Na podstawie art. 57 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342 oraz z 2010 r. Nr 47, poz. 278 i Nr 60, poz. 372) zarządza się, co następuje:

§ 1.Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadza się na 2010 r. program:

1) zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła (Enzootic bovine leucosis - EBL), który jest określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia;

2) zwalczania:

a) gąbczastej encefalopatii bydła (Bovine spongiform encephalopathy - BSE), który jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

b) wścieklizny (Rabies), który jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia;

3) mający na celu wykrycie występowania zakażeń wirusami wywołującymi grypę ptaków (Avian influenza) oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia tej choroby, który jest określony w załączniku nr 4 do rozporządzenia.

§ 2.Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 6 kwietnia 2010 r. (poz. 459)

Załącznik nr 1

PROGRAM ZWALCZANIA I KONTROLI ENZOOTYCZNEJ BIAŁACZKI BYDŁA (ENZOOTIC BOVINE LEUCOSIS - EBL)

1. Identyfikacja programu

Państwo członkowskie: Rzeczpospolita Polska

Choroba: Enzootyczna białaczka bydła (Enzootic bovine leucosis - EBL)

2. Dane historyczne dotyczące sytuacji epizootycznej w zakresie enzootycznej białaczki bydła

Zwalczanie enzootycznej białaczki bydła prowadzi się w Polsce od 1979 r. Pierwotnie zwalczanie tej jednostki chorobowej prowadzono na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 sierpnia 1927 r. o zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych (Dz. U. Nr 77, poz. 673, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 28 marca 1979 r. w sprawie obowiązku zgłaszania oraz zwalczania enzootycznej białaczki bydła (Dz. U. Nr 8, poz. 51), na podstawie którego włączono enzootyczna białaczkę bydła do chorób podlegających zwalczaniu, a jej postać guzowatą do zaraźliwych chorób zwierzęcych podlegających obowiązkowi zgłaszania zgodnie z art. 20 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 sierpnia 1927 r. o zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 28 marca 1979 r. w sprawie obowiązku zgłaszania oraz zwalczania enzootycznej białaczki bydła zwierzę, u którego podejrzewano białaczkę guzowatą, powinno być zabite po uprzednim odosobnieniu i oznakowaniu przez wycięcie trójkątnego otworu w lewej małżowinie usznej, a jego zwłoki poddane badaniu histopatologicznemu w kierunku enzootycznej białaczki bydła. Jeżeli badanie potwierdziło wystąpienie tej choroby, wojewoda wydawał decyzję o uznaniu gospodarstwa za zapowietrzone enzootyczna białaczką bydła.

W decyzji tej wojewoda mógł:

1) nakazać:

a) poddanie zwierząt okresowym badaniom w kierunku enzootycznej białaczki bydła;

b) odosobnienie lub zabicie zwierząt, u których stwierdzono tę chorobę;

c) oczyszczenie i odkażenie pomieszczeń dla zwierząt albo

2) zakazać wyprowadzania bydła z gospodarstwa, z wyjątkiem zwierząt przeznaczonych do uboju lub kierowanych do izolacji.

Za bydło zabite przysługiwało odszkodowanie w wysokości wartości rynkowej zwierzęcia.

Jednocześnie, zgodnie z § 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 28 marca 1979 r. w sprawie obowiązku zgłaszania oraz zwalczania enzootycznej białaczki bydła, gospodarstwo uznawane było za wolne od enzootycznej białaczki bydła, jeżeli:

1) były prowadzone systematyczne badania laboratoryjne, na podstawie których nie wykryto choroby w okresie ostatnich dwóch lat, lub

2) nie wykryto postaci guzowatej enzootycznej białaczki bydła w okresie ostatnich pięciu lat, a ponadto

3) w razie uprzedniego uznania gospodarstwa za zapowietrzone, jeżeli zostały spełnione nakazy i zakazy określone w decyzji wojewody, a zwierzęta nowo wprowadzone do gospodarstwa pochodziły z gospodarstw uznanych za wolne od enzootycznej białaczki bydła.

Obszar województwa uznawany był za wolny od enzootycznej białaczki bydła, jeżeli:

1) w okresie ostatnich 5 lat w pogłowiu bydła wykryto nie więcej niż 0,03 promila zwierząt dotkniętych białaczką guzowatą;

2) były usuwane wszystkie zwierzęta, u których stwierdzono enzootyczną białaczkę bydła w wyniku powszechnych okresowych badań laboratoryjnych;

3) zwierzęta wprowadzane na teren województwa pochodziły z gospodarstw uznanych za wolne od enzootycznej białaczki bydła.

Uznanie gospodarstwa lub obszaru województwa za wolne od tej choroby stwierdzał wojewódzki zakład weterynarii. Wojewoda mógł zarządzić badanie bydła w kierunku enzootycznej białaczki bydła oraz rejestrację zwierząt dotkniętych tą chorobą na obszarze całego województwa, określonych gmin lub gospodarstw oraz wprowadzić ograniczenie lub całkowity zakaz wwozu, wywozu, rozprowadzania bydła do chowu i hodowli oraz do innych celów, z obszarów lub gospodarstw nieuznanych za wolne od enzootycznej białaczki bydła. Wojewodowie korzystali z tych możliwości prawnych, jednakże niewystarczające środki budżetowe przeznaczone na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt nie pozwalały na zwalczenie tej choroby na terytorium całego państwa.

Od 1989 r., to jest od wejścia w życie rozporządzenia Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 3 października 1989 r. w sprawie obowiązku zgłaszania oraz zwalczania enzootycznej białaczki bydła (Dz. U. Nr 57, poz. 341), na podstawie którego do zaraźliwych chorób zwierzęcych podlegających obowiązkowi zgłaszania oraz zwalczania włączono enzootyczną białaczkę bydła, rozpoczęto bardziej intensywne działania mające na celu zwalczenie tej choroby. Przepisy prawa pozwalały w tym czasie na wprowadzenie dodatkowych środków zwalczania, gdyż w razie podejrzenia lub stwierdzenia enzootycznej białaczki bydła mogły zostać zastosowane następujące środki:

1) odosobnienie, obserwowanie, rejestrowanie i znakowanie zwierząt dotkniętych enzootyczną białaczką bydła;

2) uznanie gospodarstwa lub jego części za zamknięte dla wyprowadzania i wprowadzania do niego zwierząt chorych, podejrzanych bądź wrażliwych na chorobę oraz określenie sposobu zużytkowania surowców ze zwierząt dotkniętych enzootyczną białaczką bydła;

3) zakaz obrotu bydłem dotkniętym enzootyczną białaczką bydła lub podejrzanym o tę chorobę w celach chowu lub hodowli;

4) badanie przez lekarza weterynarii zwierząt podejrzanych o enzootyczną białaczkę bydła i wrażliwych na tę chorobę oraz wykonywanie sekcji zwłok zwierząt zabitych i padłych;

5) pobieranie próbek części narządów i krwi zwierząt w celach rozpoznawczych;

6) zabijanie zwierząt dotkniętych enzootyczną białaczką bydła, gdy można przypuszczać, że tylko w ten sposób zostanie opanowane rozprzestrzenianie się choroby;

7) oczyszczanie i odkażanie pomieszczeń, w których przebywały zwierzęta dotknięte enzootyczną białaczką bydła;

8) ogłaszanie informacji o wybuchu i wygaśnięciu enzootycznej białaczki bydła.

Za bydło zabite w wyniku decyzji terenowego organu administracji państwowej o właściwości szczególnej do spraw weterynarii stopnia wojewódzkiego posiadaczowi przysługiwało odszkodowanie w wysokości wartości szacunkowej zwierzęcia, pomniejszone o wartość sprzedanego mięsa.

Enzootyczną białaczkę bydła uznawano za wygasłą i następowało uchylenie zastosowanych wymienionych powyżej restrykcji, gdy w gospodarstwie lub jego części:

1) nie wykryto tej choroby w okresie ostatnich 2 lat;

2) dwukrotnie uzyskano ujemny wynik badania serologicznego w kierunku enzootycznej białaczki bydła, którym objęto całe pogłowie bydła powyżej 2. roku życia, i badania wykonano w okresie ostatnich 12 miesięcy, a przerwa między badaniami była nie krótsza niż 4 miesiące;

3) wprowadzane bydło pochodziło z gospodarstw, w których nie stwierdzono enzootycznej białaczki bydła, a zwierzęta powyżej 2. roku życia uzyskały ujemny wynik badania serologicznego.

Dany obszar administracyjny kraju uznawano za wolny od enzootycznej białaczki bydła, jeżeli:

1) równocześnie w 99,9 % gospodarstw nie stwierdzono enzootycznej białaczki bydła;

2) usunięto wszystkie zwierzęta, u których stwierdzono tę chorobę.

Po wejściu w życie ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 752, z późn. zm.), zwalczanie enzootycznej białaczki bydła prowadzono zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 3 października 1989 r. w sprawie obowiązku zgłaszania oraz zwalczania enzootycznej białaczki bydła, które w tym czasie nadal obowiązywało.

Do 1998 r. w Polsce obowiązywał podział administracyjny na 49 województw. W tym okresie wiele województw uzyskało status wolnych od enzootycznej białaczki bydła, na podstawie wydanych przez wojewodów rozporządzeń o uzyskaniu statusu wolnych od tej choroby.

Od dnia 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy państwa i powstania nowych województw i powiatów obszary niektórych rejonów objętych akcją zwalczania enzootycznej białaczki bydła nie uzyskały statusu powiatów lub ich terytorium rozdzielono pomiędzy nowo powstałe powiaty i województwa. Zmiana podziału administracyjnego państwa doprowadziła do sytuacji, w której - w wielu obecnie istniejących województwach i powiatach - doszło do zmiany odsetka stad wolnych od enzootycznej białaczki bydła.

W 1999 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 12 października 1999 r. w sprawie określenia rodzaju prób, zakresu badań i sposobu prowadzenia dokumentacji przy badaniach kontrolnych występowania zakażeń zwierząt oraz pozostałości chemicznych, biologicznych, leków i skażeń promieniotwórczych w tkankach zwierząt, mięsie, środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego i niejadalnych surowcach zwierzęcych (Dz. U. Nr 93, poz. 1080, z późn. zm.), które precyzowało sposób postępowania przy zwalczaniu enzootycznej białaczki bydła, a w szczególności sposoby prowadzenia badań kontrolnych w kierunku tej choroby. Sposoby te były zgodne z przepisami prawa wspólnotowego.

Należy stwierdzić, że do dnia 1 maja 2004 r. gospodarstwa były traktowane jako pojedyncze jednostki epizootyczne, zatem nie prowadzono monitoringu w odniesieniu do stad, tylko w odniesieniu do gospodarstw na danym obszarze. W zależności od sytuacji epizootycznej powiatów zwierzęta do badania typowano w taki sposób, aby:

1) na terytorium powiatu, gdzie poziom zakażonych zwierząt nie przekraczał 99,8 %, zbadać 1/3 pogłowia w gospodarstwach, przy czym powiaty dzielono na mniejsze jednostki - gminy;

2) typowanie odpowiadało w przybliżeniu około 1/3 liczebności pogłowia na danym obszarze.

W związku z powyższym na obszarach, które uzyskały status wolnych od enzootycznej białaczki bydła, prowadzono badania kontrolne zgodnie z przedstawionymi wyżej założeniami, a w gospodarstwach, w których wystąpiło podejrzenie enzootycznej białaczki bydła lub stwierdzono wystąpienie tej choroby, prowadzono zwalczanie enzootycznej białaczki bydła, kierując się przepisami prawa. Jednakże ze względu na zbyt małą ilość środków budżetowych przeznaczonych w szczególności na wykup bydła z dodatnimi wynikami badań w kierunku enzootycznej białaczki bydła Inspekcja Weterynaryjna nie mogła we właściwy sposób zwalczać choroby.

Po dniu 1 maja 2004 r. w stadach uznanych wcześniej za wolne od enzootycznej białaczki bydła nadal prowadzono badania kontrolne oraz zwalczanie choroby w stadach uznanych za zakażone, ze szczególnym położeniem nacisku na wykupienie wszystkich sztuk bydła z dodatnimi wynikami badań w kierunku enzootycznej białaczki bydła.

Obecnie enzootyczną białaczkę bydła zwalcza się na podstawie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła (Dz. U. Nr 47, poz. 278).

Badania kontrolne w kierunku enzootycznej białaczki bydła prowadzi się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282, poz. 2813, z późn. zm.). Po wejściu w życie rozporządzenia rozpoczęto prowadzenie badań monitoringowych w kierunku enzootycznej białaczki w odniesieniu do stad bydła.

Od 2007 r. rozpoczęto realizację programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. W 2007 r. programem objęto 16 województw, w skład których wchodziło 314 powiatów oraz 65 miast na prawach powiatu, z czego na obszarze 15 województw było prowadzone zwalczanie choroby. Na obszarze województwa śląskiego, które zostało uznane przez Komisję Europejską za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła w decyzji Komisji 2007/174/WE z dnia 20 marca 2007 r. zmieniającej decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych prowincji lub regionów we Włoszech za oficjalnie wolne od gruźlicy bydła, brucelozy bydła i enzootycznej białaczki bydła oraz uznania jednego regionu w Polsce za oficjalnie wolny od enzootycznej białaczki bydła (Dz. Urz. UE L80z 21.03.2007, str. 11), było prowadzone postępowanie zgodnie z § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt.

W efekcie realizacji programu zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w 2007 r. za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła zostały uznane, decyzją Komisji 2007/559/WE z dnia 2 sierpnia 2007 r. zmieniającą decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych regionów administracyjnych Polski za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła (Dz. Urz. UE L 212 z 14.08.2007, str. 20), regiony obejmujące:

1) w województwie dolnośląskim powiaty: bolesławiecki, jaworski, jeleniogórski. Jelenia Góra, kamiennogórski, legnicki, Legnica, lubański, lubiński, lwówecki, polkowicki, wołowski, zgorzelecki, złotoryjski;

2) w województwie łódzkim powiaty: brzeziński, łaski, łódzki. Łódź, opoczyński, pabianicki, pajęczański, piotrkowski. Piotrków Trybunalski, poddębicki, rawski, skierniewicki, Skierniewice, tomaszowski, wieluński, zduńskowolski;

3) w województwie małopolskim powiaty: brzeski, bocheński, chrzanowski, gorlicki, miechowski, myślenicki, oświęcimski, olkuski, tarnowski, Tarnów, wielicki;

4) w województwie podkarpackim powiaty: bieszczadzki, brzozowski, jasielski, krośnieński, Krosno, leski, leżajski, łańcucki, rzeszowski, Rzeszów, sanocki, strzyżowski;

5) w województwie świętokrzyskim wszystkie powiaty;

6) w województwie wielkopolskim powiaty: jarociński, kaliski, Kalisz, kolski, koniński, Konin, krotoszyński, słupecki, turecki, wrzesiński.

W 2008 r. decyzją:

1) Komisji 2008/97/WE z dnia 30 stycznia 2008 r. zmieniającą decyzję 93/52/EWG w odniesieniu do uznania niektórych włoskich regionów administracyjnych za oficjalnie wolne od brucelozy (B. melitensis) oraz decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych włoskich regionów administracyjnych za oficjalnie wolne od gruźlicy bydła i brucelozy bydła oraz niektórych polskich regionów administracyjnych za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła (Dz. Urz. UE L 32 z 06.02.2008, str. 25),

2) Komisji 2008/234/WE z dnia 18 marca 2008 r. zmieniającą decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych regionów administracyjnych Polski za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła (Dz. Urz. UE L 76 z 19.03.2008, str. 58),

3) Komisji 2008/404/WE z dnia 21 maja 2008 r. zmieniającą decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania określonego regionu administracyjnego we Włoszech za oficjalnie wolny od gruźlicy bydła oraz uznania określonych regionów administracyjnych w Polsce za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła (Dz. Urz. UEL141 z 31.05.2008, str. 16),

4) Komisji 2008/576/WE z dnia 4 lipca 2008 r. zmieniającą załącznik III do decyzji 2003/467/WE odnośnie do wykazu regionów w Polsce urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła (Dz. Urz. UE L 183 z 11.07.2008, str. 40),

5) Komisji 2008/816/WE z dnia 20 października 2008 r. zmieniającą decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych regionów administracyjnych Polski za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła (Dz. Urz. UE L 283 z 28.10.2008, str. 46)

- za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła zostały uznane regiony Rzeczypospolitej Polskiej obejmujące:

1) w województwie dolnośląskim powiaty: dzierżoniowski, głogowski, górowski, kłodzki, milicki, oleśnicki, oławski, strzeliński, średzki, świdnicki, trzebnicki, wałbrzyski, Wałbrzych, wrocławski, Wrocław, ząbkowicki;

2) w województwie lubelskim wszystkie powiaty;

3) w województwie kujawsko-pomorskim powiaty: aleksandrowski, chełmiński, golubsko-dobrzyński, grudziądzki, Grudziądz, toruński, Toruń, wąbrzeski;

4) w województwie łódzkim powiaty: bełchatowski, kutnowski, łęczycki, łowicki, radomszczański, sieradzki, wieruszowski, zgierski;

5) w województwie małopolskim powiaty: dąbrowski, krakowski, Kraków, limanowski, nowosądecki, Nowy Sącz, nowotarski, proszowicki, suski, tatrzański, wadowicki;

6) w województwie mazowieckim powiaty: białobrzeski, garwoliński, grójecki, gostyniński, grodziski, kozienicki, lipski, Płock, płocki, pruszkowski, przysuski, Radom, radomski, sochaczewski, szydłowiecki, warszawski zachodni, zwoleński, żyrardowski;

7) w województwie opolskim wszystkie powiaty;

8) w województwie podkarpackim powiaty: dębicki, jarosławski, kolbuszowski, lubaczowski, mielecki, niżański, przemyski, Przemyśl, przeworski, ropczycko-sędziszowski, stalowowolski, tarnobrzeski, Tarnobrzeg;

9) w województwie podlaskim powiaty: augustowski, bielski, hajnowski, siemiatycki, sokolski, wysokomazowiecki, zambrowski;

10) w województwie warmińsko-mazurskim powiaty: ełcki, giżycki, gołdapski, olecki;

11) w województwie wielkopolskim powiaty: kępiński i ostrzeszowski.

Ponadto Główny Lekarz Weterynarii na początku 2009 r. przedłożył Komisji Europejskiej wnioski o uznanie za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła regionów Rzeczypospolitej Polskiej obejmujących:

1) w województwie podlaskim powiaty: Białystok, białostocki, sejneński, Suwałki, suwalski;

2) w województwie pomorskim powiaty: Gdańsk, gdański, Gdynia, Sopot, lęborski, wejherowski.

Tabela 1

Liczba badań w kierunku enzootycznej białaczki bydła wraz z liczbą uzyskanych dodatnich wyników badań przeprowadzonych w latach 2001-2008

* Dane dotyczą stad, zgodnie z wymogami Komisji Europejskiej.

** Za 2007 r. przedstawiono dane dotyczące stad i zwierząt w regionach, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 18 marca 2008 r., czyli datę notyfikacji decyzji Komisji 2008/234/WE).

*** Za 2008 r. przedstawiono dane dotyczące stad i zwierząt w regionach, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 31 grudnia 2008 r.).

Graficzne odzwierciedlenie tabeli 1 przedstawiają wykresy 1-3.

Wykres 1

Liczba zwierząt przebadanych w kierunku enzootycznej białaczki bydła w latach 2000-2008

Za 2007 r. przedstawiono dane dotyczące zwierząt w regionach, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła na dzień 18 marca 2008 r., czyli datę notyfikacji decyzji Komisji 2008/234/WE).

Za 2008 r. przedstawiono dane dotyczące zwierząt w regionach, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 31 grudnia 2008 r.).

Wykres 2

Liczba zwierząt z dodatnim wynikiem badań w kierunku enzootycznej białaczki bydła w latach 2000-2003 oraz stad z dodatnim wynikiem badań w latach 2004-2008

Za 2007 r. przedstawiono dane dotyczące stad i zwierząt w regionach, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 18 marca 2008 r., czyli datę notyfikacji decyzji Komisji 2008/234/WE).

Za 2008 r. przedstawiono dane dotyczące stad i zwierząt w regionach, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 31 grudnia 2008 r.).

Wykres 3

Porównanie liczby stad przebadanych w kierunku enzootycznej białaczki bydła do liczby stad zakażonych w latach 2003-2008

Za 2007 r. przedstawiono dane dotyczące stad w regionach, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 18 marca 2008 r., czyli datę notyfikacji decyzji Komisji 2008/234/WE).

Za 2008 r. przedstawiono dane dotyczące stad w regionach, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 31 grudnia 2008 r.).

Większość przypadków enzootycznej białaczki bydła jest diagnozowana na etapie przedklinicznym. W tym celu do diagnostyki wykorzystuje się metody badania serologicznego. Opisywane w programie wielkości odnoszą się do tego etapu przebiegu choroby.

Guzowata postać enzootycznej białaczki bydła występuje w Rzeczypospolitej Polskiej bardzo rzadko. W 2004 r. odnotowano 12 potwierdzonych przypadków, natomiast w 2005 r. - 16 przypadków, przede wszystkim w województwach warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim. W 2006 r. stwierdzono 32, w 2007 r. stwierdzono 2 dodatnie wyniki z próbek pobranych ze zmian guzowatych nasuwających podejrzenie choroby, a w 2008 r. - jeden taki przypadek.

Za 2007 r. przedstawiono dane dotyczące regionów, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 18 marca 2008 r., czyli datę notyfikacji decyzji Komisji 2008/234/WE).

Za 2008 r. przedstawiono dane dotyczące regionów, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła (nieposiadających statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła na dzień 31 grudnia 2008 r.).

3. Opis programu

Program zwalczania enzootycznej białaczki bydła do 2006 r. był prowadzony w Rzeczypospolitej Polskiej wyłącznie ze środków własnych budżetu państwa. Natomiast w 2007 r. na realizację programu zwalczania tej choroby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przewidziane zostało współfinansowanie ze środków budżetowych Unii Europejskiej w wysokości 4 600 000 euro.

W 2006 r. programem objęto 16 województw, w skład których wchodziło 314 powiatów oraz 65 miast na prawach powiatu.

W 2007 r. program zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła był realizowany również na obszarze 16 województw, z czego na obszarze 15 województw było prowadzone zwalczanie choroby. Na obszarze województwa śląskiego, które zostało uznane za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła decyzją Komisji 2007/174/WE, było prowadzone postępowanie zgodnie z przepisami § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt.

W następstwie działań w ramach realizacji programu zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w 2007 r. decyzją Komisji 2007/559/WE za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła zostały uznane następujące obszary:

1) w województwie dolnośląskim powiaty: bolesławiecki, jaworski, jeleniogórski. Jelenia Góra, kamiennogórski, legnicki, Legnica, lubański, lubiński, lwówecki, polkowicki, wołowski, zgorzelecki, złotoryjski;

2) w województwie łódzkim powiaty: brzeziński, łaski, łódzki. Łódź, opoczyński, pabianicki, pajęczański, piotrkowski. Piotrków Trybunalski, poddębicki, rawski, skierniewicki, Skierniewice, tomaszowski, wieluński, zduńskowolski;

3) w województwie małopolskim powiaty: brzeski, bocheński, chrzanowski, gorlicki, miechowski, myślenicki, oświęcimski, olkuski, tarnowski, Tarnów, wielicki;

4) w województwie podkarpackim powiaty: bieszczadzki, brzozowski, jasielski, krośnieński, Krosno, leski, leżajski, łańcucki, rzeszowski, Rzeszów, sanocki, strzyżowski;

5) w województwie świętokrzyskim wszystkie powiaty;

6) w województwie wielkopolskim powiaty: jarociński, kaliski, Kalisz, kolski, koniński, Konin, krotoszyński, słupecki, turecki, wrzesiński.

W 2008 r. decyzjami Komisji 2008/97/WE, 2008/234/WE, 2008/404/WE, 2008/576/WE oraz 2008/816/WE za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła zostały uznane regiony administracyjne Rzeczypospolitej Polskiej obejmujące:

1) w województwie dolnośląskim powiaty: dzierżoniowski, głogowski, górowski, kłodzki, milicki, oleśnicki, oławski, strzeliński, średzki, świdnicki, trzebnicki, wałbrzyski, Wałbrzych, wrocławski, Wrocław, ząbkowicki;

2) w województwie kujawsko-pomorskim powiaty: aleksandrowski, chełmiński, golubsko-dobrzyński, grudziądzki, Grudziądz, toruński, Toruń, wąbrzeski;

3) w województwie lubelskim wszystkie powiaty;

4) w województwie łódzkim powiaty: bełchatowski, kutnowski, łęczycki, łowicki, radomszczański, sieradzki, wieruszowski, zgierski;

5) w województwie małopolskim powiaty: dąbrowski, krakowski, Kraków, limanowski, nowosądecki. Nowy Sącz, nowotarski, proszowicki, suski, tatrzański, wadowicki;

6) w województwie mazowieckim powiaty: białobrzeski, garwoliński, grójecki, gostyniński, grodziski, kozienicki, lipski, Płock, płocki, pruszkowski, przysuski, Radom, radomski, sochaczewski, szydłowiecki, warszawski zachodni, zwoleński, żyrardowski;

7) w województwie opolskim wszystkie powiaty;

8) w województwie podkarpackim powiaty: dębicki, jarosławski, kolbuszowski, lubaczowski, mielecki, niżański, przemyski, Przemyśl, przeworski, ropczycko-sędziszowski, stalowowolski, tarnobrzeski, Tarnobrzeg;

9) w województwie podlaskim powiaty: augustowski, bielski, hajnowski, siemiatycki, sokolski, wysokomazowiecki, zambrowski;

10) w województwie warmińsko-mazurskim powiaty: ełcki, giżycki, gołdapski, olecki;

11) w województwie wielkopolskim powiaty: kępiński i ostrzeszowski.

W regionach uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła od 2009 r. są prowadzone działania mające na celu spełnienie warunków określonych w § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła. Na pozostałym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w 2010 r. będzie prowadzone zwalczanie tej choroby.

Celem realizacji programu zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła jest:

1) doprowadzenie do uznania poszczególnych regionów za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła, gdy minimum 99,8 % stad uzyska na ich obszarze status stad urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła;

2) stałe monitorowanie sytuacji epizootycznej w zakresie enzootycznej białaczki bydła oraz niezwłoczna likwidacja ewentualnych ognisk choroby w regionach uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła w celu zachowania statusu urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła.

Ostatecznym celem jest umożliwienie uznania całego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za urzędowo wolne od tej choroby.

Realizacja programu stanowi jeden z etapów zwalczania enzootycznej białaczki bydła na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które zostało zaplanowane na lata 2007-2010. Ze względu na przewidywaną dynamikę zmian w zakresie sytuacji epizootycznej dotyczącej enzootycznej białaczki bydła program jest przedkładany do zatwierdzenia przez Komisję Europejską w postaci corocznych wniosków.

4. Środki przewidziane programem

Sposób postępowania w przypadku wystąpienia podejrzenia lub stwierdzenia enzootycznej białaczki bydła w stadzie jest określony w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła oraz w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 126, poz. 1058), które wdrażają częściowo postanowienia dyrektywy Rady 64/432/EWG z dnia 26 czerwca 1964 r. w sprawie problemów zdrowotnych zwierząt wpływających na handel wewnątrzwspólnotowy bydłem i trzodą chlewną (Dz. Urz. WE L 121 z 29.07.1964, str. 1977, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 1, str. 13, z późn. zm.).

Warunki, jakie muszą zostać spełnione w celu uzyskania przez region położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za urzędowo wolny od enzootycznej białaczki bydła, są określone w § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

Natomiast warunki, jakie muszą zostać spełnione w celu zachowania przez region położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej statusu urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła, są określone w § 6 ust. 2 ww. rozporządzenia.

Program jest realizowany w ramach 3-letniego programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła na lata 2008-2010, wprowadzonego rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła (Dz. U. Nr 249, poz. 1852). Przepisy ww. rozporządzeń stanowią podstawę prawną podejmowanych działań.

4.1. Wykaz środków przewidzianych programem

4.2. Nadzór nad realizacją programu

Zgodnie z art. 57 ust. S ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, a w przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji, zgodnie z przepisami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

Odpowiedzialność terenowych organów Inspekcji Weterynaryjnej za realizację program u została określona w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 121, poz. 342, z późn. zm.) i w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

4.3. Opis i określenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których będzie realizowany program

W 2010 r. program zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła będzie realizowany na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, to jest na obszarze 16 województw, w skład których wchodzi 314 powiatów ziemskich oraz 65 mi as! na prawach powiatu. W regionach, które nie są uznane za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła, jest prowadzone postępowanie zgodne z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2003 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła oraz rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania siada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt.

Rzeczpospolita Polska - podział na województwa

Województwa: dolnośląskie, lubelskie, łódzkie, małopolskie, opolskie, podkarpackie, śląskie, świętokrzyskie to województwa uznane dotychczas w całości przez Komisję Europejską za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła na podstawie decyzji Komisji 2007/174/WE, 2007/559/WE, 2008/97/WE, 2008/234/WE, 2008/404/WE oraz 2008/576/WE. W tych województwach w 2010 r. będą prowadzone działania mające na celu spełnienie warunków określonych w § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

W województwach: kujawsko-pomorskim, mazowieckim, podlaskim, warmińsko-mazurskim i wielkopolskim niektóre powiaty zostały uznane za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła:

1) w województwie kujawsko-pomorskim - 8 powiatów zostało uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła decyzją Komisji 2008/234/WE;

2) w województwie mazowieckim - 18 powiatów zostało uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła decyzją Komisji 2008/816/WE;

3) w województwie podlaskim - 7 powiatów zostało uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła decyzją Komisji 2008/816/WE;

4) w województwie warmińsko-mazurskim - 4 powiaty zostały uznane za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła decyzją Komisji 2008/816/WE;

5) w województwie wielkopolskim - 10 powiatów zostało uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła decyzją Komisji 2007/559/WE oraz 2 powiaty uznane za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła decyzją Komisji 2008/97/WE.

W regionach uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła w 2010 r. będą prowadzone działania mające na celu spełnienie warunków określonych w § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła. W pozostałych powiatach w 2010 r. będzie prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt, rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła oraz rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

Województwa: lubuskie, pomorskie, zachodniopomorskie - na całym obszarze tych województw jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt, rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła oraz rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

4.4. Opis środków przewidzianych w programie

4.4.1. Powiadomienie o chorobie

Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt enzootyczna białaczka bydła podlega obowiązkowi zwalczania.

Zgodnie z art. 42 wyżej wymienionej ustawy, w przypadku wystąpienia podejrzenia enzootycznej białaczki bydła, posiadacz zwierzęcia jest obowiązany do:

1) niezwłocznego zawiadomienia o tym organu Inspekcji Weterynaryjnej, najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta);

2) pozostawienia zwierząt w miejscu ich przebywania i niewprowadzania tam innych zwierząt;

3) uniemożliwienia osobom postronnym dostępu do pomieszczeń lub miejsc, w których znajdują się zwierzęta podejrzane o zakażenie lub chorobę lub zwłoki zwierzęce;

4) wstrzymania się od wywożenia, wynoszenia i zbywania produktów, w szczególności mięsa, zwłok zwierzęcych, środków żywienia zwierząt, wody, ściółki, nawozów naturalnych w rozumieniu przepisowo nawozach i nawożeniu, znajdujących się w miejscu, w którym wystąpiła choroba;

5) wstrzymania się od wywożenia, wynoszenia i zbywania innych przedmiotów znajdujących się w miejscu, w którym wystąpiła choroba;

6) udostępnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej zwierząt i zwłok zwierzęcych do badań i zabiegów weterynaryjnych;

7) udzielania pomocy przy ich wykonywaniu, udzielania organom Inspekcji Weterynaryjnej oraz osobom działającym w imieniu tych organów wyjaśnień i podawania informacji, które mogą mieć znaczenie dla wykrycia choroby i źródeł zakażenia lub zapobiegania jej szerzeniu.

4.4.2. Stada bydła objęte programem

Programem zwalczania enzootycznej białaczki bydła w 2010 r. będzie objęte bydło w stadach na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W 2010 r. program zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła będzie realizowany na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, to jest na obszarze 16 województw, w skład których wchodzi 314 powiatów ziemskich oraz 65 miast na prawach powiatu.

W regionach uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła w 2010 r. będą prowadzone działania mające na celu spełnienie warunków określonych w § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

W pozostałych powiatach w 2010 r. będzie prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt, rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

4.4.3. Identyfikacja zwierząt i rejestracja gospodarstw

Stada i gospodarstwa w Rzeczypospolitej Polskiej, w których są utrzymywane zwierzęta gospodarskie, są ewidencjonowane w Centralnej Bazie Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt (IRZ), prowadzonej przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zgodnie z następującymi aktami prawnymi:

1) ustawą z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r. Nr 10, poz. 76, z późn. zm.);

2) ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

3) ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 204, poz. 1281, z późn. zm.);

4) rozporządzeniem Komisji (WE) nr 494/98 z dnia 27 lutego 1998 r. ustanawiającym szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 820/97 w odniesieniu do stosowania minimalnych sankcji administracyjnych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła (Dz. Urz. WE L 60 z 28.02.1998, str. 78; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 46, str. 12);

5) rozporządzeniem (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 lipca 2000 r. ustanawiającym system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczącym etykietowania wołowiny i produktów z wołowiny oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97 (Dz. Urz. WE L 204 z 11.08.2000, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 30, str. 248, z późn. zm.);

6) rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1082/2003/WE z dnia 23 czerwca 2003 r. ustanawiającym szczegółowe zasady w celu wykonania rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie minimalnego poziomu kontroli przeprowadzanych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła (Dz. Urz. UE L 156 z 25.06.2003, str. 9, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 39, str. 135, z późn. zm.);

7) rozporządzeniem Komisji (WE) nr 499/2004 z dnia 17 marca 2004 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1082/2003/WE w zakresie terminu i wzoru sprawozdań w sektorze bydła (Dz. Urz. UE L 80 z 18.03.2004, str. 24; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 43, str. 226);

8) rozporządzeniem Komisji (WE) nr 911/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie kolczyków, paszportów i rejestrów gospodarstw (Dz. Urz. UE L 163 z 30.04.2004, str. 65, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 46, str. 242, z późn. zm.);

9) rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 lipca 2005 r. w sprawie księgi rejestracji bydła, świń, owiec lub kóz (Dz. U. Nr 151, poz. 1268, z późn. zm.);

10) rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie wzoru paszportu bydła (Dz. U. Nr 112, poz. 772);

11) rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 listopada 2007 r. w sprawie sposobu oznakowania bydła, owiec i kóz oraz świń, określenia wzorów znaków identyfikacyjnych oraz wymagań i warunków technicznych kolczyków dla zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 220, poz. 1635).

Podane akty prawne zawierają szczegółowe zasady dotyczące identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz stad i gospodarstw, w których są utrzymywane zwierzęta gospodarskie.

W Rzeczypospolitej Polskiej bydło podlega obowiązkowi oznakowania za pomocą pary kolczyków oraz podlega rejestracji w Centralnej Bazie Danych Systemu IRZ. Każdy kolczyk zawiera indywidualny numer identyfikacyjny zwierzęcia oraz zakodowane w kodzie kreskowym inne dodatkowe informacje. Posiadacz bydła ma obowiązek zakolczykować nowo narodzone cielę niezwłocznie po urodzeniu i przesłać zgłoszenie o urodzeniu do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ. Na wykonanie tych czynności posiadacz ma 7 dni od dnia urodzenia cielęcia.

Wszystkie sztuki bydła są zaopatrzone w paszporty, które towarzyszą zwierzętom od urodzenia do śmierci. Wszystkie zdarzenia, takie jak przemieszczenie z gospodarstwa do gospodarstwa, rzeźni, zakładu przetwórczego, padnięcie, są zgłaszane do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ.

Siedziby stad są zarejestrowane w Centralnej Bazie Danych Systemu IRZ, a każda z nich posiada indywidualny numer. W każdym gospodarstwie posiadacz bydła prowadzi rejestr stada bydła. Wszystkie sztuki bydła znajdujące się w gospodarstwie muszą być wpisane do tego rejestru. Rejestr zawiera informacje dotyczące: płci i rasy zwierząt oraz daty urodzenia, zakupów, sprzedaży, padnięcia bydła.

Zastosowanie możliwości wynikających z funkcjonowania Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ pozwala na skuteczne odtwarzanie historii zwierząt, ich przemieszczeń pomiędzy stadami o określonych statusach epizootycznych, a tym samym na śledzenie potencjalnych dróg zakażenia wirusem enzootycznej białaczki bydła. Ponadto oznakowanie bydła zgodnie z przyjętym systemem pozwala na jednoznaczną identyfikację zwierząt podejrzanych o zakażenie lub zakażonych tą chorobą.

4.4.4. Kwalifikacja zwierząt i stad

Przepisy regulujące kwalifikację stad i zwierząt są zawarte w następujących aktach prawnych:

1) rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt;

2) rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

4.4.5. Zasady przemieszczania zwierząt

Procedury kontrolne w zakażonych stadach oraz zasady przemieszczania zawarte są w następujących aktach prawnych:

1) ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

2) rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt;

3) rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła;

4) rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

4.4.6. Zastosowane badania i plany pobierania próbek

Rodzaj badań oraz warunki i sposób ich wykonywania określają przepisy:

1) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt;

2) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt;

3) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła;

4) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

W odniesieniu do kontroli prowadzonej w kierunku wykrywania i nadzoru nad enzootyczną białaczką bydła, zgodnie z obowiązującymi przepisami, wykorzystuje się następujące metody badawcze:

1) testy laboratoryjne:

a) test immunoenzymatyczny (ELISA) z serwatką mleka,

b) test immunoenzymatyczny (ELISA) z krwią,

c) test immunodyfuzji w żelu agarowym (AGID);

2) badania diagnostyczne potwierdzające wystąpienie enzootycznej białaczki bydła:

a) badanie histopatologiczne,

b) reakcja polimeryzacji łańcuchowej (PCR) - wykrywanie kwasu nukleinowego wirusa.

4.4.7. Zastosowane szczepionki i programy szczepień

Zwierząt nie szczepi się oraz nie realizuje się programów szczepień.

4.4.8. Informacje i ocena dotycząca środków bezpieczeństwa biologicznego (zarządzanie i infrastruktura) stosowanych w gospodarstwach, w których jest realizowany program

Obowiązki posiadaczy stad bydła w odniesieniu do gospodarstw oraz utrzymywanych zwierząt wynikają z następujących aktów prawnych:

1) ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

2) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt;

3) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania enzootycznej białaczki bydła;

4) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

4.4.9. Środki stosowane w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badań laboratoryjnych

Zasady postępowania w przypadku podejrzenia wystąpienia oraz stwierdzenia choroby zakaźnej zwierząt są uregulowane w rozdziale 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Szczegółowy sposób i tryb postępowania przy podejrzeniu wystąpienia enzootycznej białaczki bydła, stwierdzeniu enzootycznej białaczki bydła oraz przy wygaszaniu ogniska enzootycznej białaczki bydła, a także rodzaj próbek pobieranych do badań laboratoryjnych oraz sposób ich pobierania i wysyłania, środki stosowane przy zwalczaniu choroby i sposób prowadzenia czyszczenia i odkażania są określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła.

Szczegółowe wymagania weterynaryjne niezbędne do uzyskania i zachowania uznania stada za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła, warunki zawieszania i cofania tego uznania, a także warunki i tryb ponownego uznania stada, któremu zawieszono lub cofnięto status stada urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła, określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt.

4.4.10. Odszkodowania dla posiadaczy zwierząt poddanych ubojowi, zabitych lub padłych w wyniku realizacji nakazów organów Inspekcji Weterynaryjnej

Podstawę prawną do uzyskania przez posiadaczy zwierząt odszkodowania stanowi ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Zgodnie z ww. ustawą za bydło zabite lub poddane ubojowi z nakazu organów Inspekcji Weterynaryjnej albo za zwierzęta padłe w wyniku zastosowania zabiegów nakazanych przez te organy, przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania, przysługuje odszkodowanie ze środków budżetu państwa.

W przypadku zwierzęcia poddanego ubojowi, którego mięso jest zdatne do spożycia przez ludzi, odszkodowanie pomniejsza się o kwoty uzyskane ze sprzedaży mięsa i ubocznych produktów zwierzęcych pozyskanych od tego zwierzęcia.

Odszkodowanie ze środków budżetu państwa przysługuje również za zniszczone z nakazu organu Inspekcji Weterynaryjnej przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania produkty pochodzenia zwierzęcego, w rozumieniu przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego, pasze oraz sprzęt, które nie mogą być poddane odkażaniu.

Odszkodowanie przysługuje w wysokości wartości rynkowej zwierzęcia oraz zniszczonych produktów pochodzenia zwierzęcego w rozumieniu przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego, pasz oraz sprzętu, określonej na podstawie średniej z 3 kwot oszacowania przyjętych przez powiatowego lekarza weterynarii oraz 2 rzeczoznawców wyznaczonych przez tego lekarza z prowadzonej przez niego listy rzeczoznawców.

Decyzja w sprawie odszkodowania wydana przez powiatowego lekarza weterynarii jest ostateczna. Posiadacz zwierzęcia niezadowolony z tej decyzji może, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia, wnieść powództwo do sądu rejonowego.

Wypłacone odszkodowania nie podlegają zajęciu na pokrycie należności publicznych, jeżeli zostaną wykorzystane na odtworzenie wcześniej posiadanego stanu zwierząt.

Osobom, którym nie przysługuje odszkodowanie, a które przyczyniły się do szybkiej likwidacji choroby zakaźnej, wojewódzki lekarz weterynarii, na wniosek powiatowego lekarza weterynarii, może przyznać nagrodę ze środków budżetu państwa.

4.4.11. Kontrola realizacji programu i sprawozdania związane z jego realizacją

Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, a w przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji, zgodnie z przepisami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

Odpowiedzialność terenowych organów Inspekcji Weterynaryjnej za realizację programów została określona w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej i w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

5. Korzyści z realizacji programu

Do bezpośrednich korzyści wynikających z realizacji programu należy zaliczyć:

1) eliminację bydła zakażonego wirusem enzootycznej białaczki bydła ze stad;

2) uzyskanie lub odzyskanie przez stada statusu stad urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła;

3) eliminację wirusa enzootycznej białaczki bydła z populacji bydła w takim stopniu, który umożliwi uzyskanie przez poszczególne powiaty Rzeczypospolitej Polskiej statusu regionów urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła;

4) utrzymanie przez regiony statusu regionów urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła i docelowe uzyskanie przez Rzeczpospolitą Polską statusu państwa urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła.

Do korzyści wynikających pośrednio z realizacji programu należy zaliczyć:

1) umożliwienie posiadaczom stad bydła, w związku z faktem uzyskania przez stado statusu stada urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła, wprowadzania do handlu zwierząt pochodzących z tych stad, a tym samym zwiększenia opłacalności prowadzonej działalności;

2) ograniczenie liczby stad zakażonych wirusem enzootycznej białaczki bydła, które pozwoli na zmianę cyklu programu monitoringowego, polegającą na zmniejszeniu liczby próbek pobieranych do badań laboratoryjnych i w efekcie obniżenie kosztów prowadzonego monitoringu;

3) ewentualną zmianę sposobu pobierania próbek przez eliminację próbek krwi na rzecz badania próbek zbiorczych mleka - nieinwazyjna metoda pobierania próbek.

Szczegółowe wyliczenie kosztów zawarto w ust. 8 Szczegółowa analiza kosztów programu.

6. Dane dotyczące rozwoju choroby w ostatnich pięciu latach

Dane za lata 2004-2006 obejmują całe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dane za 2007 r. oraz dane prognozowane na 2009 r. obejmują powiaty objęte programem, w których na dzień 30 kwietnia 2007 r. było prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła:

1) w województwie kujawsko-pomorskim powiaty: brodnicki, bydgoski, Bydgoszcz, inowrocławski, lipnowski, mogileński, nakielski, radziejowski, rypiński, sępoleński, świecki, tucholski, włocławski, Włocławek, żniński;

2) w województwie lubuskim wszystkie powiaty;

3) w województwie mazowieckim wszystkie powiaty;

4) w województwie podlaskim wszystkie powiaty;

5) w województwie pomorskim wszystkie powiaty;

6) w województwie warmińsko-mazurskim wszystkie powiaty;

7) w województwie wielkopolskim powiaty: chodzieski, czarnkowsko-trzcianecki, gnieźnieński, gostyński, grodziski, kościański, leszczyński, Leszno, międzychodzki, nowotomyski, obornicki, ostrowski, pilski, pleszewski, poznański, Poznań, rawicki, szamotulski, średzki, śremski, wągrowiecki, wolsztyński, złotowski;

8) w województwie zachodniopomorskim wszystkie powiaty.

Dane za 2008 r. oraz dane prognozowane na 2010 r. obejmują powiaty, które na dzień 31 grudnia 2008 r. nie posiadały statusu urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła i w których w 2010 r. będzie prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła:

1) powiaty województwa kujawsko-pomorskiego z wyjątkiem powiatów: aleksandrowskiego, chełmińskiego, golubsko-dobrzyńskiego, grudziądzkiego, Grudziądz, toruńskiego, Toruń, wąbrzeskiego;

2) wszystkie powiaty województwa lubuskiego;

3) powiaty województwa mazowieckiego z wyjątkiem powiatów: białobrzeskiego, garwolińskiego, grójeckiego, gostynińskiego, grodziskiego, kozienickiego, lipskiego, Płock, płockiego, pruszkowskiego, przysuskiego. Radom, radomskiego, sochaczewskiego, szydłowieckiego, warszawskiego zachodniego, zwoleńskiego, żyrardowskiego;

4) powiaty województwa podlaskiego z wyjątkiem powiatów: augustowskiego, bielskiego, hajnowskiego, siemiatyckiego, sokolskiego, wysokomazowieckiego, zambrowskiego;

5) wszystkie powiaty województwa pomorskiego;

6) powiaty województwa warmińsko-mazurskiego z wyjątkiem powiatów: ełckiego, giżyckiego, gołdapskiego, oleckiego;

7) powiaty województwa wielkopolskiego z wyjątkiem powiatów: jarocińskiego, kaliskiego, Kalisz, kępińskiego, kolskiego, konińskiego, Konin, krotoszyńskiego, ostrzeszowskiego, słupeckiego, tureckiego, wrzesińskiego;

8) wszystkie powiaty województwa zachodniopomorskiego.

6.1. Rozwój choroby

6.1.1. Dane dotyczące stad (jedna tabela, jeden rok, jeden gatunek zwierząt)

Dane w tabelach za lata 2004-2007 zostały przedstawione zgodnie z decyzją Komisji 2004/450/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającą standardowe wymagania w odniesieniu do treści wniosków o finansowanie przez Wspólnotę programów zwalczania, monitoringu i kontroli chorób zwierzęcych (Dz. Urz. UE L 155 z 30.04.2004, str. 95, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 46, str. 193, z późn. zm.).

Rok:	2004	Stan na dzień:	31 grudnia 2004
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

Rok:	2005	Stan na dzień:	31 grudnia 2005
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

Rok:	2006	Stan na dzień:	31 grudnia 2006
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

Rok:	2007	Stan na dzień:	31 grudnia 2007
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

* Wyłącznie regiony Rzeczypospolitej Polskiej, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła.

Rok:	2008	Stan na dzień:	31 grudnia 2008
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

* Wyłącznie regiony Rzeczypospolitej Polskiej, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła.

6.1.2. Dane dotyczące zwierząt (jedna tabela, jeden rok, jeden gatunek)

Dane w tabelach za lata 2004-2007 zostały przedstawione zgodnie z decyzją Komisji 2004/450/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającą standardowe wymagania w odniesieniu do treści wniosków o finansowanie przez Wspólnotę programów zwalczania, monitoringu i kontroli chorób zwierzęcych.

Rok:	2004	Stan na dzień:	31 grudnia 2004
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

Rok:	2005	Stan na dzień:	31 grudnia 2005
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

Rok:	2006	Stan na dzień:	31 grudnia 2006
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

Rok:	2007	Stan na dzień:	31 grudnia 2007
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

* Wyłącznie regiony Rzeczypospolitej Polskiej, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła.

Rok:	2008	Stan na dzień:	31 grudnia 2008
Choroba:	Enzootyczna białaczka bydła	Gatunek zwierząt:	bydło

* Wyłącznie regiony Rzeczypospolitej Polskiej, w których jest prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła.

Załącznik nr 2

PROGRAM ZWALCZANIA GĄBCZASTEJ ENCEFALOPATII BYDŁA
(BOVINE SPONGIFORM ENCEPHALOPATHY - BSE)

1. Identyfikacja programu

Państwo członkowskie: Rzeczpospolita Polska

Choroba: Gąbczasta encefalopatia bydła (Bovine Spongiform Encephalopathy - BSE)

2. Opis programu

Celem realizacji programu jest wykrycie każdego przypadku gąbczastej encefalopatii bydła, zwanej dalej „BSE”, w populacji bydła w Rzeczypospolitej Polskiej. Wykrywanie jest pierwszym krokiem mającym na celu zapobieżenie przedostaniu się czynnika przenośnych gąbczastych encefalopatii (TSE) do łańcucha pokarmowego ludzi i zwierząt.

Środki zapobiegawcze oraz zwalczanie polega na usuwaniu zwierząt ze stad, w których stwierdzono przypadki BSE, poddaniu ubojowi kohorty oraz potomstwa, aktywnym nadzorze nad grupą bydła powyżej 30. miesiąca życia, przeznaczonego do uboju w celu spożycia przez ludzi, bydła padłego oraz innych grup ryzyka bydła powyżej 24. miesiąca życia, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 999/2001 z dnia 22 maja 2001 r. ustanawiającym zasady dotyczące zapobiegania, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii (Dz. Urz. WE L 147 z 31.05.2001, str. 1; z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 32, str. 289, z późn. zm.).

3. Opis sytuacji epidemiologicznej choroby

Regularny monitoring BSE, zgodny z wymaganiami Unii Europejskiej, rozpoczął się w listopadzie 2001 r. W pierwszych dwóch miesiącach monitoringu zbadano 30 309 sztuk bydła. Odpowiednio w 2002 r. zostało zbadanych 286 592 sztuki, w 2003 r. - 455 413, w 2004 r. - 481 116, w 2005 r. - 515 976, w 2006 r. - 594 121, w 2007 r. - 603 810, a w 2008 r. - 611 566 sztuk bydła.

Tabela 1.1

Dane z podziałem na grupy bydła objęte monitoringiem

Pierwszy przypadek BSE wykryto w drugim roku prowadzenia monitoringu (w 2002 r.). W tym też roku ogólna liczba wykrytych przypadków wyniosła 4. W 2003 r. wykryto dalszych 5 przypadków, w 2004 r. obserwowano dalszy wzrost tej liczby, w 2004 r. wykryto 11 przypadków BSE. W 2005 r. wykryto ogółem 20 przypadków BSE, co stanowi największą roczną liczbę przypadków w Polsce. W 2006 r. wykryto ogółem 10 przypadków, w 2007 r. wykryto 9 przypadków, a w 2008 r. wykryto 5 przypadków.

Tabela 1.2