody.

§ 24.[Wejście w życie] Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.⁵⁾

Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia
z dnia 31 marca 2011 r. (poz. 466)

Załącznik nr 1

SKŁADNIKI POTENCJALNIE TOKSYCZNE NATURALNEGO POCHODZENIA WYSTĘPUJĄCE W NATURALNYCH WODACH MINERALNYCH W OPAKOWANIACH ORAZ ICH MAKSYMALNE POZIOMY, KTÓRYCH PRZEKROCZENIE MOŻE STANOWIĆ RYZYKO DLA ZDROWIA

¹⁾ Poziom 10,0 (mg/l) odnosi się do naturalnych wód mineralnych wydobywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Załącznik nr 2

WYMAGANIA^*) DOTYCZĄCE METOD OZNACZANIA SKŁADNIKÓW WYMIENIONYCH W ZAŁĄCZNIKU NR 1 DO ROZPORZĄDZENIA

Objaśnienia:

^*) Wymagane jest, aby analityczne metody ilościowego oznaczania składników wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia umożliwiały co najmniej pomiar stężenia odpowiadający wartości parametrycznej z określoną dokładnością, precyzją i granicą wykrywania. Niezależnie od czułości zastosowanej metody analitycznej, wynik wyraża się, przynajmniej tą samą liczbą miejsc dziesiętnych, jaka została podana dla maksymalnych stężeń ustanowionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Załącznik nr 3

WZORCOWY ZAKRES BADAŃ NATURALNYCH WÓD MINERALNYCH

Objaśnienia:

¹⁾ Badania pozwalające na wstępną charakterystykę wody z ujęcia.

²⁾ Badania niezbędne do oceny jakości wody z ujęcia, która ma być wykorzystywana do produkcji wody opakowanej oraz wody w opakowaniu przeznaczonej do obrotu.

³⁾ Badania kontrolne – systematyczne – wody ujmowanej oraz pobranej w krytycznych punktach kontroli określonych w ramach systemu HACCP wdrożonego w zakładzie.

⁴⁾ Badania zalecane w przypadku zmian jakości wody czerpanej z ujęcia.

Załącznik nr 4

KRYTERIA KLASYFIKACJI NATURALNYCH WÓD MINERALNYCH, WÓD ŹRÓDLANYCH I WÓD STOŁOWYCH WEDŁUG POCHODZENIA I STOPNIA NASYCENIA DWUTLENKIEM WĘGLA¹⁾

1. Według pochodzenia dwutlenku węgla w wodzie:

Naturalne wody mineralne, które wydzielają u źródła lub po rozlaniu do opakowań, samorzutnie i w sposób zauważalny dwutlenek węgla w warunkach normalnych temperatury i ciśnienia (naturalne wody mineralne gazowane (musujące)), dzielą się na trzy kategorie, do których stosuje się, odpowiednio, następujące oznakowanie:

1) „naturalna woda mineralna, naturalnie nasycona dwutlenkiem węgla” (gazowana) – dla oznaczenia wody, w której zawartość dwutlenku węgla pochodzącego ze źródła, po ewentualnej dekantacji i butelkowaniu, jest taka sama jak przy ujęciu, a w razie potrzeby woda jest ponownie nasycona pewną ilością dwutlenku węgla pochodzącego z tego samego złoża podziemnego równą ilości utraconej podczas wymienionych procesów;

2) „naturalna woda mineralna wzbogacona dwutlenkiem węgla (CO₂) ze źródła” – dla oznaczania wody, w której zawartość dwutlenku węgla pochodzącego ze złoża podziemnego, po odżelazieniu wody i butelkowaniu, jest wyższa od stwierdzonej przy ujęciu;

3) „naturalna woda mineralna, woda źródlana lub woda stołowa nasycona CO₂”(gazowana) – dla oznaczania wody, która w procesie rozlewania została nasycona CO₂ ze złoża podziemnego lub CO₂ o jakości wymaganej dla środków spożywczych.

2. Według stopnia nasycenia dwutlenkiem węgla:

1) wody nienasycone dwutlenkiem węgla – niegazowane;

2) wody niskonasycone dwutlenkiem węgla – do stężenia 1500 mg/l CO₂;

3) wody średnionasycone dwutlenkiem węgla – od 1500 do 4000 mg/l CO₂;

4) wody wysokonasycone dwutlenkiem węgla – powyżej 4000 mg/l CO₂.

Objaśnienia:

¹⁾ Klasyfikacja wód stołowych odnosi się do tych wód w opakowaniach.

Załącznik nr 5

KRYTERIA KLASYFIKACJI CHEMICZNEJ STOSOWANE W ZNAKOWANIU NATURALNYCH WÓD MINERALNYCH

Załącznik nr 6

MAKSYMALNE DOPUSZCZALNE ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW POZOSTAŁYCH LUB POWSTAŁYCH PODCZAS NAPOWIETRZANIA NATURALNEJ WODY MINERALNEJ LUB WODY ŹRÓDLANEJ POWIETRZEM WZBOGACONYM W OZON

Objaśnienia:

¹⁾ Zgodność z maksymalnymi limitami jest monitorowana przez organy urzędowej kontroli żywności podczas butelkowania lub stosowania innej formy pakowania z przeznaczeniem bezpośrednio dla konsumenta finalnego.