Na podstawie art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. z 2008 r. Nr 169, poz. 1049) zarządza się, co następuje:

§ 1.Rozporządzenie określa kryteria i tryb przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na cele określone w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki, zwanej dalej „ustawą”.

§ 2.1. Przy przyznawaniu środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektów celowych uwzględnia się kryteria, o których mowa w art. 4 ustawy, oraz kryteria określone w rozporządzeniu.

2. Finansowanie projektów celowych ze środków finansowych na naukę pochodzących z innych źródeł niż budżet państwa może nastąpić w przypadkach szczególnie ważnych dla realizacji polityki naukowej i innowacyjnej państwa i odbywa się na zasadach określonych w rozporządzeniu, z uwzględnieniem celu i sposobu wydatkowania wskazanego przez podmiot przekazujący te środki.

§ 3.1. Przy finansowaniu badań przemysłowych (stosowanych) i prac rozwojowych prowadzonych w ramach projektów celowych podlegających przepisom o pomocy publicznej stosuje się przepisy rozporządzenia wydanego na podstawie art. 10 ust. 6 ustawy.

2. Finansowanie ze środków finansowych na naukę badań przemysłowych (stosowanych) i prac rozwojowych objętych projektem celowym z zakresu obronności i bezpieczeństwa, które nie podlegają przepisom o pomocy publicznej, może stanowić nie więcej niż 70 % łącznych nakładów na badania przemysłowe (stosowane) i prace rozwojowe.

3. Wydatki na prace wdrożeniowe i inwestycyjne związane z realizacją projektu celowego nie mogą być finansowane ze środków finansowych na naukę.

§ 4.1. Minister właściwy do spraw nauki, zwany dalej „ministrem”, ogłasza w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim oraz na stronie podmiotowej obsługującego go urzędu w Biuletynie Informacji Publicznej komunikat o rozpoczęciu naboru wniosków o finansowanie projektów celowych, zwanych dalej „wnioskami”.

2. Nabór wniosków trwa 2 miesiące od dnia wskazanego w komunikacie, o którym mowa w ust. 1.

§ 5.1. Wniosek może złożyć:

1) przedsiębiorca,

2) przedsiębiorca reprezentujący grupę przedsiębiorców, wskazany w umowie o jej utworzeniu,

3) podmiot reprezentujący konsorcjum naukowo-przemysłowe, wskazany w umowie o utworzeniu konsorcjum,

4) inny podmiot niewymieniony w pkt 1-3, jeżeli posiada zdolność bezpośredniego zastosowania wyników projektu celowego w praktyce

- zwany dalej „wnioskodawcą”.

2. Wniosek składa się w urzędzie obsługującym ministra.

§ 6.Wnioskodawca lub wnioskodawca i wykonawca zadań badawczych składają wniosek w 2 egzemplarzach w formie pisemnej oraz w formie elektronicznej. Wzór wniosku określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

§ 7.1. Wnioskodawca dołącza do wniosku:

1) poświadczenie o niezaleganiu z wpłatami z tytułu należności budżetowych;

2) oświadczenie o niezaleganiu z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne;

3) oświadczenie o zapewnieniu środków finansowych w wysokości niezbędnej do realizacji projektu celowego;

4) odpis z Krajowego Rejestru Sądowego - wydany w okresie 3 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku, a w przypadku gdy nie jest wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego - statut lub inny akt określający organizację wewnętrzną i kompetencje poszczególnych organów albo ich poświadczone za zgodność z oryginałem kopie.

2. Wnioskodawca będący przedsiębiorcą dołącza ponadto do wniosku:

1) w przypadku gdy nie jest wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego - inny dokument poświadczający prowadzenie działalności gospodarczej - wydany w okresie 3 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku;

2) w przypadku gdy na podstawie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223, Nr 157, poz. 1241 i Nr 165, poz. 1316) ma obowiązek sporządzania sprawozdania finansowego - sprawozdanie finansowe za rok poprzedzający rok złożenia wniosku albo jego poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię albo kopię ostatniej deklaracji o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) - w przypadku gdy nie istniał przez cały rok obrotowy poprzedzający złożenie wniosku;

3) informację o wysokości uzyskanej pomocy publicznej, sporządzoną na podstawie przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej.

3. Wnioskodawca będący wykonawcą zadań badawczych, nieotrzymujący dotacji na działalność statutową, składa ponadto informacje dotyczące:

1) badań naukowych i prac rozwojowych zrealizowanych w ostatnich 2 latach przed złożeniem wniosku, wraz z wykazem publikacji pracowników wnioskodawcy oraz wykazem patentów, wdrożeń lub innych zastosowań wyników badań;

2) aparatury naukowo-badawczej i innego wyposażenia umożliwiającego prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych.

4. Podmiot reprezentujący konsorcjum naukowo-przemysłowe składa umowę o utworzeniu konsorcjum albo jej poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię oraz dokumenty, o których mowa w ust. 1-3, w odniesieniu do wszystkich członków konsorcjum.

5. Przedsiębiorca reprezentujący grupę przedsiębiorców składa umowę o utworzeniu grupy albo jej poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię oraz dokumenty, o których mowa w ust. 1-3, w odniesieniu do wszystkich członków grupy.

6. W przypadku projektu celowego związanego z:

1) koniecznością wykonywania doświadczeń ingerujących w organizm lub psychikę ludzką,

2) koniecznością wykonywania doświadczeń na zwierzętach,

3) prowadzeniem badań nad gatunkami roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową lub na obszarach objętych ochroną,

4) prowadzeniem badań nad organizmami genetycznie zmodyfikowanymi lub z zastosowaniem takich organizmów

- do wniosku dołącza się kopię zgody właściwej komisji bioetycznej lub właściwej lokalnej komisji do spraw doświadczeń na zwierzętach lub kopię zgody wymaganej na podstawie przepisów o ochronie przyrody lub o organizmach genetycznie zmodyfikowanych.

§ 8.Do rozpatrzenia są kierowane wyłącznie wnioski kompletne, spełniające wymagania formalne określone w rozporządzeniu. Wnioski niekompletne zwraca się wnioskodawcy wraz z zawiadomieniem o przyczynach zwrotu i o możliwości uzupełnienia wniosku w terminie nie dłuższym niż 7 dni od dnia jego otrzymania.

§ 9.Projekty celowe są kwalifikowane do finansowania na postawie oceny złożonych wniosków. Wysokość przyznanych środków finansowych na naukę nie może być wyższa od określonej we wniosku.

§ 10.Wniosek rozpatruje się, uwzględniając następujące kryteria:

1) innowacyjność projektu celowego;

2) zapotrzebowanie na wynik projektu celowego;

3) konkurencyjność wyniku projektu celowego, zwłaszcza w skali międzynarodowej;

4) wpływ projektu celowego na rynek pracy;

5) znaczenie projektu celowego dla rozwoju regionalnego;

6) zasadność planowanych kosztów projektu celowego w stosunku do jego przedmiotu i zakresu;

7) możliwość wykonania badań i wdrożenia wyników projektu celowego;

8) efektywność ekonomiczną projektu celowego;

9) prawidłowość i ocenę wywiązywania się wnioskodawcy z realizowanych uprzednio zadań finansowanych ze środków finansowych na naukę.

§ 11.1. Wniosek jest opiniowany przez 2 recenzentów właściwych merytorycznie ze względu na zakres projektu celowego oraz przez recenzenta oceniającego ten projekt ze względu na przewidywane efekty gospodarcze i społeczne.

2. Recenzentów wyznacza członek właściwej komisji Rady Nauki upoważniony przez przewodniczącego komisji.

3. Recenzentów, w przypadku projektów celowych z zakresu obronności i bezpieczeństwa, wyznacza członek zespołu powołanego na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy.

§ 12.W szczególnych przypadkach, gdy nie jest możliwe uzyskanie opinii 2 recenzentów właściwych merytorycznie ze względu na zakres projektu celowego, wniosek może być rozpatrzony po uzyskaniu opinii jednego z tych recenzentów oraz recenzenta oceniającego projekt celowy ze względu na przewidywane efekty gospodarcze i społeczne.

§ 13.1. Do oceny wniosków i przygotowania projektów list wniosków rekomendowanych do finansowania powołuje się, odpowiednio do dziedzin nauki związanych z określonymi działami gospodarki:

1) zespoły specjalistyczne lub interdyscyplinarne - na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy,

2) zespoły robocze - na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy

- zwane dalej „zespołami”.

2. Ocena zespołu, o której mowa w ust. 1, zawiera analizę i ustosunkowanie się do opinii recenzentów.

3. W przypadku wniosków z zakresu obronności i bezpieczeństwa właściwy do przygotowania oceny projektów jest zespół powołany na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy.

4. Właściwa komisja Rady Nauki na podstawie oceny zespołu albo zespół powołany na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy przedstawia ministrowi opinie dotyczące przyznania środków finansowych przeznaczonych na finansowanie projektów celowych oraz ich wysokości albo odmowy ich przyznania. Opinie te są przedstawiane wraz z uzasadnieniem.

§ 14.Minister, na podstawie opinii właściwej komisji Rady Nauki lub zespołu powołanego na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy, wydaje decyzję o przyznaniu albo odmowie przyznania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego.

§ 15.1. Środki finansowe na naukę przeznaczone na finansowanie projektu celowego są przekazywane na podstawie umowy określającej warunki jego realizacji, w tym aktualny kosztorys-harmonogram wykonania projektu celowego oraz finansowania i rozliczania wykonanych zadań, zwanej dalej „umową”.

2. Wnioskodawca dostarcza projekt umowy w terminie i w formie określonych przez ministra w decyzji o przyznaniu środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego.

3. Przed zawarciem umowy wnioskodawca dostarcza następujące dokumenty:

1) odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo inny dokument poświadczający prowadzenie działalności gospodarczej - wydany w okresie ostatnich 3 miesięcy;

2) w przypadku gdy wnioskodawca nie jest wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego - statut albo inny akt określający organizację wewnętrzną i kompetencje poszczególnych organów albo ich poświadczone za zgodność z oryginałem kopie;

3) w przypadku gdy wnioskodawca jest przedsiębiorcą - informację o wysokości uzyskanej pomocy publicznej, sporządzoną na podstawie przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej.

4. Podmiot reprezentujący konsorcjum naukowo-przemysłowe składa dokumenty, o których mowa w ust. 3, w odniesieniu do wszystkich członków konsorcjum.

5. Przedsiębiorca reprezentujący grupę przedsiębiorców składa dokumenty, o których mowa w ust. 3, w odniesieniu do wszystkich członków grupy.

6. Niedostarczenie w terminie projektu umowy oraz dokumentów, o których mowa w ust. 3, traktuje się jako rezygnację z zawarcia umowy. Wydana decyzja o przyznaniu środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego podlega uchyleniu.

§ 16.1. Koszty kwalifikowalne, określone w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 10 ust. 6 ustawy, mogą być ponoszone przez wnioskodawcę od dnia złożenia wniosku, pod warunkiem ujmowania ich w ewidencji księgowej, według rozliczenia kasowego, pozwalającej na ich identyfikację z zakresem merytorycznym wniosku.

2. Koszty kwalifikowalne poniesione przez wnioskodawcę przed dniem zawarcia umowy są refundowane na podstawie umowy.

§ 17.Okres realizacji projektu celowego wynosi nie więcej niż 3 lata. W uzasadnionych przypadkach okres ten może być przedłużony, za zgodą ministra, nie dłużej jednak niż do 5 lat.

§ 18.1. Wnioskodawca może złożyć do ministra wniosek o zmianę warunków realizacji projektu celowego określonych w umowie nie później niż 2 miesiące przed określonym w umowie dniem zakończenia realizacji tego projektu.

2. Wniosek o zmianę zakresu merytorycznego projektu celowego jest oceniany przez zespół lub zespół powołany na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy.

3. Wniosek o zmianę wysokości środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego jest oceniany przez właściwą komisję Rady Nauki, na podstawie oceny zespołu, lub przez zespół powołany na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy.

4. W przypadku gdy wnioskodawca jest przedsiębiorcą, złożenie wniosku, o którym mowa w ust. 3, wymaga ponownego przedłożenia informacji o wysokości uzyskanej pomocy publicznej, sporządzonej na podstawie przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. W przypadku wniosku składanego przez konsorcjum naukowo-przemysłowe lub grupę przedsiębiorców informację tę składa się w odniesieniu do każdego członka konsorcjum lub grupy.

5. Właściwa komisja Rady Nauki, na podstawie oceny zespołu, lub zespół powołany na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy przedstawia ministrowi opinię dotyczącą zmiany wysokości środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego.

6. Minister wydaje decyzję o zmianie wysokości środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego.

§ 19.Nie uważa się za zmianę warunków realizacji projektu celowego:

1) przesunięcia w obrębie kosztów kwalifikowalnych do 15 % kwoty przypadającej na każdą kategorię kosztów w danym roku w obrębie zadania;

2) zmiany terminów realizacji poszczególnych zadań wymienionych w kosztorysie-harmonogramie, o którym mowa w § 15 ust. 1, o nie więcej niż 120 dni, przy zachowaniu ustaleń planu zadaniowo-finansowego dla poszczególnych lat budżetowych oraz przy niezmienionych terminach zakończenia badań przemysłowych (stosowanych), prac rozwojowych oraz prac wdrożeniowych i inwestycyjnych.

§ 20.1. Środki finansowe na naukę przeznaczone na finansowanie projektu celowego są przekazywane w ratach lub w formie refundacji na podstawie złożonych not obciążeniowych, zgodnie z warunkami płatności i kosztorysem-harmonogramem, o którym mowa w § 15 ust. 1, na rachunek bankowy wnioskodawcy lub wykonawcy zadań badawczych.

2. W przypadku przekazywania środków finansowych na naukę w ratach wnioskodawca nienależący do sektora finansów publicznych, w tym przedsiębiorca, ustanawia i wnosi zabezpieczenie należytego wykonania umowy.

3. Zabezpieczenie, o którym mowa w ust. 2, jest ustanawiane w formie:

1) gwarancji bankowej lub

2) gwarancji ubezpieczeniowej, lub

3) zastawu na prawach własności przemysłowej.

4. Warunkiem przekazania kolejnej raty środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego jest przyjęcie rozliczenia nie mniej niż 80 % poprzednich rat, na podstawie złożonych not obciążeniowych, potwierdzonych przez urząd obsługujący ministra.

5. Noty obciążeniowe przeznaczone do realizacji w danym roku budżetowym powinny być złożone w urzędzie obsługującym ministra w terminie do dnia 15 listopada.

6. Środki finansowe na naukę przeznaczone na finansowanie projektu celowego nieprawidłowo wykorzystane podlegają zwrotowi na rachunek bankowy urzędu obsługującego ministra wraz z odsetkami, naliczonymi zgodnie z warunkami określonymi w umowie.

§ 21.1. Wnioskodawca składa raporty roczne z realizacji projektu celowego, zwane dalej „raportami rocznymi”, sporządzone według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia, w jednym egzemplarzu, w formie pisemnej oraz w formie elektronicznej, w terminie do dnia 31 marca. W przypadku gdy w danym roku kalendarzowym projekt celowy był realizowany krócej niż 6 miesięcy, wnioskodawca nie składa raportu rocznego za ten okres.

2. Raport roczny podlega sprawdzeniu pod względem zgodności realizacji projektu celowego z umową.

3. W przypadku wystąpienia znacznych odstępstw od umowy raport roczny jest kierowany do oceny przez zespół lub zespół powołany na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy.

4. Ocena, o której mowa w ust. 3, zawiera wnioski dotyczące:

1) kontynuacji finansowania projektu celowego;

2) wstrzymania lub zmniejszenia dalszego finansowania projektu celowego;

3) odstąpienia od umowy oraz ewentualnego zastosowania kar umownych.

§ 22.1. Niezłożenie w terminie raportu rocznego stanowi podstawę do wstrzymania przez ministra dalszego finansowania projektu celowego oraz może spowodować odstąpienie od umowy i żądanie zwrotu wypłaconych środków finansowych.

2. W przypadku stwierdzenia przez zespół kontrolujący, o którym mowa w art. 19 ust. 3 ustawy, że przekazany raport roczny został sporządzony nieprawidłowo lub jest nierzetelny, minister może zarządzić ponowne dokonanie oceny realizacji projektu celowego i rozliczenia finansowanych zadań.

§ 23.1. Wnioskodawca składa raport końcowy z realizacji projektu celowego, zwany dalej „raportem końcowym”, sporządzony według wzoru stanowiącego załącznik nr 3 do rozporządzenia, w dwóch egzemplarzach, w formie pisemnej oraz w formie elektronicznej, w terminie 60 dni od określonego w umowie dnia zakończenia realizacji projektu celowego. Do raportu końcowego dołącza się jeden egzemplarz sprawozdania merytorycznego w formie pisemnej i elektronicznej.

2. Raport końcowy jest oceniany pod względem zgodności z umową zakresu wykonanych badań przemysłowych (stosowanych), prac rozwojowych oraz prac wdrożeniowych i inwestycyjnych.

3. Raport końcowy jest oceniany przez zespół lub zespół powołany na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy, po zasięgnięciu opinii recenzenta.

4. Ocena raportu końcowego zawiera wnioski o uznanie umowy za:

1) wykonaną;

2) wykonaną, z wezwaniem do zwrotu środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego wykorzystanych nieprawidłowo lub do zapłaty kar umownych;

3) niewykonaną w całości lub w części, z wezwaniem do zwrotu środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego wykorzystanych nieprawidłowo;

4) niewykonaną w całości lub w części, z wezwaniem do zwrotu środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego wykorzystanych nieprawidłowo i do zapłaty kar umownych.

5. Właściwa komisja Rady Nauki, na podstawie oceny zespołu, lub zespół powołany na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy przedstawia ministrowi opinię dotyczącą rozliczenia umowy.

6. Na podstawie oceny raportu końcowego minister zatwierdza rozliczenie umowy.

7. Minister zawiadamia wnioskodawcę o rozliczeniu umowy.

8. Po zakończeniu realizacji projektu celowego niewykorzystane środki finansowe podlegają zwrotowi na rachunek bankowy urzędu obsługującego ministra.

§ 24.1. Minister umarza należności finansowe wynikające z rozliczenia umowy, jeżeli wystąpi jedna z następujących przesłanek:

1) dłużnik będący osobą fizyczną zmarł;

2) dłużnik został wykreślony z rejestru dłużników niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego, a odpowiedzialność za długi nie przeszła na osoby trzecie;

3) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów dochodzenia i egzekucji tej należności, lub postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne;

4) zostały zastosowane umorzenia w ramach zawartego układu z wierzycielami dłużnika;

5) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe.

2. Minister, na uzasadniony wniosek dłużnika niebędącego przedsiębiorcą lub z urzędu, może umorzyć należności finansowe wynikające z rozliczenia umowy w całości lub w części, jeżeli:

1) wystąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków gospodarczych, której strony nie mogły przewidzieć w dniu przyznania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego, z powodu której zapłata należności przez dłużnika groziłaby znacznym pogorszeniem jego sytuacji ekonomicznej, albo

2) wystąpiły ważne okoliczności losowe niezależne od dłużnika, albo

3) jest to uzasadnione ryzykiem naukowym wynikającym z charakteru badań przemysłowych (stosowanych) lub prac rozwojowych.

3. Spłata należności finansowej odroczonej lub rozłożonej na raty następuje na podstawie umowy zawartej z dłużnikiem.

§ 25.Wnioskodawca składa ministrowi informację o wykorzystaniu wyników projektu celowego oraz o jego efektach społecznych i gospodarczych sporządzoną na formularzu stanowiącym załącznik nr 4 do rozporządzenia, po upływie roku od dnia otrzymania zawiadomienia o rozliczeniu umowy.

§ 26.1. Przyznanie środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego współfinansowanego ze środków funduszy strukturalnych następuje na podstawie wniosku złożonego w siedzibie instytucji pośredniczącej w rozumieniu ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr 157, poz. 1241). Wysokość przyznanych środków finansowych nie może być wyższa od określonej we wniosku.

2. Finansowanie projektów celowych współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych następuje na podstawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektów celowych współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych określonych w przepisach o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

§ 27.Przy rozpatrywaniu i kwalifikowaniu wniosków o finansowanie projektów celowych złożonych i poddanych procedurze oceny przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, w stosunku do których nie wydano decyzji o przyznaniu środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektu celowego lub nie zawarto umowy o realizację tego projektu, stosuje się przepisy rozporządzenia.

§ 28.Traci moc rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektów celowych (Dz. U. Nr 221, poz. 1640).

§ 29.Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia.

Załączniki do rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
z dnia 12 lutego 2010 r. (poz. 161)

Załącznik nr 1

WNIOSEK
o finansowanie projektu celowego

Załącznik nr 2

RAPORT ROCZNY
z realizacji projektu celowego

Załącznik nr 3

RAPORT KOŃCOWY
z realizacji projektu celowego

Załącznik nr 4

INFORMACJA
o wykorzystaniu wyników projektu celowego oraz o jego efektach społecznych i gospodarczych