Na podstawie art. 9a ustawy z dnia 11 maja 2001 r. - Prawo o miarach (Dz. U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2441, z późn. zm.³⁾) zarządza się, co następuje:

§ 2.1. Przepisy rozporządzenia stosuje się do liczników wprowadzonych do obrotu lub użytkowania:

1) na podstawie decyzji zatwierdzenia typu wydanych do dnia 7 stycznia 2007 r.;

2) w wyniku oceny zgodności.

2. Podczas legalizacji liczników, o których mowa w ust. 1 pkt 1, klas dokładności 0,5; 1 i 2 stosuje się odpowiednio wymagania odpowiadające klasom C, B i A.

§ 3.Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) błędzie wskazania licznika - należy przez to rozumieć błąd licznika w warunkach odniesienia;

2) prądzie bazowym l_b - należy przez to rozumieć wartość prądu, dla której są ustalane istotne cechy licznika;

3) prądzie minimalnym l_mjn - należy przez to rozumieć wartość prądu, powyżej której błąd licznika w warunkach odniesienia nie przekracza błędów granicznych dopuszczalnych;

4) prądzie maksymalnym l_max - należy przez to rozumieć najwyższą wartość prądu, przy której błąd licznika w warunkach odniesienia nie przekracza błędów granicznych dopuszczalnych;

5) współczynniku zawartości harmonicznych - należy przez to rozumieć stosunek wartości skutecznej harmonicznych, otrzymanej po oddzieleniu przebiegu podstawowego niesinusoidalnej wielkości zmiennej, do wartości skutecznej wielkości niesinusoidalnej, wyrażony w procentach;

6) urządzeniu wskazującym - należy przez to rozumieć część licznika prezentującą lub rejestrującą i prezentującą jego wskazania;

7) stałej licznika - należy przez to rozumieć stosunek liczby obrotów wirnika licznika indukcyjnego albo liczby impulsów licznika statycznego do odpowiadającej jej energii elektrycznej, wyrażony w obrotach albo impulsach na kilowatogodzinę lub megawatogodzinę albo w watogodzinach na obrót lub impuls;

8) przekładni licznika - należy przez to rozumieć stosunek liczby obrotów wirnika lub liczby impulsów do odpowiadającej jej zmiany wskazania urządzenia wskazującego;

9) warunkach odniesienia - należy przez to rozumieć warunki przewidziane do sprawdzania licznika oraz wzajemnego porównywania wyników pomiarów;

10) znamionowych warunkach użytkowania - należy przez to rozumieć warunki użytkowania licznika, w których jego charakterystyki metrologiczne są zawarte w określonych granicach, a błędy wskazań nie przekraczają błędów granicznych dopuszczalnych.

§ 5.Na liczniku, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt 2, powinny być umieszczone w sposób trwały i czytelny:

1) nazwa lub znak producenta;

2) oznakowanie zgodności, w rozumieniu art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.⁴⁾), dodatkowe oznakowanie metrologiczne oraz numer jednostki notyfikowanej, o której mowa w art. 22 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności;

3) numer certyfikatu badania typu WE albo certyfikatu badania projektu WE, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności;

4) numer fabryczny; jeśli numer jest umieszczony na tabliczce przymocowanej do obudowy licznika, to powinien również być umieszczony na podstawie licznika lub przechowywany w nieulotnej pamięci licznika;

5) rok produkcji licznika;

6) oznaczenie typu licznika;

7) klasa dokładności licznika;

8) liczba faz i liczba przewodów sieci, do jakiej licznik jest przeznaczony, w postaci napisu o treści:

a) jednofazowy dwuprzewodowy,

b) trójfazowy trójprzewodowy,

c) trójfazowy czteroprzewodowy albo

d) odpowiedniego symbolu graficznego określonego w normie PN-EN 62053-52:2006 (U);

9) wartości nominalne napięcia i częstotliwości;

10) wartości prądu minimalnego, bazowego i maksymalnego;

11) zakres temperatur użytkowania oraz temperatura nominalna, jeżeli jest różna od 23 °C;

12) stała licznika;

13) schemat sposobu przyłączenia licznika do sieci lub jego numer;

14) znak

- jeżeli licznik został wykonany w II klasie ochronności.

§ 6.1. Licznik powinien być instalowany i stosowany zgodnie z instrukcją obsługi.

2. Instrukcja obsługi licznika powinna zawierać w szczególności:

1) dane techniczne i charakterystykę metrologiczną;

2) skład wyposażenia i jego opis;

3) opis konstrukcji i działania licznika;

4) opis wykonywania pomiarów;

5) szczegółowy opis instalacji licznika;

6) opis wersji oraz trybów pracy, jeżeli wynika to z konstrukcji i wykonania licznika;

7) informacje o przyczynach błędów i opis komunikatów o błędach;

8) opis sposobu właściwego stosowania licznika;

9) szczegółowy opis dopuszczalnych warunków otoczenia i miejsca użytkowania licznika oraz możliwych przeszkód i zaburzeń, z uwzględnieniem ich wpływu na wykonywane pomiary.

§ 7.Cechę legalizacyjną i cechy zabezpieczające należy nałożyć w miejscach wskazanych przez producenta w sposób zapewniający spełnienie wymagania określonego w § 4 pkt 2.

§ 9.Licznik, przy otwartych torach prądowych i dowolnym napięciu w przedziale:

1) od 80 % do 110 % napięcia nominalnego - dla licznika indukcyjnego albo

2) od 80 % do 115 % napięcia nominalnego - dla licznika statycznego

- nie powinien wykazywać biegu jałowego przez naliczanie energii.

§ 10.Wartość prądu rozruchu licznika, określająca jego czułość, przy obciążeniu symetrycznym, napięciu nominalnym i współczynniku mocy równym jedności, nie powinna przekraczać wartości określonych w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

§ 11.Przekładnia licznika powinna być równa wartości stałej licznika, z uwzględnieniem niepewności wyznaczenia przekładni, która nie powinna przekraczać:

1) ± 2 % - dla licznika klasy dokładności A;

2) ± 1 % - dla licznika klasy dokładności B;

3) ± 0,5 % - dla licznika klasy dokładności C.

§ 13.1. Do sprawdzenia wytrzymałości elektrycznej izolacji licznika należy stosować urządzenie mające źródło napięcia probierczego o mocy pozornej nie mniejszej niż 500 VA.

2. Sprawdzenie wytrzymałości elektrycznej izolacji licznika należy przeprowadzać przy wartości skutecznej napięcia probierczego oraz miejscu doprowadzenia tego napięcia, określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

3. Podczas sprawdzenia, o którym mowa w ust. 2, izolacja elektryczna sprawdzanego licznika powinna wytrzymać przez okres jednej minuty, bez przebicia i przeskoku iskry, napięcie probiercze sinusoidalne o częstotliwości 45 ÷ 65 Hz oraz wartości skutecznej określonej w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

4. Napięcie probiercze powinno być zwiększane płynnie od zera do wartości skutecznej określonej w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

§ 14.1. Podczas sprawdzania prądu rozruchu licznika tarcza licznika indukcyjnego powinna wykonać płynnie co najmniej jeden obrót, a licznik statyczny powinien wyemitować co najmniej dwa impulsy.

2. W przypadku licznika indukcyjnego sprawdzenia prądu rozruchu należy dokonać podczas obrotu jednego bębenka liczydła.

3. W przypadku licznika indukcyjnego wielotaryfowego sprawdzenia prądu rozruchu należy dokonać kolejno przy pracy poszczególnych liczydeł.

4. W przypadku korzystania z przekładników należy zastosować przekładnik prądowy o zakresie pomiarowym pozwalającym na wykonanie pomiaru z możliwie największą dokładnością.

§ 15.1. Podczas sprawdzania biegu jałowego licznika należy do obwodów napięciowych licznika, przy otwartych obwodach prądowych, przyłożyć kolejno napięcie równe:

1) 80% wartości napięcia nominalnego oraz

2) 110 % wartości napięcia nominalnego - dla licznika indukcyjnego albo

3) 115% napięcia nominalnego - dla licznika statycznego.

2. Podczas sprawdzania, o którym mowa w ust. 1, wirnik licznika indukcyjnego nie powinien wykonać pełnego obrotu; barwny znak na tarczy licznika powinien ustawić się w wycięciu tabliczki znamionowej.

3. W przypadku licznika indukcyjnego niskoobrotowego o stałej licznika poniżej 500 obrotów na kilowatogodzinę czas sprawdzania biegu jałowego powinien wynosić co najmniej 10 minut.

4. Sprawdzania biegu jałowego licznika indukcyjnego powinno się dokonywać przy stanie wskazań liczydła, przy którym obraca się tylko jeden bębenek.

5. W przypadku indukcyjnego licznika wielotaryfowego sprawdzenia biegu jałowego należy dokonać przy pracy liczydła podstawowego, o ile licznik spełnia we wszystkich taryfach wymagania, o których mowa w § 11.

6. Podczas sprawdzania, o którym mowa w ust. 1, wyjście kontrolne licznika statycznego nie powinno wytworzyć więcej impulsów niż jeden.

7. Sprawdzanie biegu jałowego licznika statycznego należy przeprowadzać przez okres równy co najmniej Δt:

gdzie:

C - stała licznika,

m - liczba elementów pomiarowych,

U_n - napięcie nominalne wyrażone w woltach,

l_max - prąd maksymalny wyrażony w amperach.

8. Sprawdzanie biegu jałowego licznika statycznego klasy C należy przeprowadzać przez czas dwudziestokrotnie dłuższy niż czas upływający między dwoma impulsami, gdy w torach prądowych płynie prąd o wartości równej prądowi rozruchu licznika.

§ 16.1. Sprawdzenie przekładni licznika obejmuje ustalenie z uwzględnieniem niepewności jej wyznaczenia, czy jej wartość jest zgodna ze stałą licznika podaną na tabliczce znamionowej licznika.

2. Jeżeli licznik posiada liczydło mechaniczne, czas sprawdzania przekładni licznika przy maksymalnym obciążeniu licznika powinien być tak dobrany, aby:

1) zapewnić odczytanie wskazania zużytej energii z błędem nieprzekraczającym błędów granicznych dopuszczalnych licznika w tym punkcie obciążenia;

2) ostatni bębenek liczydła wykonał co najmniej pół obrotu.

3. Jeżeli licznik posiada wyświetlacz elektroniczny, czas sprawdzania przekładni licznika przy maksymalnym obciążeniu licznika powinien być tak dobrany, aby błąd wskazania zużytej energii, wynikający z rozdzielczości wyświetlacza, nie przekraczał błędów granicznych dopuszczalnych licznika w tym punkcie obciążenia.

§ 17.1. Błędy wskazań licznika, w zależności od rodzaju licznika, należy wyznaczyć w punktach obciążenia określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

2. Jeżeli nie jest możliwe wyznaczenie błędów wskazań licznika w punktach obciążenia określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia, dopuszcza się przyjęcie punktów obciążenia różniących się o ± 5 % od tych punktów obciążenia.

3. W liczniku indukcyjnym z liczydłami bębenkowymi pomiaru błędów wskazań licznika powinno się dokonywać przy takim stanie liczydła, aby w czasie pomiaru obracały się najwyżej dwa bębenki.

4. W celu osiągnięcia równowagi termicznej przed pomiarem błędów wskazań licznika należy dokonać półgodzinnego obciążenia obwodów napięciowych licznika napięciem nominalnym.

5. Dokładność wskazań licznika należy sprawdzać w warunkach odniesienia i przy symetrii napięć określonych w załączniku nr 4 do rozporządzenia.

§ 18.1. Podczas sprawdzania na licznik powinna być założona osłona.

2. Jeżeli wynika to z konstrukcji licznika i nie wpłynie niekorzystnie na pomiar, dopuszcza się przeprowadzenie sprawdzenia błędu wskazań bez osłony.

3. W przypadku sprawdzania błędu wskazań licznika z wykorzystaniem przyrządów wskazówkowych pomiary powinny być wykonywane powyżej 1/3 długości ich podziałki. W przypadku watomierzy zasada ta obowiązuje, gdy napięcie oraz prąd są w fazie.

§ 19.1. Błędy wskazań licznika wyznacza się metodą:

1) mocy i czasu, polegającą na obliczeniu czasu trwania N obrotów (impulsów) i porównaniu go z czasem zmierzonym przy znanej, stałej podczas pomiaru, mocy obciążenia licznika, albo

2) licznika kontrolnego, polegającą na obliczeniu liczby impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego N_kn odpowiadających impulsom (obrotom tarczy) licznika badanego i porównaniu jej ze zmierzoną liczbą takich impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego N_k.

2. Wyznaczania błędów wskazań licznika dokonuje się za pomocą urządzenia do sprawdzania licznika energii elektrycznej, które powinno spełniać wymagania określone w normie PN-IEC 736:1998.

§ 20.Błędy wskazań licznika indukcyjnego, wyznaczane metodą mocy i czasu, określa się przez pomiar czasu t, w którym tarcza przy danym obciążeniu mocą P wykonuje N obrotów, następnie wyliczenie wartości nominalnej czasu t_n, w którym tarcza licznika powinna wykonać N obrotów przy obciążeniu P, gdyby licznik wskazywał bezbłędnie, i obliczeniu błędu wskazania według wzoru:

§ 21.Błąd wskazania licznika statycznego, wyznaczany metodą mocy i czasu, określa się przez pomiar czasu t, w którym licznik przy danym obciążeniu mocą P wyemituje N impulsów, następnie wyliczenie wartości nominalnej czasu t_n, w którym licznik powinien wyemitować N impulsów przy obciążeniu P, gdyby licznik wskazywał bezbłędnie, i obliczeniu błędu wskazania według wzoru, o którym mowa w § 20.

§ 22.1. Stosując podczas sprawdzania metodę mocy i czasu, wartość nominalną czasu t_n, oznaczającą wartość liczbową czasu trwania N obrotów lub impulsów wyrażoną w sekundach, należy wyznaczyć zgodnie z wzorem:

gdzie:

N - liczba obrotów lub liczba impulsów,

C - wartość liczbowa stałej licznika wyrażonej w obrotach na kilowatogodzinę lub w impulsach na kilowatogodzinę,

P - wartość liczbowa mocy licznika wyrażonej w watach.

2. W przypadku sprawdzania licznika przekładnikowego przy obliczeniach powinno się uwzględnić wartości C i P dotyczące tej samej strony przekładników.

§ 23.1. Podczas sprawdzania błędu wskazań licznika metodą mocy i czasu powinno się stosować urządzenie do pomiaru czasu, sterowane przez urządzenie z głowicą fotoelektryczną lub przez elektryczne wyjście impulsowe licznika.

2. Przy sprawdzaniu błędu wskazań licznika klasy dokładności A i B dopuszcza się wykonanie pomiarów czasu urządzeniem do pomiaru czasu sterowanym ręcznie. W takim wypadku czas pomiaru nie może być krótszy niż 50 sekund.

§ 24.1. W przypadku licznika statycznego, sprawdzanego metodą mocy i czasu, przy wyborze liczby impulsów N powinno się uwzględniać zalecenia producenta, a w razie ich braku należy przyjąć N ≥ 10 impulsów.

2. Podczas sprawdzania błędu wskazań licznika metodą mocy i czasu należy zapewnić stałość obciążenia licznika w czasie trwania pomiaru.

§ 25.1. Stosując podczas sprawdzania błędu wskazań licznika metodę licznika kontrolnego, błędy wskazań licznika należy obliczyć według wzoru:

gdzie:

N_k - zmierzona liczba impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego,

N_kn - liczba impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego, obliczona według wzoru:

gdzie:

N - wybrana liczba impulsów (obrotów tarczy) licznika badanego,

C_k - wartość stałej licznika kontrolnego wyrażona w obrotach na kilowatogodzinę lub w impulsach na kilowatogodzinę,

U_wk - wartość napięcia na wejściu licznika kontrolnego wyrażona w woltach,

l_wk - wartość natężenia prądu na wejściu licznika kontrolnego wyrażona w amperach,

C_b - wartość stałej licznika badanego wyrażona w obrotach na kilowatogodzinę lub w impulsach na kilowatogodzinę,

U_b - wartość napięcia na wejściu licznika badanego wyrażona w woltach,

l_b - wartość natężenia prądu na wejściu licznika badanego wyrażona w amperach.

2. W przypadku licznika statycznego przy wyborze liczby impulsów N powinno się uwzględniać zalecenia producenta, a w razie ich braku należy przyjąć N ≥ 10 impulsów.

Załączniki do rozporządzenia Ministra Gospodarki
z dnia 7 stycznia 2008 r. (poz. 63)

Załącznik nr 1

BŁĘDY GRANICZNE DOPUSZCZALNE WSKAZAŃ LICZNIKA W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJU LICZNIKA ORAZ PUNKTY OBCIĄŻENIA LICZNIKA

1. Błędy graniczne dopuszczalne wskazań oraz punkty obciążenia licznika indukcyjnego określa poniższa tabela.

¹⁾ Dotyczy liczników do pomiarów pośrednich i półpośrednich, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia.

²⁾ Dotyczy liczników do pomiarów bezpośrednich, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia.

³⁾ Dodatkowy punkt kontrolny do pomiarów dla liczników do pomiarów pośrednich i półpośrednich.

2. Błędy graniczne dopuszczalne wskazań oraz punkty obciążenia licznika statycznego określa poniższa tabela.

¹⁾ Dodatkowy punkt kontrolny dla liczników do pomiarów pośrednich i półpośrednich.

Załącznik nr 2

WARTOŚĆ PRĄDU ROZRUCHU LICZNIKA

Załącznik nr 3

WARTOŚĆ SKUTECZNA NAPIĘCIA PROBIERCZEGO ORAZ MIEJSCE DOPROWADZENIA TEGO NAPIĘCIA

Załącznik nr 4

WARUNKI ODNIESIENIA LICZNIKÓW ORAZ SYMETRIA NAPIĘĆ

1. Warunki odniesienia w zakresie: temperatury otoczenia, pozycji pracy, napięcia oraz częstotliwości, przewidziane do sprawdzania liczników, określa poniższa tabela.

2. Wartość indukcji zewnętrznego pola magnetycznego nie powinna przekraczać:

1) 0,05 mT - dla liczników statycznych klasy dokładności C;

2) wartości powodującej błąd dodatkowy wskazań licznika:

a) ± 0,2 % - dla liczników statycznych klasy dokładności C,

b) ± 0,2 % - dla liczników statycznych klasy dokładności A i B oraz dla liczników indukcyjnych klasy dokładności B,

c) ± 0,3 % - dla liczników indukcyjnych klasy dokładności A.

3. Zawartość harmonicznych w napięciu i prądzie nie powinna przekraczać:

1) 2 % - dla liczników klasy dokładności C;

2) 3 % - dla liczników klasy dokładności B;

3) 5 % - dla liczników indukcyjnych bezpośrednich klasy dokładności A.

4. Symetrię napięć i prądów dla liczników trójfazowych określa poniższa tabela.