Art. 1. [Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych] W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.¹⁾) wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 9:

a) po ust. 1b dodaje się ust. 1c i 1d w brzmieniu:

„1c. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów.

1d. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 18a, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów.”,

b) ust. 6 otrzymuje brzmienie:

„6. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8, i osoby przebywające na urlopach wychowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.”;

2) w art. 12:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.”,

b) uchyla się ust. 3;

3) w art. 36:

a) ust. 2a otrzymuje brzmienie:

„2a. Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym jest obowiązana poinformować płatnika składek o ustaleniu prawa do emerytury lub renty albo o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż przebywanie na urlopie wychowawczym.”,

b) ust. 5 otrzymuje brzmienie:

„5. Osoby, które są obejmowane ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobrowolności, zgłaszają wniosek o objęcie ich ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.”,

c) uchyla się ust. 6;

4) w art. 36a ust. 3 otrzymuje brzmienie:

„3. Za okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej oraz opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przewidzianych w ustawie.”;

5) w art. 47:

a) ust. 2c otrzymuje brzmienie:

„2c. Osoby, o których mowa w ust. 2a, 2b, 2d i 2e, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego wynagrodzenia lub przeciętnego wynagrodzenia.”,

b) po ust. 2c dodaje się ust. 2d i 2e w brzmieniu:

„2d. Duchowni opłacający składki wyłącznie za siebie są zwolnieni z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowali do podstawy wymiaru składek:

1) na ubezpieczenia społeczne – kwotę w wysokości określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a lub w ust. 4c;

2) na ubezpieczenia zdrowotne – kwotę w wysokości określonej w art. 81 ust. 1 lub 10 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

2e. Osoby wymienione w art. 7 i 10 opłacające składki wyłącznie za siebie są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowali do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne – kwotę w wysokości określonej w art. 18 ust. 7.”.

Art. 2. [Prawo bankowe] W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.²⁾) w art. 105 po ust. 2a dodaje się ust. 2b w brzmieniu:

„2b. Banki, na pisemne żądanie organu wypłacającego świadczenie z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego albo uposażenie w stanie spoczynku, są obowiązane do sporządzania i przekazywania danych umożliwiających identyfikację współposiadacza (współposiadaczy) rachunku wspólnego, na który zostały przekazane świadczenia lub uposażenia za okres po śmierci świadczeniobiorcy.”.

Art. 3. [Umorzenie należności z tytułu składek] 1. Na wniosek płatnika składek, który w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy zgłaszał ubezpieczonego podlegającego obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy zmienianej w art. 1, i jednocześnie pobierającego zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego z innego tytułu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych umarza należności z tytułu składek na te ubezpieczenia należnych za tego ubezpieczonego w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności lub współpracy przy tej działalności za okres, w którym ubezpieczony pobierał zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego z innego tytułu.

2. Jeżeli w wyniku umorzenia należności powstała nadpłata z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, zalicza się ją na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych składek, a w razie ich braku – zwraca płatnikowi składek.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się również do składek na ubezpieczenie chorobowe i Fundusz Pracy.

4. Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych składek albo jej zwrot obejmuje również opłacone odsetki za zwłokę, w części odpowiadającej kwocie zaliczenia lub zwrotu.

5. Przepisy ust. 1–4 stosuje się odpowiednio do opłaty prolongacyjnej.

Art. 4. [Umarzenie należności z tytułu nieopłaconych składek] 1. [1] Na wniosek płatnika składek, który w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy zgłaszał ubezpieczonego podlegającego obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy zmienianej w art. 1, i jednocześnie przebywającego na urlopie wychowawczym, Zakład Ubezpieczeń Społecznych umarza w całości lub w części należności z tytułu nieopłaconych składek na te ubezpieczenia należnych za tego ubezpieczonego w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności lub współpracy przy tej działalności za okres, w którym ubezpieczony przebywał na urlopie wychowawczym.

2. Na wniosek płatnika składek, pobrane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia wejścia niniejszej ustawy w życie, odsetki za zwłokę z tytułu nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, o których mowa w ust. 1, podlegają umorzeniu.

3. Jeżeli w wyniku umorzenia odsetek za zwłokę powstała nadpłata, zalicza się ją na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych składek, a w razie ich braku – zwraca płatnikowi składek.

4. Zwrotu, o którym mowa w ust. 3, Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje w gotówce, na podstawie przekazu pocztowego lub na wskazany rachunek bankowy płatnika składek albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej począwszy od dnia 1 stycznia 2010 r., w terminie 5 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, w kwotach ustalonych w ustawie budżetowej na dany rok. Do tego zwrotu nie stosuje się art. 24 ust. 6d ustawy zmienianej w art. 1.

5. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do należności Funduszu Pracy z tytułu składek na ten Fundusz.

Art. 5. [Postępowanie w sprawie umorzenia należności z tytułu składek] 1. W sprawie umorzenia należności z tytułu składek, o których mowa w art. 3, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję, w której określa wysokość umorzonych należności oraz kwoty podlegającej zaliczeniu lub zwrotowi, jeżeli powstała nadpłata, o której mowa w art. 3 ust. 2.

2. Od decyzji, o której mowa w ust. 1, przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i na zasadach określonych w art. 83 ust. 2, 3 i 5–7 ustawy zmienianej w art. 1.

3. Zwrot nadpłaty następuje:

1) w gotówce, na podstawie przekazu pocztowego,

2) na wskazany rachunek bankowy płatnika składek lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej

– w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji określającej wysokość kwoty zwrotu nadpłaty.

4. Za dzień zwrotu nadpłaty uważa się dzień:

1) obciążenia rachunku bankowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na podstawie polecenia przelewu;

2) nadania przekazu pocztowego.

5. Jeżeli zwrot nadpłaty nie nastąpi w terminie określonym w ust. 3, nadpłata podlega oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w art. 3 ust. 1, do dnia dokonania zwrotu nadpłaty przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

6. Składki odprowadzone do otwartego funduszu emerytalnego podlegają zwrotowi na zasadach określonych w art. 24 ust. 8 i 8e ustawy zmienianej w art. 1.

7. Przepisy ust. 1, 2 i 4 stosuje się odpowiednio do zwrotu nadpłaty, o której mowa w art. 4 ust. 3 i 4.

Art. 8. [Wspólnicy spółki cywilnej] Przepisy art. 3–7 stosuje się również do osób, które w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 marca 2001 r. były wspólnikami spółki cywilnej, nie posiadając wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.

Art. 9. [Podmioty do których nie stosuje się przepisów ustawy] Przepisów art. 3–7 nie stosuje się do osób, za które w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością lub współpracą przy niej zostały opłacone należne składki i które z tego tytułu pobrały świadczenia z ubezpieczeń społecznych.

Art. 10. [Wejście w życie] Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 2, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2010 r., oraz art. 1 pkt 5, który wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.