Na podstawie art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636, z późn. zm.³⁾) zarządza się, co następuje:

§ 3.Konstrukcja gazomierza powinna umożliwiać jego zabezpieczenie przed dostępem osób nieuprawnionych, który mógłby wpłynąć na dokładność pomiaru.

§ 4.Elementami konstrukcji gazomierza są:

1) obudowa – korpus, która powinna zapewnić szczelność przy maksymalnym ciśnieniu roboczym gazomierza;

2) urządzenie pomiarowe;

3) liczydło mechaniczne albo elektroniczne.

§ 5.Gazomierz może być wyposażony w:

1) urządzenia dodatkowe, w szczególności:

a) urządzenie przedpłaty, służące do pobierania opłaty za daną objętość gazu przed jej wykorzystaniem,

b) wbudowane nadajniki impulsów, służące jako urządzenie kontrolne lub do zdalnego przekazywania sygnału pomiarowego proporcjonalnego do objętości gazu, który przepłynął przez gazomierz;

2) wyjściowe wałki napędowe do napędu odłączalnych urządzeń dodatkowych, które powinny:

a) być zabezpieczone specjalnymi kołpakami uniemożliwiającymi dostęp do nich, w przypadku gdy nie są wykorzystywane do napędu urządzeń dodatkowych,

b) zapewniać połączenie pomiędzy urządzeniem dodatkowym a pomiarowym bez uszkodzenia pod wpływem wartości momentu obrotowego stanowiącej trzykrotną wartość maksymalnego momentu obrotowego, w zależności od ich ilości.

§ 6.Gazomierze z wyposażeniem elektronicznym, zasilane ze źródła energii elektrycznej okresowo odnawialnego, powinny sygnalizować konieczność jego wymiany na co najmniej 90 dni przed wyczerpaniem źródła.

§ 7.1. Liczydło mechaniczne gazomierza powinno:

1) składać się z bębenków i tabliczki, służącej do zamieszczania oznaczeń;

2) mieć taką liczbę bębenków, aby praca gazomierza w czasie 1000 godzin przy maksymalnym strumieniu objętości nie powodowała powtórzenia się wskazania liczydła;

3) być tak wykonane, aby:

a) odczyt stanowiła liczba zestawiona z cyfr zaznaczonych na kolejnych bębenkach,

b) przesunięcie bębenka o jedną cyfrę następowało, gdy sąsiedni bębenek wskazujący wartość o rząd niższą przechodzi przez ostatnią cyfrę dziesiętną ze swojego obrotu;

4) być łatwo demontowalne, jeżeli jest to konieczne przy sprawdzaniu gazomierza.

2. Bębenki liczydła mechanicznego gazomierza powinny:

1) być ocyfrowane na obwodzie kolejnymi cyframi arabskimi od 0 do 9, przy czym jednostką miary ocyfrowania powinny być metry sześcienne, dziesiętne wielokrotności lub podwielokrotności metra sześciennego;

2) mieć średnicę nie mniejszą niż 16 mm.

3. Bębenki liczydła mechanicznego gazomierza wskazujące podwielokrotności metra sześciennego powinny być łatwo odróżnialne i oddzielone od pozostałych bębenków wyraźnie zaznaczonym przecinkiem na tabliczce.

§ 8.1. Liczydło elektroniczne gazomierza powinno:

1) składać się z wyświetlacza i tabliczki, służącej do zamieszczania oznaczeń;

2) umożliwić, w przypadku zaniku zasilania, po jego przywróceniu, odczytanie ostatniej wartości objętości zmierzonej bezpośrednio przed zanikiem zasilania.

2. Wyświetlacz nie powinien powodować powtórzenia się jego wskazania podczas pracy gazomierza przy maksymalnym strumieniu objętości w czasie 1000 godzin.

3. Cyfry na wyświetlaczu wskazujące podwielokrotności metra sześciennego powinny być łatwo odróżnialne i oddzielone od pozostałych cyfr, wskazujących metry sześcienne lub ich dziesiętne wielokrotności, wyraźnie zaznaczonym przecinkiem na wyświetlaczu lub na tabliczce liczydła.

§ 9.Gazomierz powinien być wykonany w taki sposób, aby możliwe było wyznaczenie wartości jego błędów przy zastosowaniu wbudowanego lub przenośnego urządzenia kontrolnego.

§ 10.Wbudowane mechaniczne urządzenie kontrolne gazomierza może stanowić:

1) bębenek liczydła, obracający się ruchem ciągłym podczas przepływu gazu, wskazujący wartość najniższego rzędu, wyposażony w ocyfrowaną podziałkę albo

2) wskazówka poruszająca się ponad nieruchomą tarczą z ocyfrowaną podziałką, o średnicy nie mniejszej niż 32 milimetry, albo

3) tarcza z ocyfrowaną podziałką, o średnicy nie mniejszej niż 32 milimetry, poruszająca się względem nieruchomego wskazu odniesienia.

§ 11.1. Mechaniczne urządzenie kontrolne powinno mieć podziałkę liniową o stałej wartości działek elementarnych, ocyfrowaną w sposób czytelny w metrach sześciennych lub w dziesiętnych podwielokrotnościach metra sześciennego, z początkiem podziałki oznaczonym cyfrą zero.

2. Kreski podziałki powinny być cienkie, jednakowej grubości i równomiernie rozmieszczone, zapewniające łatwe i dokładne odczytywanie wskazań, o długościach zróżnicowanych w następujący sposób:

1) jeżeli wartość liczbowa działki elementarnej równa się 1 x 10ⁿ albo 2 x 10ⁿ, to każda co piąta kreska podziałki powinna być większej długości,

2) jeżeli wartość liczbowa działki elementarnej równa się 5 x10ⁿ, to każda co druga kreska podziałki powinna być większej długości

– gdzie n jest liczbą całkowitą.

3. Odległość pomiędzy kolejnymi kreskami podziałki nie powinna być mniejsza niż 1 mm.

4. Wartość liczbowa działki elementarnej powinna być równa 1 x10ⁿ, 2 x 10ⁿ albo 5 x 10ⁿ, gdzie n jest liczbą całkowitą.

5. Wskazówka lub wskaz odniesienia powinny mieć grubość, która umożliwi pewny i łatwy odczyt.

§ 12.Mechaniczne urządzenie kontrolne może posiadać odłączalny wskaz odniesienia, o wielkości umożliwiającej fotoelektryczne odczytywanie danych, który nie powinien zasłaniać podziałki ani wpływać na dokładność odczytu; w razie konieczności może on zastąpić cyfrę zero.

§ 13.Konstrukcja gazomierza powinna umożliwić sprawdzenie doświadczalne obliczonej wartości objętości gazu przypadającej na jeden impuls, z przełożenia pomiędzy liczydłem a punktem generowania impulsów, z niepewnością względną nieprzekraczającą 0,05 % , w przypadku stosowania nadajnika impulsów jako urządzenia kontrolnego.

§ 14.Na podzielni lub na gazomierzu powinny być zamieszczone w sposób widoczny, czytelny i trwały, w szczególności:

1) znak zatwierdzenia typu, jeżeli został nadany;

2) znak lub nazwa producenta;

3) numer fabryczny i rok produkcji;

4) wielkość gazomierza;

5) wartość maksymalnego strumienia objętości, w postaci: „Q_max ... m³/h”;

6) wartość minimalnego strumienia objętości, w postaci: „Q_min ... m³/h” (albo dm³/h);

7) wartość maksymalnego ciśnienia roboczego, w postaci: „ρ_max ... Mpa” (albo kPa, albo Pa, albo bar, albo mbar);

8) dla gazomierzy miechowych i rotorowych wartość nominalnej objętości cyklicznej, w postaci: „V... m³” (albo dm³);

9) rodzaj gazu, jeżeli został określony w decyzji zatwierdzenia typu;

10) wartość temperatury bazowej, w postaci: „t_b = ... °C”, w przypadku gdy gazomierz miechowy wyposażony jest w mechaniczny korektor temperatury;

11) zakres nominalny temperatur (minimalna i maksymalna wartość temperatury gazu i otoczenia) użytkowania gazomierza miechowego, w przypadku gdy gazomierz miechowy wyposażony jest w mechaniczny korektor temperatury, w postaci: „t_m = ...¸... °C”;

12) wartość temperatury sprawdzania gazomierza miechowego, w przypadku gdy gazomierz miechowy wyposażony jest w mechaniczny korektor temperatury, w postaci: „t_sp = ... °C”;

13) zakres nominalny temperatur (minimalna i maksymalna wartość temperatury gazu i otoczenia) użytkowania gazomierza, jeżeli zostały określone w decyzji zatwierdzenia typu, w postaci: „t_m = ... ÷ ... °C”;

14) zakres nominalny ciśnień (minimalna i maksymalna wartość ciśnienia) użytkowania gazomierza, jeżeli został określony w decyzji zatwierdzenia typu, w postaci: „ρ_m = ... ÷... Mpa” (albo kPa, albo Pa, albo bar albo mbar).

§ 15.Na tabliczce liczydła powinny być zamieszczone oznaczenia:

1) m³;

2) jednego lub odpowiednio większej liczby zer albo wyrażenia „x 10”, „x 100” albo „x 1000” naniesionego na stałe za elementem wskazującym wartość najniższego rzędu dobranego tak, aby odczyt był dokonywany zawsze w metrach sześciennych, w przypadku gdy wskazywana wartość najniższego rzędu odpowiada dziesiętnym wielokrotnościom metra sześciennego.

§ 16.Na tabliczkach lub na gazomierzu powinny być zamieszczone w sposób widoczny, czytelny i trwały, w szczególności:

1) wartość stałej watka napędowego rozumiana jako wartość objętości gazu odpowiadająca pełnemu obrotowi wałka tego napędu, która jest iloczynem wartości objętości odpowiadającej pełnemu obrotowi urządzenia kontrolnego i współczynnika przełożenia liczydła stałego i wałka napędu, w przypadku gdy występuje więcej niż jeden wałek napędowy, przy każdym z nich, w postaci: „1 obr @ ... m³” (albo dm³);

2) wartość maksymalnego momentu obrotowego wałka napędowego, w przypadku gdy występuje jeden wałek napędowy, w postaci: „M_max @ ... N mm”;

3) litera M z indeksem, w przypadku gdy występuje więcej niż jeden wałek napędowy, przy każdym z nich, w postaci: ,,M₁”, „M₂”, ... „M_n”;

4) kierunek obrotu każdego wałka napędowego, przy każdym z nich;

5) wartość liczbową maksymalnego dopuszczalnego momentu obrotowego A, odpowiadającej wałkowi napędowemu z najwyższą stałą, w przypadku gdy występuje więcej niż jeden wałek napędowy, w postaci następującego wzoru:

k₁ M₁ + k₂ M₂ + ... + k_n M_n £ A N mm, gdzie:

k_i (i = 1, 2, ... n) – wartość liczbowa obliczona według wzoru: k_i = C₁/C_i,

M_i (i = 1, 2, ... n) – moment obrotowy przyłożony do wałka napędowego oznaczony symbolem M_i; w przypadku gdy moment obrotowy jest przyłożony tylko do wałka napędowego z najwyższą stałą – wałek ten powinien być oznaczony symbolem M₁

C_i (i = 1, 2, ... n) – stała dla wałka napędowego oznaczonego symbolem M_i;

6) wartość objętości odpowiadającej jednemu impulsowi każdego wbudowanego nadajnika impulsów, przedstawione za pomocą co najmniej sześciu cyfr znaczących, chyba że są równe całkowitej wielokrotności lub ułamkowi dziesiętnemu oznaczonej jednostki objętości, w przypadku gdy występuje co najmniej jeden wbudowany nadajnik impulsów, przy wyjściu każdego z nich, w postaci:

a) „1 imp. =... m³” (albo dm³) albo

b) „1 m³ = ... imp.”;

7) warunki bazowe jednoznacznie wskazujące, którego urządzenia dotyczą, w przypadku gdy gazomierz ma dwa urządzenia wskazujące, jedno pokazujące objętość w warunkach pomiarowych, a drugie w warunkach bazowych, w postaci:

a) „t_b = ... °C”,

b) „ρ_b = ... kPa” (albo MPa, albo Pa, albo bar, albo mbar).

§ 17.Na gazomierzu, którego urządzenia wskazujące działają poprawnie tylko dla jednego kierunku przepływu gazu, w przypadku gdy nie wynika on jednoznacznie z konstrukcji gazomierza, kierunek przepływu gazu powinien być wskazany za pomocą strzałki.

§ 19.Określa się następujące wielkości gazomierza miechowego: G 1; G 1,6; G 2,5; G 4; G 6; G 10; G 16; G 25; G 40; G 65; G 100; G 160; G 250; G 400; G 650.

§ 20.1. Wartości maksymalnych strumieni objętości Q_max, górnych granic odpowiadających im minimalnych strumieni objętości Q_min oraz granicznych nominalnych objętości cyklicznych V, związanych z wielkością gazomierza miechowego, określa tabela nr 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia.

2. Różnica między obliczoną wartością objętości cyklicznej a nominalną wartością objętości cyklicznej V, podaną na gazomierzu miechowym, nie może być większa niż 5 %.

§ 21.Gazomierz miechowy o wielkości od G 1 do G 6 może być wyposażony w mechanizm uniemożliwiający działanie urządzenia pomiarowego, w przypadku gdy przepływ gazu nie jest zgodny z kierunkiem, dla którego gazomierz miechowy działa poprawnie.

§ 22.1. Gazomierz miechowy o wielkości od G 1 do G 6 powinien posiadać wbudowane urządzenie kontrolne.

2. Gazomierz miechowy o wielkości od G 10 do G 650 powinien posiadać wbudowane albo odłączalne urządzenie kontrolne.

§ 23.Mechaniczne urządzenie kontrolne gazomierza miechowego powinno posiadać:

1) maksymalną wartość działki elementarnej:

a) 0,2 dm³ – dla gazomierza miechowego o wielkości od G 1 do G 6,

b) 2 dm³ – dla gazomierza miechowego o wielkości od G 10 do G 65,

c) 20 dm³ – dla gazomierza miechowego o wielkości od G 100 do G 650;

2) ocyfrowaną podziałkę co:

a) 1 dm³ – dla gazomierza miechowego o wielkości od G 1 do G 6,

b) 10 dm³ – dla gazomierza miechowego o wielkości od G 10 do G 65,

c) 100 dm³ dla gazomierza miechowego o wielkości od G 100 do G 650.

§ 25.Określa się następujące wielkości gazomierza rotorowego i turbinowego: G 10; G 16; G 25; G 40; G 65; G 100; G 160; G 250; G 400; G 650; G 1000; G 1600; G 2500; G 4000.

§ 26.Określa się następujące zakresowości gazomierza rotorowego i turbinowego: 1:5; 1:10; 1:20; 1:30; 1:50; 1:65; 1:80; 1:100; 1:130; 1:160; 1:200; 1:250.

§ 27.Wartości maksymalnych strumieni objętości Q_max i odpowiadające im minimalne strumienie objętości Q_min, związane z wielkością gazomierza rotorowego i turbinowego i ich zakresowością, określa tabela nr 2 załącznika nr 1 do rozporządzenia.

§ 28.Liczydło wskazujące objętość w warunkach bazowych powinno mieć konstrukcję umożliwiającą pomiar objętości przepływającego gazu w ciągu 1000 godzin przy maksymalnym strumieniu objętości w minimalnej temperaturze i odpowiednio przy maksymalnym ciśnieniu, bez powtórzenia wskazania początkowego; w przypadku gdy gazomierz rotorowy i turbinowy ma dwa liczydła – jedno pokazujące objętość w warunkach pomiarowych, a drugie w warunkach bazowych.

§ 29.Gazomierz rotorowy:

1) powinien posiadać na wlocie i wylocie względem instalacji gazowej króćce do pomiaru wartości ciśnienia statycznego, które łącznie umożliwiają określenie strat ciśnienia; ciśnienie zmierzone króćcem do pomiaru ciśnienia statycznego na wlocie stanowi ciśnienie odniesienia;

2) może posiadać ręczny układ do obracania rotorów;

3) o wielkości G 160 i większej może mieć konstrukcję umożliwiającą dostęp do łożysk wałków rotorów.

§ 30.W gazomierzu turbinowym:

1) powinien być wbudowany bezpośrednio przed wirnikiem turbiny króciec, pozwalający na określenie pośrednio, jeśli jest to konieczne, ciśnienia jako ciśnienia odniesienia;

2) w przypadku zamontowania urządzenia do dławienia przepływu gazu przed wirnikiem, w celu określenia spadku ciśnienia w tym urządzeniu, może być zamontowany zarówno króciec, o którym mowa w pkt 1, jak i inny króciec umieszczony bezpośrednio przed tym urządzeniem.

§ 31.1. W gazomierzu rotorowym i turbinowym króćce do pomiaru ciśnienia powinny posiadać:

1) otwór do pomiaru ciśnienia:

a) kołowy o średnicy co najmniej 3 mm albo

b) prostokątny o szerokości co najmniej 2 mm i przekroju poprzecznym w kierunku przepływu co najmniej 10 mm²;

2) uszczelniający element do ich zamknięcia.

2. W gazomierzu rotorowym i turbinowym króćce do pomiaru ciśnienia odniesienia powinny być w sposób wyraźny i czytelny oznaczone poprzez „ρ_r”, natomiast pozostałe króćce poprzez „ρ”.

§ 32.1. Maksymalne wartości działki elementarnej mechanicznego urządzenia kontrolnego gazomierza rotorowego i turbinowego oraz ocyfrowanie podziałki urządzenia kontrolnego w zależności od zakresowości i wielkości gazomierza określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

2. Wartość działki elementarnej liczydła urządzenia kontrolnego wskazującego objętość w warunkach bazowych powinna być mniejsza niż 0,1 % przeliczonej objętości, którą może zmierzyć gazomierz w czasie trzech minut przy maksymalnym strumieniu objętości w maksymalnej temperaturze i jeżeli to możliwe przy minimalnym ciśnieniu.

§ 34.Wartości błędów gazomierza miechowego wyposażonego w mechaniczny korektor temperatury podczas badania typu, legalizacji pierwotnej i ponownej, dla dozwolonego kierunku przepływu gazu, nie powinny różnić się od wartości, o których mowa w § 33 ust. 1, o więcej niż:

1) ą 0,5 % – w zakresie temperatur różniących się nie więcej niż o 5 °C od temperatury sprawdzania t_sp;

2) ą 1 % – w znamionowych temperaturach użytkowania gazomierza miechowego t_m, z wyłączeniem zakresu temperatur, o którym mowa w pkt 1.

§ 35.1. Wartości błędów gazomierza miechowego z wyposażeniem elektronicznym, podczas próby środowiskowej, nie powinny przekraczać wartości błędów granicznych dopuszczalnych gazomierza miechowego, o których mowa w § 33 ust. 1.

2. Wartości błędów gazomierza miechowego z wyposażeniem elektronicznym, podczas badania odporności na narażenia, nie powinny przekraczać więcej niż o połowę wartości błędów granicznych dopuszczalnych gazomierza miechowego, o których mowa w § 33 ust. 1.

§ 36.1. Dla każdego gazomierza miechowego różnica pomiędzy maksymalną a minimalną wartością błędu wskazań wyznaczonego przed badaniem trwałości, w całym zakresie obciążeń, nie powinna przekroczyć 3 %.

2. Dla każdego gazomierza miechowego, z wyłączeniem jednego, w przypadku gdy badanie trwałości zostało przeprowadzone dla co najmniej trzech gazomierzy, różnica pomiędzy maksymalną i minimalną wartością błędu w funkcji strumienia objętości Q w całym zakresie obciążeń, po przeprowadzeniu badania trwałości, nie powinna przekroczyć 4 %.

3. Dla każdego gazomierza miechowego, z wyłączeniem jednego, w przypadku gdy badanie trwałości zostało przeprowadzone dla co najmniej trzech gazomierzy, wyznaczone wartości błędów gazomierza miechowego po przeprowadzeniu badania trwałości, nie powinny różnić się więcej niż o 1,5 % względem swoich wartości wyznaczonych przed badaniem trwałości; dla strumienia objętości Q_min warunek ten stosuje się tylko dla zmian w kierunku ujemnym.

§ 37.Dla każdego gazomierza miechowego, z wyłączeniem jednego, w przypadku gdy badanie trwałości zostało przeprowadzone dla co najmniej trzech gazomierzy, wartość straty ciśnienia dla przepływu powietrza o gęstości 1,2 kg/m³ i strumieniu objętości zawartym pomiędzy Q_min i 2 Q_min, po przeprowadzeniu badania trwałości, nie powinna wzrosnąć więcej niż o 20 Pa (0,2 mbar).

§ 38.Po badaniu mechanicznego urządzenia kontrolnego wartość odchylenia standardowego nie powinna przekroczyć następujących wartości dla gazomierza miechowego:

1) 0,2 dm³ – dla wielkości od G 1 do G 6;

2) 2 dm³ – dla wielkości od G 10 do G 65;

3) 20 dm³ – dla wielkości od G 100 do G 650.

§ 39.W przypadku gdy do wałków napędowych gazomierza miechowego przyłożony jest maksymalny moment obrotowy, o wartości zgodnej z oznaczeniem na tabliczkach lub gazomierzu, błędy gazomierza przy strumieniu objętości Q_min nie powinny zmienić się więcej niż o 1,5 %.

§ 40.1. Maksymalna wartość średniej straty ciśnienia, podczas zatwierdzenia typu legalizacji pierwotnej gazomierza miechowego, dla strumienia objętości Q_max, nie powinna przekroczyć następujących wartości:

1) 200 Pa (2 mbar) – dla wielkości od G 1 do G 10;

2) 300 Pa (3 mbar) – dla wielkości od G 16 do G 40;

3) 400 Pa (4 mbar) – dla wielkości od G 65 do G 650.

2. Maksymalna wartość straty ciśnienia dla przepływu powietrza o gęstości 1,2 kg/m³ i strumieniu objętości zawartym pomiędzy Q_min i 2 Q_min, podczas badania typu i legalizacji gazomierza miechowego, nie powinna przekroczyć następujących wartości:

1) 60 Pa (0,6 mbar) – dla wielkości od G 1 do G 40;

2) 100 Pa (1,0 mbar) – dla wielkości od G 65 do G 650.

3. Dla gazomierza miechowego, w którym wartość dopuszczalnego ciśnienia roboczego przekracza 0,1 MPa (1 bar), nie stosuje się wymagań, o których mowa w ust. 1.

4. Zainstalowanie urządzeń dodatkowych nie powinno powodować wzrostu wartości straty ciśnienia gazomierza miechowego dla przepływu powietrza o gęstości 1,2 kg/m³ i strumieniu objętości zawartym pomiędzy Q_min i 2 Q_min więcej niż o 20 Pa (0,2 mbar).

§ 41.Za maksymalną dopuszczalną wartość momentu obrotowego, dla gazomierza miechowego o tej samej wielkości, uznaje się najmniejszą wartość momentu obrotowego otrzymaną podczas badania.

§ 43.Wartości błędów gazomierza miechowego wyposażonego w mechaniczny korektor temperatury podczas użytkowania, dla oznaczonego kierunku przepływu gazu, nie powinny różnić się od wartości, o których mowa w § 42, o więcej niż:

1) ą 0,7 % – w zakresie temperatur różniących się nie więcej niż o 5 °C od temperatury sprawdzania t_sp;

2) ą 1,5 % – w zakresie nominalnych temperatur użytkowania gazomierza t_m, z wyłączeniem zakresu temperatur, o którym mowa w pkt 1.

§ 44.Maksymalna wartość średniej straty ciśnienia podczas użytkowania, dla strumienia objętości Q_max, nie powinna przekroczyć następujących wartości dla gazomierza miechowego:

1) 220 Pa – dla wielkości od G 1 do G 10;

2) 330 Pa – dla wielkości od G 16 do G 40;

3) 440 Pa – dla wielkości od G 65 do G 650.

§ 46.1. Wartości błędów gazomierza rotorowego i turbinowego z wyposażeniem elektronicznym, podczas próby środowiskowej przy zatwierdzeniu typu, nie powinny przekraczać wartości błędów granicznych dopuszczalnych, o których mowa w § 45 ust. 1.

2. Wartości błędów gazomierza rotorowego i turbinowego z wyposażeniem elektronicznym, podczas badania odporności na narażenia przy zatwierdzeniu typu, nie powinny przekraczać więcej niż o połowę wartości błędów granicznych dopuszczalnych, o których mowa w § 45 ust. 1.

§ 47.W przypadku gdy do wyjściowych wałków napędowych gazomierza przyłożony jest maksymalny moment obrotowy o wartości zgodnej z oznaczeniem na tabliczkach lub gazomierzu rotorowym i turbinowym, błędy przy strumieniu objętości Q_min nie powinny zmienić się więcej niż o następujące wartości:

1) 1,0 % – dla strumienia objętości Q_min nie większego niż 0,05 Q_max;

2) 0,5 % – dla strumienia objętości Q_min równego 0,1 Q_max

3) 0,25 % – dla strumienia objętości Q_min równego 0,2 Q_max.

§ 48.1. Przed przeprowadzeniem badania trwałości przy badaniu typu, różnica pomiędzy wartością maksymalną i minimalną błędu gazomierza rotorowego i turbinowego nie powinna przekraczać 1 % dla strumieni objętości od 0,5 Q_max do Q_max.

2. Po przeprowadzeniu badania trwałości, dla każdego gazomierza rotorowego i turbinowego, z wyłączeniem jednego z nich, różnica pomiędzy maksymalną i minimalną wartością błędu dla strumieni objętości od 0,5 Q_max do Q_max nie powinna przekroczyć 1,5 %.

3. Dla każdego gazomierza rotorowego i turbinowego, z wyłączeniem jednego z nich, wyznaczone wartości błędów po przeprowadzeniu badania trwałości, nie mogą różnić się więcej niż o 1 % względem swoich wartości wyznaczonych przed badaniem trwałości.

§ 49.1. Za maksymalną dopuszczalną wartość momentu obrotowego, dla gazomierza rotorowego i turbinowego o tej samej wielkości, uznaje się najmniejszą wartość momentu obrotowego otrzymaną podczas badania.

2. W przypadku gazomierzy rotorowych i turbinowych o tej samej wielkości, z kilkoma wartościami Q_min, wartości maksymalnego dopuszczalnego momentu obrotowego dla innych wartości Q_min mogą być obliczone z wyniku badania, w następujący sposób:

1) przy ustalonym strumieniu objętości zmiana wartości błędu jest proporcjonalna do momentu obrotowego;

2) przy stałym momencie obrotowym zmiana wartości błędu gazomierzy rotorowych jest odwrotnie proporcjonalna do strumienia objętości, a gazomierzy turbinowych jest odwrotnie proporcjonalna do kwadratu strumienia objętości.

§ 50.Wartości błędów granicznych dopuszczalnych gazomierzy rotorowych i turbinowych podczas użytkowania, dla oznaczonego kierunku przepływu gazu, są następujące:

1) ą 3 % – dla strumienia objętości Q z przedziału: Q_min £ Q < Q_t;

2) ą1,5 % – dla strumienia objętości Q z przedziału: Q_t £ Q £ Q_max.

§ 52.Przelicznik powinien być tak skonstruowany, aby nie pogarszał charakterystyk metrologicznych gazomierza, z którym jest połączony.

§ 53.Konstrukcja przelicznika powinna umożliwiać jego zabezpieczenie przed dostępem osób nieuprawnionych, który mógłby wpłynąć na dokładność pomiaru.

§ 54.Rozróżnia się następujące odmiany przeliczników:

1) przeliczające objętość w funkcji temperatury, ciśnienia i współczynnika ściśliwości gazu;

2) przeliczające objętość w funkcji temperatury i ciśnienia przy stałym współczynniku ściśliwości gazu;

3) przeliczające objętość w funkcji temperatury (przy stałym ciśnieniu i współczynniku ściśliwości gazu), zwane dalej „przelicznikami temperaturowymi".

§ 55.1. Rozróżnia się następujące klasy przeliczników:

1) klasa 1 – dla której temperatura otoczenia pracy przelicznika wynosi od 5 °C do 30 °C;

2) klasa 2 – dla której temperatura otoczenia pracy przelicznika wynosi od -10 °C do 40 °C;

3) klasa 3 – dla której temperatura otoczenia pracy przelicznika wynosi od -25 °C do 55 °C.

2. Dla wszystkich klas przeliczników warunki znamionowe użytkowania wynoszą:

1) wilgotność względna od 10% do 93%;

2) napięcie zasilania, w przypadku zasilania z sieci, o wartości od 0,85 U_n do 1,1 U_n, gdzie U_n jest napięciem nominalnym sieci;

3) częstotliwość zasilania, w przypadku zasilania z sieci, o wartości od 0,98 f_n do 1,02 f_n, gdzie f_n jest częstotliwością nominalną sieci;

4) napięcie zasilania od wartości minimalnej do wartości maksymalnej, w przypadku zasilania prądem stałym z okresowo odnawialnego źródła prądu.

§ 56.1. Stosunek mierzonej objętości przepływającego przez gazomierz gazu w temperaturze pomiarowej do objętości w temperaturze bazowej, zwany „współczynnikiem konwersji", powinien być obliczany przez przelicznik w czasie pomiędzy impulsami objętościowymi nie rzadziej niż co 1 min dla przeliczników temperaturowych i co 30 s dla innego rodzaju przeliczników.

2. W przypadku nieodebrania impulsu objętościowego z gazomierza, przez ponad 1 min dla przelicznika temperaturowego i ponad 30 s dla innego rodzaju przeliczników, obliczenia objętości w temperaturze bazowej nie muszą być obliczane przez przelicznik aż do odebrania następnego sygnału objętościowego z gazomierza.

§ 57.W przypadku przekroczenia skrajnych wartości znamionowych warunków użytkowania lub skrajnych wartości poprawnego działania algorytmu przeliczeniowego, przelicznik powinien przestać zliczać albo kontynuować zliczanie z osobną rejestracją wyniku i informacją odróżniającą takie dane od pozostałych.

§ 58.1. Przelicznik powinien być wyposażony w urządzenie wyświetlające, w szczególności następujące wartości:

1) objętość w warunkach bazowych;

2) objętość w warunkach pomiarowych;

3) objętość poprawną, jeżeli jest zaprogramowana funkcja korekcji błędów gazomierza;

4) współczynnik konwersji.

2. Wartości, o których mowa w ust. 1, powinny być:

1) rejestrowane w pamięci urządzenia nie rzadziej niż co 10 min, a pojemność pamięci powinna umożliwić rejestrowanie danych przez co najmniej 6 miesięcy;

2) wyświetlane z dokładnością do co najmniej 8 cyfr znaczących, bez dodatkowych urządzeń odczytowych.

3. W przypadku zaniku zasilania wskazania powinny zostać zachowane, tak aby po przywróceniu zasilania można było odczytać ostatnią zmierzoną wartość.

§ 59.1. Przelicznik, który jest zasilany z baterii lub z innego okresowo odnawialnego źródła energii elektrycznej, powinien pracować minimum 3 lata bez ich wymiany w następujących warunkach:

1) przy maksymalnej częstotliwości impulsów objętościowych z gazomierza;

2) przy minimalnej temperaturze otoczenia;

3) przy maksymalnym ciśnieniu i minimalnej temperaturze mierzonego gazu.

2. Przelicznik, który jest zasilany z baterii lub z innego okresowo odnawialnego źródła energii elektrycznej, powinien sygnalizować konieczność wymiany źródła energii elektrycznej, kiedy jest ono zużyte w 90%.

§ 60.Przelicznik niewbudowany w gazomierz powinien być przystosowany do odbierania sygnałów elektrycznych nisko- i wysokoczęstotliwościowych z gazomierza wyposażonego w wyjście impulsowe o następujących parametrach:

1) wysokoczęstotliwościowe (HF) do 5 kHz;

2) niskoczęstotliwościowe (LF) do 2 Hz.

§ 61.Przelicznik powinien rejestrować następujące zdarzenia alarmowe (alarmy):

1) przekroczenia pomiarowe wartości mierzonej lub obliczonej;

2) przekroczenie poprawnego działania algorytmów obliczeniowych przelicznika;

3) przekroczenia elektrycznych sygnałów wejściowych;

4) wyczerpane odnawialne źródło energii elektrycznej;

5) dokonana została zmiana istotnych parametrów dla wskazań przelicznika.

§ 62.Na przeliczniku powinny być zamieszczone, w sposób trwały i czytelny, lub dostępne na jego wyświetlaczu w szczególności następujące oznaczenia:

1) nazwa lub znak producenta;

2) znak fabryczny;

3) numer fabryczny i rok produkcji;

4) znak typu, jeżeli został nadany;

5) warunki bazowe w postaci:

a) t_b = ... °C,

b) ρ_b = 101,325 kPa (albo równoważna wartość podana w bar albo mbar, albo Pa, albo MPa);

6) skrajne wartości temperatury, minimalna i maksymalna, użytkowania przelicznika albo klasa przelicznika.

§ 64.Wartości błędów granicznych dopuszczalnych przelicznika niewbudowanego w gazomierz wynoszą w warunkach odniesienia ą 0,5%.

§ 65.Wartości błędów granicznych dopuszczalnych przelicznika, poza warunkami odniesienia, niewbudowanego w gazomierz, przeliczającego objętość w temperaturze pomiarowej na objętość w temperaturze bazowej wynoszą ą 0,7% w warunkach znamionowych użytkowania.

§ 66.Wartości błędów granicznych dopuszczalnych przelicznika, poza warunkami odniesienia, niewbudowanego w gazomierz, przeliczającego objętość w warunkach pomiarowych na objętość w warunkach bazowych wynoszą ą 1%, w warunkach znamionowych użytkowania.

§ 67.Wartości błędów granicznych dopuszczalnych przelicznika bez wbudowanych czujników i przetworników pomiarowych wynoszą ą 0,05%.

§ 68.Wartości błędów przelicznika, podczas badania odporności na narażenia, nie powinny przekraczać więcej niż o połowę wartości błędów granicznych dopuszczalnych przelicznika.

§ 69.Wartości błędów przelicznika, podczas próby środowiskowej, nie powinny przekraczać wartości błędów granicznych dopuszczalnych przelicznika.

§ 70.Wartości błędów granicznych dopuszczalnych przelicznika wbudowanego w gazomierz, w warunkach odniesienia, określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

Załączniki do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 29 marca 2004 r. (poz. 588)

Załącznik nr 1

WARTOŚCI MAKSYMALNYCH l MINIMALNYCH STRUMIENI OBJĘTOŚCI GAZOMIERZA

Tabela nr 1. Wartości maksymalnych strumieni objętości Q_max, górnych granic odpowiadających im minimalnych strumieni objętości Q_min i granicznych nominalnych objętości cyklicznych V, związanych z wielkością gazomierza miechowego

Tabela nr 2. Wartości maksymalnych strumieni objętości Q_max i odpowiadające im minimalne strumienie objętości Q_min, związane z wielkością gazomierza rotorowego i turbinowego i ich zakresowością

Załącznik nr 2

MAKSYMALNE WARTOŚCI DZIAŁKI ELEMENTARNEJ MECHANICZNEGO URZĄDZENIA KONTROLNEGO GAZOMIERZA ROTOROWEGO l TURBINOWEGO ORAZ OCYFROWANIE PODZIAŁKI TEGO URZĄDZENIA W ZALEŻNOŚCI OD ZAKRESOWOŚCI l WIELKOŚCI GAZOMIERZA ROTOROWEGO l TURBINOWEGO

Załącznik nr 3

WARTOŚCI BŁĘDÓW GRANICZNYCH DOPUSZCZALNYCH PRZELICZNIKA WBUDOWANEGO W GAZOMIERZ