Na podstawie art. 9a pkt 1 i 2 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. - Prawo o miarach (Dz. U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2441, z późn. zm.⁴⁾) zarządza się, co następuje:

§ 2.Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) odważniku - należy przez to rozumieć przyrząd pomiarowy, będący wzorcem miary, którego konstrukcja i charakterystyki metrologiczne są określone przez kształt, wymiary, materiał, wykończenie powierzchni, wartość nominalną masy i błąd graniczny dopuszczalny;

2) nominalnej masie odważnika - należy przez to rozumieć wartość masy równą 1 x 10ⁿ kg lub 2 x 10ⁿ kg, lub 5 x 10ⁿ kg, gdzie n jest jedną z liczb: -6, -5, -4, -3, -2, -1, 0, 1;

3) komplecie odważników - należy przez to rozumieć zestawienie określonych odważników;

4) błędach granicznych dopuszczalnych odważnika - należy przez to rozumieć wartości skrajne błędów określone w rozporządzeniu, które odnoszą się do umownej masy odważnika stosowanego w temperaturze 20 °C (293,15 K) będącej masą odważnika odniesienia o gęstości 8000 kg/m³, który go równoważy w powietrzu o gęstości 1,2 kg/m³;

5) odważniku prostopadłościennym - należy przez to rozumieć odważnik z korpusem w kształcie zbliżonym do graniastosłupa, którego podstawą jest prostokąt;

6) odważniku walcowym - należy przez to rozumieć odważnik z korpusem w kształcie walca, którego podstawą jest koło;

7) jamie adiustacyjnej - należy przez to rozumieć wybranie w jednym z elementów odważnika umożliwiające doprowadzenie jego masy do wartości nominalnej w granicach dopuszczalnych błędów.

§ 4.1. Odważniki klas dokładności E₁, E₂, F₁ i F₂ powinny mieć:

1) korpus w kształcie walca lub ściętego stożka, zakończony główką - w przypadku odważników o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 10 kg, z zastrzeżeniem ust. 3;

2) wymiary zewnętrzne jak dla odważników, o których mowa w § 3 ust. 2;

3) kształt odpowiedni do sposobu posługiwania się nimi - w przypadku odważników o wartościach nominalnych masy 20 kg i 50 kg.

2. W odważnikach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, wysokość korpusu w kształcie walca powinna mieścić się w zakresie od 3/4 do 5/4 wartości średnicy jego podstawy, natomiast wysokość korpusu w kształcie ściętego stożka - w zakresie od 3/4 do 5/4 wartości średniej średnicy (liczonej jako średnia arytmetyczna średnic jego podstaw). Wysokość główki powinna mieścić się w zakresie od 1/2 do 1 wartości tych średnic.

3. Odważniki klas dokładności E₁, E₂ i F₁ o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 10 kg mogą mieć kształt walca bez główki.

§ 5.1. Odważniki klas dokładności E₁ i E₂ o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg powinny być wykonane w całości jako jeden element - bez jamy adiustacyjnej.

2. Odważniki klas dokładności F₁, F₂, M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy od 1 g do 50 kg mogą mieć jamę adiustacyjną zamkniętą główką lub w inny odpowiedni sposób.

3. Odważniki walcowe klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy:

1) od 1 g do 10 g - nie powinny mieć jamy adiustacyjnej;

2) 20 g i 50 g - mogą mieć jamę adiustacyjną;

3) od 100 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg - powinny mieć jamę adiustacyjną.

4. Objętość jamy adiustacyjnej nie powinna przekraczać 1/5 całkowitej objętości odważnika.

§ 6.Odważniki klas dokładności E₁, E₂, F₁, F₂ i M₁ o wartościach nominalnych masy od 1 mg do 1000 mg powinny być wykonane jako:

1) blaszki o kształcie:

a) trójkąta - odważniki o wartościach nominalnych masy: 1 mg, 10 mg, 100 mg, 1000 mg,

b) kwadratu - odważniki o wartościach nominalnych masy: 2 mg, 20 mg, 200 mg,

c) pięciokąta - odważniki o wartościach nominalnych masy: 5 mg, 50 mg, 500 mg, albo

2) druciki ukształtowane w formie:

a) 1 segmentu - odważniki o wartościach nominalnych masy: 1 mg, 10 mg, 100 mg, 1000 mg,

b) 2 segmentów - odważniki o wartościach nominalnych masy: 2 mg, 20 mg, 200 mg,

c) 5 segmentów - odważniki o wartościach nominalnych masy: 5 mg, 50 mg, 500 mg.

§ 7.Odważniki klas dokładności E₁, E₂, F₁, F₂ i M₁ o wartości nominalnej masy 1 g mogą posiadać kształt odważnika o wartości nominalnej masy równej zarówno podwielokrotności, jak i wielokrotności 1 g.

§ 8.1. Odważniki powinny być wykonane z metalu lub stopu.

2. Metal lub stop, o którym mowa w ust. 1, powinien być takiej jakości, aby zmiany masy odważników wynikające ze zużycia w normalnych warunkach użytkowania były pomijalnie małe w stosunku do wartości błędów granicznych dopuszczalnych dla danej klasy dokładności.

§ 9.Odważnik powinien mieć taką gęstość, aby odchylenie gęstości powietrza o 10 % od wartości przyjmowanej (1,2 kg/m³) nie spowodowało błędu przekraczającego 1/4 wartości błędu granicznego dopuszczalnego.

§ 10.Metal lub stop, z którego są wykonywane odważniki klas dokładności E₁, E₂ i F₁ powinien być niemagnetyczny.

§ 11.Odporność na korozję i odpryskiwanie metalu lub stopu, z którego są wykonywane odważniki prostopadłościenne klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy od 5 kg do 50 kg, powinna odpowiadać co najmniej odporności na korozję i odpryskiwanie żeliwa szarego.

§ 12.1. Odważniki walcowe klas dokładności M₁ i M₂ powinny być wykonane z materiału, którego:

1) gęstość zawiera się w przedziale od 7000 kg/m³ do 9500 kg/m³;

2) twardość odpowiada co najmniej twardości mosiądzu;

3) odporność na korozję odpowiada co najmniej odporności na korozję żeliwa szarego;

4) kruchość nie przekracza kruchości żeliwa szarego.

2. Nie dopuszcza się stosowania żeliwa szarego jako materiału do wykonywania odważników, o których mowa w ust. 1, o wartości nominalnej masy mniejszej niż 100 g.

§ 13.1. Materiałem stosowanym do adiustacji odważników klas dokładności F₁ i F₂ z jamą adiustacyjną może być:

1) materiał, z którego wykonane są odważniki;

2) czysta cyna;

3) molibden.

2. Odważniki klas dokładności M₁ i M₂ mogą być adiustowane ołowiem w postaci śrutu.

§ 14.1. Powierzchnia odważnika, łącznie z jego podstawami i krawędziami, powinna być całkowicie gładka.

2. Powierzchnia odważników klas dokładności E₁, E₂, F₁ i F₂ powinna być wypolerowana i nie powinna wykazywać porowatości przy ocenie wzrokowej.

3. Powierzchnia odważników prostopadłościennych klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy od 5 kg do 50 kg powinna być porównywalna do powierzchni odważników z żeliwa szarego dokładnie odlanych w formie piaskowej.

4. Powierzchnia odważników walcowych klasy dokładności M₁ o wartościach nominalnych masy od 1 kg do 10 kg powinna być wypolerowana i nie powinna wykazywać porowatości przy ocenie wzrokowej.

5. Powierzchnia odważnika walcowego klasy dokładności M₂ może być wypolerowana.

§ 15.1. Powierzchnia odważników o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg może być zabezpieczona przed korozją:

1) metalową powłoką ochronną - w przypadku odważników klas dokładności E₁, E₂, F₁ i F₂;

2) odpowiednią powłoką ochronną - w przypadku odważników klas dokładności M₁ i M₂.

2. Powłoka ochronna powinna być odporna na ścieranie i uderzenia.

§ 16.1. Odważniki, o których mowa w § 6, nie powinny mieć żadnych oznaczeń wartości nominalnej masy.

2. Odważniki o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg:

1) klas dokładności E₁ i E₂ - nie powinny mieć żadnych oznaczeń wartości nominalnych masy;

2) klas dokładności F₁ i F₂ - powinny mieć naniesioną liczbową wartość nominalną masy wyrażonej w:

a) kilogramach - dla wartości nominalnych masy od 1 kg do 50 kg,

b) gramach - dla wartości nominalnych masy od 1 g do 500 g;

3) klas dokładności M₁ i M₂ - powinny mieć na górnej powierzchni korpusu lub główki naniesioną wartość nominalną ich masy wyrażonej w:

a) kilogramach - dla wartości nominalnych masy od 1 kg do 50 kg,

b) gramach - dla wartości nominalnych masy od 1 g do 500 g.

3. W przypadku odważników walcowych klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy 500 g i od 1 kg do 10 kg dopuszcza się naniesienie wartości nominalnej masy na powierzchni bocznej korpusu.

4. Odważniki klasy dokładności F₂ powinny być dodatkowo oznaczone dużą literą „F”.

5. Odważniki klasy dokładności M₁ powinny być dodatkowo oznaczone dużą literą „M”.

6. Odważniki klasy dokładności M₂ mogą posiadać dodatkowo znak identyfikujący producenta.

§ 17.Odważniki o tej samej wartości nominalnej masy występujące w komplecie po dwa albo trzy, w celu ich rozróżnienia, powinny być:

1) oznaczone jedną lub dwiema gwiazdkami albo jedną lub dwiema kropkami - w przypadku odważników o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg oraz odważników o wartościach nominalnych masy od 1 mg do 1000 mg wykonanych jako blaszki;

2) wykonane z jednym lub dwoma zagięciami - w przypadku odważników o wartościach nominalnych masy od 1 mg do 1000 mg wykonanych jako druciki.

§ 18.1. Oznaczenia na odważnikach prostopadłościennych powinny być wklęsłe albo wypukłe.

2. Oznaczenia na odważnikach walcowych powinny być:

1) wygrawerowane albo wybite - w przypadku odważników klasy dokładności M₁;

2) wklęsłe albo wypukłe - w przypadku odważników klasy dokładności M₂.

3. Oznaczenia na odważnikach klas dokładności F₁ i F₂ powinny być wygrawerowane lub wybite.

§ 19.1. Pojedyncze odważniki i komplety odważników klas dokładności E₁, E₂, F₁ i F₂ oraz pojedyncze odważniki i komplety odważników klasy dokładności M₁ o wartościach nominalnych masy od 1 mg do 500 mg i od 1 g do 500 g powinny być przechowywane w skrzynkach.

2. Komplet odważników powinien umożliwiać ważenie ładunków o masie w zakresie od masy odważnika o najmniejszej wartości nominalnej do sumy wartości nominalnych mas wszystkich odważników kompletu z rozdzielczością równą najmniejszej wartości nominalnej masy odważnika.

3. Sposoby zestawiania odważników w komplety określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

4. Skrzynki, o których mowa w ust. 1, powinny być wykonane z materiału zapewniającego zachowanie przez odważniki określonych wymagań metrologicznych i oznakowane tak, aby wskazywać na klasę dokładności znajdujących się w nich odważników: E₁, E₂, F₁, F₂ albo M₁.

§ 20.1. Cechę legalizacji umieszcza się na:

1) skrzynce, w której znajdują się odważniki klas dokładności E₁, E₂ i F₁ oraz odważniki od 1 mg do 1000 mg klas dokładności F₂ i M₁;

2) plombie nałożonej na zamknięciu jamy adiustacyjnej tak, aby uniemożliwić do niej dostęp.

2. Cechę roczną, stanowiącą cechę legalizacji, umieszcza się na powierzchni podstawy odważników klasy dokładności F₂, M₁ i M₂ bez jamy adiustacyjnej.

§ 23.1. Wyznaczenie błędów masy odważników „B” przeprowadza się metodą podstawiania przez porównanie ich masy z masą wzorców „K” wyższej klasy dokładności od odważników „B” w cyklu ważeń KBBK.

2. Liczba cykli KBBK nie powinna być mniejsza niż:

1) 3 - dla odważników klasy dokładności E₁;

2) 2 - dla odważników klasy dokładności E₂;

3) 1 - dla odważników klas dokładności F₁, F₂, M₁, i M₂.

3. Liczba cykli KBBK, dokładność wag i wzorców masy stosowanych do sprawdzania odważników podczas legalizacji powinny zapewnić, aby niepewność rozszerzona U (dla współczynnika rozszerzenia k = 2) przy wyznaczaniu błędów masy odważników nie przekraczała 1/3 wartości błędów granicznych dopuszczalnych, o których mowa w § 21.

§ 24.1. Temperatura pomieszczenia, w którym wyznacza się błędy masy odważników, nie powinna zmieniać się więcej niż:

1) ±0,3 °C w ciągu godziny oraz ±0,5 °C w ciągu 12 godzin - dla odważników klasy dokładności E₁;

2) ±0,7 °C w ciągu godziny oraz ±1 °C w ciągu 12 godzin - dla odważników klasy dokładności E₂;

3) ±1,5 °C w ciągu godziny oraz ±2 °C w ciągu 12 godzin - dla odważników klasy dokładności F_1;

4) ±2 °C w ciągu godziny oraz ±3,5 °C w ciągu 12 godzin - dla odważników klasy dokładności F₂;

5) ±3 °C w ciągu godziny oraz ±5 °C w ciągu 12 godzin - dla odważników klasy dokładności M₁ i M₂.

2. Wilgotność względna pomieszczenia, w którym wyznacza się błędy masy odważników, nie powinna zmieniać się więcej niż:

1) ±5 % w ciągu 4 godzin - dla odważników klasy dokładności E₁;

2) ±10 % w ciągu 4 godzin - dla odważników klasy dokładności E₂;

3) ±15 % w ciągu 4 godzin - dla odważników klasy dokładności F₁, F₂, M₁ i M₂.

§ 26.Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Załączniki do rozporządzenia Ministra Gospodarki
z dnia 16 maja 2007 r. (poz. 678)

Załącznik nr 1

WYMIARY I WYKONANIE ODWAŻNIKÓW PROSTOPADŁOŚCIENNYCH KLAS DOKŁADNOŚCI M₁, I M₂ O WARTOŚCIACH NOMINALNYCH MASY OD 5 KG DO 50 KG

1. Odważniki prostopadłościenne z żeliwa szarego mogą mieć:

1) uchwyt z rury stalowej bez szwu o średnicy znormalizowanej (wzór 1);

2) uchwyt odlany razem z korpusem (wzór 2).

2. Odważniki wykonane według wzoru 1 powinny być następujące:

1) kształt:

2) wymiary zewnętrzne:

^*) Wartość A może być zamieniona z wartością A´, a wartość B z wartością B´.

3) wymiary jamy adiustacyjnej:

4) wykonanie:

a) jama adiustacyjna odważnika powinna znajdować się wewnątrz rury i być zamknięta gładkim, mosiężnym krążkiem lub wkręcanym korkiem z mosiądzu ciągnionego oraz powinna być zabezpieczona ołowianą plombą wciśniętą do okrągłego wyżłobienia wewnątrz otworu w rurze,

b) gładki krążek powinien mieć otwór umożliwiający otwieranie jamy adiustacyjnej,

c) wkręcany korek powinien mieć rowek umożliwiający zamykanie jamy adiustacyjnej za pomocą wkrętaka.

3. Odważniki wykonane według wzoru 2 powinny być następujące:

1) kształt:

2) wymiary

*⁾ Wartość A może być zamieniona z wartością A´, a wartość B z wartością B´.

3) jama adiustacyjna odważnika powinna znajdować się w jednej z jego pionowych ścian i być zamknięta w jego górnej powierzchni za pomocą płytki z miękkiej stali oraz powinna być zabezpieczona ołowianą plombą wciśniętą do wyżłobienia wewnątrz ujścia jamy.

Załącznik nr 2

WYMIARY I WYKONANIE ODWAŻNIKÓW WALCOWYCH KLAS DOKŁADNOŚCI M₁, I M₂ O WARTOŚCIACH NOMINALNYCH MASY OD 1 G DO 10 KG

Odważniki walcowe z płaską główką powinny być następujące:

1) kształt:

2) wymiary zewnętrzne:

3) wymiary jamy adiustacyjnej wykonanej według wariantu 1:

4) wymiary jamy adiustacyjnej wykonanej według wariantu 2:

5) wykonanie:

a) jama adiustacyjna odważnika powinna mieć ujście w jego górnej powierzchni, zamknięte gładkim, mosiężnym krążkiem albo wkręcanym korkiem z mosiądzu ciągnionego, oraz powinna być zabezpieczona ołowianą plombą wciśniętą do okrągłego wyżłobienia wewnątrz ujścia jamy,

b) gładki krążek powinien mieć otwór umożliwiający otwieranie jamy adiustacyjnej,

c) wkręcany korek powinien mieć rowek umożliwiający zamykanie jamy adiustacyjnej za pomocą wkrętaka.

Załącznik nr 3

SPOSOBY ZESTAWIANIA ODWAŻNIKÓW W KOMPLETY