Na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 2 lit. d ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.²⁾) zarządza się, co następuje:

§ 1.1. Określa się podstawy programowe kształcenia w następujących zawodach objętych klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, stanowiącą załącznik do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. Nr 124, poz. 860):

1) fototechnik - symbol cyfrowy 313[01];

2) mechanik-monter maszyn i urządzeń - symbol cyfrowy 723[02];

3) modelarz odlewniczy - symbol cyfrowy 721[04];

4) monter instalacji i urządzeń sanitarnych - symbol cyfrowy 713[02];

5) operator maszyn i urządzeń odlewniczych - symbol cyfrowy 812[03];

6) technik górnictwa odkrywkowego - symbol cyfrowy 311[13];

7) technik górnictwa podziemnego - symbol cyfrowy 311[15];

8) technik ochrony środowiska - symbol cyfrowy 311[24];

9) technik odlewnik - symbol cyfrowy 311[26];

10) technik technologii drewna - symbol cyfrowy 311[32].

2. Podstawy programowe, o których mowa w ust. 1, stanowią załączniki nr 1-10 do rozporządzenia.

§ 2.Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Załączniki do rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 24 października 2007 r. (poz. 1569)

Załącznik nr 1

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE FOTOTECHNIK

SYMBOL CYFROWY 313[01]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) dobierać techniki zapisu obrazu w zależności od rodzaju informacji;

2) dobierać nośniki zapisu informacji obrazowej w zależności od specyfiki i warunków zapisu obrazu;

3) kontrolować właściwości użytkowe nośników informacji obrazowej;

4) określać warunki ekspozycji nośników obrazu;

5) określać warunki oświetleniowe, kształtować formę i kompozycję obrazu;

6) określać jakość oraz dokonywać chemicznej obróbki materiałów fotograficznych;

7) wykonywać zdjęcia architektury i krajobrazu, zdjęcia katalogowe, reportażowe, reklamowe, dokumentacyjne i studyjne;

8) posługiwać się sprzętem fototechnicznym i audiowizualnym;

9) przetwarzać informację obrazową z wykorzystaniem technik informatycznych;

10) przestrzegać fizykochemicznych i sensytometrycznych parametrów procesów obróbki materiałów światłoczułych;

11) opracowywać wyniki fizykochemicznej i sensytometrycznej analizy materiałów fotograficznych oraz procesów obróbki chemicznej;

12) wykonywać prace archiwizacyjne;

13) podejmować działania reklamowe i marketingowe dotyczące materiałów, sprzętu i urządzeń fototechnicznych;

14) posługiwać się obowiązującymi przepisami w trakcie wykonywania pracy;

15) rozpoznawać i eliminować zagrożenia związane z procesem pracy;

16) posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;

17) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

18) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

19) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

20) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

21) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

22) kierować zespołem pracowników;

23) korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego;

24) prowadzić działalność gospodarczą.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie procesu kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie fototechnik powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) organizowania i wyposażania stanowisk pracy;

2) prowadzenia i nadzorowania procesów technologicznych;

3) dokonywania zapisu, przetwarzania i wizualizacji informacji obrazowej.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:

1) chemiczno-fotograficzny;

2) fizyczno-technologiczny;

3) informatyczny;

4) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: CHEMICZNO-FOTOGRAFICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać właściwości promieniowania tworzącego informację obrazową;

2) wyjaśniać mechanizmy widzenia i postrzegania barw;

3) określać przebieg procesów fotograficznych związanych z zapisem informacji obrazowej;

4) określać zasady funkcjonowania i posługiwania się sprzętem fototechnicznym;

5) prowadzić obróbkę chemiczną materiałów fotograficznych;

6) wykonywać zdjęcia z zastosowaniem różnego sprzętu fotograficznego;

7) dobierać nośniki rejestracji obrazu;

8) określać wpływ technologii wytwarzania halogenosrebrowych materiałów promienioczułych na ich właściwości użytkowe;

9) określać przydatność materiałów promienioczułych do rejestracji informacji obrazowej;

10) dobierać procesy obróbki dla różnorodnych materiałów promienioczułych;

11) klasyfikować materiały promienioczułe według określonego kryterium;

12) określać fizykochemiczne właściwości substancji chemicznych stosowanych w fotografii;

13) oceniać prawidłowość przebiegu procesów obróbki chemicznej materiałów promienioczułych;

14) przewidywać oraz zapobiegać zagrożeniom wynikającym ze stosowania toksycznych odczynników chemicznych;

15) określać fotochemiczne podstawy procesów ekspozycji oraz obróbki chemicznej materiałów promienioczułych;

16) likwidować następstwa przedostania się substancji chemicznych stosowanych w fotografii do środowiska naturalnego;

17) stosować metody utylizacji ścieków i odpadów powstałych podczas produkcji i obróbki chemicznej halogenosrebrowych materiałów promienioczułych;

18) określać wielkości fizyczne i fotometryczne stosowane w fotometrii i metrologii fotograficznej;

19) określać związki kształtu krzywej charakterystycznej oraz wielkości sensytometrycznych z użytkowymi właściwościami materiałów fotograficznych;

20) stosować sensytometryczne metody badań właściwości użytkowych materiałów fotograficznych;

21) określać metody badań i oceny właściwości użytkowych niekonwencjonalnych materiałów promienioczułych;

22) określać sposoby srebrowego i bezsrebrowego zapisu informacji obrazowej;

23) określać podstawowe elementy budowy, zasady działania maszyn i urządzeń stosowanych w fototechnice i chemicznej obróbce materiałów fotograficznych;

24) korzystać z różnych źródeł informacji;

25) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;

26) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) światło i jego właściwości, widzenie i synteza barw;

2) optyka fotograficzna;

3) aparaty fotograficzne, źródła światła stosowane w fotografii;

4) ekspozycja detektorów obrazu;

5) sporządzanie roztworów do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;

6) obróbka chemiczna materiałów światłoczułych;

7) zasady wykonywania zdjęć nieruchomych przedmiotów płaskich, trójwymiarowych oraz postaci ludzkich;

8) zdjęcia architektury i krajobrazu, zdjęcia katalogowe, reportażowe, reklamowe, dokumentacyjne i studyjne;

9) fotomakrografia i fotomikrografia;

10) techniki specjalne w fotografii;

11) klasyfikacja i budowa materiałów promienioczułych;

12) właściwości użytkowe halogenosrebrowych materiałów promienioczułych;

13) chemikalia fotograficzne, wywoływacze, utrwalacze, wybielacze, kąpiele pośrednie i końcowe;

14) chemikalia konfekcjonowane;

15) system kodów i oznaczeń halogenosrebrowych materiałów fotograficznych;

16) identyfikacja chemiczna substancji stosowanych w fotografii;

17) organiczne substancje wywołujące;

18) wywoływanie i utrwalanie obrazu fotograficznego;

19) regeneracja srebra, utylizacja odpadów produkcyjnych i ścieków pochodzących z obróbki chemicznej;

20) budowa klasycznych i elektronicznych detektorów obrazu;

21) krzywa charakterystyczna;

22) sensytometria materiałów światłoczułych;

23) metody bezsrebrowe i niekonwencjonalne;

24) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: FIZYCZNO-TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać makroskopowe właściwości oraz elementarną budowę materii;

2) wykorzystywać prawa fizyki do interpretacji zjawisk stanowiących podstawę procesów zapisu informacji obrazowej;

3) charakteryzować procesy wytwarzania halogenosrebrowych materiałów światłoczułych;

4) dobierać urządzenia i maszyny do wytwarzania halogenosrebrowych materiałów fotograficznych;

5) dobierać oraz stosować metody badań i kontroli procesów wytwarzania materiałów światłoczułych;

6) określać granulometryczne i krystalograficzne właściwości halogenków srebra;

7) dokumentować przebieg procesów technologicznych;

8) opracowywać podstawowe receptury technologiczne oraz projekty realizacji zadań;

9) określać sensytometryczne właściwości materiałów fotograficznych;

10) określać wpływ obróbki chemicznej na właściwości sensytometryczne materiałów fotograficznych;

11) określać różnicowe wskaźniki sensytometryczne stosowane w kontroli i regulacji zautomatyzowanych systemów obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;

12) przeprowadzać kontrolę procesów chemicznej obróbki materiałów fotograficznych z wykorzystaniem standardowych i różnicowych metod sensytometrii fotograficznej;

13) cechować, kontrolować oraz obsługiwać urządzenia i przyrządy stosowane w sensytometrii fotograficznej;

14) wykorzystywać wiedzę z zakresu strukturometrii fotograficznej;

15) sporządzać roztwory do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;

16) obsługiwać procesory fotograficzne;

17) organizować stanowiska pracy;

18) użytkować podstawowe wyposażenie, maszyny i urządzenia elektryczne zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisami ochrony przeciwpożarowej.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) surowce wyjściowe do produkcji materiałów światłoczułych;

2) technologia wytwarzania materiałów światłoczułych;

3) obróbka chemiczna materiałów fotograficznych;

4) regeneracja roztworów do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;

5) wysokotemperaturowe procesy obróbki materiałów fotograficznych barwnych;

6) utylizacja ścieków, ochrona środowiska, odzysk srebra;

7) podstawy sensytometrii fotograficznej;

8) kontrola sensytometryczna procesów obróbki chemicznej materiałów światłoczułych;

9) sensytometria materiałów światłoczułych;

10) strukturometria fotograficzna, ocena jakości materiałów fotograficznych;

11) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: INFORMATYCZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) analizować kierunki rozwoju oraz określać możliwości techniki i technologii fotografii cyfrowej;

2) określać zakres stosowania technik informatycznych;

3) użytkować sprzęt stosowany w tradycyjnych i cyfrowych technikach obrazowania;

4) posługiwać się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym do cyfrowego zapisu i przetwarzania obrazu;

5) wykorzystywać specjalistyczne oprogramowanie stosowane w sensytometrii fotograficznej;

6) charakteryzować hybrydowe metody uzyskiwania fotografii i filmów ruchomych;

7) stosować podstawową terminologię z zakresu teorii informacji, dyskretyzacji i cyfryzacji sygnałów w komputerowych technikach obrazowania;

8) określać możliwości i zakres stosowania komputerowych środowisk graficznych do cyfrowego przetwarzania obrazu;

9) określać zasady i metody stosowane w fotografii cyfrowej i hybrydowej;

10) dobierać oraz stosować metody rejestracji, przenoszenia, kompresji, przetwarzania i wizualizacji obrazu cyfrowego.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) systemy rejestracji obrazów optycznych;

2) podstawy teorii informacji;

3) tradycyjne i cyfrowe techniki rejestracji obrazu;

4) komputerowe przetwarzanie obrazu i dźwięku;

5) technika cyfrowa w sprzęcie fotograficznym;

6) technika komputerowa w sensytometrii i strukturometrii fotograficznej;

7) komputerowe modele zjawisk i procesów fotograficznych;

8) automatyka maszyn i urządzeń do obróbki materiałów fotograficznych.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;

2) rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

3) sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;

4) sporządzać budżet i planować rozwój firmy;

5) opracowywać plan marketingowy;

6) stosować przepisy Kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

7) stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;

8) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

9) sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;

10) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

11) prowadzić negocjacje;

12) rozwiązywać problemy;

13) podejmować decyzje;

14) przestrzegać zasad etyki;

15) wykonywać pracę zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

16) określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;

17) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

18) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

19) korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;

20) organizować doskonalenie zawodowe pracowników.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) gospodarka rynkowa;

2) formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

3) dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;

4) struktura budżetu;

5) plan rozwoju przedsiębiorstwa;

6) strategie marketingowe;

7) prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;

8) metody poszukiwania pracy;

9) dokumenty związane z zatrudnieniem;

10) zasady i metody komunikowania się;

11) elementy socjologii i psychologii pracy;

12) etyka;

13) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;

14) zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy;

15) elementy ergonomii;

16) pierwsza pomoc;

17) źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;

18) formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %*
	Podbudowa programowa: gimnazjum	Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa; zawód: fotograf	Podbudowa programowa: liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające
Chemiczno-fotograficzny	20	20	20
Fizyczno- technologiczny	35	30	35
Informatyczny	15	20	15
Podstawy działalności zawodowej	15	15	15
Razem:	85**	85**	85**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 15 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia fotograficzna;

2) pracownia sensytometryczna;

3) pracownia komputerowa;

4) pracownia plastyczna.

Pracownia fotograficzna powinna składać się z sali dydaktycznej, studia fotograficznego, laboratorium fotograficznego.

Sala dydaktyczna powinna być wyposażona w:

1) tablicę, zwijany ekran;

2) telewizor z odtwarzaczem video i CD;

3) zestaw kaset video, płyt CD;

4) komputery z oprogramowaniem do cyfrowej obróbki obrazu;

5) skaner;

6) drukarkę;

7) rzutnik multimedialny;

8) rzutnik pisma;

9) tablice tematyczne;

10) biblioteczkę z literaturą fachową, czasopismami, katalogami;

11) blat do końcowej obróbki zdjęć;

12) zestaw materiałów do oprawy i ekspozycji zdjęć.

Studio fotograficzne powinno być wyposażone w:

1) sprzęt fotograficzny:

a) aparaty fotograficzne do wykonywania zdjęć na materiałach światłoczułych halogenosrebrowych,

b) aparat cyfrowy,

c) zestaw obiektywów o różnej odległości ogniskowej,

d) światłomierz do pomiaru światła błyskowego i zastanego;

e) zestaw filtrów zdjęciowych;

2) sprzęt oświetleniowy:

a) studyjne oświetlenie błyskowe,

b) zestaw reflektorów,

c) lampę błyskową,

d) rozpraszacze światła;

3) sprzęt pomocniczy:

a) statyw z głowicą,

b) zestaw tła,

c) stół bezcieniowy,

d) ekrany rozpraszające,

e) kolumnę reprodukcyjną,

f) namioty świetlne,

g) torbę reporterską,

h) wężyk spustowy,

i) pierścienie pośrednie, mieszki,

j) przedłużacz;

4) materiały światłoczułe analogowe i cyfrowe.

Laboratorium fotograficzne powinno być wyposażone w:

1) maszyny i urządzenia do obróbki materiałów fotograficznych;

2) sprzęt do kopiowania:

a) powiększalnik z głowicą filtracyjną,

b) zegar powiększalnikowy z osprzętem,

c) maskownicę,

d) kopiarkę,

e) lampy ciemniowe z filtrami,

f) zestaw filtrów do kopiowania;

3) sprzęt pomocniczy do obróbki laboratoryjnej;

4) odczynniki chemiczne do obróbki materiałów światłoczułych.

Pracownia sensytometryczna powinna być wyposażona w:

1) zestawy do ćwiczeń z zakresu sensytometrii fotograficznej:

a) sensytometry z cechowanymi źródłami światła, modulatorami oświetlenia i filtrami barwnymi,

b) densytometry do pomiarów w świetle odbitym i przepuszczonym,

c) wywoływaczki sensytometryczne,

d) suszarki,

e) sprzęt laboratoryjny i ciemniowy;

2) licencjonowane oprogramowanie wraz z komputerami połączonymi z densytometrami.

Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:

1) stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) programy komputerowe do cyfrowej obróbki zdjęć;

3) skanery do materiałów transparentnych i refleksyjnych;

4) drukarki różnego typu;

5) aparaty cyfrowe i nośniki.

Pracownia plastyczna powinna być wyposażona w:

1) stanowiska rysunkowe z kompletem przyborów rysunkowych i malarskich;

2) sztalugi i podkłady do papieru rysunkowego;

3) modele i plansze figur płaskich, brył oraz przedmiotów dekoracyjnych;

4) materiały pomocnicze.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w pracowniach szkolnych, usługowych i przemysłowych laboratoriach fotograficznych, studiach fotograficznych i reklamowych oraz zakładach prowadzących dokumentację fotograficzną.

Załącznik nr 2

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE MECHANIK-MONTER MASZYN I URZĄDZEŃ

SYMBOL CYFROWY 723[02]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) interpretować podstawowe zjawiska i prawa z zakresu mechaniki, materiałoznawstwa, technologii mechanicznej i elektrotechniki;

2) czytać rysunki techniczne maszynowe oraz sporządzać szkice prostych części maszyn;

3) czytać i interpretować schematy i dokumentacje: warsztatowe, technologiczne, montażowe, demontażowe, techniczno-ruchowe (DTR);

4) dobierać narzędzia, przyrządy i urządzenia do wykonywanych prac;

5) ustawiać ramy, płyty fundamentowe, pomosty i rusztowania,

6) charakteryzować maszyny transportowe, technologiczne i energetyczne;

7) wyważać statycznie elementy maszyn;

8) mierzyć podstawowe wielkości fizyczne i geometryczne;

9) oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń z zastosowaniem metod diagnostyki technicznej;

10) określać zakres napraw mechanizmów i zespołów maszyn i urządzeń na podstawie przeprowadzonej diagnozy;

11) wykonywać montaż i demontaż maszyn i urządzeń oraz ich podzespołów;

12) rozpoznawać podstawowe materiały eksploatacyjne i charakteryzować ich właściwości;

13) dobierać części zamienne;

14) wykonywać prace regeneracyjne zużytych części;

15) wykonywać części maszyn z zastosowaniem obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem;

16) stosować różne sposoby łączenia elementów;

17) kontrolować jakość wykonanych prac;

18) wykonywać rozliczenia kosztów wyrobów i usług;

19) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

20) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

21) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

22) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

23) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

24) korzystać z różnych źródeł informacji;

25) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

26) planować prowadzenie działalności gospodarczej.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie procesu kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie mechanik-monter maszyn i urządzeń powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) wykonywania podstawowych operacji obróbki ręcznej, mechanicznej skrawaniem, cieplnej, plastycznej i spajania;

2) instalowania, uruchamiania i przemieszczania maszyn i urządzeń;

3) wykonywania i naprawiania typowych części maszyn;

4) przeprowadzania przeglądów technicznych, konserwacji i naprawy maszyn i urządzeń;

5) montowania maszyn i urządzeń;

6) kontrolowania maszyn i urządzeń po naprawie, regulowania i ustawiania według żądanych parametrów eksploatacyjnych;

7) sporządzania uproszczonych kalkulacji kosztów wytwarzania i naprawiania maszyn i urządzeń.

3. Zawód mechanik-monter maszyn i urządzeń jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) maszyn i urządzeń przemysłowych;

2) aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego;

3) maszyn i urządzeń budowlanych i drogowych;

4) maszyn i urządzeń górniczych;

5) maszyn i urządzeń hutniczych;

6) maszyn i urządzeń energetycznych;

7) maszyn i urządzeń okrętowych;

8) maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego;

9) maszyn i urządzeń przemysłu odzieżowego;

10) maszyn i urządzeń przemysłu włókienniczego;

11) maszyn i urządzeń przemysłu drzewnego;

12) maszyn i urządzeń przemysłu skórzanego;

13) obrabiarek do metali;

14) silników spalinowych.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:

1) techniczne podstawy zawodu;

2) budowa i montaż maszyn i urządzeń;

3) eksploatacja maszyn i urządzeń;

4) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: TECHNICZNE PODSTAWY ZAWODU

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wyjaśniać podstawowe pojęcia oraz stosować prawa i zasady mechaniki technicznej, elektrotechniki, elektroniki i automatyki;

2) wykonywać podstawowe obliczenia wytrzymałościowe;

3) rozróżniać rodzaje źródeł energii elektrycznej, elementy obwodów prądu stałego i przemiennego;

4) czytać schematy układów elektrycznych i elektronicznych;

5) mierzyć i obliczać podstawowe wielkości elektryczne;

6) rozróżniać elementy składowe instalacji elektrycznej, osprzęt instalacyjny, przewody oraz zabezpieczenia;

7) charakteryzować właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne, technologiczne materiałów konstrukcyjnych stosowanych w budowie maszyn;

8) stosować zasady sporządzania rysunku technicznego maszynowego oraz odpowiednie techniki zapisu podczas wykonywania odwzorowań konstrukcyjnych;

9) wykonywać szkice części maszyn;

10) wyjaśniać oznaczenia stosowane na rysunkach technicznych maszynowych;

11) wyjaśniać pojęcia: tolerancja, pasowania, chropowatość powierzchni;

12) mierzyć wielkości geometryczne;

13) wyjaśniać procesy technologiczne obróbki cieplnej, cieplno-chemicznej, plastycznej, odlewnictwa i obróbki wiórowej;

14) charakteryzować obróbkę wykańczającą;

15) rozróżniać metody obróbki erozyjnej;

16) wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej i mechanicznej;

17) wykonywać typowe połączenia nierozłączne: spawane, zgrzewane, lutowane i klejone;

18) użytkować urządzenia komputerowe w zakresie wspomagania projektowania oraz obróbki wyników wykonanych pomiarów;

19) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania operacji obróbki ręcznej i połączeń spajanych.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) podstawowe pojęcia mechaniki technicznej;

2) podstawy obliczeń wytrzymałościowych;

3) prąd elektryczny, magnetyzm i elektromagnetyzm;

4) maszyny elektryczne prądu stałego i przemiennego;

5) podstawy miernictwa elektrycznego;

6) instalacje elektryczne;

7) elektronika i automatyka przemysłowa;

8) materiały konstrukcyjne i technologiczne stosowane w budowie maszyn;

9) zasady tworzenia rysunku technicznego i wymiarowania;

10) rzutowanie prostokątne i aksonometryczne;

11) zasady wykonywania widoków i przekrojów;

12) uproszczenia rysunkowe i szkicowanie części maszyn oraz połączeń;

13) rysunki wykonawcze, złożeniowe, zabiegowe i operacyjne;

14) tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni w budowie maszyn;

15) pomiary warsztatowe;

16) podstawy obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej;

17) obróbka plastyczna metali (walcowanie, kucie, tłoczenie), odlewnictwo;

18) podstawowe operacje z zakresu obróbki ręcznej oraz narzędzia do obróbki;

19) sposoby obróbki skrawaniem, toczenie, wiercenie, szlifowanie, frezowanie;

20) obróbka wykańczająca części maszyn (docieranie, polerowanie, gładzenie, dogładzanie);

21) obróbka erozyjna części maszyn (obróbka elektroerozyjna, elektrochemiczna, strumieniowo-erozyjna: plazmowa, elektronowa, fotonowa);

22) sposoby spajania metali i niemetali: lutowanie, spawanie, zgrzewanie, klejenie;

23) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: BUDOWA I MONTAŻ MASZYN I URZĄDZEŃ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wyjaśniać pojęcia: proces produkcyjny, proces technologiczny, maszyna, urządzenie, element maszyny, zespół, podzespół, mechanizm;

2) klasyfikować typowe maszyny i urządzenia mechaniczne;

3) rozróżniać i charakteryzować połączenia rozłączne i nierozłączne;

4) rozróżniać podstawowe mechanizmy ruchu postępowego i obrotowego;

5) wyjaśniać budowę, zasadę działania i przeznaczenie typowych maszyn i urządzeń (silnik, obrabiarka, urządzenia dźwigowo-transportowe), napędów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych;

6) wyjaśniać zasady i organizację montażu w produkcji maszyn i urządzeń;

7) wykorzystywać dokumentacją technologiczną montażu;

8) przeprowadzać montaż i demontaż typowych połączeń rozłącznych;

9) przeprowadzać montaż łożysk, osi i wałów;

10) przeprowadzać montaż i demontaż typowych mechanizmów napędowych;

11) przeprowadzać montaż części przesuwnych;

12) przeprowadzać montaż mechanizmów ruchu postępowego i obrotowego;

13) przeprowadzać montaż napędów hydraulicznych i pneumatycznych;

14) wyjaśniać zasady montażu głównego maszyn i urządzeń;

15) sprawdzać jakość maszyny i urządzenia po montażu;

16) nakładać powłoki ochronne i dekoracyjne na wyprodukowane maszyny i urządzenia;

17) posługiwać się narzędziami, przyrządami i urządzeniami stosowanymi w montażu i demontażu maszyn i urządzeń;

18) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas montażu i demontażu maszyn i urządzeń.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) charakterystyka produkcji urządzeń technicznych;

2) klasyfikacja maszyn i urządzeń;

3) mechanizmy i elementy maszyn;

4) budowa i zasady działania typowych maszyn i urządzeń mechanicznych;

5) napędy i sterowania hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne;

6) ogólne zasady projektowania procesów technologicznych montażu;

7) zasady montażu i demontażu;

8) organizacja procesu montażu i demontażu (organizacja stanowisk, przygotowanie dokumentacji technologicznej montażu);

9) operacje pomocnicze w procesie technologicznym montażu (mycie i czyszczenie jednostek montażowych, dopasowywanie, regulacja elementów i zespołów);

10) przyrządy i uchwyty montażowe oraz urządzenia transportowe;

11) technologia montażu połączeń rozłącznych;

12) technologia montażu łożysk, osi i wałów;

13) technologia montażu i demontażu mechanizmów napędowych (koła na wałach, napędy pasowe, łańcuchowe, przekładnie zębate, napędy cierne, sprzęgła);

14) technologia montażu części przesuwnych (prowadnic);

15) technologia montażu mechanizmów ruchu postępowego (mechanizm śrubowy, korbowo-tłokowy, mimośrodowy, jarzmowo-wahadłowy, zapadkowy, rozrządu zaworowego);

16) technologia montażu mechanizmów hydraulicznych i pneumatycznych;

17) montaż główny maszyn i urządzeń;

18) powłoki ochronne i dekoracyjne;

19) mechanizacja i automatyzacja montażu;

20) kontrola jakości w procesie technologicznym montażu;

21) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas montażu i demontażu maszyn i urządzeń.

BLOK: EKSPLOATACJA MASZYN I URZĄDZEŃ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wyjaśniać podstawowe pojęcia związane z eksploatacją obiektów technicznych;

2) rozróżniać procesy eksploatacyjne maszyn i urządzeń: użytkowanie, obsługiwanie, zasilanie;

3) charakteryzować warunki techniczne użytkowania, określać miary użytkowania i ich zastosowanie;

4) instalować, przygotowywać do pracy i uruchamiać maszynę lub urządzenie;

5) rozróżniać i charakteryzować podstawowe rodzaje materiałów eksploatacyjnych (oleje, smary, ciecze chłodząco-smarujące, paliwa);

6) wyjaśniać istotę smarowania oraz systemy smarowania olejem i smarem stałym;

7) dobierać materiały smarowe do łożysk, przekładni mechanicznych, silników spalinowych;

8) określać czynniki powodujące powstawanie korozji oraz rozróżniać podstawowe metody zabezpieczania metali przed korozją;

9) charakteryzować procesy zużyciowo-starzeniowe maszyn i urządzeń;

10) rozróżniać metody przeciwdziałania zużyciu maszyn i ich elementów;

11) charakteryzować czynniki mające wpływ na uszkodzenia urządzeń mechanicznych;

12) określać podstawowe zadania diagnostyki technicznej;

13) wyjaśniać pojęcie stan techniczny maszyny i urządzenia oraz rozróżniać metody diagnostyczne;

14) wykorzystywać urządzenia diagnostyczne w ocenie stanu technicznego i interpretować wyniki pomiarów;

15) dokonywać weryfikacji części maszyn;

16) określać zakres przeglądu i naprawy;

17) rozróżniać fazy procesu naprawczego;

18) określać sposoby naprawy części maszyn i urządzeń;

19) rozróżniać i stosować przyrządy i urządzenia obsługowo-naprawcze,

20) posługiwać się dokumentacją obsługowo-naprawczą;

21) przeprowadzać naprawy typowych elementów maszyn i zespołów maszynowych;

22) wykonywać czynności związane z konserwacją maszyny (czyszczenie, smarowanie, sprawdzanie stanu technicznego urządzenia);

23) wyjaśniać proces technologiczny naprawy maszyn i urządzeń przemysłowych;

24) sprawdzać jakość prac obsługowo-naprawczych;

25) zabezpieczać maszyny i urządzenia po naprawie;

26) komunikować się i współdziałać z różnymi komórkami organizacyjnymi procesu obsługowo-naprawczego;

27) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii i bezpieczeństwa pracy;

28) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas prac obsługowo-naprawczych.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) podstawowe pojęcia eksploatacji urządzeń technicznych;

2) fizyko-chemiczne podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń;

3) korozja metali i powłoki ochronne;

4) materiały, gazy i płyny eksploatacyjne;

5) rodzaje tarcia i smarowania;

6) uszczelnienia techniczne;

7) zasady rozpoznawania zużycia i uszkodzenia elementów maszyn;

8) rozpoznawanie wad za pomocą defektoskopii;

9) diagnostyka techniczna maszyn i urządzeń;

10) zasady naprawy obiektów technicznych;

11) organizacja prac naprawczych;

12) stanowiska i urządzenia obsługowo-naprawcze;

13) proces technologiczny naprawy maszyn;

14) weryfikacja części maszyn;

15) metody regeneracji elementów maszyn;

16) naprawa powierzchni roboczych i elementów (czopy i wały, otwory, tuleje i łożyska, obudowy i kadłuby oraz inne);

17) naprawa typowych zespołów (przekładnie, podzespoły wirujące, układy hydrauliczne i inne);

18) próby uruchomienia maszyn i urządzeń po naprawie, przeprowadzanie niezbędnych regulacji;

19) wycofywanie z eksploatacji maszyn i urządzeń;

20) zaplecze obsługowo-naprawcze maszyn i urządzeń mechanicznych;

21) praca na typowych stanowiskach monterskich w przedsiębiorstwach produkcji maszyn i urządzeń mechanicznych i obsługowo-naprawczych;

22) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas naprawy maszyn i urządzeń.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

2) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

3) dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy;

4) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

5) interpretować podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

6) sporządzać kalkulacje usług obsługowych i naprawczych maszyn i urządzeń;

7) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

8) sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia oraz działalności gospodarczej;

9) komunikować się i współpracować w zespole;

10) rozwiązywać problemy;

11) podejmować decyzje;

12) doskonalić umiejętności zawodowe;

13) przestrzegać zasad etyki.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;

2) pierwsza pomoc;

3) środki ochrony indywidualnej,

4) elementy ergonomii;

5) podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

6) wycena prac usługowych związanych z obsługą maszyn i urządzeń;

7) metody poszukiwania pracy;

8) podejmowanie działalności gospodarczej;

9) zasady i metody komunikowania się;

10) elementy socjologii i psychologii pracy;

11) formy doskonalenia zawodowego;

12) etyka.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w %*
Techniczne podstawy zawodu	18
Budowa i montaż maszyn i urządzeń	24
Eksploatacja maszyn i urządzeń	29
Podstawy działalności zawodowej	4
Razem:	75**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 25 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia rysunku technicznego;

2) pracownia elektrotechniki i elektroniki;

3) pracownia komputerowa;

4) pracownia maszyn i urządzeń;

5) pracownia technologii napraw;

6) warsztaty szkolne.

Pracownia rysunku technicznego powinna być wyposażona w:

1) stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) zestaw modeli wspomagających kształtowanie wyobraźni przestrzennej;

3) eksponaty i modele części maszyn;

4) modele maszyn i urządzeń;

5) przykładowe dokumentacje konstrukcyjne;

6) zestaw norm rysunkowych;

7) katalogi typowych części maszyn, podzespołów i zespołów.

Pracownia elektrotechniki i elektroniki powinna być wyposażona w:

1) podstawowe mierniki wielkości elektrycznych;

2) typowe elementy i układy elektryczne i elektroniczne;

3) podstawowe maszyny i urządzenia elektryczne;

4) schematy instalacji elektrycznych;

5) mechaniczne i elektryczne elementy i układy automatyki;

6) PN-ISO, ISO;

7) katalogi maszyn i urządzeń elektrycznych;

8) katalogi elementów elektronicznych.

Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:

1) stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) drukarki;

3) pakiet programów biurowych;

4) programy do wspomagania projektowania typu CAD;

5) programy specjalistyczne.

Pracownia budowy maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:

1) elementy maszyn;

2) mechanizmy;

3) elementy układów hydraulicznych i pneumatycznych;

4) elementy automatyki przemysłowej;

5) modele i eksponaty typowych maszyn;

6) PN-ISO, ISO;

7) katalogi maszyn i urządzeń;

8) katalogi części znormalizowanych.

Pracownia technologii wytwarzania i napraw powinna być wyposażona w:

1) próbki materiałów eksploatacyjnych;

2) próbki zużytych części maszyn i urządzeń;

3) przyrządy pomiarowe;

4) narzędzia do obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem;

5) narzędzia i przyrządy wykorzystywane w procesach montażu i naprawy maszyn i urządzeń;

6) modele obrabiarek do metalu;

7) dokumentacje procesów technologicznych montażu i naprawy maszyn i urządzeń;

8) instrukcje stanowiskowe;

9) PN-ISO, ISO;

10) katalogi maszyn i urządzeń.

Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:

1) przyrządy pomiarowe;

2) narzędzia do obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem;

3) urządzenia do: nagrzewania, chłodzenia, spawania, obróbki plastycznej;

4) urządzenia i przyrządy do prac montażowych i demontażowych;

5) narzędzia i przyrządy wykorzystywane w procesie naprawy maszyn i urządzeń;

6) urządzenia, zespoły, elementy maszyn przeznaczone do konserwacji i naprawy;

7) obrabiarki do metalu;

8) odzież ochronną do spawania i kucia;

9) dokumentację warsztatową;

10) dokumentacje techniczno-ruchowe (DTR);

11) katalog narzędzi;

12) PN-ISO, ISO.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz w zakładach przemysłu metalowego i maszynowego lub w zakładach usługowo-naprawczych.

Załącznik nr 3

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE MODELARZ ODLEWNICZY

SYMBOL CYFROWY 721 [04]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) wykonywać przestrzenne modele prostych i złożonych brył geometrycznych na podstawie rysunku konstrukcyjnego;

2) czytać uproszczone rysunki modeli i sporządzać wykres modelarski;

3) czytać schematy układów mechanicznych i elektrycznych występujące w maszynach i urządzeniach modelarskich;

4) oceniać stan techniczny użytkowanego urządzenia;

5) wykonywać proste naprawy, regulację i konserwację maszyn i urządzeń modelarskich;

6) oceniać i weryfikować narzędzia, oprzyrządowanie modelowe i przyrządy pomocnicze stosowane przy wytwarzaniu modeli odlewniczych;

7) posługiwać się przyrządami pomiarowymi i sprawdzianami w procesie technologicznym wykonywania modeli odlewniczych;

8) kontrolować działanie i sprawdzać prawidłowość pracy maszyn i urządzeń stosowanych do produkcji modeli;

9) rozpoznawać gatunki materiałów modelarskich, a także oceniać ich jakość;

10) przygotowywać podstawowe i pomocnicze materiały modelarskie;

11) uruchamiać, kontrolować przebieg pracy oraz wyłączać podstawowe maszyny i urządzenia modelarskie;

12) wykonywać ręczną i mechaniczną obróbkę drewna, metali, tworzyw sztucznych i ceramicznych stosowanych w modelarstwie;

13) wykrywać wady oprzyrządowania modelowego, kwalifikować do naprawy oraz naprawiać, a także analizować przyczyny ich powstawania;

14) wykonywać operacje spajania, odlewania, laminowania i termoformowania modelarskich tworzyw sztucznych;

15) wykonywać kontrolę przebiegu procesu technologicznego zgodnie z procedurami zapewnienia jakości,

16) pobierać próby i badać właściwości technologiczne tworzyw modelarskich;

17) wykonywać próby technologiczne oprzyrządowania modelowego w odlewni;

18) korzystać z urządzeń komputerowych stosowanych w procesach wytwarzania, kontroli i sterowania oraz analizy jakości;

19) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

20) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

21) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

22) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

23) stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;

24) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

25) korzystać z różnych źródeł informacji;

26) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie modelarz odlewniczy powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) użytkowania maszyn i urządzeń modelarskich;

2) dokonywania przeglądu, konserwacji, drobnych napraw oraz regulacji urządzeń modelarskich;

3) wykonywania czynności związanych z weryfikacją, użytkowaniem i konserwacją przyrządów pomiarowych oraz narzędzi roboczych;

4) prowadzenia procesu przygotowywania materiałów, kompozycji i mas modelarskich według instrukcji technologicznej;

5) wykonywania ręcznie rdzeni i form odlewniczych niezbędnych do przeprowadzania prób technologicznych oprzyrządowania modelowego;

6) wykonywania modeli, rdzennic i innych elementów zespołów modelowych;

7) wykonywania kokil i form ciśnieniowych oraz pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego;

8) uczestniczenia w przeprowadzaniu kontroli wstępnej, międzyoperacyjnej i ostatecznej produkowanych modeli i rdzennic, zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;

9) dokonywania naprawy zespołów modelowych.

3. Zawód modelarz odlewniczy jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) wytwarzania modeli z drewna;

2) wytwarzania modeli i form metalowych;

3) wytwarzania modeli z tworzyw sztucznych i mas ceramicznych;

4) wytwarzania modeli zdobniczych i artystycznych.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:

1) eksploatacyjny;

2) technologiczny;

3) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: EKSPLOATACYJNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wykonywać szkice części maszyn zgodnie z obowiązującymi normami rysunku technicznego;

2) czytać dokumentację techniczno-ruchową (DTR) oraz instrukcje obsługi maszyn i urządzeń;

3) określać warunki równowagi ciała sztywnego;

4) wyjaśniać pojęcia: prędkość obwodowa, prędkość obrotowa, praca mechaniczna, moc, energia i sprawność;

5) rozróżniać typowe rodzaje obciążeń i naprężeń występujące w elementach maszyn;

6) rozróżniać materiały konstrukcyjne;

7) rozróżniać rodzaje połączeń, osie, wały, łożyska, sprzęgła, hamulce i mechanizmy oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;

8) określać na podstawie dokumentacji technicznej elementy składowe maszyny lub urządzenia oraz ustalać przebieg ich montażu i demontażu;

9) określać parametry maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie tabliczki znamionowej oraz rozróżniać na schematach elementy obwodu elektrycznego;

10) rozróżniać układy zabezpieczeń,

11) dokonywać pomiaru natężenia prądu i mocy w obwodach prądu stałego oraz przemiennego jedno- i trójfazowego;

12) rozróżniać instalacje mieszkaniowe i przemysłowe oraz połączenia odbiorników szeregowo, równolegle, w gwiazdę i w trójkąt;

13) rozróżniać: uziemienie ochronne, uziom, przewód uziemiający i zerowanie oraz dokonywać pomiaru rezystancji izolacji i rezystancji uziemienia;

14) wskazywać różnice w budowie i pracy między prądnicą, silnikiem i transformatorem;

15) rozróżniać podstawowe elementy elektroniczne oraz podstawowe elementy układów sterowania;

16) rozróżniać elementy napędów pneumatycznych i hydraulicznych oraz określać ich przeznaczenie;

17) określać wykorzystanie sprężarek i wentylatorów w procesach odlewniczych;

18) klasyfikować i charakteryzować urządzenia transportu wewnętrznego oraz określać ich wykorzystanie w procesach wykonywania i magazynowania zespołów modelowych;

19) objaśnić budowę, zasady użytkowania, konserwacji i składowania narzędzi modelarskich;

20) wyjaśniać budowę, zasady działania i użytkowania obrabiarek stosowanych w modelarstwie;

21) użytkować obrabiarki stosowane w modelarni;

22) rozróżniać maszyny i urządzenia stosowane w procesach wytwarzania form i rdzeni;

23) użytkować maszyny rdzeniarskie i formierskie w zakresie umożliwiającym wykonywanie prób technologicznych nowego oprzyrządowania modelowego;

24) wskazywać zależności między tarciem i smarowaniem oraz rozróżniać układy smarowania maszyn;

25) rozpoznawać stan techniczny użytkowanych maszyn i urządzeń w modelarstwie;

26) objaśniać zasady użytkowania i składowania zespołów modelowych;

27) posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR), PN-ISO oraz inną literaturą techniczną;

28) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego, podczas użytkowania i obsługiwania maszyn, urządzeń i narzędzi stosowanych w modelarstwie.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) rysunek techniczny;

2) tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni;

3) podstawy mechaniki i wytrzymałości materiałów;

4) materiały konstrukcyjne;

5) elementy maszyn;

6) montaż i demontaż;

7) elementy elektrotechniki i elektroniki;

8) napędy pneumatyczne i hydrauliczne;

9) sprężarki i wentylatory;

10) urządzenia transportu wewnętrznego;

11) narzędzia modelarskie;

12) maszyny i urządzenia wykorzystywane w modelarstwie;

13) maszyny i urządzenia wykorzystywane w procesach wytwarzania form i rdzeni;

14) tarcie i smarowanie w maszynach;

15) zużycie i ocena stanu technicznego narzędzi modelarskich;

16) konserwacja i naprawa zespołów modelowych;

17) obsługiwanie maszyn i urządzeń do wytwarzania modeli odlewniczych;

18) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) biegle czytać uproszczoną i pełną dokumentację oprzyrządowania modelowego;

2) sporządzać rysunki: koncepcji technologicznej odlewu, surowego odlewu, modelu, rdzennicy i formy;

3) rozróżniać materiały modelarskie oraz określać ich właściwości i przeznaczenie;

4) dobierać podstawowe i pomocnicze materiały oraz elementy galanterii modelarskiej do produkcji oprzyrządowania modelowego;

5) wykonywać pomiary warsztatowe z wymaganą dokładnością oraz z zastosowaniem miar skurczowych;

6) charakteryzować podstawowe techniki obróbki materiałów wykorzystywane w modelarstwie: obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem drewna, metali i tworzyw sztucznych, termoformowanie i laminowanie tworzyw sztucznych;

7) charakteryzować odlewanie metali i ich stopów oraz tworzyw sztucznych, obróbkę plastyczną metali i spajanie;

8) określać zasady konstruowania modeli, rdzennic i płyt modelowych;

9) rozróżniać elementy zespołu modelowego oraz wskazywać na ich przeznaczenie (modele, rdzennice, przyrządy usprawniające formowanie: deski modelowe i fałszywki, płyty modelowe, ramy do wkładek modelowych);

10) klasyfikować modele, rdzennice oraz płyty modelowe;

11) planować procesy technologiczne wytwarzania oprzyrządowania modelowego z drewna, metalu, tworzyw sztucznych i mas ceramicznych;

12) sporządzać wykres modelarski;

13) obrabiać ręcznie i mechanicznie drewniane elementy zespołów modelowych oraz łączyć je za pomocą złącz i kleju;

14) wykańczać drewniane omodelowanie odlewnicze;

15) dobierać metody naprawy i konserwacji zespołów modelowych drewnianych;

16) obrabiać ręcznie i mechanicznie metalowe elementy zespołów modelowych;

17) objaśniać zasady montażu modeli na płytach modelowych;

18) montować modele metalowe i rdzennice;

19) wykonywać elementy oprzyrządowania modelowego z tworzyw sztucznych i mas ceramicznych metodami odlewania, termoformowania, laminowania, cięcia i spajania;

20) charakteryzować sposoby wytwarzania form i matryc do specjalnych metod odlewania i określać stawiane im wymagania;

21) klasyfikować i charakteryzować skrzynki formierskie;

22) charakteryzować oprzyrządowanie pomocnicze do formowania;

23) określać zasady składowania, ewidencjonowania i wydawania modeli;

24) naprawiać i konserwować omodelowanie odlewnicze oraz kwalifikować do likwidacji omodelowanie zużyte;

25) charakteryzować podstawowe metody formowania ręcznego i maszynowego;

26) wykonywać ręcznie rdzenie i formy piaskowe;

27) charakteryzować specjalne metody odlewania;

28) wykazywać wpływ oprzyrządowania odlewniczego na jakość i dokładność wykonywania odlewów;

29) dobierać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy;

30) wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy, materiały i wykonane prace;

31) przeprowadzać kontrolę zespołów modelowych zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;

32) użytkować urządzenia komputerowe do wspomagania procesów wytwarzania zespołów modelowych;

33) posługiwać się dokumentacją technologiczną, PN-ISO, zakładowymi normami oraz inną literaturą techniczną;

34) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska na stanowisku pracy.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) dokumentacja oprzyrządowania modelowego;

2) materiały modelarskie;

3) pomiary warsztatowe;

4) obróbka ręczna;

5) obróbka mechaniczna skrawaniem;

6) obróbka plastyczna metali;

7) odlewnictwo;

8) spajanie;

9) konstruowanie zespołu modelowego;

10) wytwarzanie modeli z drewna;

11) wytwarzanie modeli metalowych;

12) wytwarzanie modeli z tworzyw sztucznych i mas ceramicznych;

13) formy i matryce do specjalnych metod odlewania;

14) skrzynki formierskie i oprzyrządowanie pomocnicze do formowania;

15) konserwacja i naprawa omodelowania odlewniczego;

16) gospodarka materiałowa;

17) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz przepisy ochrony środowiska.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

2) określać główne źródła zanieczyszczeń emitowanych przez zakłady odlewnicze i zakłady rzemieślnicze wykonujące modele odlewnicze oraz wskazywać ich wpływ na człowieka i środowisko;

3) oceniać stan zagrożenia środowiska spowodowany emisją gazów, pyłów i innych odpadów odlewniczych na podstawie obowiązujących norm dopuszczalnych zanieczyszczeń;

4) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

5) dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy;

6) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

7) interpretować podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

8) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

9) sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia oraz działalności gospodarczej;

10) komunikować się i współpracować w zespole;

11) rozwiązywaćproblemy;

12) podejmować decyzje;

13) doskonalić umiejętności zawodowe;

14) przestrzegać zasad etyki.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

2) pierwsza pomoc;

3) środki ochrony indywidualnej;

4) elementy ergonomii;

5) podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

6) metody poszukiwania pracy;

7) podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej;

8) zasady i metody komunikowania się;

9) elementy socjologii i psychologii pracy;

10) formy doskonalenia zawodowego;

11) etyka.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w % *
Eksploatacyjny	24
Technologiczny	42
Podstawy działalności zawodowej	6
Razem:	72**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 28 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń;

2) pracownia technologii odlewnictwa;

3) pracownia modelarstwa;

4) pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki;

5) pracownia komputerowa;

6) warsztaty szkolne.

Pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:

1) stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) przybory kreślarskie;

3) rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;

4) PN-ISO;

5) dokumentacje techniczne, dokumentację techniczno-ruchową (DTR);

6) modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;

7) elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;

8) części maszyn z różnymi postaciami zużycia;

9) modele: sprężarek, wentylatorów, pomp, urządzeń transportowych;

10) przyrządy pomiarowe, wzorce chropowatości;

11) elementy pasowane,

12) katalog łożysk tocznych.

Pracownia technologii odlewnictwa powinna być wyposażona w:

1) próbki materiałów i mas formierskich;

2) narzędzia formierskie;

3) elementy zespołów modelowych i odlewniczego oprzyrządowania pomocniczego;

4) odlewy wykonane z różnych stopów;

5) odlewy wykonane różnymi metodami odlewania;

6) modele maszyn i urządzeń odlewniczych;

7) dokumentację techniczną produkcji odlewów;

8) normy techniczne z zakresu odlewnictwa;

9) katalogi maszyn i urządzeń odlewniczych.

Pracownia modelarstwa powinna być wyposażona w:

1) próbki tworzyw modelarskich;

2) zestawy narzędzi modelarskich;

3) rdzennice, elementy galanterii modelarskiej i pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego;

4) modele maszyn i urządzeń wykorzystywanych podczas produkcji modeli z drewna, tworzyw sztucznych i metali;

5) normy techniczne z zakresu modelarstwa;

6) dokumentację techniczną stosowaną w modelarni;

7) katalogi maszyn i urządzeń modelarskich.

Pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki powinna być wyposażona w:

1) przyrządy pomiarowe;

2) elementy obwodów elektrycznych: rezystory, cewki, kondensatory;

3) zasilacze, generatory;

4) silniki, prądnice, transformatory;

5) przekroje maszyn elektrycznych;

6) próbki przewodów i kabli elektrycznych, różnych rodzajów izolacji;

7) typowe źródła światła, urządzenia grzejne;

8) wyłączniki instalacyjne, bezpieczniki, styczniki, przekaźniki;

9) osprzęt instalacji elektrycznych;

10) elementy elektroniczne;

11) wzmacniacze i generatory, zasilacze;

12) układy cyfrowe;

13) oscyloskop;

14) PN-ISO, ISO;

15) katalogi maszyn i urządzeń elektrycznych;

16) katalogi elementów elektronicznych.

Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:

1) stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);

2) drukarki;

3) pakiet programów biurowych;

4) programy do wspomagania projektowania modeli i form;

5) programy specjalistyczne dotyczące wytwarzania zespołów modelowych i pomocniczego oprzyrządowania.

Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:

1) stanowiska: modelarskie, ślusarskie, do obróbki mechanicznej i odlewania odlewów, obróbki plastycznej, spajania oraz kontroli jakości;

2) stanowiska przygotowania materiałów, mas i kompozycji modelarskich;

3) stanowiska formowania ręcznego;

4) stanowiska trasowania płaskiego i przestrzennego;

5) narzędzia modelarskie i przyrządy pomiarowe;

6) próbki materiałów modelarskich;

7) dokumentację konstrukcyjną i technologiczną oprzyrządowania modelowego;

8) normy techniczne z zakresu modelarstwa.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz w zakładach przemysłu odlewniczego.

Załącznik nr 4

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE MONTER INSTALACJI I URZĄDZEŃ SANITARNYCH

SYMBOL CYFROWY 713[02]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) rozpoznawać rodzaje obiektów budowlanych, ich konstrukcje oraz technologię wykonania;

2) posługiwać się dokumentacją techniczną instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji oraz normami i instrukcjami w zakresie wykonywanych zadań zawodowych;

3) szkicować elementy instalacji sanitarnych;

4) wyznaczać trasę przewodów instalacji sanitarnych oraz miejsca montażu uzbrojenia;

5) wykonywać bruzdy i otwory w przegrodach budowlanych;

6) dobierać elementy instalacji sanitarnych do określonych prac monterskich;

7) dobierać, użytkować i konserwować narzędzia, sprzęt oraz przyrządy kontrolno-pomiarowe;

8) montować elementy instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji;

9) wykonywać izolacje termiczne i przeciwwilgociowe przewodów instalacji sanitarnych;

10) montować uzbrojenie oraz urządzenia pomiarowe na przewodach instalacji sanitarnych;

11) wykonywać połączenia instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych i gazowych z odpowiednimi sieciami zewnętrznymi;

12) montować urządzenia lokalnych ujęć wody i oczyszczalni ścieków;

13) podłączać instalację grzewczą do lokalnych i centralnych źródeł ciepła;

14) przygotowywać instalacje do wykonywania prób szczelności i odbioru technicznego;

15) lokalizować i usuwać awarie eksploatowanych instalacji i urządzeń sanitarnych;

16) wykonywać przedmiary i obmiary robót instalacyjnych oraz kalkulować koszty ich wykonania;

17) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

18) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

19) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

20) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

21) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

22) korzystać z różnych źródeł informacji;

23) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

24) prowadzić działalność gospodarczą.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie monter instalacji i urządzeń sanitarnych powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) wykonywania bruzd i otworów w przegrodach budowlanych oraz innych prac związanych z montażem instalacji i urządzeń sanitarnych;

2) przygotowania elementów instalacji do montażu w określonych technologiach;

3) montowania instalacji i urządzeń wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji;

4) przygotowywania instalacji do wykonywania prób szczelności i odbioru technicznego;

5) wykonywania połączeń instalacji sanitarnych z odpowiednimi sieciami komunalnymi;

6) wykonywania konserwacji, napraw oraz demontażu instalacji i urządzeń sanitarnych.

3. Zawód monter instalacji i urządzeń sanitarnych jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej oraz kanalizacyjnej;

2) instalacji centralnego ogrzewania;

3) instalacji gazowych;

4) wentylacji i klimatyzacji.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki:

1) techniczne podstawy budownictwa;

2) technologia robót instalacyjnych;

3) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: TECHNICZNE PODSTAWY BUDOWNICTWA

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminologią budowlaną;

2) rozpoznawać elementy budynku i określać ich funkcje;

3) rozróżniać konstrukcje i technologie wykonania budynków;

4) określać rodzaje gruntów budowlanych;

5) określać właściwości materiałów i wyrobów budowlanych oraz instalacyjnych;

6) rozróżniać instalacje budowlane i określać ich funkcje;

7) określać zasady organizacji terenu budowy oraz stanowiska pracy;

8) określać zasady magazynowania i składowania materiałów i wyrobów budowlanych oraz instalacyjnych;

9) określać zasady transportowania materiałów i wyrobów budowlanych i instalacyjnych;

10) określać zasady wykonywania robót murarskich, betoniarskich, tynkarskich i malarskich związanych z montażem instalacji budowlanych;

11) rysować podstawowe konstrukcje geometryczne;

12) wymiarować i opisywać rysunki techniczne;

13) stosować zasady wykonywania przekrojów, rzutów poziomych i aksonometrycznych;

14) sporządzać rysunki instalacji i urządzeń sanitarnych;

15) rysować schematy instalacji sanitarnych;

16) szkicować elementy i urządzenia instalacji sanitarnych;

17) odczytywać oznaczenia graficzne na rysunkach;

18) rozróżniać poszczególne rodzaje i elementy dokumentacji technicznej;

19) czytać dokumentację techniczną instalacji: wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnych, grzewczych, gazowych oraz wentylacji i klimatyzacji;

20) posługiwać się podstawowym sprzętem pomiarowym;

21) wykonywać przedmiary i obmiary robót instalacyjnych;

22) sporządzać rysunki inwentaryzacyjne.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) podstawowe wiadomości o obiektach budowlanych;

2) elementy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynków;

3) grunty budowlane;

4) materiały i wyroby budowlane, instalacyjne i izolacyjne;

5) rodzaje instalacji budowlanych;

6) teren budowy i jego organizacja;

7) magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów i wyrobów budowlanych, instalacyjnych i izolacyjnych,

8) podstawowe roboty murarskie, betoniarskie, tynkarskie, malarskie;

9) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska obowiązujące podczas wykonywania robót budowlanych i instalacyjnych;

10) podstawowe konstrukcje geometryczne;

11) zasady wymiarowania rysunków;

12) przekroje rysunkowe;

13) rzutowanie prostokątne i aksonometryczne;

14) rysunek odręczny i schematyczny;

15) oznaczenia graficzne na rysunkach technicznych elementów budowlanych i instalacyjnych;

16) rodzaje i elementy dokumentacji technicznej;

17) zasady posługiwania się dokumentacją techniczną instalacji sanitarnych;

18) elementy miernictwa instalacyjnego;

19) zasady wykonywania przedmiarów i obmiarów robót;

20) rysunki inwentaryzacyjne.

BLOK: TECHNOLOGIA ROBÓT INSTALACYJNYCH

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami technologicznymi, przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

2) dobierać materiały, uzbrojenie, przybory i urządzenia do wykonywania instalacji w określonej technologii;

3) dobierać sprzęt i narzędzia do wykonywania prac monterskich;

4) wyznaczać trasę przewodów instalacji sanitarnych oraz miejsca montażu uzbrojenia;

5) wykonywać bruzdy i otwory w przegrodach budowlanych;

6) montować przewody i uzbrojenie instalacji wody zimnej i ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, grzewczej, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji;

7) montować armaturę czerpalną;

8) montować urządzenia ciepłej wody użytkowej;

9) montować instalacje i urządzenia przeciwpożarowe;

10) montować przybory sanitarne;

11) montować odbiorniki ciepła;

12) montować kotły grzewcze z osprzętem;

13) montować urządzenia węzłów cieplnych;

14) izolować przewody i urządzenia ciepłownicze;

15) montować urządzenia zabezpieczające, sygnalizacyjne i kontrolno-pomiarowe;

16) montować urządzenia gazowe;

17) montować urządzenia wentylacyjne i klimatyzacyjne;

18) przygotowywać instalacje do przeprowadzania prób szczelności i odbioru technicznego;

19) wykonywać prace murarskie i tynkarskie;

20) rozliczać podstawowe i pomocnicze materiały instalacyjne;

21) wymieniać uszkodzone lub niesprawne elementy instalacji sanitarnych;

22) wykonywać konserwacje i naprawy instalacji i urządzeń sanitarnych;

23) demontować elementy instalacji sanitarnych;

24) wykonywać wykopy w gruntach różnych kategorii oraz zabezpieczać ściany wykopów;

25) wykonywać przyłącza wodociągowe, kanalizacyjne (przykanaliki) i gazowe;

26) montować urządzenia lokalnych ujęć wody i oczyszczalni ścieków;

27) podłączać instalację grzewczą do lokalnych i centralnych źródeł ciepła;

28) przestrzegać obowiązujących przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) organizacja stanowiska pracy montera instalacji i urządzeń sanitarnych;

2) materiały, uzbrojenie, przybory i urządzenia stosowane w instalacjach sanitarnych;

3) narzędzia i sprzęt stosowane do montażu instalacji sanitarnych w określonych technologiach;

4) roboty pomocnicze związane z montażem instalacji i urządzeń sanitarnych;

5) montaż przewodów i uzbrojenia instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, gazowej, centralnego ogrzewania oraz wentylacji i klimatyzacji;

6) montaż armatury czerpalnej;

7) montaż urządzeń ciepłej wody użytkowej;

8) montaż instalacji i urządzeń hydroforowych;

9) montaż instalacji i urządzeń przeciwpożarowych;

10) montaż przyborów sanitarnych;

11) montaż kotłów grzewczych oraz odbiorników ciepła;

12) montaż urządzeń zabezpieczających, sygnalizacyjnych i kontrolno-pomiarowych;

13) montaż węzłów cieplnych;

14) izolacje przewodów;

15) montaż urządzeń gazowych;

16) montaż przewodów i urządzeń wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych;

17) próby szczelności instalacji;

18) odbiór techniczny instalacji;

19) zasady eksploatacji instalacji i urządzeń sanitarnych;

20) demontaż instalacji i urządzeń sanitarnych;

21) roboty ziemne, zabezpieczanie ścian wykopów;

22) przyłącza wodociągowe, kanalizacyjne (przykanaliki) i gazowe;

23) ujęcia wody;

24) oczyszczalnie ścieków;

25) lokalne i centralne źródła ciepła;

26) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) interpretować podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

2) korzystać ze źródeł wiedzy technicznej, ekonomicznej i prawnej;

3) rozróżniać i charakteryzować przedsiębiorstwa budowlane;

4) stosować przepisy prawa budowlanego i podatkowego;

5) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

6) prowadzić działalność gospodarczą;

7) sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia oraz działalności gospodarczej;

8) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

9) dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy;

10) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

11) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

12) komunikować się i współpracować w zespole;

13) rozwiązywać problemy;

14) podejmować decyzje;

15) doskonalić umiejętności zawodowe;

16) przestrzegać zasad etyki.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

2) funkcjonowanie przedsiębiorstw budowlanych;

3) przepisy prawa budowlanego i podatkowego;

4) wybrane przepisy prawa pracy;

5) podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej;

6) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;

7) środki ochrony indywidualnej;

8) pierwsza pomoc;

9) elementy ergonomii;

10) zasady i metody komunikowania się;

11) elementy socjologii i psychologii pracy;

12) formy doskonalenia zawodowego;

13) etyka.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %*
Techniczne podstawy budownictwa	20
Technologia robót instalacyjnych	50
Podstawy działalności zawodowej	10
Razem:	80**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 20 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia ogólnobudowlana;

2) pracownia rysunku technicznego;

3) pracownia technologii instalacyjnych;

4) warsztaty szkolne.

Pracownia ogólnobudowlana powinna być wyposażona w:

1) próbki materiałów i wyrobów budowlanych;

2) próbki materiałów i wyrobów instalacyjnych;

3) przyrządy pomiarowe;

4) modele instalacji i urządzeń sanitarnych;

5) dokumentacje techniczne budynków, normy i certyfikaty stosowane w budownictwie;

6) katalogi i prospekty materiałów i wyrobów instalacyjnych.

Pracownia rysunku technicznego powinna być wyposażona w:

1) stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) wzory pisma znormalizowanego;

3) modele figur i brył geometrycznych;

4) model rzutni prostokątnej;

5) materiały i wyroby budowlane oraz instalacyjne;

6) normy i certyfikaty stosowane w budownictwie;

7) projekty techniczne instalacji sanitarnych.

Pracownia technologii instalacyjnych powinna być wyposażona w:

1) próbki materiałów i wyrobów instalacyjnych;

2) próbki materiałów izolacyjnych;

3) narzędzia i przyrządy do trasowania;

4) narzędzia i sprzęt do montażu instalacji sanitarnych w różnych technologiach;

5) modele instalacji i urządzeń sanitarnych;

6) elementy uzbrojenia, armatura czerpalna, przybory sanitarne, grzejniki;

7) katalogi, prospekty i cenniki materiałów, urządzeń, armatury i przyborów sanitarnych;

8) dokumentację techniczną instalacji sanitarnych.

Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:

1) stanowiska do ręcznej i mechanicznej obróbki rur;

2) stanowiska do montażu instalacji i urządzeń sanitarnych;

3) narzędzia i przyrządy do trasowania;

4) przyrządy pomiarowe i kontrolno-pomiarowe;

5) materiały stosowane do montażu instalacji wodociągowych, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnych, centralnego ogrzewania, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji;

6) instrukcje obsługi maszyn, urządzeń i sprzętu do montażu instalacji;

7) katalogi i prospekty materiałów i wyrobów instalacyjnych, normy, aprobaty techniczne, certyfikaty jakości.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz specjalistycznych zakładach zajmujących się montażem instalacji i urządzeń sanitarnych.

Załącznik nr 5

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE OPERATOR MASZYN I URZĄDZEŃ ODLEWNICZYCH

SYMBOL CYFROWY 812[03]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) czytać i szkicować rysunki konstrukcyjne i technologiczne (odlewnicze);

2) czytać schematy układów mechanicznych, hydraulicznych, pneumatycznych, elektrycznych i automatyki przemysłowej występujące w odlewnictwie;

3) oceniać stan techniczny użytkowanego urządzenia;

4) wykonywać proste naprawy, regulację i konserwację maszyn i urządzeń odlewniczych;

5) oceniać i weryfikować narzędzia, oprzyrządowanie modelowe i przyrządy pomocnicze stosowane w procesach odlewniczych;

6) posługiwać się przyrządami pomiarowymi i sprawdzianami w procesie technologicznym;

7) rozpoznawać materiały formierskie, rdzenie i formy, zalewać formy ciekłym metalem, wybijać i oczyszczać odlewy;

8) uruchamiać podstawowe maszyny i urządzenia odlewnicze, kontrolować ich pracę;

9) wykrywać wady odlewów, dokonywać napraw, a także analizować przyczyny wad celem wyeliminowania (ograniczenia) braków odlewniczych;

10) wykonywać kontrolę przebiegu procesu technologicznego zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;

11) pobierać próby do badań składu chemicznego, właściwości wytrzymałościowych i technologicznych oraz struktury zgodnie z warunkami zamówienia;

12) korzystać z urządzeń komputerowych stosowanych w procesach wytwarzania, kontroli i sterowania;

13) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

14) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

15) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

16) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

17) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

18) korzystać z różnych źródeł informacji;

19) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie operator maszyn i urządzeń odlewniczych powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) użytkowania podstawowych i pomocniczych maszyn i urządzeń odlewniczych;

2) dokonywania przeglądu, konserwacji, drobnych napraw i regulacji maszyn, urządzeń oraz pieców odlewniczych;

3) wykonywania czynności związanych z weryfikacją, użytkowaniem i konserwacją przyrządów pomiarowych oraz narzędzi roboczych stosowanych w odlewniach;

4) prowadzenia procesu przygotowania materiałów i mas formierskich według instrukcji technologicznej;

5) wykonywania rdzeni i form ręcznie lub maszynowo na pojedynczych urządzeniach oraz w zmechanizowanych i zautomatyzowanych liniach produkcyjnych zgodnie z instrukcjami technologicznymi;

6) przygotowywania wsadu, prowadzenia wytopu i spustu ciekłego metalu;

7) zalewania form odlewniczych;

8) wybijania i oczyszczania odlewów;

9) wykonywania odlewów kokilowych, ciśnieniowych i odśrodkowych;

10) uczestniczenia w przeprowadzaniu kontroli wstępnej, międzyoperacyjnej i ostatecznej procesów odlewniczych zgodnie z procedurami zapewnienia jakości.

3. Zawód operator maszyn i urządzeń odlewniczych jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) odlewania w formach piaskowych (żeliwa, staliwa lub stopów metali nieżelaznych);

2) specjalnych metod odlewania;

3) odlewnictwa zdobniczego i artystycznego.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:

1) eksploatacyjny;

2) technologiczny;

3) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: EKSPLOATACYJNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wykonywać szkice części maszyn;

2) czytać rysunki konstrukcyjne i technologiczne, dokumentację techniczno-ruchową (DTR) oraz instrukcje obsługi maszyn i urządzeń;

3) określać warunki równowagi ciała sztywnego;

4) wyjaśniać pojęcia: prędkość obwodowa, prędkość obrotowa, praca mechaniczna, moc, energia, sprawność;

5) rozróżniać typowe rodzaje obciążeń i naprężeń występujące w elementach maszyn;

6) rozróżniać rodzaje połączeń, osie, wały, łożyska, sprzęgła i mechanizmy oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;

7) określać na podstawie dokumentacji technicznej elementy składowe maszyny lub urządzenia oraz ustalać przebieg ich montażu i demontażu;

8) określać parametry maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie tabliczki znamionowej oraz rozróżniać na schematach elementy obwodu elektrycznego;

9) rozróżniać układy zabezpieczeń;

10) dokonywać pomiaru natężenia prądu i mocy w obwodach prądu stałego oraz przemiennego jedno- i trójfazowego;

11) rozróżniać instalacje mieszkaniowe i przemysłowe oraz połączenia odbiorników szeregowo, równolegle, w gwiazdę i w trójkąt;

12) rozróżniać uziemienie ochronne, uziom, przewód uziemiający i zerowanie oraz dokonywać pomiaru rezystancji izolacji i rezystancji uziemienia;

13) wskazywać różnice w budowie i pracy między prądnicą, silnikiem i transformatorem;

14) rozróżniać podstawowe elementy elektroniczne oraz podstawowe elementy układów sterowania;

15) rozróżniać elementy układów automatyki przemysłowej oraz interpretować proste schematy układów automatycznej regulacji;

16) rozróżniać elementy napędów hydraulicznych i pneumatycznych oraz określać ich przeznaczenie;

17) czytać schematy układów pneumatycznych i hydraulicznych;

18) charakteryzować sprężarki i wentylatory oraz wskazywać ich wykorzystanie w procesach odlewniczych;

19) rozróżniać urządzenia transportowe stosowane w procesach wytwarzania odlewów oraz określać ich przeznaczenie;

20) rozróżniać urządzenia stosowane do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej odlewów;

21) charakteryzować maszyny i urządzenia stosowane do przerobu materiałów, mas formierskich i rdzeniowych;

22) charakteryzować maszyny i urządzenia podstawowe oraz pomocnicze wykorzystywane w procesach wytwarzania form i rdzeni;

23) charakteryzować piece odlewnicze oraz urządzenia do zalewania form;

24) charakteryzować maszyny i urządzenia do wybijania, oczyszczania i wykańczania odlewów;

25) rozróżniać maszyny i urządzenia do formowania i odlewania metodami specjalnymi;

26) oceniać korzyści wynikające z automatyzacji procesów wytwarzania odlewów;

27) określać zależności między tarciem a smarowaniem;

28) rozróżniać zjawiska fizyko-chemiczne towarzyszące procesom destrukcyjnym w eksploatacji maszyn i urządzeń odlewniczych;

29) rozróżniać układy smarowania maszyn i urządzeń;

30) rozpoznawać stan techniczny użytkowanych maszyn i urządzeń;

31) charakteryzować rodzaje obsług i wykazywać ich wpływ na prawidłową pracę maszyn i urządzeń;

32) posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR), PN-ISO i literaturą techniczną;

33) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego podczas użytkowania i obsługiwania maszyn i urządzeń w odlewni.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) rysunek techniczny;

2) tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni;

3) podstawy mechaniki i wytrzymałości materiałów;

4) elementy maszyn;

5) montaż i demontaż;

6) elementy elektrotechniki i elektroniki;

7) mechaniczne urządzenia automatyki przemysłowej;

8) napędy hydrauliczne i pneumatyczne;

9) sprężarki i wentylatory;

10) urządzenia transportu wewnętrznego;

11) urządzenia do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej;

12) urządzenia do przeróbki materiałów i mas formierskich;

13) maszyny formierskie i rdzeniarskie;

14) piece odlewnicze;

15) maszyny i urządzenia do wybijania i oczyszczania odlewów;

16) maszyny i urządzenia do specjalnych metod odlewania;

17) kompleksowa mechanizacja i automatyzacja w odlewni;

18) tarcie i smarowanie w maszynach;

19) zużycie części maszyn i ocena stanu technicznego;

20) użytkowanie maszyn i urządzeń;

21) obsługiwanie maszyn i urządzeń;

22) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) rozróżniać materiały niemetalowe wykorzystywane w eksploatacji maszyn i urządzeń oraz procesach technologicznych wytwarzania odlewów;

2) rozróżniać materiały ogniotrwałe oraz uzasadniać ich dobór i zastosowanie jako tworzywa konstrukcyjne w budowie pieców i kadzi odlewniczych;

3) określać właściwości metali i ich stopów oraz wskazywać na znaczenie ich oceny w procesach kontroli materiałów wsadowych i odlewów;

4) rozróżniać gatunki, właściwości i zastosowanie stopów Fe-C, metali nieżelaznych i ich stopów;

5) oceniać wpływ składników strukturalnych żeliwa i staliwa na ich właściwości;

6) rozpoznawać zjawiska korozyjne i ich skutki, wskazywać sposoby ochrony przed korozją w procesach eksploatacji i produkcji odlewów;

7) rozróżniać cechy charakterystyczne rodzajów obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz określać ich wykorzystanie w produkcji odlewów;

8) rozróżniać materiały stosowane w modelarstwie odlewniczym;

9) określać funkcje i przeznaczenie elementów oprzyrządowania odlewniczego;

10) charakteryzować sposoby przeróbki materiałów i mas formierskich oraz określać ich przeznaczenie;

11) sprawdzać podstawowe właściwości materiałów i mas formierskich oraz oceniać ich wpływ na jakość odlewów;

12) przygotowywać, odświeżać i regenerować masy formierskie zgodnie z instrukcją;

13) klasyfikować i charakteryzować ręczne i mechaniczne metody wytwarzania form i rdzeni piaskowych;

14) wykonywać formy i rdzenie metodami formowania ręcznego, w zmechanizowanych stanowiskach, gniazdach i liniach produkcyjnych;

15) składać i przygotowywać do zalewania formy odlewnicze oraz oceniać ich stan;

16) ładować wsad i prowadzić wytop podstawowych stopów odlewniczych zgodnie z instrukcjami technologicznymi;

17) klasyfikować i charakteryzować specjalne metody odlewania;

18) charakteryzować układy wlewowe i określać ich wpływ na jakość odlewów;

19) objaśniać zjawiska zachodzące w formie po zalaniu ciekłym metalem oraz oceniać skutki powstawania gazów, stygnięcia i skurczu metalu w formie;

20) wybijać, oczyszczać i wykańczać odlewy;

21) klasyfikować i kwalifikować wady odlewnicze oraz wskazywać przyczyny ich powstawania;

22) naprawiać usuwalne wady odlewów;

23) wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem;

24) lutować, kleić i wykonywać pod nadzorem operacje spawania elektrycznego i gazowego;

25) wykonywać czynności konserwacyjne, prace montażowo-demontażowe, drobne naprawy, wymianę części, regulację zespołów i całego urządzenia oraz przeprowadzać próby po naprawie;

26) dobierać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy;

27) wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy, materiały i wykonane prace;

28) użytkować urządzenia komputerowe w zakresie wspomagania procesów technologicznych;

29) posługiwać się dokumentacją technologiczną, PN-ISO, zakładowymi normami oraz literaturą techniczną;

30) pobierać próbki do badań, przeprowadzać kontrolę procesu technologicznego zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;

31) określać zasady zachowania się w strefach gazoniebezpiecznych oraz w strefach bezpośredniego zagrożenia odpryskiem żużla i ciekłego metalu, gorącego metalu i zgorzeliny;

32) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i dozoru technicznego podczas wykonywania pracy.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) materiały niemetalowe;

2) metale i ich stopy;

3) korozja;

4) obróbka cieplna i cieplno-chemiczna;

5) oprzyrządowanie modelowe;

6) materiały i masy formierskie;

7) wytwarzanie rdzeni i form piaskowych;

8) powstawanie odlewów w formie;

9) topienie stopów odlewniczych;

10) specjalne metody odlewania;

11) wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów;

12) wady odlewów i ich naprawa;

13) obróbka plastyczna;

14) obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem;

15) spajanie metali;

16) konserwacja i naprawa maszyn i urządzeń odlewniczych;

17) gospodarka materiałowa;

18) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

2) określać główne źródła zanieczyszczeń emitowanych przez odlewnie żeliwa, staliwa i metali nieżelaznych oraz wskazywać ich wpływ na człowieka i środowisko;

3) oceniać stan zagrożenia środowiska spowodowany emisją gazów, pyłów i innych odpadów odlewniczych na podstawie obowiązujących norm dopuszczalnych zanieczyszczeń;

4) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

5) dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy;

6) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

7) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

8) interpretować podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

9) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

10) sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia;

11) komunikować się i współpracować w zespole;

12) rozwiązywać problemy;

13) podejmować decyzje;

14) doskonalić umiejętności zawodowe;

15) przestrzegać zasad etyki.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

2) pierwsza pomoc;

3) środki ochrony indywidualnej;

4) elementy ergonomii;

5) wybrane przepisy prawa pracy;

6) podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

7) metody poszukiwania pracy;

8) dokumenty dotyczące zatrudnienia;

9) zasady i metody komunikowania się;

10) elementy socjologii i psychologii pracy;

11) formy doskonalenia zawodowego;

12) etyka.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w % *
Eksploatacyjny	30
Technologiczny	36
Podstawy działalności zawodowej	6
Razem:	72**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 28 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń;

2) pracownia podstawowych technik wytwarzania odlewów;

3) pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki;

4) pracownia komputerowa;

5) warsztaty szkolne.

Pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:

1) stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) przybory kreślarskie;

3) rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;

4) PN-ISO;

5) dokumentacje techniczne, dokumentację techniczno-ruchową (DTR);

6) modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;

7) elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;

8) części maszyn z różnymi postaciami zużycia;

9) modele: sprężarek, wentylatorów, pomp, urządzeń transportowych;

10) przyrządy pomiarowe, wzorce chropowatości;

11) elementy pasowane;

12) katalog łożysk tocznych.

Pracownia podstawowych technik wytwarzania odlewów powinna być wyposażona w:

1) zestawy: gatunków drewna, tworzyw sztucznych, materiałów ogniotrwałych, uszczelek, złącz spawanych, zgrzewanych, lutowanych;

2) próbki materiałów i mas formierskich, stopów odlewniczych;

3) odlewnicze zespoły modelowe;

4) modele i makiety maszyn oraz urządzeń odlewniczych;

5) modele obrabiarek;

6) narzędzia do obróbki mechanicznej skrawaniem;

7) PN-ISO, ISO, branżowe normy, zakładowe normy;

8) dokumentację technologiczną, dokumentację techniczno-ruchową (DTR);

9) katalogi stali.

Pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki powinna być wyposażona w:

1) przyrządy pomiarowe;

2) elementy obwodów elektrycznych: rezystory, cewki, kondensatory;

3) zasilacze, generatory;

4) silniki, prądnice, transformatory;

5) przekroje maszyn elektrycznych;

6) próbki przewodów i kabli elektrycznych, różnych rodzajów izolacji;

7) typowe źródła światła, urządzenia grzejne;

8) wyłączniki instalacyjne, bezpieczniki, styczniki, przekaźniki;

9) osprzęt instalacji elektrycznych;

10) elementy elektroniczne;

11) wzmacniacze i generatory, zasilacze;

12) układy cyfrowe;

13) oscyloskop;

14) PN-ISO, ISO;

15) katalogi maszyn i urządzeń elektrycznych;

16) katalogi elementów elektronicznych.

Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:

1) stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);

2) drukarki;

3) pakiet programów biurowych;

4) programy specjalistyczne z zakresu automatycznej regulacji procesów odlewniczych, kontroli jakości, sterowania procesami technologicznymi.

Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:

1) stanowiska: do obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem, obróbki plastycznej, spawania oraz kontroli jakości;

2) stanowiska przygotowania materiałów i mas formierskich, formowania, wytapiania ciekłego metalu, zalewania, wybijania i oczyszczania odlewów;

3) stanowiska odlewania specjalnymi metodami;

4) przyrządy pomiarowe;

5) dokumentację warsztatową;

6) dokumentację techniczno-ruchową (DTR);

7) książki narzędziowe,

8) katalog narzędzi.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz zakładach przemysłu odlewniczego.

Załącznik nr 6

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK GÓRNICTWA ODKRYWKOWEGO

SYMBOL CYFROWY 311 [13]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) czytać i wykonywać rysunki górnicze oraz schematy podstawowych układów technologicznych;

2) czytać i aktualizować mapy geologiczne i górnicze;

3) rozróżniać skały oraz określać ich jakość i właściwości;

4) oceniać (przewidywać i kontrolować) zjawiska geologiczne, hydrogeologiczne i geotechniczne w górotworze w związku z prowadzoną eksploatacją złoża;

5) określać warunki stosowania eksploatacji odkrywkowej złoża;

6) racjonalnie gospodarować eksploatowanym złożem;

7) wykonywać podstawowe zadania w zakresie techniki strzelniczej;

8) zabezpieczać teren prowadzonych robót strzałowych oraz oceniać stopień zagrożenia;

9) użytkować podstawowe maszyny i urządzenia górnicze, przeróbcze i obróbcze;

10) oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń;

11) wykonywać konserwację oraz drobne naprawy podstawowych maszyn i urządzeń górniczych;

12) prowadzić roboty wydobywcze i przeróbcze, zgodnie z przepisami górniczymi i geologicznymi;

13) prowadzić dokumentację produkcyjną: raporty produkcyjne, plany zużycia materiałów, czasu pracy maszyn i ludzi, rejestracji danych oraz analizy jakości, zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;

14) posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;

15) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

16) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

17) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

18) stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;

19) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

20) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

21) kierować zespołem pracowników;

22) korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik górnictwa odkrywkowego powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) organizowania pracy podległego zespołu pracowników;

2) zaopatrywania kopalni w niezbędny sprzęt i materiały;

3) kontrolowania i oceniania stanu technicznego maszyn i urządzeń;

4) kierowania pracami wydobywczymi, przeróbczymi lub obróbczymi;

5) oceniania zagrożeń wynikających z prowadzonej działalności górniczej;

6) kontrolowania i kierowania procesem eksploatacyjnym;

7) kwalifikowania wydobytego i przerobionego złoża;

8) zabezpieczania terenu prowadzonych robót górniczych;

9) prowadzenia bieżącej dokumentacji rozliczeniowej zużytych surowców, materiałów i godzin pracy maszyn i urządzeń górniczych;

10) prowadzenia bieżącej dokumentacji dotyczącej podległego personelu: organizacji pracy, zakresów czynności, obliczania wydajności i wykorzystania czasu pracy.

3. Zawód technik górnictwa odkrywkowego jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby rynku pracy i zainteresowania ucznia. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) eksploatacji surowców skalnych;

2) eksploatacji węgla brunatnego;

3) eksploatacji kruszyw mineralnych;

4) przeróbki i obróbki skał.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta zawierają następujące bloki programowe:

1) techniczny;

2) wydobywczo-przetwórczy;

3) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: TECHNICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) rozróżniać materiały niemetalowe wykorzystywane w eksploatacji maszyn i urządzeń;

2) rozróżniać gatunki, właściwości i zastosowanie stopów Fe - C oraz metali nieżelaznych i ich stopów;

3) rozróżniać podstawowe operacje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz wskazać ich wpływ na strukturę i właściwości stopów;

4) rozpoznawać zjawiska korozyjne i ich skutki oraz wskazywać sposoby ochrony powierzchni metali przed korozją w procesach eksploatacji;

5) wykonywać szkice części maszyn;

6) wykonywać rysunki techniczne części maszyn zgodnie z obowiązującymi normami rysunku technicznego;

7) czytać dokumentację techniczno-ruchową (DTR), dokumentację techniczną, warsztatową, instrukcje obsługi maszyn i urządzeń,

8) wyznaczać warunki równowagi punktu materialnego i ciała sztywnego;

9) wyznaczać siłę i moment tarcia;

10) wyznaczać środek ciężkości figury płaskiej;

11) rozróżniać rodzaje ruchu na podstawie jego parametrów oraz obliczać prędkość obwodową, kątową i obrotową;

12) wykonywać podstawowe obliczenia wytrzymałościowe: rozciąganie, ściskanie, zginanie, skręcanie, wyboczenie, zginanie ze skręcaniem;

13) rozróżniać konstrukcje i zasady działania: połączeń, osi, wałów, łożysk, sprzęgieł, hamulców i mechanizmów oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;

14) wyjaśniać budowę i zasadę działania napędów hydraulicznych i pneumatycznych oraz analizować schematy układów hydraulicznych i pneumatycznych;

15) określać na podstawie dokumentacji technicznej (rysunki złożeniowe) elementy składowe maszyny lub urządzenia oraz ustalać ich działanie;

16) planować przebieg procesu montażu i demontażu maszyn i urządzeń;

17) klasyfikować i charakteryzować elementy obwodów prądu stałego i przemiennego;

18) obliczać proste obwody elektryczne oraz analizować schematy elektryczne;

19) charakteryzować maszyny i urządzenia prądu stałego i przemiennego;

20) określać warunki bezpiecznego prowadzenia instalacji elektrycznej maszyn górniczych;

21) klasyfikować i charakteryzować elementy półprzewodnikowe (diody, tranzystory, tyrystory, układy scalone);

22) analizować schematy podstawowych układów elektronicznych;

23) dobierać przyrządy pomiarowe i dokonywać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego;

24) identyfikować elementy zabezpieczające obwody elektryczne;

25) charakteryzować systemy automatycznego sterowania w procesie technologicznym;

26) rozróżniać urządzenia pomiarowe i regulacyjne w obwodach automatyki;

27) klasyfikować sprężarki i wentylatory, określać podstawowe parametry i przewidywać ich wykorzystanie w górnictwie odkrywkowym;

28) charakteryzować urządzenia stosowane do transportu technologicznego w górnictwie odkrywkowym oraz określać warunki ich optymalnej i bezpiecznej pracy;

29) klasyfikować i charakteryzować maszyny i urządzenia do: eksploatacji odkrywkowej, obróbki i przeróbki skał, przetwórstwa surowców skalnych oraz obliczać ich parametry robocze;

30) wykonywać pomiary warsztatowe;

31) wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem oraz dobierać parametry obróbki, narzędzia i oprzyrządowanie;

32) lutować oraz wykonywać podstawowe operacje spawania elektrycznego i gazowego (pod nadzorem);

33) wykonywać czynności konserwacyjne, drobne naprawy, wymianę części, montaż, demontaż, regulację poszczególnych zespołów i całego urządzenia;

34) dobierać narzędzia, przyrządy i materiały do wykonywanej pracy;

35) wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy, materiały i wykonane prace;

36) określać podstawowe pojęcia i wskaźniki niezawodności i trwałości maszyn i urządzeń;

37) określać zużycie maszyn i urządzeń oraz metody zapobiegające nadmiernemu zużyciu;

38) rozpoznawać i oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń użytkowanych w procesach technologicznych;

39) określać zakres prac wykonywanych podczas przeglądu technicznego i napraw;

40) charakteryzować gospodarkę materiałową w zakładach górnictwa odkrywkowego;

41) użytkować urządzenia komputerowe w zakresie wspomagania projektowania i eksploatacji środków trwałych;

42) posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR), PN-ISO, ISO, zakładowymi normami oraz literaturą techniczną;

43) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego podczas użytkowania i obsługiwania maszyn oraz urządzeń wykorzystywanych w procesach wydobycia i przeróbki.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) materiałoznawstwo;

2) rysunek techniczny;

3) tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni;

4) mechanika techniczna;

5) wytrzymałość materiałów;

6) części maszyn;

7) napędy hydrauliczne i pneumatyczne;

8) montaż i demontaż;

9) podstawy elektrotechniki;

10) maszyny elektryczne;

11) podstawy miernictwa elektrycznego;

12) podstawy elektroniki;

13) układy i elementy automatycznej regulacji;

14) układy zasilania, sterowania, zabezpieczenia i sygnalizacji;

15) sprężarki i wentylatory;

16) urządzenia transportowe;

17) maszyny i urządzenia do eksploatacji odkrywkowej;

18) maszyny i urządzenia do obróbki i przeróbki skał;

19) maszyny i urządzenia do przetwórstwa surowców skalnych;

20) obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem;

21) spajanie metali;

22) niezawodność i trwałość maszyn i urządzeń;

23) stan techniczny maszyn i urządzeń;

24) użytkowanie i obsługa techniczna maszyn i urządzeń;

25) gospodarka materiałowa i energetyczna;

26) organizacja, zarządzanie i ekonomika eksploatacji maszyn i urządzeń;

27) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: WYDOBYWCZO-PRZETWÓRCZY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać warunki stosowania odkrywkowej eksploatacji złóż;

2) rozróżniać rodzaje robót poszukiwawczo-rozpoznawczych oraz określać ich zastosowanie;

3) rozpoznawać skały, określać ich strukturę, teksturę i skład mineralny oraz pobierać i dokumentować skamieniałości;

4) wykonywać pomiary w odkrywkach;

5) obserwować i interpretować zjawiska geologiczne oraz określać wpływ zaburzeń warstw skalnych na bezpieczeństwo robót górniczych;

6) określać występowanie, zaleganie i sposoby wydobycia złóż kopalin użytecznych;

7) przewidywać zasięg wpływu wód kopalnianych na roboty górnicze oraz planować sposoby ich zabezpieczania;

8) posługiwać się planami oraz mapami topograficznymi i geologicznymi;

9) interpretować i aktualizować mapy i przekroje górnicze;

10) przedstawiać koncepcję zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych;

11) klasyfikować i obliczać zasoby złóż surowców mineralnych, określać straty eksploatacyjne i straty przeróbcze oraz prowadzić dokumentację złożową;

12) określać naprężenia w górotworze nienaruszonym i w trakcie robót górniczych oraz przewidywać ewentualne zagrożenia;

13) określać zasięg oddziaływania wód oraz planować odwadnianie złoża na podstawie wykonanych obliczeń;

14) przedstawiać sposoby udostępnienia złoża;

15) wyjaśniać zasady racjonalnego oraz bezpiecznego stosowania materiałów wybuchowych;

16) określać skład i sposoby oddziaływania środków strzałowych;

17) posługiwać się bezpiecznie i racjonalnie środkami strzałowymi i sprzętem strzałowym w różnych warunkach;

18) projektować, przygotować i bezpiecznie wykonywać (pod nadzorem) różne rodzaje strzelań stosowanych w górnictwie odkrywkowym;

19) wykonywać prace związane z prowadzeniem gospodarki środkami strzałowymi w zakładzie górniczym;

20) określać sposoby wyznaczania stref niebezpiecznych oraz zmniejszania szkodliwego oddziaływania strzelań na otoczenie;

21) określać zastosowanie materiałów wybuchowych i metod techniki strzelniczej poza górnictwem;

22) charakteryzować podstawowe procesy technologiczne stosowane w kopalniach odkrywkowych (wydobycie, transport, zwałowanie);

23) rysować schematy wyrobisk, schematy wybierania i postępu frontu roboczego;

24) charakteryzować systemy urabiania złoża;

25) obliczać i wyznaczać bezpieczne nachylenie skarp i zboczy oraz dróg transportowych;

26) określać bezpieczne warunki pracy dla ludzi i sprzętu podczas prowadzenia robót górniczych w różnych warunkach nachylenia skarp i zboczy oraz dróg transportowych;

27) planować ochronę terenu górniczego;

28) klasyfikować surowce kamieniarskie oraz określać fakturę elementów kamiennych i wady kamienia blocznego;

29) rozróżniać podstawowe czynności przy obróbce kamienia oraz narzędzia i przyrządy kamieniarskie;

30) charakteryzować proces mechanicznej przeróbki kopalin oraz sporządzać schematy procesu jakościowego i ilościowo-jakościowego;

31) charakteryzować przeróbkę chemiczną surowców oraz przeróbkę termiczną kopalin;

32) charakteryzować technologie: produkcji wapna, przeróbki termicznej gipsu, produkcji cementu portlandzkiego, wzbogacania kruszyw;

33) prowadzić bieżącą dokumentację działalności zakładu górniczego;

34) sporządzać dzienne i miesięczne raporty produkcyjne wydobycia surowców;

35) posługiwać się dokumentacją geologiczno-górniczą, PN-ISO, ISO, branżowymi normami i literaturą techniczną;

36) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania pracy;

37) użytkować urządzenia komputerowe w zakresie: projektowania procesów wydobywczych, pomiarów, aktualizacji map górniczych, dokumentowania wielkości wydobycia, sporządzania statystyki;

38) charakteryzować wpływ odkrywkowej działalności górniczej na środowisko.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) geologia;

2) miernictwo górnicze;

3) technika prowadzenia robót poszukiwawczo-rozpoznawczych;

4) zarys mechaniki górotworu;

5) technika prowadzenia robót udostępniających i przygotowawczych;

6) technika strzelnicza;

7) podstawowe procesy technologiczne kopalni odkrywkowej (urabianie, transport, zwałowanie);

8) podstawy projektowania górniczego;

9) pomocnicze procesy technologiczne (odwadnianie, rekultywacja);

10) przetwórstwo surowców mineralnych;

11) obróbka kamienia;

12) przeróbka mechaniczna kopalin;

13) przeróbka chemiczna surowców;

14) przeróbka termiczna kopalin;

15) procesy technologiczne produkcji gipsu, cementu portlandzkiego, wapna, wzbogacania kruszyw;

16) dokumentacja geologiczno-górniczą;

17) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;

18) przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;

2) rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw;

3) sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;

4) przestrzegać zasad etyki;

5) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

6) stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;

7) sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;

8) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

9) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

10) prowadzić negocjacje;

11) rozwiązywać problemy;

12) podejmować decyzje;

13) wykonywać pracę zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

14) określać podstawowe zagrożenia dla środowiska spowodowane działalnością kopalni odkrywkowej;

15) określać podstawowe awarie występujące w czasie eksploatacji odkrywkowej złóż;

16) używać sprzętu ochrony indywidualnej zależnie od warunków wykonywanej pracy i występującego zagrożenia;

17) wskazywać podstawy prawa określające warunki prac poszukiwawczych złóż i wydobywania kopalin;

18) określać wymagania warunkujące prowadzenie prac geologicznych i wydobywania surowców mineralnych;

19) charakteryzować pojęcie obszaru, terenu i zakładu górniczego oraz warunki ich wyznaczania i tworzenia;

20) określać zasady ustalania opłat za wydobywanie kopalin, a także ustalania kar za nieprzestrzeganie przepisów prawa w tym zakresie;

21) określać sposoby likwidacji szkód związanych z eksploatacją kopalin metodą odkrywkową;

22) zaplanować sposób wykorzystania odpadów i rekultywacji zwałowisk oraz terenów poeksploatacyjnych;

23) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

24) określać cele, zadania i organizację służb ratownictwa górniczego;

25) planować sposoby wykorzystania, neutralizacji i ograniczania odpadów pogórniczych;

26) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

27) określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;

28) wyjaśniać zasady zarządzania jakością;

29) korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;

30) organizować doskonalenie zawodowe pracowników.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) gospodarka rynkowa;

2) formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

3) dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;

4) etyka;

5) prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;

6) dokumenty związane z zatrudnieniem;

7) metody poszukiwania pracy;

8) zasady i metody komunikowania się;

9) elementy psychologii i socjologii pracy;

10) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

11) organizacja ochrony pracy w górnictwie odkrywkowym;

12) ochrony indywidualne stosowane w górnictwie;

13) wybrane zagadnienia prawa górniczego i prawa geologicznego;

14) przepisy dotyczące zagrożeń naturalnych w kopalniach odkrywkowych;

15) pierwsza pomoc;

16) ratownictwo górnicze;

17) elementy ergonomii;

18) zasady zarządzania jakością;

19) źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;

20) formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w % *
	Podbudowa programowa: gimnazjum, liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające	Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa; zawód: górnik odkrywkowej eksploatacji złóż
Techniczny	30	36
Wydobywczo-przetwórczy	48	42
Podstawy działalności zawodowej	6	6
Razem:	84**	84**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 16 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia budowy i eksploatacji maszyn;

2) pracownia maszyn i urządzeń do eksploatacji i przeróbki;

3) pracownia techniki strzelniczej;

4) pracownia elektrotechniki i automatyki;

5) pracownia komputerowa;

6) pracownia techniczna;

7) warsztaty szkolne.

Pracownia budowy i eksploatacji maszyn powinna być wyposażona w:

1) stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) przybory kreślarskie;

3) rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;

4) PN-ISO;

5) dokumentacje techniczne, dokumentacje techniczno-ruchowe (DTR);

6) instrukcje obsługi i konserwacji;

7) modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;

8) modele części maszyn z połączeniami kształtowymi;

9) elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;

10) części maszyn z różnymi postaciami zużycia;

11) przyrządy pomiarowe;

12) elementy pasowane, wzorce chropowatości;

13) narzędzia i przyrządy montażowe i demontażowe;

Pracownia maszyn i urządzeń do eksploatacji i przeróbki powinna być wyposażona w:

1) PN-ISO;

2) dokumentacje technologiczne;

3) wiertarki obrotowe, obrotowo-udarowe;

4) elementy maszyn i urządzeń;

5) modele maszyn i urządzeń: wiertnic obrotowych i udarowo-obrotowych, koparek jednonaczyniowych, wieloczerpakowych łańcuchowych i kołowych, zwałowarek jedno- i dwuzespołowych, przenośnikowych ładowarek, dźwignic i kolejek linotorowych, maszyn tarczowych, pił linowych do urabiania skał na boki, traków kamieniarskich, kruszarek, przesiewaczy;

6) filmy instruktażowe dotyczące eksploatacji maszyn i urządzeń.

Pracownia techniki strzelniczej powinna być wyposażona w:

1) dokumentacje techniczne;

2) atrapy środków strzałowych;

3) sprzęt strzałowy;

4) modele połączeń sieci strzałowych;

5) przyrządy kontrolno-pomiarowe;

6) filmy instruktażowe na temat techniki strzelniczej w górnictwie.

Pracownia elektrotechniki i automatyki powinna być wyposażona w:

1) przyrządy pomiarowe prądu stałego i przemiennego;

2) próbki materiałów: przewodzących, elektroizolacyjnych, magnetycznych, konstrukcyjnych;

3) próbki przewodów elektrycznych;

4) elementy urządzeń grzejnych;

5) elementy układów automatyki górniczej;

6) zestawy łączników instalacyjnych;

7) typowe zabezpieczenia przed skutkami zwarć i przeciążeń;

8) modele: elektrochemiczne źródła prądu, silniki elektryczne prądu stałego i przemiennego, prądnice, proste instalacje elektryczne, stabilizatory napięcia;

9) proste układy elektroniczne (prostowniki, wzmacniacze);

10) modele prostych układów automatycznej regulacji;

11) operatory operacji logicznych: alternatywa (OR), negacja sumy (NOR), koniunkcja (AND), negacja iloczynu (NAND), alternatywa wykluczająca (XOR);

12) schematy blokowe i ideowe typowych układów automatyki górniczej;

13) plansze z symbolami graficznymi elementów automatyki górniczej (elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych);

14) katalogi elementów automatyki górniczej;

15) PN-ISO, ISO.

Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:

1) stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);

2) drukarki i ploter;

3) pakiet programów biurowych;

4) programy do wspomagania projektowania;

5) programy specjalistyczne z zakresu projektowania procesów wydobywczych, aktualizacji map górniczych, dokumentowania wielkości wydobycia, prognozowania zagrożeń, eksploatacji środków trwałych, sporządzania statystyki.

Pracownia techniczna powinna być wyposażona w:

1) stanowiska kreślarskie (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) zestaw map geologicznych i górniczych (mapy sytuacyjne, wysokościowe, przekroje złoża);

3) przyrządy do określenia gęstości: suszarka, waga laboratoryjna, eksykator;

4) przyrządy do określania wytrzymałości skał na ściskanie;

5) przyrządy do określania ścieralności skał (tarcza Boehme'ca, bęben Deval'a);

6) przyrządy do określania wytrzymałości skał na uderzenia (aparat Page'a);

7) przyrządy do określania mrozoodporności skał, przyrządy do oznaczenia nasiąkliwości wodnej.

Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:

1) stanowiska: do obróbki mechanicznej, do obróbki ręcznej, do obróbki plastycznej i do lutowania;

2) stanowiska do montażu instalacji elektrycznych;

3) stanowiska do montażu układów elektrycznych i elektronicznych;

4) stanowiska kontroli jakości;

5) przyrządy pomiarowe;

6) dokumentację warsztatową;

7) dokumentację techniczno-ruchową (DTR);

8) PN-ISO.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.

W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu. Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, ruchu odkrywkowych zakładów górniczych.

Załącznik nr 7

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK GÓRNICTWA PODZIEMNEGO

SYMBOL CYFROWY 311 [15]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) czytać i wykonywać rysunki konstrukcyjne, technologiczne i schematy podstawowych układów technologicznych;

2) czytać i aktualizować mapy geologiczne i górnicze;

3) rozpoznawać minerały i skały oraz określać ich właściwości;

4) posługiwać się środkami strzałowymi i wykonywać podstawowe zadania w zakresie techniki strzelniczej;

5) wyjaśniać zasady obsługi podstawowych maszyn i urządzeń górniczych;

6) oceniać sprawność techniczną narzędzi, maszyn i urządzeń górniczych, stopień ich zużycia oraz możliwość naprawy lub wymiany;

7) wykonywać konserwację i drobne naprawy podstawowych maszyn i urządzeń górniczych;

8) wykonywać podstawowe pomiary geodezyjne oraz rejestrować na planie postępy robót górniczych;

9) posługiwać się urządzeniami do sygnalizacji i łączności stosowanymi w podziemnej eksploatacji;

10) posługiwać się urządzeniami do wykrywania zagrożeń górniczych;

11) prowadzić roboty zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego;

12) ustalać i regulować parametry procesu produkcyjnego zgodnie z wymaganiami dokumentacji;

13) prowadzić dokumentację produkcyjną: raporty produkcyjne, plany zużycia materiałów, rozliczania czasu pracy maszyn i ludzi, rejestracji danych oraz analizy jakości;

14) posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;

15) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

16) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

17) oceniać zagrożenia i szacować poziom ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy;

18) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

19) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

20) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

21) kierować zespołem pracowników;

22) korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik górnictwa podziemnego powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) organizowania pracy zespołu pracowników wykonujących zadania na określonym odcinku pracy;

2) sprawdzania i oceniania stanu technicznego maszyn i urządzeń;

3) prowadzenia i kontrolowania robót strzałowych;

4) prowadzenia i kontrolowania prac w wyrobiskach ścianowych, komorowych i korytarzowych;

5) prowadzenia robót wiertniczych;

6) kierowania transportem w kopalni;

7) zwalczania zagrożeń: metanowych, pożarowych, wodnych, tąpaniami, pyłowych, wybuchu pyłu węglowego, radiacyjnych oraz wyrzutów gazów i skał;

8) aktualizowania map górniczych, a zwłaszcza oddziałowej mapy górniczej;

9) prowadzenia bieżącej dokumentacji rozliczeniowej zużytych surowców, materiałów i godzin pracy maszyn i urządzeń górniczych;

10) prowadzenia bieżącej dokumentacji dotyczącej podległego personelu: organizacji pracy, zakresów czynności, obliczania wydajności i wykorzystania czasu pracy.

3. Zawód technik górnictwa podziemnego jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) górnictwa węgla kamiennego;

2) górnictwa rudnego;

3) górnictwa solnego.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta zawierają następujące bloki programowe:

1) techniczny;

2) wydobywczy;

3) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: TECHNICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać właściwości i wykorzystanie w górnictwie podziemnym: metali, ich stopów oraz materiałów niemetalowych;

2) rozróżniać podstawowe rodzaje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz określać ich wpływ na właściwości stopów;

3) rozpoznawać zjawiska korozyjne i ich skutki oraz wskazywać sposoby ochrony powierzchni metali przed korozją w procesach eksploatacji;

4) wykonywać szkice części maszyn;

5) wykonywać rysunki techniczne części maszyn, zgodnie z obowiązującymi normami;

6) czytać dokumentację techniczno-ruchową (DTR), dokumentację techniczną, warsztatową, instrukcje obsługi maszyn i urządzeń;

7) wyznaczać warunki równowagi punktu materialnego ciała sztywnego;

8) wyznaczać siłę i moment tarcia;

9) analizować odkształcenia w elementach maszyn i urządzeń;

10) wyznaczać środek ciężkości figury płaskiej;

11) rozróżniać rodzaje ruchu na podstawie jego parametrów oraz obliczać prędkość obwodową, kątową i obrotową;

12) wykonywać podstawowe obliczenia wytrzymałościowe elementów maszyn w zakresie: rozciągania, ściskania, zginania, skręcania, wytrzymałości złożonej oraz wyboczenia;

13) rozróżniać konstrukcje i zasady działania: połączeń, osi, wałów, łożysk, sprzęgieł, hamulców i mechanizmów oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;

14) określać na podstawie dokumentacji technicznej (rysunki złożeniowe i zespołowe) elementy składowe maszyny i urządzenia oraz ustalać ich działanie;

15) charakteryzować pompy i obliczać ich podstawowe parametry;

16) wyjaśniać budowę oraz zasadę działania silników i urządzeń hydraulicznych i pneumatycznych oraz określać ich zastosowanie w górnictwie;

17) charakteryzować sprężarki i wentylatory, określać ich podstawowe parametry oraz wykorzystanie w górnictwie podziemnym;

18) charakteryzować urządzenia stosowane do transportu poziomego w górnictwie podziemnym oraz określać warunki ich optymalnej i bezpiecznej pracy;

19) klasyfikować i charakteryzować elementy obwodów prądu stałego i przemiennego;

20) dobierać przyrządy pomiarowe i dokonywać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego;

21) obliczać proste obwody elektryczne oraz analizować schematy elektryczne;

22) klasyfikować i charakteryzować elementy półprzewodnikowe (diody, tranzystory, tyrystory, układy scalone);

23) analizować schematy podstawowych układów elektronicznych;

24) rozróżniać i dobierać maszyny i urządzenia elektryczne stosowane w górnictwie, uwzględniając napięcie i rodzaj pracy urządzenia;

25) rozróżniać i klasyfikować obudowy maszyn i urządzeń elektrycznych zależnie od znaku dopuszczenia;

26) identyfikować elementy zabezpieczające obwody elektryczne;

27) dobierać i stosować w warunkach podziemnych układy automatyki górniczej oraz układy sterowania w procesie technologicznym;

28) stosować urządzenia sygnalizacji, łączności i zabezpieczeń elektrycznych w maszynach i urządzeniach wykorzystywanych podczas procesu produkcyjnego i wydobywczego;

29) charakteryzować maszyny i urządzenia do eksploatacji podziemnej złóż;

30) wykonywać pomiar: temperatury, ciśnienia, masy, objętości;

31) wykonywać pomiary warsztatowe;

32) wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem, dobierać parametry obróbki oraz narzędzia i oprzyrządowanie;

33) lutować oraz wykonywać podstawowe operacje spawania elektrycznego i gazowego (pod nadzorem);

34) wykonywać czynności konserwacyjne, drobne naprawy, wymianę części, montaż, demontaż, regulację poszczególnych zespołów i całego urządzenia;

35) dobierać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy;

36) wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy i materiały;

37) określać podstawowe pojęcia i wskaźniki niezawodności oraz trwałości maszyn i urządzeń;

38) określać stopień zużycia maszyn i urządzeń oraz metody zapobiegające nadmiernemu zużyciu;

39) rozpoznawać i oceniać stan techniczny narzędzi, maszyn i urządzeń użytkowanych w procesach technologicznych;

40) określać zakres prac wykonywanych podczas przeglądu technicznego i napraw;

41) charakteryzować gospodarkę materiałową i energetyczną w zakładach górnictwa podziemnego;

42) użytkować urządzenia komputerowe w zakresie wspomagania projektowania, eksploatacji środków trwałych, regulacji procesów technologicznych oraz prognozowania zagrożeń;

43) posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR), PN-ISO, ISO oraz literaturą techniczną;

44) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego podczas użytkowania i obsługiwania maszyn i urządzeń górniczych.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) materiałoznawstwo;

2) rysunek techniczny;

3) mechanika techniczna;

4) wytrzymałość materiałów;

5) części maszyn;

6) napędy hydrauliczne i pneumatyczne;

7) pompy, sprężarki, wentylatory;

8) urządzenia transportowe;

9) podstawy elektrotechniki;

10) podstawy miernictwa elektrycznego;

11) podstawy elektroniki;

12) maszyny i urządzenia elektryczne;

13) układy i elementy automatycznej regulacji;

14) układy automatyki górniczej;

15) maszyny i urządzenia do eksploatacji podziemnej;

16) obudowa wyrobisk ścianowych, komorowych i korytarzowych oraz obudowa szybów;

17) obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem;

18) spajanie metali;

19) niezawodność i trwałość oraz stan techniczny maszyn i urządzeń;

20) użytkowanie i obsługa techniczna narzędzi, maszyn i urządzeń górniczych do drążenia wyrobisk, transportu urobku i przeróbki kopalin;

21) gospodarka materiałowa i energetyczna;

22) organizacja, zarządzanie i ekonomika eksploatacji maszyn i urządzeń;

23) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;

24) przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;

25) przepisy dozoru technicznego.

BLOK: WYDOBYWCZY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) charakteryzować podstawowe procesy technologiczne stosowane w górnictwie podziemnym;

2) wyjaśniać budowę geologiczną Ziemi oraz określać skład pierwiastkowy skorupy ziemskiej;

3) rozróżniać najważniejsze minerały skałotwórcze oraz badać ich podstawowe właściwości;

4) rozróżniać poszczególne grupy i rodzaje skał oraz określać ich skład mineralogiczny;

5) określać zjawiska geologiczne, hydrogeologiczne i geotechniczne w górotworze;

6) obliczać ciśnienie górotworu i temperaturę złożową w zależności od głębokości zalegania skał;

7) określać naprężenia w górotworze nienaruszonym i w trakcie robót górniczych oraz przewidywać ewentualne zagrożenia;

8) posługiwać się planami i mapami topograficznymi oraz geologicznymi;

9) interpretować i aktualizować mapy i przekroje górnicze;

10) wykonywać podstawowe pomiary geodezyjne oraz rejestrować na mapie postępy robót górniczych;

11) przewidywać zasięg wpływu wód kopalnianych na roboty górnicze i planować sposoby ich zabezpieczania;

12) określać stan zagrożenia: metanowego, pyłowego, pożarowego, wodnego, tąpaniami, wybuchem pyłu węglowego, wyrzutem gazów i skał oraz charakteryzować zasady postępowania w razie ich wystąpienia w kopalni;

13) określać klimatyczne warunki pracy w podziemiach kopalni;

14) określać zasady projektowania wyrobisk górniczych oraz wentylacji kopalni;

15) projektować zabezpieczenia przeciwpożarowe, przeciwwybuchowe, metanometryczne;

16) określać skład powietrza kopalnianego oraz granice dopuszczalnej zawartości gazów szkodliwych;

17) dokonywać pomiarów prędkości powietrza, temperatury i wilgotności oraz zawartości gazów szkodliwych w powietrzu kopalnianym;

18) określać kierunki przepływu powietrza w kopalniach oraz zasady przewietrzania wyrobisk udostępniających, przygotowawczych i eksploatacyjnych;

19) budować tamy wentylacyjne, regulacyjne, mosty wentylacyjne i inne urządzenia wentylacyjne;

20) budować lutniociąg oraz prowadzić przewietrzanie za pomocą lutniociągu;

21) rozróżniać skład i sposoby oddziaływania środków strzałowych;

22) wyjaśniać zasady bezpiecznego i racjonalnego posługiwania się środkami strzałowymi;

23) wyznaczać miejsca przechowywania i stanowiska odpalania środków strzałowych z uwzględnieniem zasad bezpiecznego wykonywania robót strzałowych;

24) nadzorować roboty strzałowe i rozliczanie środków strzałowych;

25) określać sposoby wyznaczania stref niebezpiecznych oraz zmniejszania szkodliwego oddziaływania strzelań na otoczenie;

26) sporządzać dokumentację techniczno-eksploatacyjną;

27) prowadzić roboty eksploatacyjne zgodnie z posiadaną dokumentacją;

28) nadzorować roboty w ciągach udostępniających, przygotowawczych i eksploatacyjnych;

29) dobierać rodzaj obudowy do istniejących warunków górniczo-geologicznych;

30) dokonywać podstawowych obliczeń wytrzymałościowych obudowy z uwzględnieniem przeznaczenia wyrobiska chodnikowego;

31) wzmacniać obudowę wyrobisk górniczych w zakresie robót podsadzkowych;

32) stawiać tamy podsadzkowe;

33) odprowadzać wody podsadzkowe;

34) prowadzić podsadzanie wybranej przestrzeni i określać czas podsadzania;

35) organizować prace przy prowadzeniu podsadzania wyrobisk górniczych;

36) prowadzić likwidację wybranej przestrzeni za pomocą zawału;

37) prowadzić rozruch wyrobisk eksploatacyjnych;

38) prowadzić likwidację wyrobisk eksploatacyjnych;

39) prowadzić i nadzorować likwidowanie obudowy w wyrobiskach górniczych;

40) określać źródła powstawania pyłu oraz sposoby zapobiegania rozprzestrzenianiu się pyłu w wyrobiskach górniczych;

41) stosować środki zwalczania niebezpieczeństwa wybuchu pyłu węglowego;

42) obliczać i projektować zaporę pyłową i wodną dla danego wyrobiska;

43) wykonywać wykresy, szkice, schematy, obliczenia dotyczące złoża i zagrożeń związanych z jego eksploatacją;

44) charakteryzować sposoby oświetlania podziemnych wyrobisk górniczych;

45) sporządzać raporty produkcyjne (dzienne i miesięczne) wydobycia surowców;

46) charakteryzować procesy mechanicznej przeróbki kopalin;

47) podejmować decyzje w sytuacjach trudnych i w sytuacjach zagrożenia;

48) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska dotyczących wyrobisk górniczych o zagrożeniu pyłowym klasy A i B podczas eksploatacji kopalin;

49) określać przyczyny, przebieg i rodzaje pożarów oraz sposoby wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych;

50) alarmować załogę w sytuacji zagrożenia i prowadzić akcję ratowania ludzi;

51) posługiwać się dokumentacją geologiczno-górniczą, PN-ISO, ISO, zakładowymi normami oraz literaturą techniczną;

52) użytkować urządzenia komputerowe w zakresie projektowania procesów wydobywczych, pomiarów, aktualizacji robót górniczych, dokumentowania wielkości wydobycia, organizacji i zarządzania eksploatacją środków trwałych, automatycznej regulacji biegu elementów procesu produkcyjnego, sporządzania statystyki oraz obliczania sieci wentylacyjnej;

53) wyjaśniać zjawiska występujące na powierzchni ziemi wynikające z podziemnej eksploatacji kopaliny.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) geologia;

2) mineralogia;

3) budowa geologiczna Ziemi;

4) miernictwo górnicze;

5) mechanika górotworu;

6) tąpania w kopalniach;

7) obudowy wyrobisk górniczych;

8) podstawowe procesy technologiczne kopalni podziemnej;

9) technika prowadzenia robót udostępniających i przygotowawczych;

10) zasady i systemy eksploatacji złóż;

11) oddziaływanie eksploatacji górniczej na powierzchnię i górotwór;

12) górnicze środki strzelnicze i technika strzelnicza;

13) podsadzanie wyrobisk;

14) odwadnianie kopalń;

15) wentylacja kopalń;

16) pożary podziemne;

17) oświetlanie wyrobisk;

18) mechaniczna przeróbka kopalin;

19) podstawy projektowania górniczego;

20) dokumentacja geologiczno-górnicza;

21) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;

22) przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;

23) szkody górnicze.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;

2) rozróżnić formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw;

3) sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;

4) przestrzegać zasad etyki;

5) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

6) stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;

7) sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;

8) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

9) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

10) prowadzić negocjacje;

11) rozwiązywać problemy;

12) podejmować decyzje;

13) wykonywać pracę zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

14) charakteryzować system ochrony pracy w górnictwie podziemnym;

15) rozpoznawać zagrożenia występujące w kopalni podziemnej, stosować metody i środki zwalczania, zapobiegania i likwidacji zagrożenia;

16) dokonywać oceny zagrożeń i szacować poziom ryzyka zawodowego;

17) używać sprzętu ochrony indywidualnej zależnie od warunków wykonywanej pracy i występującego zagrożenia;

18) korzystać ze środków łączności i bezpieczeństwa oraz ze sprzętu ochrony dróg oddechowych stosowanych w ratownictwie górniczym;

19) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

20) określać cele, zadania i organizację służb ratownictwa górniczego;

21) wykazywać szkodliwy wpływ zanieczyszczeń powstających w kopalniach podziemnych na człowieka i środowisko;

22) planować sposoby wykorzystania, neutralizacji i ograniczania odpadów pogórniczych;

23) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

24) określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;

25) wyjaśniać zasady zarządzania jakością;

26) korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;

27) organizować doskonalenie zawodowe pracowników.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) gospodarka rynkowa;

2) formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

3) dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;

4) etyka;

5) prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;

6) dokumenty związane z zatrudnieniem;

7) metody poszukiwania pracy;

8) zasady i metody komunikowania się;

9) elementy psychologii i socjologii pracy;

10) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w kopalni podziemnej;

11) pierwsza pomoc;

12) wybrane zagadnienia prawa geologicznego i górniczego;

13) organizacja ochrony pracy w górnictwie podziemnym;

14) ochrony indywidualne stosowane w górnictwie;

15) przepisy dotyczące zagrożeń naturalnych w kopalniach podziemnych;

16) ratownictwo górnicze;

17) elementy ergonomii;

18) zasady zarządzania jakością;

19) źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;

20) formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

	Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w % *
Nazwa bloku programowego	Podbudowa programowa: gimnazjum, liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające	Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa; zawód: górnik eksploatacji podziemnej
Techniczny	32	42
Wydobywczy	46	36
Podstawy działalności zawodowej	6	6
Razem:	84**	84**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 16% godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń;

2) pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki;

3) pracownia techniki eksploatacji złóż;

4) pracownia maszyn i urządzeń górniczych;

5) pracownia geologii i miernictwa górniczego;

6) pracownia komputerowa;

7) pracownia techniczna;

8) warsztaty szkolne.

Pracownia budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:

1) stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) przybory kreślarskie;

3) rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;

4) PN-ISO;

5) dokumentacje techniczne, dokumentacje techniczno-ruchowe (DTR);

6) modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;

7) modele układów hydraulicznych maszyn i urządzeń;

8) elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;

9) części maszyn z różnymi postaciami zużycia;

10) przyrządy pomiarowe;

11) elementy pasowane, wzorce chropowatości;

12) narzędzia do obróbki mechanicznej skrawaniem;

13) katalog łożysk tocznych.

Pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki powinna być wyposażona w:

1) przyrządy pomiarowe;

2) próbki materiałów: przewodzących, elektroizolacyjnych, magnetycznych, konstrukcyjnych;

3) próbki przewodów elektrycznych;

4) elementy układów automatyki górniczej;

5) zestawy łączników instalacyjnych;

6) typowe zabezpieczenia przed skutkami zwarć i przeciążeń;

7) modele: elektrochemiczne źródła prądu, silniki elektryczne prądu stałego i przemiennego, prądnice, proste instalacje elektryczne, stabilizatory napięcia;

8) proste układy elektroniczne (prostowniki, wzmacniacze);

9) modele prostych układów automatycznej regulacji;

10) elementy logiczne typu: OR, NOR, AND, NAND, EFOR;

11) schematy blokowe i ideowe typowych układów automatyki górniczej;

12) plansze z symbolami graficznymi elementów automatyki górniczej (elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych);

13) katalogi elementów automatyki górniczej;

14) PN-ISO, ISO.

Pracownia techniki eksploatacji złóż powinna być wyposażona w:

1) przyrządy pomiarowe do wykrywania gazów kopalnianych, do pomiaru prędkości, temperatury, wilgotności powietrza;

2) modele podstawowych systemów wybierania;

3) modele wyrobisk ścianowych, komorowych i korytarzowych.

Pracownia maszyn i urządzeń górniczych powinna być wyposażona w:

1) elementy maszyn górniczych;

2) modele obudów oraz maszyn i urządzeń górniczych;

3) schematy kinematyczne i hydrauliczne maszyn górniczych;

4) instrukcje obsługi maszyn górniczych;

5) katalogi maszyn górniczych.

Pracownia geologii i miernictwa górniczego powinna być wyposażona w:

1) niwelatory, łaty miernicze, taśmy miernicze, węgielnice, teodolity, planimetry;

2) tablice, formularze i dzienniki pomiarowe do wykonywania obliczeń i dokumentowania pomiarów;

3) zbiór Polskich Norm G - 09001 do 09010;

4) zestaw map górniczych.

Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:

1) stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);

2) drukarki i ploter, skaner, urządzenie do archiwizacji danych;

3) pakiet programów biurowych;

4) programy do wspomagania projektowania;

5) programy specjalistyczne z zakresu eksploatacji złóż i kopalin, projektowania procesów wydobywczych, aktualizacji robót górniczych, dokumentowania wielkości wydobycia, prognozowania zagrożeń, organizacji i zarządzania eksploatacją środków trwałych, sporządzania statystyki oraz obliczania sieci wentylacyjnej.

Pracownia techniczna powinna być wyposażona w:

1) stanowiska kreślarskie (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) przyrządy pomiarowe: do pomiaru temperatury, ciśnienia, czasu;

3) przyrządy pomiarowe do wykrywania gazu, pomiaru prędkości przepływu powietrza i wilgotności (grawimetr, waga laboratoryjna, desorbometr);

4) schematy wentylacyjne kopalń;

5) przykładowe dokumentacje techniczne kopalń, ścian, oddziałów oraz wyrobisk poziomych;

6) przekroje geologiczne, profile otworów;

7) mapy warstwicowe i pokładowe;

8) próbki skał;

9) przyrządy do określania właściwości fizycznych i mechanicznych skał;

10) przyrządy do pobierania prób powietrza;

11) PN-ISO, ISO;

12) przepisy prawa geologicznego i górniczego, przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;

13) katalogi maszyn i urządzeń.

Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:

1) stanowiska: ślusarskie, stolarsko-ciesielskie, do obróbki mechanicznej, do kucia ręcznego;

2) stanowiska do spawania, lutowania;

3) stanowiska do montażu układów elektrycznych i elektronicznych;

4) stanowiska do montażu instalacji elektrycznych;

5) dokumentację warsztatową;

6) dokumentację techniczno-ruchową (DTR);

7) PN-ISO.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, sztolniach ćwiczebnych oraz w polach szkoleniowych podziemnych zakładów górniczych.

Załącznik nr 8

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK OCHRONY ŚRODOWISKA

SYMBOL CYFROWY 311 [24]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) określać aktualny stan zanieczyszczeń środowiska oraz zmiany zachodzące na skutek działalności człowieka;

2) wykonywać określone oznaczenia w zakresie specjalistycznym, dotyczące gleby, powietrza, wody, hałasu, odpadów i promieniowania;

3) przeprowadzać proste badania technologiczne w zakresie ochrony środowiska;

4) oznaczać parametry określające stopień zanieczyszczenia wody, powietrza, poziomu hałasu i stopnia zanieczyszczenia powierzchni ziemi;

5) określać zgodność z normami oczyszczania ścieków, powietrza i odpadów;

6) wykonywać pomiary poziomu hałasu i drgań mechanicznych;

7) badać i kontrolować emisję i imisję zanieczyszczeń;

8) posługiwać się zasadami systematyki, klasyfikacji i identyfikacji odpadów;

9) określać warunki i metody gromadzenia, segregacji, usuwania, utylizacji i unieszkodliwiania odpadów;

10) sporządzać bilanse wodno-ściekowe zanieczyszczeń odprowadzanych z gazami odlotowymi do atmosfery oraz zanieczyszczeń odprowadzanych z odpadami;

11) obsługiwać aparaturę oraz urządzenia stosowane w ochronie środowiska;

12) określać środki i działania na rzecz ochrony człowieka i środowiska przed zagrożeniami spowodowanymi zanieczyszczeniem środowiska hałasem, drganiami i promieniowaniem;

13) organizować w miejscu pracy wykonawstwo budowlano-montażowe w zakresie budowy urządzeń do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków;

14) zapewniać warunki bezpieczeństwa i higieny pracy pracownikom i mieszkańcom obszaru, na którym prowadzone są roboty budowlano-montażowe;

15) posługiwać się dokumentacją techniczną;

16) opracowywać mapy oraz schematy techniczne;

17) oceniać zgodność wbudowanych urządzeń i elementów budowlanych z dokumentacją techniczną;

18) współpracować w przygotowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego terenu z uwzględnieniem ochrony zasobów przyrodniczych;

19) posługiwać się aktami prawnymi dotyczącymi ochrony środowiska;

20) stosować procedury oceny oddziaływania inwestycji szkodliwych dla zdrowia człowieka i środowiska przyrodniczego;

21) podejmować działania w sytuacji wystąpienia zagrożeń ekologicznych;

22) współpracować z organizacjami zajmującymi się ochroną środowiska;

23) uczestniczyć w prawidłowym wykorzystywaniu środków pomocowych na inwestycje związane z ochroną środowiska;

24) przygotowywać projekty zarządzania środowiskiem na szczeblu lokalnym;

25) prowadzić kampanię na rzecz poprawy stanu środowiska, w szczególności w zakresie edukacji ekologicznej;

26) posługiwać się sprzętem komputerowym na zajmowanym stanowisku pracy;

27) wykorzystywać w działalności zawodowej znajomość procesów zachodzących w gospodarce rynkowej;

28) oceniać, prezentować i doskonalić umiejętności zawodowe;

29) posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;

30) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

31) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

32) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

33) stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;

34) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

35) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

36) kierować zespołem pracowników;

37) korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik ochrony środowiska powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) monitorowania poziomu zanieczyszczeń w powietrzu, wodzie i glebie;

2) określania parametrów uzdatniania wody i oczyszczania ścieków;

3) klasyfikowania i identyfikowania różnego rodzaju odpadów;

4) sporządzania bilansów zanieczyszczeń odprowadzanych do powietrza, wód i ziemi;

5) prowadzenia badań technologicznych w specjalistycznym zakresie.

3. Zawód technik ochrony środowiska jest zawodem szerokoprofilowym umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) gospodarki wodno-ściekowej;

2) gospodarki odpadami;

3) ochrony powietrza;

4) ochrony przed hałasem;

5) zarządzania środowiskiem na szczeblu lokalnym.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta zawierają następujące bloki programowe:

1) środowisko i jego ochrona;

2) inżynieria środowiska;

3) techniki pomiarów;

4) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: ŚRODOWISKO I JEGO OCHRONA

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać podstawowe prawa przyrody;

2) wyjaśniać pojęcia ekologiczne i stosować zasady ekologiczne w praktyce;

3) opisywać podstawowe zjawiska zachodzące w atmosferze ziemskiej;

4) wyjaśniać zasady powstawania i emisji fal akustycznych;

5) charakteryzować stan zasobów środowiska;

6) określać zasady racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska;

7) określać stan środowiska jako całości i jego poszczególnych komponentów;

8) stosować zasady i metody monitoringu środowiska;

9) dokonywać oceny jakości środowiska zwłaszcza na obszarach intensywnej działalności gospodarczej człowieka;

10) określać dopuszczalny stopień zanieczyszczenia według obowiązujących norm;

11) rozpoznawać źródła zanieczyszczeń emitowanych do środowiska;

12) określać globalne i lokalne skutki oddziaływania człowieka na środowisko, w szczególności efekt cieplarniany, kwaśne deszcze, niszczenie warstwy ozonowej;

13) określać skład wód naturalnych;

14) charakteryzować główne źródła hałasu i drgań oraz promieniowania elektromagnetycznego w środowisku;

15) przeciwdziałać degradacji środowiska;

16) określać zasady rekultywacji i zagospodarowania terenów zdegradowanych;

17) klasyfikować wody pod względem użytkowym;

18) interpretować otrzymane wyniki badań;

19) określać zasady stosowania podstawowych środków ochrony człowieka i środowiska przed hałasem i drganiami;

20) stosować podstawowe przepisy prawa dotyczące ochrony przyrody oraz ochrony i kształtowania środowiska;

21) stosować przepisy prawa i normy obowiązujące w Polsce i w innych państwach Unii Europejskiej dotyczące ochrony powietrza atmosferycznego i wód, gospodarki odpadami oraz ochrony przed hałasem i drganiami.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) środowisko i jego komponenty;

2) cykle biogeochemiczne;

3) zasoby naturalne, racjonalna gospodarka zasobami;

4) zagrożenia środowiska i zmiany spowodowane działalnością człowieka;

5) zanieczyszczenie środowiska i jego wpływ na warunki życia i stan zdrowia ludności;

6) zagrożenia ekologiczne;

7) ekonomiczne uwarunkowania i skutki ochrony środowiska;

8) ochrona atmosfery;

9) ochrona wód;

10) ochrona powierzchni ziemi;

11) ochrona przed hałasem, drganiami oraz promieniowaniem elektromagnetycznym;

12) ochrona przyrody;

13) współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska.

BLOK: INŻYNIERIA ŚRODOWISKA

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) charakteryzować procesy i zjawiska występujące w atmosferze;

2) określać podstawowe prawa turbulencji;

3) określać wpływ procesów atmosferycznych na stan zanieczyszczenia powietrza;

4) posługiwać się przyrządami meteorologicznymi;

5) czytać i interpretować mapy pogody oraz prognozować rozwój procesów atmosferycznych;

6) opisywać skład chemiczny atmosfery i rodzaje występujących zanieczyszczeń;

7) charakteryzować podstawowe reakcje chemiczne zachodzące w atmosferze;

8) rozpoznawać źródła zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery;

9) charakteryzować procesy zanieczyszczania i samooczyszczania atmosfery;

10) klasyfikować metody pomiarów zanieczyszczeń i obsługiwać urządzenia do oczyszczania gazów odlotowych, ograniczania emisji pyłów, utylizacji odpadów i oczyszczania ścieków;

11) przedstawiać założenia techniczno-lokalizacyjne zakładów przemysłowych i obiektów gospodarki odpadami oraz obiektów będących źródłem hałasu i drgań;

12) przeprowadzać analizę lokalizacji zanieczyszczeń w różnych komponentach środowiska;

13) klasyfikować odpady i ich powiązania z procesami technologicznymi, w których powstają;

14) charakteryzować geotechniczne metody badania gruntu;

15) charakteryzować technologiczne metody składowania odpadów i uzdatniania wody;

16) opracowywać koncepcje składowania odpadów;

17) wykorzystywać wiedzę z zakresu biologii sanitarnej;

18) określać prawa rządzące ruchem falowym w ośrodkach płynnych i gazowych oraz ciałach stałych;

19) klasyfikować źródła hałasu i drgań w środowisku;

20) posługiwać się przyborami kreślarskimi;

21) wykonywać rysunki techniczne;

22) przygotowywać szkice robocze obiektów;

23) korzystać ze specjalistycznych programów komputerowych.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) podstawy meteorologii;

2) chemia atmosfery;

3) podstawy geologii i hydrologii;

4) mechanika płynów;

5) chemia odpadów;

6) akustyka;

7) rodzaje źródeł emisji zanieczyszczeń, hałasu i drgań;

8) wybrane procesy technologiczne będące źródłami zanieczyszczeń atmosfery;

9) metody usuwania zanieczyszczeń gazowych i pyłowych;

10) procesy uzdatniania wody;

11) rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń;

12) sposoby obliczania poziomu emisji zanieczyszczeń;

13) badanie ścieków i sporządzanie bilansów wodno-gospodarczych;

14) klasyfikacja odpadów i ich unieszkodliwianie;

15) metody ochrony przed hałasem i drganiami;

16) podstawy projektowania;

17) komputerowe i odręczne kreślenie rysunków technicznych.

BLOK: TECHNIKI POMIARÓW

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać cele, zadania i program monitoringu środowiska;

2) wyjaśniać zasady lokalizacji punktów pomiarowych zanieczyszczeń powietrza, wód, hałasu i drgań;

3) instalować zestawy pomiarowe;

4) określać zasady działania automatycznych analizatorów do pomiaru stężenia zanieczyszczeń i poziomów dźwięku;

5) wykonywać kalibrację stosowanych przyrządów;

6) dobierać metody badań powietrza, wody i ścieków;

7) dobierać metody stosowane do identyfikacji odpadów;

8) wykonywać analizę jakościową, ilościową i instrumentalną odpadów;

9) stosować podstawowe metody pomiarów promieniowania elektromagnetycznego, mocy akustycznej źródeł hałasu w środowisku i parametrów drgań;

10) opracowywać wyniki badań i interpretować je w odniesieniu do obowiązujących norm.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) monitoring środowiska;

2) lokalizacja punktów pomiarowych;

3) zakres pomiarów i ich częstotliwość;

4) ogólne zasady pomiarów zanieczyszczeń powietrza, wód i gleb;

5) technika i metody poboru prób powietrza, wody i gleby;

6) pomiary emisji i imisji zanieczyszczeń powietrza;

7) metody oznaczania stężeń zanieczyszczeń;

8) geotechniczne metody badania gruntu;

9) pobór prób substancji stałych i ciekłych;

10) podstawowe czynności laboratoryjne;

11) analizy jakościowe i ilościowe;

12) instrumentalne metody analityczne;

13) pomiary hałasu w środowisku;

14) pomiary parametrów drgań;

15) promieniowanie elektromagnetyczne - rodzaje i pomiary;

16) zasady opracowywania wyników pomiarów.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne;

2) wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;

3) rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

4) wyjaśniać sposoby i zasady prywatyzacji przedsiębiorstw;

5) sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;

6) sporządzać budżet i planować rozwój firmy;

7) opracowywać plan marketingowy;

8) przestrzegać zasad etyki;

9) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

10) stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;

11) sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;

12) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

13) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

14) prowadzić negocjacje;

15) rozwiązywać problemy;

16) podejmować decyzje;

17) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

18) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

19) określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;

20) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

21) korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;

22) organizować doskonalenie zawodowe pracowników.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) podstawowe kategorie prawno-ekonomiczne;

2) gospodarka rynkowa;

3) formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

4) prywatyzacja przedsiębiorstw;

5) rynek pracy;

6) dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;

7) analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie;

8) struktura budżetu;

9) plan rozwoju przedsiębiorstwa;

10) strategie marketingowe;

11) etyka;

12) prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;

13) metody poszukiwania pracy;

14) dokumenty związane z zatrudnieniem;

15) zasady i metody komunikowania się;

16) elementy socjologii i psychologii pracy;

17) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

18) pierwsza pomoc,

19) zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy;

20) elementy ergonomii;

21) źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;

22) formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w % *
Środowisko i jego ochrona	20
Inżynieria środowiska	28
Techniki pomiarów	25
Podstawy działalności zawodowej	7
Razem:	80**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 20 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia aparatury kontrolno-pomiarowej i monitoringu środowiska;

2) pracownia komputerowa.

Pracownia aparatury kontrolno-pomiarowej i monitoringu środowiska powinna być wyposażona w:

1) aparaturę pomiarową do badania wody, powietrza, natężenia hałasu oraz zanieczyszczeń gleby;

2) modele instalacji i urządzeń do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków;

3) modele instalacji i urządzeń ograniczających emisję pyłów i gazów w spalinach;

4) modele ekranów akustycznych,

5) modele instalacji do recyklingu odpadów,

6) mapy pogody i zanieczyszczeń środowiska;

7) plany zagospodarowania przestrzennego terenu;

8) przepisy prawne i normy dotyczące ochrony i kształtowania środowiska;

9) zestawy nagrań na kasetach video.

Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:

1) stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);

2) licencyjne oprogramowanie na każdym stanowisku zawierające system operacyjny, edytor tekstu, edytor rysunku, arkusz kalkulacyjny;

3) programy specjalistyczne do projektowania procesów uzdatniania wody, oczyszczania ścieków, ochrony powietrza, wody i gleb oraz do monitorowania stanu środowiska przyrodniczego.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w pracowniach szkolnych, stacjach sanitarno-epidemiologicznych, stacjach uzdatniania wody i oczyszczalniach ścieków, zakładach gospodarki odpadami, zakładach produkcyjnych oraz wydziałach ochrony środowiska instytucji i zakładów przemysłowych.

Załącznik nr 9

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK ODLEWNIK

SYMBOL CYFROWY 311 [26]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć

1) czytać i wykonywać rysunki konstrukcyjne i technologiczne oraz schematy układów mechanicznych, pneumatycznych i kinematycznych,

2) czytać schematy podstawowych układów elektrycznych, elektronicznych i automatyki przemysłowej,

3) projektować proste procesy wytwarzania odlewów w formach piaskowych, metalowych, ceramicznych i specjalnych,

4) użytkować maszyny, urządzenia, gniazda i linie odlewnicze,

5) oceniać sprawność techniczną maszyn i urządzeń odlewniczych w zakresie warunkującym dopuszczenie do bieżącej eksploatacji, a także oceniać stopień zużycia i możliwość bieżącej naprawy,

6) wykonywać konserwację oraz drobne naprawy maszyn i urządzeń odlewniczych,

7) wykonywać prace pomocnicze związane z przeglądami technicznymi, naprawą i regulacją obsługiwanych maszyn i urządzeń odlewniczych,

8) kontrolować prawidłowość przebiegu procesu technologicznego wytwarzania odlewów, stosując odpowiednie metody, przyrządy i sprawdziany,

9) oceniać stan techniczny oprzyrządowania odlewniczego oraz narzędzi i przyrządów wykorzystywanych w odlewniczych procesach technologicznych,

10) dobierać podstawowe materiały i tworzywa odlewnicze,

11) przygotowywać wsad, przeprowadzać wytop, rafinację i modyfikację stopów odlewniczych,

12) wykonywać kontrolę wejściową i międzyoperacyjną cząstkowych procesów decydujących o wytwarzaniu odlewów;

13) prowadzić kontrolę wejściową i odbiorczą materiałów, tworzyw odlewniczych, półwyrobów i wyrobów gotowych oraz interpretować wyniki kontroli;

14) pobierać próby do badań właściwości fizycznych, chemicznych, technologicznych i wytrzymałościowych oraz prowadzić badania „ruchowe” i laboratoryjne;

15) wykonywać ręcznie i maszynowo formy i rdzenie oraz inne prace związane z procesem wytwarzania odlewów;

16) ustalać i regulować parametry procesów technologicznych z wykorzystaniem aparatury pomiarowej oraz komputerowych systemów kontrolnych i sterowania procesami produkcyjnymi;

17) przygotowywać dokumentację produkcyjną;

18) posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;

19) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

20) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

21) stosować przepisy Kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

22) stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;

23) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;

24) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

25) kierować zespołem pracowników;

26) korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości".

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik odlewnik powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) przygotowywania dokumentacji technologicznej i konstrukcyjnej procesów wytwarzania odlewów oraz innych procesów realizowanych w odlewni;

2) organizowania pracy zespołów realizujących procesy technologiczne w odlewni;

3) nadzorowania zgodnego z dokumentacją technologiczną, przebiegu procesów wytwarzania mas formierskich i rdzeniowych, form i rdzeni, topienia, uszlachetniania, zalewania stopów i wybijania, oczyszczania, wykańczania, kontroli i badania jakości odlewów;

4) przeprowadzania badań kontrolnych i laboratoryjnych materiałów i półwyrobów stosowanych w procesie wytwarzania odlewów oraz wnioskowania o wprowadzenie zmian zapewniających zgodność z wymaganiami procesu technologicznego;

5) kontrolowania dokładności wymiarowej i jakości odlewów zgodnie z warunkami odbioru i procedurami zapewnienia jakości;

6) kontrolowania stanu technicznego maszyn, urządzeń, omodelowania i oprzyrządowania odlewniczego, przyrządów i sprawdzianów;

7) nadzorowania czynności związanych z przeprowadzaniem bieżących przeglądów i konserwacji oraz wnioskowania lub decydowania o oddaniu urządzenia do naprawy;

8) prowadzenia bieżącej dokumentacji technologicznej i rozliczeniowej zużytych surowców i materiałów oraz godzin pracy maszyn i urządzeń;

9) prowadzenia dokumentacji rozliczeniowej podległego personelu, ustalania norm, organizacji pracy, zakresów czynności, obliczania wydajności i wykorzystania czasu pracy;

10) wnioskowania, na podstawie danych technicznych, o wprowadzenie zmian do przebiegu procesów technologicznych w celu poprawienia jakości produkcji i obniżenia kosztów wytwarzania.

3. Zawód technik odlewnik jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) odlewnictwa żeliwa;

2) odlewnictwa staliwa;

3) odlewnictwa metali nieżelaznych;

4) precyzyjnych metod odlewania;

5) odlewania stopów żelaza i specjalnych stopów nieżelaznych;

6) odlewania stopów metali szlachetnych, w szczególności: wyrobów ze złota i srebra.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:

1) eksploatacyjny;

2) technologiczny;

3) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: EKSPLOATACYJNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wykonywać szkice części maszyn;

2) wykonywać rysunki techniczne części maszyn zgodnie z obowiązującymi normami;

3) czytać dokumentację techniczno-ruchową (DTR) i instrukcje obsługi maszyn i urządzeń;

4) wyznaczać warunki równowagi punktu materialnego i ciała sztywnego;

5) wyznaczać siłę i moment tarcia;

6) wyznaczać środek ciężkości figury płaskiej;

7) rozróżniać rodzaje ruchu na podstawie jego parametrów oraz obliczać prędkość: obwodową, kątową i obrotową;

8) obliczać pracę mechaniczną, moc, energię oraz sprawność urządzenia;

9) wykonywać proste obliczenia wytrzymałościowe elementów maszyn (zginanie, skręcanie, rozciąganie, zginanie ze skręcaniem, wyboczenie);

10) rozróżniać konstrukcje, zasady działania: połączeń, osi, wałów, łożysk, sprzęgieł, hamulców i mechanizmów oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;

11) określać na podstawie dokumentacji technicznej (rysunki złożeniowe i zespołowe) elementy składowe maszyn lub urządzeń oraz ustalać zasady ich działania;

12) wykonywać projekty elementów maszyn oraz uzasadniać poprawność przedstawionych rozwiązań;

13) planować przebieg procesów montażu i demontażu maszyn i urządzeń;

14) klasyfikować i charakteryzować elementy obwodów prądu stałego i przemiennego;

15) obliczać proste obwody elektryczne oraz analizować schematy elektryczne;

16) klasyfikować i charakteryzować elementy półprzewodnikowe (diody, tranzystory, tyrystory, układy scalone);

17) analizować schematy podstawowych układów elektronicznych;

18) dobierać przyrządy pomiarowe i dokonywać pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego;

19) charakteryzować maszyny i urządzenia elektryczne prądu stałego i przemiennego oraz interpretować zasady ich rozruchu;

20) identyfikować elementy zabezpieczające obwody elektryczne;

21) klasyfikować podstawowe elementy instalacji elektrycznej i analizować proste schematy;

22) klasyfikować i charakteryzować układy i elementy automatycznej regulacji oraz interpretować schematy blokowe układów sterowania procesami technologicznymi;

23) rozróżniać urządzenia pomiarowe i regulacyjne w obwodach automatyki;

24) dobierać do zadanych warunków proste układy sterowania, sygnalizacji i zabezpieczeń;

25) określać funkcje poszczególnych układów robota i manipulatora oraz przewidywać zastosowanie specjalizowanych manipulatorów i robotów przemysłowych w produkcji odlewniczej;

26) charakteryzować systemy automatycznego sterowania, przerobem mas, wykonywaniem form, topieniem metalu, zalewaniem form, wykańczaniem odlewów;

27) charakteryzować typowe wyposażenie automatycznych gniazd wytwarzania odlewów kokilowych i ciśnieniowych oraz urządzenia w automatycznych liniach formowania;

28) wyjaśniać budowę i zasadę działania napędów hydraulicznych i pneumatycznych oraz analizować schematy układów hydraulicznych i pneumatycznych;

29) klasyfikować sprężarki i wentylatory, określać podstawowe parametry i przewidywać wykorzystanie w procesach technologicznych odlewni;

30) charakteryzować urządzenia transportu wewnętrznego oraz dobierać odpowiednie środki transportu w zależności od stosowanej metody odlewania;

31) charakteryzować urządzenia do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz przewidywać typ urządzenia do określonej operacji w zależności od wielkości odlewu i rodzaju produkcji;

32) klasyfikować i charakteryzować piece odlewnicze oraz rozróżniać urządzenia do kontroli i regulacji parametrów pracy pieca i warunków wytopu;

33) klasyfikować i charakteryzować maszyny i urządzenia wykorzystywane w procesach: wykonywania modeli i rdzennic, wykonywania form i rdzeni piaskowych, odlewania kokilowego, odlewania ciśnieniowego, odlewania ciągłego i półciągłego, oczyszczania i wykańczania odlewów;

34) rozróżniać podstawowe pojęcia związane z eksploatacją maszyn i urządzeń;

35) określać podstawowe pojęcia i wskaźniki niezawodności i trwałości maszyn i urządzeń;

36) interpretować zjawiska fizyko-chemiczne towarzyszące procesom destrukcyjnym w eksploatacji maszyn i urządzeń odlewniczych;

37) charakteryzować zużycie maszyn i urządzeń odlewniczych oraz metody zapobiegające nadmiernemu zużyciu;

38) rozpoznawać stan techniczny maszyn i urządzeń odlewniczych;

39) oceniać prawidłowość pracy maszyn i urządzeń odlewniczych, zespołów pomiarowych oraz wpływ obsług technicznych na wyniki produkcji;

40) określać zakres prac wykonywanych podczas przeglądu technicznego i napraw;

41) charakteryzować gospodarkę materiałową i elektroenergetyczną w zakładach przemysłu odlewniczego;

42) stosować rachunek ekonomiczny w podejmowaniu decyzji o charakterze technicznym i organizacyjnym w sferze eksploatacji;

43) użytkować urządzenia komputerowe w zakresie: wspomagania projektowania, organizacji i zarządzania eksploatacją środków trwałych, automatycznej regulacji przebiegu procesów technologicznych;

44) posługiwać się instrukcjami technologicznymi, dokumentacją techniczno-ruchową (DTR) maszyn i urządzeń odlewniczych, normami: PN-ISO, ISO, branżowymi, zakładowymi oraz literaturą techniczną;

45) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego, podczas użytkowania i obsługiwania maszyn i urządzeń odlewniczych.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) rysunek techniczny;

2) tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni;

3) mechanika techniczna;

4) wytrzymałość materiałów;

5) elementy maszyn;

6) montaż i demontaż maszyn i urządzeń odlewniczych;

7) podstawy elektrotechniki;

8) podstawy elektroniki;

9) podstawy miernictwa elektrycznego;

10) maszyny elektryczne;

11) instalacje elektryczne i odbiorniki energii elektrycznej;

12) układy i elementy automatycznej regulacji;

13) układy zasilania, sterowania, zabezpieczenia i sygnalizacji;

14) roboty przemysłowe i manipulatory;

15) automatyzacja procesów technologicznych odlewni;

16) automatyczne gniazda wytwarzania odlewów i linie formowania;

17) napędy hydrauliczne i pneumatyczne;

18) sprężarki i wentylatory;

19) urządzenia transportu wewnętrznego;

20) urządzenia do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej;

21) piece odlewnicze;

22) maszyny i urządzenia odlewnicze;

23) niezawodność i trwałość maszyn i urządzeń;

24) zmiany stanu technicznego maszyn i urządzeń;

25) diagnostyka techniczna;

26) użytkowanie maszyn i urządzeń, obsługa techniczna;

27) gospodarka materiałowa i elektroenergetyczna;

28) organizacja, zarządzanie i ekonomika eksploatacji maszyn i urządzeń;

29) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) charakteryzować właściwości, rodzaje, zakres stosowania materiałów niemetalowych oraz przewidywać ich wykorzystanie w przemyśle maszynowym i odlewniczym;

2) dobierać materiały ogniotrwałe w zależności od charakteru procesu technologicznego, z uwzględnieniem warunków eksploatacji oraz ich wpływu na trwałość urządzenia cieplnego;

3) charakteryzować wodę technologiczną, określać sposób jej uzdatniania oraz oceniać wpływ jej zanieczyszczenia na przebieg procesów technologicznych i środowisko;

4) charakteryzować krystalizację pierwotną i wtórną oraz wykazywać wpływ przebiegu wytopu i krzepnięcia na właściwości stopu;

5) analizować układy równowagi stopów oraz sporządzać na ich podstawie krzywe chłodzenia i schematy struktur;

6) korzystać z wykresu Fe-C podczas projektowania i prowadzenia procesów technologicznych;

7) charakteryzować typowe struktury stopów Fe-C oraz wyjaśniać wpływ węgla i domieszek na strukturę oraz właściwości stopów;

8) określać gatunek stopów Fe-C, metali nieżelaznych i ich stopów na podstawie podanego oznaczenia oraz dobierać z norm stopy przeznaczone na określone części maszyn, narzędzia, przyrządy, odlewy;

9) rozróżniać i objaśniać metody badania metali i stopów oraz wskazywać na ich zastosowanie do określania stanu materiału i wykrywania wad;

10) badać właściwości mechaniczne i technologiczne stopów Fe-C, metali nieżelaznych i ich stopów;

11) wyznaczać zawartość węgla i dodatków stopowych w stopach Fe-C oraz wykonywać próby ujawniające rozkład zanieczyszczeń fosforem i siarką;

12) wykrywać wady w odlewach, analizować przyczyny powstawania i wnioskować o sposobach ich zapobiegania;

13) rozpoznawać zjawiska korozyjne, ich skutki oraz dobierać rodzaj powłoki ochronnej w zależności od tworzywa odlewniczego i przeznaczenia odlewu;

14) planować proces technologiczny obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej odlewów;

15) oceniać wpływ szybkości chłodzenia na strukturę i właściwości stopu oraz porównywać uzyskane wyniki z wykresem CTP;

16) przeprowadzać podstawowe procesy obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz oceniać wpływ na strukturę i właściwości odlewu;

17) charakteryzować paliwa stosowane w piecach odlewniczych i określać wpływ ich jakości na parametry procesów technologicznych i kształtowanie się kosztów wytwarzania odlewów;

18) badać właściwości fizyczne i chemiczne paliw oraz wyznaczać ich wartość opałową;

19) sporządzać bilans cieplny pieca;

20) charakteryzować materiały wsadowe, formierskie i pomocnicze wykorzystywane w procesach technologicznych odlewni oraz ustalać ich zużycie;

21) przeprowadzać badania piasku, mas formierskich i rdzeniowych;

22) wykonywać pomiary ciśnienia i temperatury mediów stosowanych w odlewnictwie;

23) charakteryzować procesy metalurgiczne wytopu żeliwa, staliwa, metali nieżelaznych i ich stopów oraz określać wpływ warunków wytopu, składu chemicznego i czynników technologicznych na strukturę i właściwości tworzyw odlewniczych;

24) obliczać wsad do procesu topienia wybranego stopu odlewniczego;

25) opracowywać instrukcje technologiczne topienia i obróbki pozapiecowej ciekłych metali odlewniczych;

26) przeprowadzać wytop typowych stopów odlewniczych i zabiegi uszlachetniania ciekłego metalu oraz wnioskować i reagować na wszelkie nieprawidłowości w procesie wytopu;

27) zalewać formy odlewnicze łyżkami oraz kadziami ręcznymi i podwieszanymi;

28) charakteryzować wytwarzanie odlewów w formach piaskowych i metodami specjalnymi oraz przewidywać zakres ich stosowania w zależności od rodzaju tworzywa, wielkości i stopnia skomplikowania odlewu oraz wielkości serii produkcyjnej;

29) sporządzać dokumentację techniczną niezbędną w procesach produkcji odlewów: szkice i rysunki koncepcji technologicznej odlewania surowego odlewu, zespołu modelowego, oprzyrządowania odlewniczego, instrukcje technologiczne podstawowych i pomocniczych procesów odlewniczych;

30) dobierać metody, środki i materiały do produkcji odlewów (jednostkowej, seryjnej, masowej);

31) wykonywać podstawowe operacje technologiczne związane z przygotowaniem i produkcją odlewów oraz oceniać ich jakość zgodnie z procedurami zapewnienia jakości: sporządzać modele i rdzennice z różnych tworzyw, przygotowywać masę formierską i rdzeniową, wykonywać formy odlewnicze, czyścić i wykańczać odlewy;

32) naprawiać wady usuwalne odlewów przez zastosowanie metod mechanicznych, spawanie i lutowanie, uszczelnianie, kitowanie, metalizację;

33) charakteryzować spawalnicze metody regeneracji części maszyn, naprawy wad odlewów i nanoszenia powłok ochronnych;

34) sporządzać i analizować statystyczne wyniki kontroli jakości produkcji odlewów;

35) projektować proste procesy produkcji odlewów;

36) wyjaśniać metody plastycznego kształtowania metali: walcowanie, kucie, ciągnienie, wyciskanie, tłoczenie;

37) wykonywać nieskomplikowane części maszyn za pomocą kucia swobodnego ręcznego i mechanicznego;

38) określać cechy charakterystyczne typowych metod spajania;

39) lutować, kleić i wykonywać podstawowe operacje spawania elektrycznego i gazowego (pod nadzorem);

40) wyjaśniać zasady pracy narzędzi skrawających, geometrię ostrza oraz wykazywać wpływ zjawisk fizycznych towarzyszących procesowi skrawania na ostrze noża i obrabiany materiał;

41) wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej;

42) wykonywać podstawowe operacje obróbki mechanicznej skrawaniem oraz dobierać parametry obróbki, narzędzia i oprzyrządowanie;

43) wykonywać czynności konserwacyjne, drobne naprawy, wymianę części, montaż, regulację poszczególnych zespołów i całego urządzenia oraz przeprowadzać próby po naprawie;

44) przygotowywać stanowisko do pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska oraz z wymaganiami ergonomii;

45) dobierać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy;

46) wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy, materiały i wykonane prace;

47) użytkować urządzenia komputerowe w zakresie: przygotowania produkcji odlewu, kontroli jakości, sterowania procesami technologicznymi;

48) posługiwać się dokumentacją technologiczną, PN-ISO, ISO, branżowymi i zakładowymi normami oraz inną literaturą techniczną;

49) przeprowadzać kontrolę jakości;

50) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania pracy.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) materiały niemetalowe;

2) krystalizacja, układy równowagi fazowej;

3) woda technologiczna;

4) stopy żelaza z węglem;

5) metale nieżelazne i ich stopy;

6) badanie metali i stopów;

7) korozja metali;

8) obróbka cieplna i cieplno-chemiczna;

9) paliwa;

10) surowce i materiały pomocnicze;

11) topienie tworzyw odlewniczych i zalewanie form;

12) odlewanie w formach piaskowych;

13) specjalne metody odlewania;

14) oczyszczanie i wykańczanie odlewów;

15) naprawa odlewów;

16) kontrola jakości odlewów;

17) przygotowanie produkcji odlewów;

18) obróbka plastyczna;

19) spajanie;

20) obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem;

21) konserwacja i naprawa maszyn i urządzeń odlewniczych;

22) procedury zapewnienia jakości;

23) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wyjaśniać metody funkcjonowania gospodarki rynkowej;

2) rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

3) sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;

4) przestrzegać zasad etyki;

5) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

6) stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;

7) określać wymagania dotyczące eksploatacji maszyn i urządzeń podlegających dozorowi technicznemu i transportowemu;

8) sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;

9) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

10) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

11) prowadzić negocjacje;

12) rozwiązywać problemy;

13) podejmować decyzje;

14) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

15) określać główne źródła zanieczyszczeń środowiska emitowanych przez odlewnie żeliwa, staliwa i metali nieżelaznych oraz wskazywać ich wpływ na człowieka i środowisko;

16) planować sposoby wykorzystania lub neutralizacji odpadów przemysłowych oraz ich ograniczania w procesach technologicznych odlewni;

17) określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;

18) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

19) wyjaśniać zasady zarządzania jakością oraz opracowywać instrukcje zapewnienia jakości dla wybranych procesów;

20) korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;

21) organizować doskonalenie zawodowe pracowników.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) gospodarka rynkowa;

2) formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

3) dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;

4) plan rozwoju przedsiębiorstwa;

5) strategie marketingowe;

6) etyka;

7) prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;

8) przepisy dozoru technicznego i transportowego;

9) dokumenty związane z zatrudnieniem;

10) metody poszukiwania pracy;

11) zasady i metody komunikowania się;

12) elementy socjologii i psychologii pracy;

13) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w zakładzie przemysłowym i na stanowisku pracy;

14) zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy;

15) elementy ergonomii;

16) zasady zarządzania jakością;

17) źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;

18) formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %*
	Podbudowa programowa: gimnazjum	Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa; zawody: modelarz odlewniczy, operator maszyn i urządzeń odlewniczych
Eksploatacyjny	30	38
Technologiczny	50	44
Podstawy działalności zawodowej	4	2
Razem:	84**	84**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 16 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń;

2) pracownia technik obróbki materiałów;

3) pracownia elektrotechniki i elektroniki;

4) pracownia mechanizacji i automatyzacji procesów wytwarzania odlewów;

5) pracownia komputerowa;

6) pracownia techniczna;

7) warsztaty szkolne.

Pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:

1) stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);

2) przybory kreślarskie;

3) rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;

4) PN-ISO;

5) dokumentacje techniczne, dokumentację techniczno-ruchową (DTR);

6) modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;

7) elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;

8) części maszyn z różnymi postaciami zużycia;

9) modele: sprężarek, wentylatorów, pomp, urządzeń transportowych;

10) przyrządy pomiarowe, wzorce chropowatości;

11) elementy pasowane;

12) katalog łożysk tocznych.

Pracownia technik obróbki materiałów powinna być wyposażona w:

1) zestawy gatunków drewna, tworzyw sztucznych, materiałów ogniotrwałych, szkła, uszczelek, złącz spawanych, zgrzewanych i klejonych;

2) próbki: rud i materiałów pomocniczych, metali i ich stopów;

3) modele urządzeń: metalurgicznych, odlewniczych, do obróbki cieplnej;

4) modele obrabiarek;

5) narzędzia do obróbki mechanicznej skrawaniem;

6) PN-ISO, ISO;

7) dokumentacje technologiczne.

Pracownia elektrotechniki i elektroniki powinna być wyposażona w:

1) przyrządy pomiarowe;

2) elementy obwodów elektrycznych, rezystory, cewki, kondensatory;

3) zasilacze, generatory;

4) silniki, prądnice, transformatory;

5) przekroje maszyn elektrycznych;

6) próbki przewodów i kabli elektrycznych, różnych rodzajów izolacji;

7) typowe źródła światła, urządzenia grzejne;

8) wyłączniki instalacyjne, bezpieczniki, styczniki, przekaźniki;

9) osprzęt instalacji elektrycznych;

10) elementy elektroniczne;

11) wzmacniacze i generatory, zasilacze;

12) układy cyfrowe;

13) oscyloskop;

14) PN-ISO, ISO;

15) katalogi maszyn i urządzeń elektrycznych;

16) katalogi elementów elektronicznych.

Pracownia mechanizacji i automatyzacji procesów wytwarzania odlewów powinna być wyposażona w:

1) próbki stopów odlewniczych, materiałów i mas formierskich, różnych tworzyw modelarskich;

2) zestawy oprzyrządowania odlewniczego;

3) modele maszyn i urządzeń odlewniczych;

4) elementy układów automatyki przemysłowej;

5) modele prostych układów automatycznej regulacji;

6) schematy blokowe i ideowe typowych układów automatyki;

7) plansze z symbolami graficznymi elementów automatyki przemysłowej (elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych);

8) katalogi elementów automatyki przemysłowej;

9) katalogi materiałów formierskich i pomocniczych;

10) PN-ISO, BN;

11) dokumentację rysunkową koncepcji sposobu odlewania, surowego odlewu, formy piaskowej, oprzyrządowania odlewniczego.

Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:

1) stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);

2) drukarki, ploter;

3) pakiet programów biurowych;

4) programy do wspomagania projektowania;

5) programy specjalistyczne z zakresu automatycznej regulacji procesów technologicznych, przygotowania produkcji odlewu, kontroli jakości, sterowania procesami technologicznymi.

Pracownia techniczna powinna być wyposażona w:

1) próbki do badań właściwości mechanicznych i technologicznych;

2) próbki do badań makroskopowych i mikroskopowych;

3) przyrządy pomiarowe;

4) uniwersalną maszynę wytrzymałościową;

5) twardościomierze: Brinella, Vickersa, Rockwella;

6) młot Charpy'ego;

7) stanowiska do badania właściwości mas formierskich i rdzeniowych;

8) stanowisko do prób technologicznych;

9) aparaturę do oznaczania zawartości węgla i siarki;

10) szlifierkę i polerkę do wykonywania zgładów metalograficznych;

11) zestaw odczynników do trawienia zgładów;

12) mikroskopy metalograficzne (jeden dla dwóch uczniów);

13) defektoskopy;

14) piec elektryczny komorowy z automatyczną regulacją i rejestracją temperatury;

15) pirometry, termometry cieczowe i termoelektryczne przylgowe i zanurzeniowe;

16) PN-ISO, ISO;

17) atlas struktur.

Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:

1) przyrządy pomiarowe, narzędzia formierskie;

2) elementy galanterii modelarskiej;

3) narzędzia i przyrządy do: obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem, kucia ręcznego, spawania, montażu;

4) urządzenia do: nagrzewania, chłodzenia, spawania elektrycznego, spawania gazowego;

5) maszyny i urządzenia odlewnicze;

6) obrabiarki: tokarki, wiertarki, frezarki;

7) nożyce i piły mechaniczne;

8) młot sprężynowy;

9) skrzynki do nawęglania;

10) lutownice;

11) wiertarki ręczne;

12) materiały do: trasowania, docierania, polerowania, nawęglania;

13) środki chłodzące;

14) luty, topniki, kleje, spoiwa, elektrody;

15) odzież ochronną do spawania, kucia i odlewania;

16) eksponaty: elementy łączone za pomocą lutowania, elementy łączone za pomocą klejenia, złącza spawane z wadami, modele, skrzynki rdzeniowe, rdzenie, model układu wlewowego;

17) dokumentację warsztatową i dokumentację techniczno-ruchową (DTR);

18) książki narzędziowe, katalog narzędzi;

19) PN-ISO.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz zakładach przemysłu odlewniczego.

Załącznik nr 10

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK TECHNOLOGII DREWNA

SYMBOL CYFROWY 311 [32]

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) rozpoznawać rodzaje, oceniać jakość drewna, tworzyw drzewnych i innych materiałów stosowanych w procesie wytwórczym;

2) dobierać materiały podstawowe i pomocnicze do produkcji wyrobów;

3) stosować podstawy mechaniki technicznej, elektroniki, automatyki i informatyki w procesie produkcyjnym;

4) zabezpieczać drewno i wyroby z drewna przed działaniem czynników zewnętrznych;

5) sterować procesem suszenia materiałów drzewnych i kontrolować jego przebieg;

6) nadzorować przygotowanie do pracy, ustawienie i obsługę obrabiarek, maszyn i urządzeń, linii obróbczych i produkcyjnych;

7) projektować oprzyrządowanie i pomoce warsztatowe;

8) obsługiwać i konserwować obrabiarki i urządzenia stosowane w procesie produkcyjnym;

9) wykonywać badania laboratoryjne, interpretować i wdrażać wyniki;

10) organizować i kontrolować procesy technologiczne;

11) posługiwać się programami komputerowego wspomagania przygotowania i prowadzenia procesów produkcyjnych;

12) odczytywać, interpretować oraz wykonywać szkice i rysunki techniczne;

13) projektować wyroby z drewna i tworzyw drzewnych;

14) opracowywać instrukcje technologiczne i stanowiskowe;

15) opracowywać normy materiałowe, czasowe i warunki techniczne na wyroby;

16) sporządzać kosztorysy;

17) kontrolować i oceniać jakość elementów, podzespołów i wyrobów;

18) stosować energooszczędne technologie produkcji;

19) określać zdolności produkcyjne obrabiarek i urządzeń;

20) ustalać warunki magazynowania, pakowania oraz transportu materiałów i wyrobów;

21) wykonywać naprawy i renowacje wyrobów z drewna;

22) posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;

23) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

24) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

25) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

26) stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;

27) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

28) kierować zespołem pracowników;

29) korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości”.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik technologii drewna powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1) organizowania i nadzorowania procesów produkcyjnych;

2) oceniania jakości materiałów i wyrobów;

3) sporządzania dokumentacji projektowej, konstrukcyjnej i technologicznej;

4) programowania, nadzorowania oraz obsługi obrabiarek, urządzeń, linii obróbczych i produkcyjnych;

5) określania stanu technicznego i zdolności produkcyjnych maszyn i urządzeń.

3. Zawód technik technologii drewna jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:

1) meblarstwa i stolarki budowlanej;

2) tartacznictwa i wyrobów drzewnych;

3) tworzyw drzewnych.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:

1) materiałowo-laboratoryjny;

2) konstrukcyjno-technologiczny;

3) eksploatacyjno-wytwórczy;

4) podstawy działalności zawodowej.

BLOK: MATERIAŁOWO-LABORATORYJNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać charakterystyczne cechy budowy drewna;

2) określać funkcje elementów anatomicznej budowy drewna;

3) rozróżniać gatunki drewna;

4) rozpoznawać wady i określać ich wpływ na jakość drewna;

5) określać fizyczne, chemiczne i mechaniczne właściwości drewna;

6) określać użytkowe i technologiczne właściwości drewna;

7) rozróżniać sortymenty drewna okrągłego i materiałów tartych;

8) określać jakość oraz klasyfikować tarcicę i półfabrykaty drzewne;

9) rozpoznawać okleiny naturalne i sztuczne, określać ich właściwości i zastosowanie;

10) rozpoznawać tworzywa drzewne, określać ich jakość i zastosowanie;

11) rozróżniać materiały pomocnicze i określać ich zastosowanie;

12) rozpoznawać metale i stopy oraz określać ich zastosowanie;

13) rozpoznawać rodzaje i typy okuć;

14) rozróżniać łączniki i inne elementy z tworzyw sztucznych;

15) rozpoznawać kleje naturalne i syntetyczne;

16) rozpoznawać materiały wykończeniowe;

17) określać czynniki powodujące niszczenie drewna i wyrobów;

18) rozróżniać środki do zabezpieczania drewna i wyrobów drzewnych, określać ich właściwości i zastosowanie;

19) rozpoznawać i określać właściwości materiałów tapicerskich;

20) rozpoznawać półfabrykaty tapicerskie oraz określać ich właściwości;

21) korzystać z norm przedmiotowych z zakresu badań laboratoryjnych;

22) określać rodzaje badań laboratoryjnych;

23) rozróżniać i obsługiwać urządzenia do badań laboratoryjnych;

24) określać i wykonywać badania materiałów stosowanych w procesie produkcyjnym;

25) oceniać jakość materiałów i wyrobów;

26) kontrolować materiały przeznaczone do produkcji;

27) prowadzić podstawowe badania wody i ścieków;

28) interpretować wyniki badań;

29) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania badań.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) budowa drewna;

2) wady drewna;

3) właściwości drewna;

4) drewno okrągłe;

5) materiały tarte;

6) okleiny i obłogi;

7) sklejka;

8) płyty stolarskie;

9) płyty pilśniowe i MDF;

10) płyty wiórowe;

11) lignofon i lignoston;

12) wyroby hutnicze;

13) łączniki, okucia i akcesoria;

14) tworzywa sztuczne;

15) kleje;

16) materiały wykończeniowe;

17) materiały impregnacyjne;

18) materiały tapicerskie;

19) normalizacja i kontrola jakości;

20) badania materiałów i wyrobów;

21) badanie wody i ścieków;

22) kontrola parametrów procesów produkcyjnych;

23) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: KONSTRUKCYJNO-TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) stosować zasady sporządzania rysunków technicznych;

2) stosować zasady rzutowania, wymiarowania i wykonywania rysunków przekrojów;

3) wykonywać i czytać rysunki techniczne wyrobów, podzespołów i elementów;

4) odczytywać i stosować uproszczenia rysunkowe;

5) sporządzać szkice wyrobów;

6) rozróżniać i klasyfikować wyroby z drewna i tworzyw drzewnych według funkcji i konstrukcji;

7) rozróżniać style meblarstwa i wyrobów drzewnych;

8) rozróżniać podstawowe części wyrobów i ich połączenia;

9) określać czynniki wpływające na mechaniczne właściwości połączeń i konstrukcję wyrobów;

10) dobierać materiały podstawowe do konstrukcji wyrobów z uwzględnieniem fizycznych i mechanicznych właściwości materiałów oraz jakości produkowanych wyrobów;

11) ustalać zasady łączenia materiałów podstawowych i pomocniczych;

12) dobierać materiały pomocnicze odpowiednio do konstrukcji i przeznaczenia wyrobów;

13) projektować i konstruować wyroby drzewne z uwzględnieniem zasad funkcjonalności, technologiczności i estetyki;

14) posługiwać się układem tolerancji i pasowań;

15) określać wytrzymałość projektowanych konstrukcji;

16) określać organizację pracy przy manipulacji drewna okrągłego, ustalać metody przetarcia i składowania tarcicy;

17) określać metody suszenia drewna oraz kontrolować przebieg procesu;

18) ustalać i stosować metody zabezpieczania drewna;

19) wykonywać trasowanie i manipulację materiałów z uwzględnieniem nadmiarów na obróbkę;

20) rozróżniać sposoby i kolejność operacji obróbki skrawaniem;

21) dokonywać pomiarów parametrów narzędzi oraz dobierać je do rodzaju obróbki;

22) określać sposoby i parametry technologiczne gięcia oraz wykonania elementów giętoklejonych;

23) określać receptury roztworów roboczych materiałów malarsko-lakierniczych;

24) określać materiały i sposoby wykonania układów tapicerskich;

25) określać układy tapicerskie oraz oceniać ich jakość;

26) dobierać materiały wykończeniowe w zależności od przeznaczenia wyrobu;

27) dobierać sposoby wykończania, parametry nakładania i utwardzania powłok;

28) określać receptury roztworów klejowych, dobierać parametry klejenia i oklejania;

29) określać i stosować sposoby montażu wyrobów;

30) określać parametry technologiczne produkcji tworzyw drzewnych;

31) dobierać sposoby uszlachetniania powierzchni tworzyw drzewnych;

32) określać kolejność i parametry operacji technologicznych;

33) kontrolować przebieg procesu technologicznego dla elementów, podzespołów i wyrobów;

34) korzystać z dokumentacji konstrukcyjnej, technologicznej, norm i literatury technicznej;

35) organizować stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

36) wykonywać szkice rozmieszczenia obrabiarek i urządzeń;

37) określać czynniki wpływające na wydajność obrabiarek, urządzeń i linii produkcyjnych;

38) kontrolować jakość obróbki i usuwać wady produkcyjne;

39) określać zasady oceny materiałów i wyrobów;

40) określać zasady składowania i pakowania materiałów, elementów, podzespołów i wyrobów;

41) ustalać zasady i techniki napraw, renowacji i konserwacji wyrobów;

42) posługiwać się programami komputerowego wspomagania projektowania;

43) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) rysunek techniczny wyrobów;

2) zasady wykonywania rysunku;

3) rysunek techniczny maszynowy;

4) szkicowanie;

5) podział wyrobów drzewnych;

6) style meblarstwa i wyrobów drzewnych;

7) konstrukcje wyrobów;

8) projektowanie wyrobów;

9) suszenie i konserwacja drewna;

10) obróbka skrawaniem;

11) hydrotermiczna i plastyczna obróbka drewna;

12) technologia klejenia i oklejania;

13) metody wytwarzania wyrobów tapicerowanych;

14) technologia wykończania powierzchni;

15) montaż;

16) produkcja tworzyw drzewnych;

17) proces technologiczny wyrobów;

18) dokumentacja techniczna;

19) wyposażenie stanowisk pracy i ich rozmieszczenie;

20) elementy ergonomii;

21) jakość wyrobów;

22) pakowanie, magazynowanie i transport;

23) naprawa, renowacja i konserwacja wyrobów;

24) techniki komputerowego wspomagania projektowania i produkcji wyrobów;

25) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: EKSPLOATACYJNO-WYTWÓRCZY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) określać sposoby obróbki metali i stopów;

2) rozpoznawać silniki i określać ich przeznaczenie;

3) dokonywać obliczeń siły, mocy i sprawności maszyn;

4) dokonywać obliczeń z zakresu termodynamiki i energetyki cieplnej;

5) dokonywać obliczeń wytrzymałości materiałów;

6) rozpoznawać pompy, określać ich przeznaczenie i wydajność;

7) dobierać narzędzia do operacji technologicznych;

8) określać stan przygotowania narzędzi do pracy, zasady ich konserwacji i zabezpieczania;

9) mocować narzędzia w zespołach roboczych;

10) określać parametry techniczne maszyn i urządzeń;

11) obsługiwać maszyny i urządzenia do produkcji tworzyw drzewnych;

12) określać przeznaczenie i zadania zespołów obrabiarek do drewna;

13) określać zasady działania i przygotowania obrabiarek do pracy;

14) ustawiać zespoły obrabiarek oraz określać sposób obsługi;

15) obsługiwać maszyny i urządzenia sterowane numerycznie;

16) wykonywać obróbkę skrawaniem;

17) kontrolować parametry technologiczne pracy maszyn i urządzeń;

18) określać i stosować zasady konserwacji maszyn i urządzeń;

19) określać zakres pracy oraz wydajność maszyn i urządzeń;

20) rozpoznawać rodzaje i typy suszarń oraz określać ich przeznaczenie;

21) układać materiały do suszenia i kontrolować przebieg procesu;

22) obsługiwać urządzenia stosowane w procesach zabezpieczania drewna i wyrobów drzewnych;

23) wykonywać obróbkę hydrotermiczną i plastyczną;

24) dobierać giętarki i określać sposób ich obsługi;

25) określać sposób obsługi pras oraz urządzeń do przygotowania i nanoszenia klejów;

26) dokonywać klejenia i oklejania;

27) określać sposób obsługi i konserwacji oklejarek wąskich powierzchni oraz spajarek forniru;

28) określać sposób obsługi maszyn i urządzeń do łączenia elementów;

29) obsługiwać urządzenia tapicerskie;

30) obsługiwać maszyny i urządzenia do wykończania powierzchni;

31) przygotowywać roztwory robocze materiałów malarsko-lakierniczych;

32) określać typy urządzeń do okuwania elementów przed montażem;

33) obsługiwać urządzenia montażowe;

34) oceniać jakość obróbki;

35) określać czynniki wpływające na wydajność obrabiarek i urządzeń;

36) obliczać wydajność maszyn i urządzeń na podstawie danych technicznych;

37) określać wydajność linii produkcyjnych;

38) określać sposób obsługi i konserwacji obrabiarek przenośnych i narzędzi zmechanizowanych;

39) określać sposoby transportu międzyoperacyjnego elementów i podzespołów;

40) posługiwać się przyrządami kontrolno-pomiarowymi;

41) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) podstawy maszynoznawstwa i elektrotechniki;

2) narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej;

3) maszyny i urządzenia;

4) obrabiarki do drewna, oprzyrządowanie;

5) suszarnie;

6) urządzenia do hydrotermicznej i plastycznej obróbki drewna;

7) maszyny i urządzenia do przygotowania i nakładania klejów;

8) maszyny i urządzenia do klejenia;

9) maszyny i urządzenia tapicerskie;

10) maszyny i urządzenia do wykończania powierzchni;

11) urządzenia do okuwania;

12) urządzenia montażowe;

13) linie produkcyjne;

14) obrabiarki przenośne;

15) urządzenia transportu wewnętrznego;

16) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;

2) rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

3) sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;

4) sporządzać budżet i planować rozwój firmy;

5) opracowywać plan marketingowy;

6) obliczać koszty produkcji wyrobów;

7) wykorzystywać wyniki badań surowców i materiałów w procesach produkcyjnych;

8) określać sposoby zagospodarowania lub neutralizacji odpadów technologicznych;

9) określać wpływ oprzyrządowania na przebieg operacji technologicznych i bezpieczeństwo pracy;

10) wdrażać ekologiczne technologie produkcji wyrobów;

11) określać wydajność maszyn, urządzeń i linii produkcyjnych;

12) określać zasady organizacji stanowisk pracy;

13) organizować stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

14) stosować urządzenia ochronne i zabezpieczające;

15) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

16) określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;

17) określać źródła zanieczyszczeń środowiska powodowane przez zakłady przemysłu drzewnego;

18) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;

19) przestrzegać zasad etyki;

20) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

21) stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;

22) sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;

23) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;

24) komunikować się z uczestnikami procesu pracy;

25) prowadzić negocjacje;

26) rozwiązywać problemy;

27) podejmować decyzje;

28) korzystać z różnych źródeł informacji, gromadzić i przetwarzać dane;

29) korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;

30) organizować doskonalenie zawodowe pracowników.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:

1) gospodarka rynkowa;

2) formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;

3) dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;

4) analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie;

5) struktura budżetu;

6) plan rozwoju przedsiębiorstwa;

7) strategie marketingowe;

8) elementy ergonomii;

9) przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

10) zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy;

11) pierwsza pomoc;

12) etyka;

13) prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;

14) dokumenty związane z zatrudnieniem;

15) zasady i metody komunikowania się;

16) elementy socjologii i psychologii pracy;

17) metody poszukiwania pracy;

18) źródła informacji zawodowej;

19) źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;

20) formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku programowego	Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %*
	Podbudowa programowa: gimnazjum	Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa; zawody: stolarz, tapicer	Podbudowa programowa: liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające
Materiałowo-laboratoryjny	15	15	15
Konstrukcyjno-technologiczny	20	20	25
Eksploatacyjno-wytwórczy	35	30	30
Podstawy działalności zawodowej	10	15	10
Razem:	80**	80**	80**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 20 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1) pracownia materiałoznawstwa i badań laboratoryjnych;

2) pracownia rysunku technicznego i konstrukcji;

3) pracownia technologii;

4) pracownia maszyn i urządzeń;

5) warsztaty szkolne.

Pracownia materiałoznawstwa i badań laboratoryjnych powinna być wyposażona w:

1) próbki różnych gatunków drewna;

2) próbki tworzyw drzewnych;

3) próbki tkanin pokryciowych, materiałów tapicerskich;

4) próbki drewna i tworzyw drzewnych wykończonych różnymi powłokami;

5) modele połączeń stolarskich, konstrukcji i podzespołów;

6) detale, okucia i łączniki;

7) przyrządy, aparaturę i urządzenia do badania drewna, tworzyw drzewnych, tkanin;

8) aparaturę do badań powłok wykończeniowych;

9) próbki surowców do produkcji tworzyw drzewnych;

10) próbki klejów, lakierów, farb i emalii.

Pracownia rysunku technicznego i konstrukcji powinna być wyposażona w:

1) stoły kreślarskie;

2) modele figur i brył geometrycznych;

3) typowe części maszyn;

4) modele połączeń stolarskich, konstrukcji i podzespołów;

5) modele mebli, stolarki budowlanej, układów tapicerskich;

6) modele różnego typu opakowań;

7) schematy kinematyczne i rysunki konstrukcyjne maszyn i urządzeń;

8) dokumentację techniczną wyrobów z drewna i tworzyw drzewnych;

9) modele mebli w różnych przekrojach;

10) urządzenia do badań wytrzymałości konstrukcji;

11) komputerowe oprogramowanie graficzne;

12) normy dotyczące wyrobów z drewna i tworzyw drzewnych;

13) detale, okucia, łączniki;

14) prospekty, katalogi, wydawnictwa specjalistyczne.

Pracownia technologii powinna być wyposażona w:

1) przyrządy, aparaturę, urządzenia:

a) przyrządy pomiarowo-kontrolne,

b) mikroskopy,

c) wagi techniczne i analityczne,

d) suszarkę laboratoryjną,

e) przyrządy do pomiaru wilgotności, pH, lepkości, gęstości,

f) proste urządzenia do cięcia drewna,

g) ręczne narzędzia stolarskie,

h) narzędzia do maszynowej obróbki drewna;

2) katalogi, tablice, schematy, dokumentacje techniczne, normy:

a) katalogi wyrobów z drewna i tworzyw drzewnych,

b) tablice i diagramy dotyczące suszarnictwa, hydrotermicznej i plastycznej obróbki drewna,

c) schematy maszyn i urządzeń,

d) schematy procesów technologicznych,

e) dokumentacje technologiczne,

f) zestawy norm;

3) zestawy próbek:

a) różnych gatunków drewna,

b) zrębków, wiórów i mas włóknistych,

c) oklein, łuszczki,

d) tworzyw drzewnych,

e) klejów i substancji dodatkowych,

f) materiałów do zabezpieczania i uszlachetniania powierzchni;

4) modele:

a) połączeń elementów z drewna i tworzyw drzewnych,

b) suszarek,

c) wyrobów meblarskich, tapicerskich, stolarki budowlanej, galanterii drzewnej,

d) opakowań;

5) oprogramowanie komputerowego wspomagania procesów technologicznych.

Pracownia maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:

1) plansze i modele maszyn i urządzeń do obróbki drewna i tworzyw drzewnych;

2) narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej;

3) plansze i modele maszyn i urządzeń tapicerskich;

4) części maszyn i mechanizmów;

5) materiały ilustrujące proces obróbki ręcznej i maszynowej;

6) schematy kinematyczne;

7) zestawy norm;

8) katalogi narzędzi, maszyn i urządzeń.

Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w podstawowe uniwersalne maszyny, urządzenia, narzędzia i pomoce. W warsztatach szkolnych należy wyodrębnić działy: obróbki ręcznej i montażu, obróbki maszynowej, klejarni, wykończalni, narzędziowni, sterowania procesem wytwarzania, kontroli technicznej.

Poszczególne działy powinny być wyposażone również w:

1) tablice, próbki drewna i wad drewna;

2) schematy procesów suszenia drewna;

3) tablice psychrometryczne;

4) modele złącz stolarskich;

5) rysunki techniczne wyrobów;

6) katalogi wyrobów i okuć;

7) katalogi narzędzi, urządzeń i obrabiarek do drewna i tworzyw drzewnych;

8) schematy procesów technologicznych;

9) instrukcje technologiczne;

10) zestawy dokumentacji;

11) komputerowe oprogramowanie procesów projektowania, obróbki i wytwarzania.

Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w pracowniach szkolnych, warsztatach szkolnych oraz w zakładach produkcyjnych. Współpraca z zakładami pracy umożliwia korzystanie z maszyn, urządzeń i sprzętu specjalistycznego oraz współczesnych technik i technologii wytwarzania.