Na podstawie art. 39 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego (Dz. U. Nr 223, poz. 2221 oraz z 2004 r. Nr 42, poz. 386) zarządza się, co następuje:

§ 1.Metody pobierania próbek suszu paszowego i wykonywania badań parametrów jakościowych suszu określa się w załączniku [1] do rozporządzenia.

§ 2.Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej.

Załącznik do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dnia 14 kwietnia 2004 r. (poz. 628)

METODY POBIERANIA PRÓBEK SUSZU PASZOWEGO I WYKONYWANIA BADAŃ PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH SUSZU

l. Metody pobierania próbek suszu paszowego

A. Sprzęt do pobierania próbek suszu paszowego.

1. Sprzęt do pobierania próbek suszu paszowego powinien być wykonany z materiałów, które nie powodują zanieczyszczenia badanej partii suszu paszowego.

2. Sprzęt, o którym mowa w ust. 1, stanowi:

1) waga o dokładności ważenia do 0,01 g;

2) szufla o płaskim spodzie z pionowymi bokami;

3) próbnik z otwieranymi okienkami lub przegrodami, którego wymiary są dostosowane do rodzaju badanej partii suszu paszowego;

4) urządzenie do rozdzielania próbek na równe części, takie jak rozdzielacz stożkowy lub rozdzielacz wieloszczelinowy z układem sortującym, wykorzystywane do przygotowywania próbek laboratoryjnych.

B. Pobieranie próbek suszu paszowego.

1. Sposób pobierania próbek:

1) próbki pierwotne suszu paszowego pobiera się:

a) z jednej partii suszu paszowego lub jej części, jednorodnej jakościowo pod względem składu gatunkowego, wilgotności i zawartości białka surowego, przy czym masa partii lub jej części nie może być większa niż 110 t,

b) z kilku partii suszu paszowego o łącznej masie nie większej niż 110 t, uzyskanych z kilku partii zielonki, jednorodnych pod względem składu gatunkowego, wilgotności i zawartości białka surowego,

c) w taki sposób, aby nie uległy zmianom lub zanieczyszczeniu;

2) próbki pierwotne suszu paszowego pobiera się równomiernie z całej partii suszu paszowego, przy zachowaniu jednakowej masy tych próbek;

3) próbki pierwotne suszu paszowego występującego luzem, takiego jak mączka i granulat, pobiera się:

a) z badanej partii suszu paszowego o masie do 2,5 t - co najmniej 7 próbek, przy czym masa jednej próbki wynosi nie mniej niż 100 g,

b) z badanej partii suszu paszowego o masie większej niż 2,5 t - nie więcej niż 40 próbek, przy czym masa jednej próbki wynosi nie mniej niż 100 g

- i oblicza według wzoru:

X = (20 * T)^1/2, gdzie:

X - oznacza liczbę pobranych próbek suszu paszowego,

T - oznacza masę badanej partii suszu paszowego w tonach;

4) próbki pierwotne suszu paszowego znajdującego się w opakowaniach takich jak worki, bele pobiera się:

a) w przypadku liczby opakowań od 1 do 4 - z każdego opakowania próbkę o masie nie mniejszej niż 100 g,

b) w przypadku liczby opakowań od 5 do 16 - losowo 4 próbki o masie nie mniejszej niż 100 g każda,

c) w przypadku liczby opakowań większej niż 16 - losowo liczbę próbek nie większą niż 20, o masie nie mniejszej niż 100 g każda

- i oblicza według wzoru:

X = (L)^1/2, gdzie:

X - oznacza liczbę pobranych próbek suszu paszowego,

L - oznacza liczbę opakowań suszu paszowego;

5) z próbek pierwotnych, o których mowa w pkt 3 i 4, po ich połączeniu i dokładnym zmieszaniu, uzyskuje się próbkę ogólną suszu paszowego o masie nie mniejszej niż 4 kg;

6) z próbki ogólnej suszu paszowego, po jej zredukowaniu za pomocą mechanicznego rozdzielacza lub metodą kwadratów, uzyskuje się trzy próbki laboratoryjne o masie nie mniejszej niż 500 g;

7) próbki laboratoryjne, niezwłocznie po ich przygotowaniu, umieszcza się w szczelnych, oznakowanych i opieczętowanych pojemnikach lub workach foliowych;

8) pojemniki lub worki foliowe, z próbkami laboratoryjnymi przechowuje się w warunkach uniemożliwiających ich uszkodzenie, w miejscach suchych, chłodnych i zaciemnionych.

II. Badanie parametrów jakościowych suszu paszowego

A. Badanie suszu paszowego na zawartość białka surowego metodą Kjeldahla.

1. Zakres i sposób oznaczania zawartości białka surowego w suszu paszowym:

1) zawartość białka surowego w badanej partii suszu paszowego oznacza się na podstawie zawartości azotu w tej partii;

2) próbkę suszu paszowego mineralizuje się kwasem siarkowym(VI) w obecności katalizatora, a następnie alkalizuje się produkty reakcji wodorotlenkiem sodu;

3) powstały amoniak oddestylowuje się do znanej ilości roztworu kwasu siarkowego(VI);

4) nadmiar kwasu siarkowego(VI) miareczkuje się roztworem wodorotlenku sodu;

5) do oznaczania można stosować prosty sprzęt laboratoryjny, urządzenia półautomatyczne lub całkowicie zautomatyzowane.

2. Odczynniki używane przy wykonywaniu badania:

1) siarczan(Vl) potasu;

2) katalizator w postaci tlenku miedzi(ll) (CuO) lub pentahydratu siarczanu(VI) miedzi(ll) (CuSO₄ x 5 H₂O);

3) cynk granulowany;

4) kwas siarkowy(VI) o gęstości ρ₂₀ (H₂SO₄) = 1,84 g/ml;

5) kwas siarkowy(Vl) o stężeniu c (1/2 H₂SO₄) = 0,5 mol/l;

6) kwas siarkowy(VI) o stężeniu c (1/2 H₂SO₄) = 0,1 mol/l;

7) czerwień metylowa - 300 mg czerwieni metylowej rozpuszcza się w 100 ml etanolu (95-96)% (V/V);

8) wodorotlenek sodu, może być techniczny, roztwór o stężeniu 40 g w 100 ml wody;

9) wodorotlenek sodu - roztwór o stężeniu c (NaOH) = 0,25 ml/l;

10) wodorotlenek sodu - roztwór o stężeniu c (NaOH) = 0,1 mol/l;

11) pumeks granulowany, przemywany kwasem chlorowodorowym i prażony;

12) acetanilid (temperatura topnienia - 114 °C, zawartość azotu (N) - 10,36%);

13) sacharoza (bez zawartości azotu).

3. Mineralizacja:

1) odważa się dwie próbki analityczne suszu paszowego o masie 1 g każda, z dokładnością do 0,001 g i przenosi je do kolb aparatów do mineralizacji;

2) do każdej próbki analitycznej dodaje się 15 g siarczanu(VI) potasu, odpowiednią ilość katalizatora, tj. od 0,3 g do 0,4 g tlenku miedzi(ll) lub od 0,9 g do 1,2 g pentahydratu siarczanu(VI) miedzi(ll), 25 ml kwasu siarkowego (ρ₂₀ = 1,84 g/ml) i kilka granul pumeksu, a następnie miesza się;

3) kolby początkowo ogrzewa się ostrożnie, mieszając od czasu do czasu, aż do zwęglenia suszu paszowego i zaniku piany, a następnie zwiększa się intensywność ogrzewania, aż do trwałego wrzenia roztworu; ogrzewanie jest właściwe, jeżeli wrzący kwas kondensuje się na ściankach kolb; należy zapobiegać miejscowemu przegrzewaniu materiału i przylepianiu cząstek organicznych do wewnętrznej powierzchni kolb;

4) po uzyskaniu klarownej cieczy o jasnym, zielononiebieskim zabarwieniu, kolby z cieczą ogrzewa się przez dwie godziny, a następnie pozostawia je do schłodzenia;

5) jeżeli zastosowane urządzenie wymaga przeniesienia roztworów po mineralizacji do kolb destylacyjnych, czynność tę wykonuje się bez żadnych strat; jeżeli kolby aparatów destylacyjnych nie są wyposażone we wkraplacz, dodaje się wodorotlenek sodu i natychmiast przyłącza kolby do chłodnic, powodując powolne spływanie cieczy po ścianach;

6) jeżeli roztwór po mineralizacji krystalizuje się, w oznaczaniu stosuje się większe ilości kwasu siarkowego (ρ₂₀ = 1,84 g/ml), niż podano w pkt 2.

4. Destylacja:

1) do kolb, w których przeprowadzono mineralizację, dodaje się ostrożnie wodę destylowaną w ilości wystarczającej do całkowitego rozpuszczenia siarczanów; kolby pozostawia się do ostudzenia, a następnie dodaje po kilka granulek cynku;

2) do odbieralnika aparatów destylacyjnych odmierza się pipetą po 25 ml kwasu siarkowego(VI) o stężeniu c (1/2 H₂SO₄) = 0,5 mol/l albo o stężeniu c (1/2 H₂SO₄) = 0,1 mol/l, zależnie od przewidywanej zawartości azotu i dodaje się po kilka kropel czerwieni metylowej;

3) każdą z kolb łączy się z chłodnicami aparatów destylacyjnych w taki sposób, aby koniec każdej z chłodnic był zanurzony w cieczy znajdującej się w odbieralniku do głębokości co najmniej 1 cm;

4) do każdej kolby destylacyjnej odmierza się ostrożnie 100 ml roztworu wodorotlenku sodu o stężeniu 40 g/100 ml, nie dopuszczając do strat amoniaku; następnie kolby ogrzewa się aż do całkowitego oddestylowania amoniaku;

5) w przypadku analizy produktów o małej zawartości azotu, zmniejsza się objętość kwasu siarkowego o stężeniu c (1/2 H₂SO₄) = 01 mol/l, dodawanego do kolb odbieralników, do 10 ml lub 15 ml i dopełnia się wodą do objętości 25 ml.

5. Miareczkowanie:

nadmiar kwasu siarkowego(VI) w kolbach odbieralników miareczkuje się roztworem wodorotlenku sodu o stężeniu c (NaOH) = 0,25 ml/l albo o stężeniu c (NaOH) = 0,1 mol/l, w zależności od stężenia zastosowanego kwasu siarkowego(VI), aż do uzyskania punktu końcowego.

6. Wykonanie próby ślepej:

w celu potwierdzenia, że zastosowane odczynniki nie zawierają azotu, wykonuje się próbę ślepą, stosując metody badań właściwe dla mineralizacji, destylacji i miareczkowania, z tym że do badania używa się zamiast próbki analitycznej suszu paszowego 1 g sacharozy.

7. Obliczanie wyników:

zawartość białka surowego oblicza się w procentach według wzoru:

X = (V₀ - V₁) * c * 0,014 * 100 * 6,25/m, gdzie:

V₀ - oznacza objętość NaOH zużytego do miareczkowania próby ślepej w ml,

V₁ - oznacza objętość NaOH zużytego do miareczkowania próbki analitycznej w ml,

c - oznacza stężenie roztworu wodorotlenku sodu w molach na litr,

m - oznacza masę próbki analitycznej w gramach.

8. Sprawdzanie oznaczania zawartości białka w suszu paszowym:

1) różnica między wynikami dwóch równoległych oznaczeń, wykonanych na tej samej próbce suszu paszowego, nie powinna przekraczać:

a) 0,2% wartości bezwzględnej dla zawartości białka surowego mniejszej niż 20% w badanej partii suszu paszowego,

b) 1,0% względem wyższego wyniku, dla zawartości białka surowego od 20% do 40% w badanej partii suszu paszowego,

c) 0,4% wartości bezwzględnej dla zawartości białka surowego większej niż 40% w badanej partii suszu paszowego;

2) w celu sprawdzenia dokładności oznaczania stosuje się badania acetanilidu o masie od 1,5 do 2,0 g w obecności 1 g sacharozy, opisane w ust. 3-7, przy czym 1 g acetanilidu odpowiada 14,80 ml kwasu siarkowego(VI) o stężeniu c (1/2 H₂SO₄) = 0,5 mol/l; stopień odzysku powinien wynosić co najmniej 99%.

B. Oznaczanie wilgotności suszu paszowego.

Wilgotność suszu paszowego określa się w następujący sposób:

1) badanie wykonuje się niezwłocznie po pobraniu próbki albo po otwarciu opakowania z próbką, w co najmniej dwóch powtórzeniach, przy zastosowaniu następującej aparatury i sprzętu laboratoryjnego:

a) rozdrabniacza wykonanego z materiału nieabsorbującego wilgoci, łatwego w czyszczeniu, umożliwiającego szybkie rozdrobnienie próbki bez nadmiernego rozgrzewania i w miarę możliwości zapobiegającego kontaktowi z powietrzem, takiego jak rozdrabniacz młotkowy chłodzony wodą, rozdrabniacz składany stożkowy, rozdrabniacz wolnoobrotowy,

b) wagi analitycznej o dokładności do 0,5 mg,

c) suchych pojemników z niekorodującego metalu lub szkła, z przykrywkami, o powierzchni umożliwiającej rozłożenie próbki w ilości 0,3 g/cm²,

d) suszarki elektrycznej odpowiednio wentylowanej, z możliwością ustawienia temperatury z dokładnością do ą1 °C i jej szybkiej regulacji,

e) eksykatora wyposażonego w płytkę z perforowanego metalu lub porcelanową, zawierającego efektywny czynnik suszący;

2) z próbki laboratoryjnej pobiera się co najmniej 50 g suszu, rozdrabnia i dzieli, jeśli to konieczne, w sposób, który zapobiegnie zmianom wilgotności;

3) przy przeprowadzaniu suszenia:

a) suche pojemniki z niekorodującego metalu lub szkła, z przykrywkami, waży się z dokładnością do 0,5 mg,

b) do pojemników odważa się około 5 g próbki, z dokładnością do 1 mg, równomiernie ją rozkładając,

c) pojemnik i przykrywkę obok niego umieszcza się w suszarce podgrzanej do temperatury 103 °C i niezwłocznie zamyka się ją, aby zapobiec spadkowi temperatury,

d) próbkę suszy się przez 4 godziny, rozpoczynając liczenie czasu od chwili, gdy temperatura w suszarce osiągnie ponownie 103 °C,

e) pojemnik zamyka się pokrywką i wyjmuje z suszarki, pozostawiając go przez 30-45 minut w eksykatorze w celu schłodzenia, a następnie waży się go z dokładnością do 1 mg; wyniki pomiarów wilgotności z dwóch powtórzeń nie mogą się różnić o więcej niż 0,1%;

4) przy przeprowadzaniu suszenia z podsuszaniem, które stosuje się w przypadku wyższej wilgotności suszu i trudności w jego rozdrabnianiu, próbkę materiału poddaje się wstępnemu suszeniu w następujący sposób:

a) z nierozdrobnionej próbki pobiera się dwie części materiału o masie od 200 do 300 g, odważa z dokładnością do 10 mg do odpowiednich pojemników, takich jak płytka aluminiowa o wymiarach 20 x 12 cm z 0,5 cm obrzeżem albo płytka szklana; oznaczanie wilgotności tych części wykonuje się równolegle,

b) odważniki z pojemnikami podsusza się w suszarce, w temperaturze od 60 do 70 °C, do czasu aż wilgotność pobranych części materiału zostanie zredukowana do 8-12%,

c) pojemniki z próbkami wyjmuje się z suszarki, schładza w ciągu 1 godziny i waży z dokładnością do 10 mg,

d) próbki rozdrabnia się niezwłocznie po ich podsuszeniu; z podsuszonej próbki pobiera się dwie próbki o masie około 5 g każda, które następnie poddaje się suszeniu w sposób opisany w pkt 3;

5) przy ustalaniu wyników:

a) wilgotność suszu paszowego wyraża się w procentach,

b) wilgotność suszu paszowego oblicza się według wzoru:

X = (E - m) 100/E, gdzie:

E - oznacza początkową masę próbki w gramach,

m - oznacza masę wysuszonej próbki w gramach

- w przypadku suszenia bez podsuszania,

c) wilgotność suszu paszowego oblicza się według wzoru:

X = [(M' - m) M/M' + E - M] (100/E) = 100 (1 - Mm/EM'), gdzie:

E - oznacza początkową masę próbki w gramach,

M - oznacza masę próbki w gramach, uzyskaną po podsuszeniu,

M' - oznacza próbkę o masie około 5 g,

m - oznacza masę wysuszonej próbki w gramach

- w przypadku suszenia z podsuszaniem;

6) różnica między wynikami dwóch równoległych oznaczeń wilgotności tej samej próbki nie powinna być większa niż 0,2%.