Protokół o ochronie środowiska do Układu Antarktycznego

Akt prawny obowiązujący

Dziennik Ustaw rok 2001 nr 6 poz. 52

Wersja aktualna od 2017.10.24

PROTOKÓŁ

o ochronie środowiska do Układu Antarktycznego,

sporządzony w Madrycie dnia 4 października 1991 r.

(Dz.U. z 2017 r., poz. 1859;ostatnia zmiana: Dz.U. z 2017 r., poz. 1982)

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

podaje do powszechnej wiadomości:

W dniu 4 października 1991 r. został sporządzony w Madrycie Protokół o ochronie środowiska do Układu Antarktycznego w następującym brzmieniu:

Przekład

PROTOKÓŁ

o ochronie środowiska do Układu Antarktycznego

Preambuła

Państwa-Strony niniejszego Protokołu do Układu Antarktycznego, zwane dalej Stronami;

przekonane o konieczności zwiększenia ochrony środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów;

przekonane o konieczności umocnienia systemu Układu Antarktycznego w taki sposób, aby Antarktyka zawsze w przyszłości używana była wyłącznie w celach pokojowych i nie stała się areną lub przedmiotem sporów międzynarodowych;

biorąc pod uwagę specjalny prawny i polityczny status Antarktyki oraz szczególną odpowiedzialność Stron Konsultatywnych Układu Antarktycznego w zakresie zapewnienia, aby wszelka działalność w Antarktyce była zgodna z celami i zasadami tego Układu;

powołując się na określenie Antarktyki jako Obszaru Specjalnie Chronionego i na inne środki przyjęte w ramach systemu Układu Antarktycznego w celu ochrony środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów;

uznając nadal, że Antarktyka stwarza unikalne możliwości dla naukowego monitorowania i badania procesów mających zarówno globalne, jak i regionalne znaczenie;

potwierdzając zasady ochrony zawarte w Konwencji o ochronie żywych zasobów morskich Antarktyki;

przekonane, że stworzenie wszechstronnego systemu ochrony środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów leży w interesie całej ludzkości;

pragnąc w tym celu uzupełnić Układ Antarktyczny;

uzgodniły, co następuje:

Artykuł 1

Definicje

[1] Dla celów niniejszego Protokołu: [2]

(a) [3] „Układ Antarktyczny" oznacza Układ Antarktyczny zawarty w Waszyngtonie 1 grudnia 1959 r.;

(b) [4] „obszar Układu Antarktycznego" oznacza obszar, do którego odnoszą się postanowienia Układu Antarktycznego, zgodnie z artykułem VI tego Układu;

(c) [5] „Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego" oznaczają spotkania przewidziane w artykule IX Układu Antarktycznego;

(d) [6] „Strony Konsultatywne Układu Antarktycznego" oznaczają Umawiające się Strony Układu Antarktycznego uprawnione do wyznaczania przedstawicieli biorących udział w spotkaniach przewidzianych w artykule IX tego Układu;

(e) [7] „system Układu Antarktycznego" oznacza Układ Antarktyczny, środki obowiązujące zgodnie z tym Układem, związane z nim odrębne instrumenty międzynarodowe będące w mocy i środki obowiązujące zgodnie z tymi instrumentami;

(f) [8] „Trybunał Arbitrażowy" oznacza Trybunał Arbitrażowy utworzony zgodnie z Aneksem do niniejszego Protokołu, stanowiącym jego integralną część;

(g) „Komitet" oznacza Komitet Ochrony Środowiska utworzony zgodnie z artykułem 11.

Artykuł 2

Cele i przeznaczenie

[9] Strony zobowiązują się do zapewnienia wszechstronnej ochrony środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów i niniejszym uznają Antarktykę za rezerwat naturalny przeznaczony dla pokoju i nauki.

Artykuł 3

Zasady dotyczące ochrony środowiska

1. [10] Ochrona środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów, a także zachowanie istotnej wartości Antarktyki, włącznie z jej pierwotnym charakterem i wartościami estetycznymi, oraz jej przydatnością do prowadzenia badań naukowych, a w szczególności badań niezbędnych dla rozumienia środowiska globalnego, stanowią podstawową płaszczyznę dla planowania i prowadzenia wszelkiej działalności na obszarze Układu Antarktycznego.

2. W tym celu:

(a) [11] działalność na obszarze Układu Antarktycznego jest planowana i prowadzona w ten sposób, aby ograniczyć jej szkodliwy wpływ na środowisko Antarktyki oraz zależne od niej i powiązane z nią ekosystemy;

(b) [12] działalność na obszarze Układu Antarktycznego jest planowana i prowadzona w taki sposób, aby uniknąć:

(i) szkodliwych skutków dla klimatu i zjawisk pogodowych;

(ii) istotnie szkodliwych skutków dla jakości powietrza lub wody;

(iii) istotnych zmian w środowisku atmosferycznym, lądowym (włącznie z wodnym), lodowym lub morskim;

(iv) szkodliwych zmian w rozmieszczeniu, bogactwie lub produktywności gatunków lub populacji gatunków fauny i flory;

(v) dalszego pogorszenia sytuacji zagrożonych lub będących w niebezpieczeństwie gatunków lub populacji tych gatunków;

(vi) degradacji lub poważnego ryzyka takiej degradacji obszarów mających biologiczne, naukowe, historyczne, estetyczne znaczenie lub pierwotny charakter;

(c) [13] działalność na obszarze Układu Antarktycznego jest planowana i prowadzona w oparciu o informacje pozwalające na uprzednią ocenę oddziaływania i podjęcie uzasadnionych decyzji z punktu widzenia możliwych skutków tych działań dla środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów, jak również wartości Antarktyki dla prowadzenia badań naukowych; takie decyzje powinny w pełni uwzględniać:

(i) zakres działalności, włącznie z jej obszarem, czasem trwania i intensywnością;

(ii) skumulowany wpływ działalności, zarówno poprzez efekt własny, jak i w połączeniu z innymi działaniami na obszarze Układu Antarktycznego;

(iii) czy działalność nie wpłynie szkodliwie na inną działalność na obszarze Układu Antarktycznego;

(iv) czy technologie i procedury są odpowiednie do przeprowadzenia operacji bezpiecznej dla środowiska;

(v) czy istnieje zdolność monitorowania głównych parametrów środowiskowych i składników ekosystemu, tak aby zidentyfikować i wcześnie ostrzec o jakichkolwiek szkodliwych skutkach działalności, jak również przewidzieć takie zmiany stosowanych procedur, jakie mogą być niezbędne w świetle wyników monitorowania lub szerszego poznania środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów;

(vi) czy istnieje zdolność niezwłocznego i efektywnego reagowania na wypadki, szczególnie takie, które mogą potencjalnie wpływać na środowisko;

(d) [14] należy prowadzić systematyczne i skuteczne monitorowanie w celu umożliwienia oceny skutków prowadzonej działalności, włącznie z weryfikacją przewidywanych skutków;

(e) [15] należy prowadzić systematyczne i skuteczne monitorowanie w celu ułatwienia wczesnego wykrywania możliwych i nie przewidywanych skutków działań prowadzonych zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz obszaru Układu Antarktycznego w odniesieniu do środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów.

3. Działalność na obszarze Układu Antarktycznego jest planowana i prowadzona w taki sposób, aby przyznać pierwszeństwo badaniom naukowym i zachować wartość Antarktyki jako obszaru do prowadzenia wyżej wymienionych badań, [16] włącznie z badaniami istotnymi dla rozumienia środowiska globalnego.

4. Działalność podejmowana na obszarze Układu Antarktycznego w związku z programami badań naukowych, turystyką i wszelkimi innymi rządowymi i pozarządowymi działaniami na obszarze Układu Antarktycznego, dla których uprzednie zawiadomienie jest wymagane zgodnie z artykułem VII ustęp 5 Układu Antarktycznego, włącznie z towarzyszącymi logistycznymi działaniami pomocniczymi: [17]

(a) odbywa [18] się w sposób zgodny z zasadami niniejszego artykułu; i

(b) będzie zmodyfikowana, zawieszona lub zaniechana, jeżeli powoduje skutki dla środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów niezgodne z tymi zasadami lub tworzy ryzyko spowodowania takich skutków. [19]

Artykuł 4

Związek z innymi elementami systemu Układu Antarktycznego

[20] 1. Niniejszy Protokół jest dokumentem uzupełniającym Układ Antarktyczny i nie modyfikuje ani nie zmienia postanowień tego Układu. [21]

2. [22] Żadne postanowienie niniejszego Protokołu nie narusza praw i obowiązków Stron tego Protokołu, wynikających z innych będących w mocy instrumentów międzynarodowych w systemie Układu Antarktycznego.

Artykuł 5

Zgodność z innymi elementami systemu Układu Antarktycznego

[23] Strony konsultują się i współpracują z Umawiającymi się Stronami innych instrumentów międzynarodowych obowiązujących w systemie Układu Antarktycznego i ich odpowiednimi instytucjami, tak aby zagwarantować osiągnięcie celów i zasad niniejszego Protokołu i uniknąć jakichkolwiek zakłóceń w osiąganiu celów i zasad tych instrumentów czy jakichkolwiek niezgodności pomiędzy wykonywaniem tych instrumentów i niniejszego Protokołu. [24]

Artykuł 6

Współpraca

1. [25] Strony współpracują przy planowaniu i prowadzeniu działalności na obszarze Układu Antarktycznego. W tym celu każda Strona dołoży starań, aby:

(a) [26] popierać wspólne programy o wartości naukowej, technicznej i edukacyjnej, dotyczące ochrony środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów;

(b) udzielać odpowiedniej pomocy innym Stronom przy przygotowywaniu ocen oddziaływania na środowisko; [27]

(c) udzielać na prośbę innych Stron informacji odnośnie do wszelkiego potencjalnego ryzyka dla środowiska w Antarktyce oraz udzielać im pomocy w celu zmniejszenia do minimum skutków wypadków, które mogą zniszczyć środowisko Antarktyki lub zależne od niej i powiązane z nią ekosystemy; [28]

(d) konsultować z innymi Stronami sprawę wyboru miejsc dla utworzenia stacji lub innych instalacji, w celu uniknięcia skumulowanych [29] skutków nadmiernej ich koncentracji w danym miejscu;

(e) podejmować, jeśli jest to wskazane, wspólne ekspedycje, a także wspólnie użytkować stacje i inne instalacje;

(f) realizować takie kroki, które mogą być uzgodnione na Spotkaniach Konsultatywnych Układu Antarktycznego. [30]

2. [31] Każda Strona zobowiązuje się, w możliwym zakresie, dzielić się informacjami, które mogą być pomocne innym Stronom przy planowaniu i prowadzeniu ich działalności na obszarze Układu Antarktycznego w celu ochrony środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów.

3. [32] Strony współpracują z tymi Stronami, które mogą sprawować jurysdykcję na obszarach przylegających do obszaru Układu Antarktycznego w celu zapewnienia, aby działalność na obszarze Układu Antarktycznego nie miała szkodliwych skutków na wymienionych obszarach.

Artykuł 7

Zakaz podejmowania działalności w odniesieniu do zasobów mineralnych

[33] Jakakolwiek działalność w odniesieniu do zasobów mineralnych, inna aniżeli badania naukowe, jest zakazana. [34]

Artykuł 8

Ocena oddziaływania na środowisko

[35] 1. Proponowana działalność, wymieniona w ustępie 2, jest przedmiotem procedur określonych w Załączniku I w celu uprzedniego zbadania skutków takiej działalności w odniesieniu do środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów, zgodnie z tym, czy taka działalność jest uznana za wywołującą: [36]

(a) mniejszy niż niewielki lub czasowy skutek,

(b) niewielki lub czasowy skutek,

2. Każda Strona zapewnia, aby procedury badań przewidziane w Załączniku I były stosowane w procesie przygotowywania decyzji dotyczących jakiejkolwiek działalności podejmowanej na obszarze Układu Antarktycznego zgodnie z programami badań naukowych, turystyki i innych rządowych i pozarządowych działań na obszarze Układu Antarktycznego, dla których uprzednie zawiadomienie jest wymagane zgodnie z artykułem VII ustęp 5 Układu Antarktycznego, włącznie z towarzyszącymi logistycznymi działaniami pomocniczymi. [37]

3. Procedury oceny przewidziane w Załączniku I stosuje się do każdej zmiany działalności bez względu na to, czy taka zmiana wynika ze zwiększenia czy też zmniejszenia istniejącego działania, z dodatkowego działania, z zamknięcia instalacji lub z innego powodu. [38]

4. Jeżeli działalność jest planowana wspólnie przez więcej niż jedną Stronę, zainteresowane Strony wyznaczają jedną z nich do koordynowania wykonania procedur dotyczących oceny oddziaływania na środowisko przewidzianych w Załączniku I. [39]

Artykuł 9

Załączniki

1. Załączniki do niniejszego Protokołu [40] będą stanowiły jego integralną część.

2. [41] Dodatkowe załączniki, poza Załącznikami l—IV, mogą zostać przyjęte i staną się obowiązujące zgodnie z artykułem IX Układu Antarktycznego.

3. [42] Poprawki i zmiany do załączników mogą być przyjęte i staną się obowiązujące zgodnie z artykułem IX Układu Antarktycznego, chyba że jakikolwiek załącznik będzie zawierać postanowienie dotyczące przyspieszonego obowiązywania poprawek i zmian.

4. [43] Załączniki i jakiekolwiek poprawki i zmiany do nich, które stały się obowiązujące zgodnie z ustępami 2 i 3, staną się obowiązujące dla Umawiającej się Strony Układu Antarktycznego, która nie jest Stroną Konsultatywną Układu Antarktycznego lub która nie była Stroną Konsultatywną Układu Antarktycznego w czasie ich przyjęcia, kiedy depozytariusz otrzyma zawiadomienie o ich zatwierdzeniu przez taką Umawiającą się Stronę, chyba że sam załącznik przewiduje inny sposób rozpoczęcia obowiązywania poprawki lub zmiany.

5. [44] Załączniki podlegają procedurom rozstrzygania sporów określonych w artykułach 18 do 20, chyba że któryś z Załączników przewiduje inaczej.

Artykuł 10

Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego

[45] 1. [46] Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego są, w oparciu o najlepszą naukową i techniczną wiedzę, właściwe dla:

(a) [47] określenia, zgodnie z postanowieniami niniejszego Protokołu, ogólnej polityki wszechstronnej ochrony środowiska Antarktyki i zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów;

(b) przyjęcia środków, zgodnie z artykułem IX Układu Antarktycznego, w celu wykonania niniejszego Protokołu. [48]

2. [49] Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego dokonują przeglądu pracy Komitetu oraz korzystają w pełni z jego rad i zaleceń przy wykonywaniu zadań wymienionych w ustępie 1, jak również z rad Naukowego Komitetu Badań Antarktycznych.

Artykuł 11

Komitet Ochrony Środowiska

1.Tworzy się niniejszym Komitet Ochrony Środowiska.

2. Każda Strona ma [50] prawo być członkiem Komitetu i wyznaczyć swego przedstawiciela, któremu mogą towarzyszyć eksperci i doradcy.

3. [51] Status obserwatora w Komitecie jest otwarty dla każdej Umawiającej się Strony Układu Antarktycznego, która nie jest Stroną niniejszego Protokołu.

4. Komitet zaprosi Przewodniczącego Naukowego Komitetu Badań Antarktycznych oraz Przewodniczącego Komitetu Naukowego do Spraw Ochrony Żywych Zasobów Morskich Antarktyki do udziału w charakterze obserwatorów podczas jego sesji. Komitet może również, za zgodą Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego, zaprosić do udziału w charakterze obserwatorów podczas jego sesji [52] także inne odpowiednie naukowe, techniczne i związane z ochroną środowiska organizacje, które mogą wnieść wkład do jego prac.

5. Komitet przedstawia Spotkaniu Konsultatywnemu Układu Antarktycznego sprawozdanie z każdej sesji. Sprawozdanie powinno obejmować wszystkie zagadnienia rozpatrywane na sesji i odzwierciedlać wyrażone opinie. [53] Sprawozdanie przesyła się Stronom i obserwatorom uczestniczącym w sesji, a następnie udostępnia publicznie.

6. [54] Komitet przyjmuje reguły procedury, które podlegają zatwierdzeniu przez Spotkanie Konsultatywne Układu Antarktycznego.

Artykuł 12

Funkcje Komitetu

1. Funkcje Komitetu polegają na udzielaniu rad i formułowaniu zaleceń dla Układających się Stron w związku z wykonywaniem niniejszego Protokołu, włącznie z funkcjonowaniem Załączników, w celu ich rozpatrzenia na Spotkaniach Konsultatywnych Układu Antarktycznego; Komitet sprawuje także inne funkcje, jakie mogą być zlecone przez Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego. W szczególności Komitet udziela rad w odniesieniu do: [55]

(a) skuteczności środków podjętych na podstawie niniejszego Protokołu [56];

(b) konieczności aktualizacji, [57] wzmocnienia lub polepszenia w inny sposób tych środków;

(d) [59] zastosowania i wykonywania procedur oceny oddziaływania na środowisko, określonych w artykule 8 oraz w Załączniku l;

(e) [60] środków minimalizujących lub łagodzących skutki działań wobec środowiska na obszarze Układu Antarktycznego;

(f) procedur w sytuacjach wymagających pilnego działania, włącznie z interwencją w sytuacjach zagrożeń dla środowiska; [61]

(g) działania i dalszego rozwoju systemu Obszarów Chronionych Antarktyki;

(h) procedur inspekcyjnych, włącznie z formatami [62] sprawozdań i wykazami kontrolnymi dla prowadzenia inspekcji;

(i) zbierania, archiwizacji, wymiany i oceny informacji dotyczących ochrony środowiska;

(j) stanu środowiska Antarktyki; oraz [63]

(k) [64] konieczności badań naukowych, włącznie z monitorowaniem środowiska, związanych z wykonywaniem niniejszego Protokołu.

2. Wykonując swoje funkcje, Komitet, o ile to właściwe, konsultuje się [65] z Naukowym Komitetem Badań Antarktycznych, Komitetem Naukowym do Spraw Ochrony Żywych Zasobów Morskich Antarktyki oraz innymi odpowiednimi naukowymi, technicznymi i związanymi z ochroną środowiska organizacjami.

Artykuł 13

Przestrzeganie niniejszego Protokołu

[66] 1. [67] Każda Strona podejmuje właściwe środki w granicach swojej kompetencji, włącznie z przyjęciem ustaw i przepisów, działaniami administracyjnymi i środkami przymusu, dla zapewnienia przestrzegania niniejszego Protokołu.

2. [68] Każda Strona dokonuje właściwych wysiłków, zgodnych z Kartą Narodów Zjednoczonych, w tym celu, aby nikt nie podejmował działalności sprzecznej z niniejszym Protokołem.

3. Każda Strona notyfikuje wszystkim innym Stronom środki, jakie podejmie zgodnie z ustępami 1 i 2.

4. [69] Każda Strona zwraca uwagę wszystkim innym Stronom na jakąkolwiek działalność, która według jej opinii narusza wykonywanie celów i zasad niniejszego Protokołu.

5. [70] Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego zwracają uwagę jakiegokolwiek państwa, które nie jest Stroną niniejszego Protokołu, na każdą działalność podjętą przez to państwo, jego agendy, instytucje publiczne, osoby fizyczne lub prawne, statki, samoloty lub inne środki transportu, które naruszają wykonywanie celów i zasad niniejszego Protokołu.

Artykuł 14

Inspekcja

1. [71] W celu wspierania ochrony środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów, a także zapewnienia przestrzegania niniejszego Protokołu, Strony Konsultatywne Układu Antarktycznego zorganizują, indywidualnie lub wspólnie, inspekcje obserwatorów zgodnie z artykułem VII Układu Antarktycznego.

2. Obserwatorami są:

(a) obserwatorzy wyznaczeni przez jakąkolwiek Stronę Konsultatywną Układu Antarktycznego, [72] będący obywatelami tej Strony; oraz

(b) [73] każdy obserwator wyznaczony na Spotkaniach Konsultatywnych Układu Antarktycznego dla przeprowadzania inspekcji zgodnie z procedurami ustalonymi przez Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego.

3. Strony ściśle współpracują z obserwatorami dokonującymi inspekcji oraz zapewniają, aby podczas inspekcji obserwatorzy mieli dostęp do wszystkich części stacji, instalacji, wyposażenia, statków i samolotów udostępnionych do inspekcji zgodnie z artykułem VII ustęp 3 Układu Antarktycznego, jak również do wszystkich znajdujących się w nich dokumentów, które są wymagane zgodnie z niniejszym Protokołem. [74]

4. [75] Sprawozdania z inspekcji wysyła się do Stron, których stacje, instalacje, wyposażenie, statki lub samoloty były przedmiotem sprawozdania. Po stworzeniu tym Stronom możliwości przekazania uwag, sprawozdania wraz z uwagami doręcza się wszystkim Stronom oraz Komitetowi i rozpatruje się je na najbliższym Spotkaniu Konsultatywnym Układu Antarktycznego, a następnie udostępnia się publicznie.

Artykuł 15

Postępowanie w sytuacjach zagrożeń dla środowiska

[76] 1. [77] W celu reagowania na zagrożenia dla środowiska na obszarze Układu Antarktycznego każda Strona wyraża zgodę na:

(a) [78] zastosowanie środków szybkich i skutecznych wobec takich zagrożeń, które mogą wyniknąć podczas wykonywania programów badań naukowych, turystyki i innych rządowych lub pozarządowych działań na obszarze Układu Antarktycznego, w odniesieniu do których uprzednie zawiadomienie jest wymagane na podstawie artykułu VII ustęp 5 Układu Antarktycznego, włącznie z towarzyszącymi logistycznymi działaniami pomocniczymi; oraz

(b) [79] stworzenie planów ewentualnościowych w celu reagowania na wypadki mające szkodliwy wpływ na środowisko Antarktyki lub zależne od niej i powiązane z nią ekosystemy.

2. W tym celu Strony będą:

(a) współpracować przy formułowaniu i wykonywaniu takich planów ewentualnościowych; [80] oraz

(b) [81] ustalać procedury natychmiastowego zawiadomienia oraz wspólnych działań w sytuacji zagrożeń dla środowiska.

3. Przy wykonywaniu postanowień niniejszego artykułu Strony korzystają z rad odpowiednich organizacji międzynarodowych. [82]

Artykuł 16

Odpowiedzialność

[83] Zgodnie z celami niniejszego Protokołu dotyczącymi wszechstronnej ochrony środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów, Strony zobowiązują się opracować reguły i procedury dotyczące odpowiedzialności za szkody wynikające z działalności mającej miejsce na obszarze Układu Antarktycznego i obszarach objętych niniejszym Protokołem. Te reguły i procedury zostaną włączone do jednego lub więcej załączników, które będą przyjęte zgodnie z artykułem 9 ustęp 2.

Artykuł 17

Roczne sprawozdanie Stron

1. [84] Każda Strona sporządzi sprawozdanie roczne z działań podjętych przez nią w celu wykonania niniejszego Protokołu. Sprawozdanie to powinno zawierać zawiadomienia dokonane zgodnie z artykułem 13 ustęp 3, plany ewentualnościowe sporządzone zgodnie z artykułem 15, jak również wszelkie inne zawiadomienia i informacje wymagane przez niniejszy Protokół, które nie są wskazane przez żadne inne postanowienie dotyczące przekazywania i wymiany informacji.

2. Sprawozdania sporządzone zgodnie z ustępem 1 przekazuje się wszystkim Stronom i Komitetowi, rozpatruje się w trakcie najbliższego Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego oraz udostępnia publicznie. [85]

Artykuł 18

Rozstrzyganie sporów

[86] W przypadku sporu co do interpretacji lub stosowania niniejszego Protokołu strony sporu, na żądanie jednej z nich, będą się wzajemnie konsultować tak szybko, jak to możliwe, w celu rozwiązania sporu w drodze rokowań, badań, pośrednictwa, koncyliacji, arbitrażu, postępowania sądowego lub w inny pokojowy sposób, na który strony sporu wyrażą zgodę.

Artykuł 19

Wybór procedury rozstrzygania sporów

1. [87] W czasie podpisania, ratyfikacji, przyjęcia, zatwierdzenia niniejszego Protokołu lub przystąpienia do niego, albo też później w dowolnym czasie, każda Strona może wybrać, w drodze pisemnej deklaracji, jeden lub oba środki rozstrzygania sporów dotyczących interpretacji lub stosowania artykułów 7, 8 i 15 oraz postanowień każdego załącznika, chyba że dany załącznik przewiduje co innego, a także artykułu 13, o ile odnosi się on do wspomnianych artykułów i postanowień:

(a) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości;

(b) Trybunał Arbitrażowy.

2. Deklaracja złożona [88] zgodnie z ustępem 1 nie będzie naruszać stosowania artykułu 18 i artykułu 20 ustęp 2.

3. [89] Uważa się, że Strona, która nie złożyła deklaracji zgodnie z ustępem 1 lub w odniesieniu do której taka deklaracja utraciła moc, akceptuje właściwość Trybunału Arbitrażowego.

4. Jeżeli strony sporu zaakceptowały ten sam środek rozstrzygania sporów, spór może być poddany tylko tej procedurze, chyba że strony uzgodnią inaczej.

5. Jeżeli strony sporu nie zaakceptowały tego samego środka rozstrzygania sporów lub jeżeli obie strony zaakceptowały oba środki, spór może być przedłożony jedynie Trybunałowi Arbitrażowemu, chyba że strony uzgodnią inaczej.

6. [90] Deklaracja złożona zgodnie z ustępem 1 pozostaje w mocy do czasu jej wygaśnięcia w myśl jej postanowień lub po upływie trzech miesięcy od momentu złożenia depozytariuszowi pisemnego zawiadomienia o jej odwołaniu.

7. Nowa deklaracja, zawiadomienie [91] o odwołaniu lub wygaśnięcie mocy deklaracji nie naruszają w żadnej mierze toczących się postępowań przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości lub Trybunałem Arbitrażowym, chyba że strony sporu uzgodnią inaczej.

8. Deklaracje i zawiadomienia [92] przewidziane w niniejszym artykule składane będą depozytariuszowi, który prześle ich kopie wszystkim Stronom.

Artykuł 20

Procedura rozstrzygania sporów

1. [93] Jeżeli strony sporu dotyczącego interpretacji lub stosowania artykułów 7, 8 lub 15 lub postanowień każdego Załącznika, o ile dany Załącznik nie przewiduje inaczej, a także artykułu 13, o ile odnosi się on do wspomnianych artykułów i postanowień, nie uzgodniły środków dla jego rozstrzygnięcia w ciągu 12 miesięcy od żądania konsultacji w myśl artykułu 18, spór zostanie, na żądanie jednej ze stron sporu, przekazany do rozstrzygnięcia zgodnie z procedurą ustaloną w artykule 19 ustępy 4 i 5.

2. [94] Trybunał Arbitrażowy nie będzie właściwy do decydowania lub orzekania w odniesieniu do jakiejkolwiek sprawy wchodzącej w zakres artykułu IV Układu Antarktycznego. Ponadto żadne postanowienie niniejszego Protokołu nie może być interpretowane w sposób przyznający właściwość lub jurysdykcję Międzynarodowemu Trybunałowi Sprawiedliwości lub innemu trybunałowi, ustanowionemu dla rozstrzygania sporów między Stronami, do decydowania lub orzekania w odniesieniu do spraw wchodzących w zakres artykułu IV Układu Antarktycznego.

Artykuł 21

Podpisanie

[95] Niniejszy Protokół będzie otwarty do podpisu w Madrycie dnia 4 października 1991 r., a następnie w Waszyngtonie do dnia 3 października 1992 r. dla wszystkich państw, które są Stronami Układu Antarktycznego.

Artykuł 22

Ratyfikacja, przyjęcie, zatwierdzenie lub przystąpienie

1. [96] Niniejszy Protokół podlega ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu przez państwa, które go podpisały.

2. [97] Po 3 października 1992 r. niniejszy Protokół będzie otwarty do przystąpienia dla każdego państwa, które jest Stroną Układu Antarktycznego.

3. Dokumenty ratyfikacyjne, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia składa się [98] Rządowi Stanów Zjednoczonych Ameryki, wyznaczonemu niniejszym na depozytariusza.

4. [99] Po wejściu w życie niniejszego Protokołu Strony Konsultatywne Układu Antarktycznego nie będą podejmowały działań odnośnie do zawiadomienia dotyczącego prawa Umawiającej się Strony Układu Antarktycznego do wyznaczenia przedstawicieli w celu uczestniczenia w Spotkaniach Konsultatywnych Układu Antarktycznego, zgodnie z artykułem IX ustęp 2 Układu Antarktycznego, do czasu, aż ta Umawiająca się Strona uprzednio ratyfikuje, przyjmie lub zatwierdzi ten Protokół albo do niego przystąpi.

Artykuł 23

Wejście w życie

1. [100] Niniejszy Protokół wejdzie w życie w trzydziestym dniu od daty złożenia dokumentów ratyfikacyjnych, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia przez wszystkie państwa będące Stronami Konsultatywnymi Układu Antarktycznego w dniu przyjęcia tego Protokołu.

2. [101] Dla każdej Umawiającej się Strony Układu Antarktycznego, która po wejściu w życie niniejszego Protokołu złoży dokument ratyfikacyjny, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia, Protokół ten wejdzie w życie w trzydziestym dniu od daty złożenia takiego dokumentu.

Artykuł 24

Zastrzeżenia

Nie jest dopuszczalne żadne zastrzeżenie do niniejszego Protokołu. [102]

Artykuł 25

Zmiana lub poprawka

1. [103] Bez naruszania postanowień artykułu 9 niniejszy Protokół może być zmieniony lub poprawiony w każdym czasie zgodnie z procedurami ustalonymi w artykule XII ustęp 1 punkty (a) i (b) Układu Antarktycznego.

2. [104] Jeżeli po upływie 50 lat od dnia wejścia w życie niniejszego Protokołu którakolwiek Strona Konsultatywna Układu Antarktycznego zażąda, przez zawiadomienie skierowane do depozytariusza, zwołania konferencji w celu omówienia funkcjonowania Protokołu, konferencję taką zwołuje się tak szybko, jak to możliwe.

3. [105] Zmiana lub poprawka, zaproponowane na Konferencji Przeglądowej, zwołanej zgodnie z ustępem 2, przyjęte będą przez większość Stron, włączając 3/4 państw, które są Stronami Konsultatywnymi Układu Antarktycznego w czasie przyjęcia niniejszego Protokołu.

4. [106] Zmiana lub poprawka, przyjęte zgodnie z ustępem 3, wejdą w życie po ratyfikacji, przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do nich przez 3/4 Stron Konsultatywnych Układu Antarktycznego, włączając ratyfikację, przyjęcie, zatwierdzenie lub przystąpienie wszystkich państw, które są Stronami Konsultatywnymi Układu Antarktycznego w czasie przyjęcia niniejszego Protokołu.

5. (a) [107] Jeśli chodzi o artykuł 7, zakaz podejmowania działalności w odniesieniu do zasobów mineralnych Antarktyki, zawarty w tym artykule, będzie obowiązywał do czasu przyjęcia wiążącego reżimu prawnego dotyczącego działalności w odniesieniu do zasobów mineralnych Antarktyki, zawierającego uzgodnione środki określające, czy i na jakich warunkach jakakolwiek taka działalność jest dopuszczalna. Reżim ten powinien w pełni chronić interesy wszystkich państw wymienionych w artykule IV Układu Antarktycznego i stosować zasady tam zawarte. Dlatego też, jeżeli zostanie zaproponowana zmiana lub poprawka artykułu 7 na konferencji przeglądowej, wymienionej w ustępie 2, taka zmiana lub poprawka powinny zawierać taki wiążący reżim prawny.

(b) [108] Jeżeli żadna taka zmiana lub poprawka nie wejdą w życie w ciągu 3 lat od daty ich przyjęcia, każda Strona może w dowolnym czasie po tej dacie notyfikować depozytariuszowi swoje wycofanie się z niniejszego Protokołu, przy czym takie wycofanie nabierze mocy po upływie 2 lat od otrzymania zawiadomienia przez depozytariusza.

Artykuł 26

Zawiadomienia dokonywane przez depozytariusza

[109] Depozytariusz będzie notyfikował wszystkim Umawiającym się Stronom Układu Antarktycznego; [110]

(a) podpisanie niniejszego Protokołu [111] i złożenie dokumentów ratyfikacyjnych, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia;

(b) datę wejścia w życie niniejszego Protokołu [112] oraz każdego dodatkowego załącznika do niego;

(d) złożenie deklaracji i zawiadomień [114] zgodnie z artykułem 19; i

(e) każde zawiadomienie [115] otrzymane zgodnie z artykułem 25 ustęp 5 punkt (b).

Artykuł 27

Tekst autentyczny i rejestracja w systemie Narodów Zjednoczonych

[116] 1. [117] Niniejszy Protokół, sporządzony w językach angielskim, francuskim, hiszpańskim i rosyjskim, przy czym każdy tekst jest jednakowo autentyczny, złożono na przechowanie w archiwach Rządu Stanów Zjednoczonych Ameryki, który przekaże należycie uwierzytelnione kopie wszystkim Umawiającym się Stronom Układu Antarktycznego.

2. Niniejszy Protokół [118] zostanie zarejestrowany przez depozytariusza zgodnie z artykułem 102 Karty Narodów Zjednoczonych.

ANEKS DO PROTOKOŁU [119]

Arbitraż

Artykuł 1

1. Tworzy się Trybunał Arbitrażowy działający zgodnie z Protokołem, włączając niniejszy Aneks.

2. Sekretarzem, w rozumieniu niniejszego Aneksu, jest Sekretarz Generalny Stałego Trybunału Arbitrażowego.

Artykuł 2

1. Każda Strona jest upoważniona do wyznaczenia nie więcej niż trzech arbitrów, z których co najmniej jednego wyznacza się w ciągu trzech miesięcy od daty wejścia w życie Protokołu w stosunku do tej Strony. Każdy arbiter powinien mieć doświadczenie w sprawach Antarktyki, posiadać pogłębioną znajomość prawa międzynarodowego i cieszyć się bardzo wysokim uznaniem za swoją bezstronność, kompetencję i nieskazitelny charakter. Nazwiska osób w ten sposób wyznaczonych stanowią listę arbitrów. Każda Strona powinna w każdym czasie utrzymywać na liście nazwisko co najmniej jednego arbitra.

2. Z zastrzeżeniem postanowień ustępu 3, arbiter wyznaczony przez Stronę pozostaje na liście przez okres pięciu lat i będzie mógł być ponownie wyznaczony przez tę Stronę na kolejne pięcioletnie okresy.

3. Strona, która wyznaczyła arbitra, może wycofać nazwisko tego arbitra z listy. W przypadku śmierci arbitra lub wycofania z listy przez Stronę z jakiegokolwiek powodu nazwiska arbitra wyznaczonego przez nią, Strona, która wyznaczyła danego arbitra, powiadomi o tym niezwłocznie Sekretarza. Arbiter, którego nazwisko zostało wycofane z listy, kontynuuje swą działalność w jakimkolwiek Trybunale Arbitrażowym, do którego został wyznaczony, aż do czasu zakończenia postępowania przed tym Trybunałem Arbitrażowym.

4. Sekretarz zapewni stałą aktualizację listy arbitrów wyznaczonych zgodnie z niniejszym artykułem.

Artykuł 3

1. Trybunał Arbitrażowy składa się z trzech arbitrów, którzy są wyznaczani w następujący sposób:

(a) Strona sporu rozpoczynająca postępowanie wyznacza z listy wymienionej w artykule 2 jednego arbitra, który może być jej obywatelem. Nominacja ta będzie zamieszczona w zawiadomieniu, o którym mowa w artykule 4.

(b) W ciągu 40 dni od otrzymania tej notyfikacji inna strona sporu wyznaczy z listy wymienionej w artykule 2 drugiego arbitra, który może być jej obywatelem.

(c) W ciągu 60 dni od wyznaczenia drugiego arbitra strony sporu wyznaczą z listy wymienionej w artykule 2, za porozumieniem, trzeciego arbitra.

Trzeci arbiter nie może być ani obywatelem strony sporu, ani osobą wyznaczoną z listy wymienionej w artykule 2 przez stronę sporu, ani też posiadać tego samego obywatelstwa, co którykolwiek z dwóch pierwszych arbitrów. Trzeci arbiter przewodniczy Trybunałowi Arbitrażowemu.

(d) Jeżeli drugi arbiter nie został wyznaczony w ustanowionym terminie lub jeżeli strony sporu nie osiągnęły porozumienia w przewidzianym okresie co do powołania trzeciego arbitra, arbiter lub arbitrzy będą wyznaczeni z listy wymienionej w artykule 2 i w oparciu o zasady ujęte w punktach (b) i (c), na wniosek którejkolwiek strony sporu, w ciągu 30 dni od dnia otrzymania takiego wniosku przez Prezesa Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Podczas wykonywania funkcji przyznanych mu w niniejszym punkcie Prezes Trybunału konsultuje się ze stronami sporu.

(e) Jeżeli Prezes Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości nie jest w stanie wykonywać funkcji przyznanych mu w punkcie (d) lub jest obywatelem jednej ze stron sporu, funkcje te będą wykonywane przez Wiceprezesa Trybunału; jeżeli jednak Wiceprezes nie jest w stanie wykonywać funkcji lub jeżeli jest obywatelem jednej ze stron sporu, funkcje powyższe będą wykonywane przez następnego członka Trybunału z najdłuższym stażem, będącego w dyspozycji i niebędącego obywatelem jednej ze stron sporu.

2. Każde zwolnione stanowisko będzie uzupełnione w trybie przewidzianym dla początkowego wyznaczenia arbitra.

3. W jakimkolwiek sporze dotyczącym więcej niż dwóch Stron, Strony, które mają ten sam interes, wyznaczą w drodze porozumienia wspólnego arbitra w terminie określonym w ustępie 1 punkt (b).

Artykuł 4

Strona sporu, wszczynając postępowanie, powiadomi w formie pisemnej o powyższym drugą stronę lub inne strony sporu, jak również Sekretarza. Powyższe zawiadomienie powinno zawierać określenie roszczenia i podstawy, na której jest ono oparte. Zawiadomienie zostanie przekazane przez Sekretarza wszystkim innym Stronom.

Artykuł 5

1. O ile strony sporu nie uzgodnią inaczej, arbitraż ma miejsce w Hadze, gdzie znajdują się archiwa Trybunału Arbitrażowego. Trybunał Arbitrażowy przyjmie własne zasady postępowania. Takie zasady powinny zapewnić, aby każda strona sporu miała pełną możliwość bycia wysłuchaną oraz przedstawienia swojej sprawy; należy również zapewnić, aby postępowanie prowadzone było sprawnie.

2. Trybunał Arbitrażowy może zapoznać się z roszczeniem wzajemnym, powstałym podczas postępowania, oraz wydać orzeczenie odnośnie do tego roszczenia.

Artykuł 6

1. O ile Trybunał Arbitrażowy uzna prima facie, że ma jurysdykcję na podstawie Protokołu, może on:

(a) na życzenie każdej strony sporu wskazać takie środki tymczasowe, jakie uważa za niezbędne, w celu zapewnienia poszanowania praw stron sporu;

(b) polecić zastosowanie wszelkich środków tymczasowych, jakie uważa za właściwe w danych okolicznościach, w celu zapobieżenia poważnej szkodzie w odniesieniu do środowiska Antarktyki oraz zależnych od niej i powiązanych z nią ekosystemów.

2. Strony sporu zastosują niezwłocznie wszelkie środki tymczasowe przewidziane w ustępie 1 punkt (b), w oczekiwaniu na orzeczenie w myśl artykułu 10.

3. Niezależnie od terminu ustalonego w artykule 20 Protokołu, strona sporu może zgodnie z artykułem 4 w każdym czasie, w drodze zawiadomienia skierowanego do innej strony lub innych stron sporu oraz do Sekretarza, zażądać, aby Trybunał Arbitrażowy ukonstytuował się pilnie w celu wskazania lub zalecenia pilnych środków tymczasowych zgodnie z artykułem 3, z tym że w każdym przypadku terminy określone w artykule 3 ustęp 1 punkty (b), (c) i (d) zostaną skrócone do 14 dni. Trybunał Arbitrażowy orzeknie co do żądania dotyczącego pilnych środków tymczasowych w ciągu dwóch miesięcy od wyznaczenia swego przewodniczącego.

4. Po podjęciu decyzji przez Trybunał Arbitrażowy co do żądania dotyczącego pilnych środków tymczasowych podjętych zgodnie z ustępem 3, procedura rozstrzygnięcia sporu przebiegać będzie zgodnie z artykułami 18, 19 i 20 Protokołu.

Artykuł 7

Każda Strona, uważająca, że ma interes prawny, ogólny lub indywidualny, który może być istotnie naruszony orzeczeniem Trybunału Arbitrażowego, może interweniować w trakcie postępowania, o ile Trybunał Arbitrażowy nie postanowi inaczej.

Artykuł 8

Strony sporu ułatwiają pracę Trybunału Arbitrażowego i w szczególności, zgodnie z ich prawem oraz używając wszelkich środków znajdujących się w ich dyspozycji, dostarczają Trybunałowi wszelkich odpowiednich dokumentów i informacji, a także umożliwiają mu, gdy to będzie niezbędne, powoływanie świadków lub ekspertów oraz uzyskiwanie ich zeznań.

Artykuł 9

Jeżeli jedna ze stron sporu nie stawi się przed Trybunałem Arbitrażowym lub zaniecha obrony swej sprawy, każda inna strona sporu może zwrócić się do Trybunału Arbitrażowego o kontynuowanie postępowania i wydanie orzeczenia.

Artykuł 10

1. Trybunał Arbitrażowy rozstrzyga przedłożone mu spory na podstawie postanowień Protokołu i innych odpowiednich norm i zasad prawa międzynarodowego, które nie są sprzeczne z tymi postanowieniami.

2. Trybunał Arbitrażowy może orzekać ex aequo et bono w sporach mu przedłożonych, o ile strony sporu wyrażą na to zgodę.

Artykuł 11

1. Przed wydaniem orzeczenia Trybunał Arbitrażowy upewni się, że jest kompetentny w odniesieniu do sporu oraz że roszczenie lub roszczenie wzajemne jest należycie uzasadnione od strony faktycznej i prawnej.

2. Do orzeczenia dołącza się uzasadnienie wskazujące na powody decyzji; orzeczenie komunikuje się Sekretarzowi, który przesyła je wszystkim Stronom.

3. Orzeczenie jest ostateczne i wiążące dla stron sporu i dla każdej Strony, która interweniowała podczas postępowania, i podlega niezwłocznemu wykonaniu. Na życzenie strony sporu lub Strony interweniującej Trybunał Arbitrażowy dokona interpretacji orzeczenia.

4. Orzeczenie jest wiążące jedynie w odniesieniu do danego sporu.

5. Jeżeli Trybunał Arbitrażowy nie zdecyduje inaczej, wydatki tego Trybunału, włącznie z wynagrodzeniem arbitrów, pokrywane są przez strony sporu w równych częściach.

Artykuł 12

Wszystkie decyzje Trybunału Arbitrażowego, włącznie z tymi, o których mowa w artykułach 5, 6 i 11, podejmuje się większością głosów arbitrów, przy czym nie mogą oni wstrzymać się od głosu.

Artykuł 13

1. Niniejszy Aneks może być poprawiony lub zmieniony przez przyjęcie środka zgodnie z artykułem IX ustęp 1 Układu Antarktycznego. O ile środek ten nie stanowi inaczej, poprawka lub zmiana są uważane za zatwierdzone i stają się obowiązujące po upływie roku od zamknięcia Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego, na którym zostały przyjęte, chyba że jedna lub więcej Stron Konsultatywnych Układu Antarktycznego notyfikuje depozytariuszowi w ciągu tego okresu, że życzy sobie jego przedłużenia lub że nie jest w stanie zatwierdzić tego środka.

2. Każda poprawka lub zmiana do niniejszego Aneksu, która staje się obowiązująca zgodnie z ustępem 1 niniejszego artykułu, stanie się następnie obowiązująca w stosunku do każdej innej Strony w dniu otrzymania przez depozytariusza zawiadomienia o jej zatwierdzeniu przez tę Stronę.

ZAŁĄCZNIK l

DO PROTOKOŁU O OCHRONIE ŚRODOWISKA DO UKŁADU ANTARKTYCZNEGO [120]

Ocena oddziaływania na środowisko

Artykuł 1

Faza wstępna

1. Oddziaływanie na środowisko proponowanych działań wymienionych w artykule 8 Protokołu rozpatruje się, przed ich rozpoczęciem, zgodnie z odpowiednimi procedurami narodowymi.

2. Jeżeli dana działalność zostanie określona jako ta, która powoduje mniejsze niż niewielkie lub przejściowe oddziaływanie na środowisko można ją podjąć natychmiast.

Artykuł 2

Wstępna ocena wpływu na środowisko

1. O ile nie zostanie stwierdzone, iż działalność będzie miała mniejsze niż niewielkie lub przejściowe oddziaływanie na środowisko, lub o ile Wszechstronna ocena wpływu na środowisko nie została sporządzona zgodnie z artykułem 3, przygotowuje się Wstępną ocenę wpływu na środowisko. Jest ona dostatecznie szczegółowa, aby ustalić, czy proponowana działalność może mieć większe aniżeli niewielkie lub przejściowe oddziaływanie na środowisko, oraz zawiera:

(a) określenie proponowanej działalności, włącznie z jej celem, miejscem, czasem trwania i intensywnością; oraz

(b) rozpatrzenie alternatyw proponowanej działalności i oddziaływań, które ta działalność może wywołać, włącznie z rozpatrzeniem kumulatywnych oddziaływań w świetle istniejących oraz znanych planowanych działań.

2. Jeżeli Wstępna ocena wpływu na środowisko wykaże, że proponowana działalność prawdopodobnie nie będzie miała większego aniżeli niewielkie lub przejściowe oddziaływanie na środowisko, działalność ta może zostać podjęta, pod warunkiem że zostaną zastosowane odpowiednie procedury, włącznie z monitorowaniem, w celu zbadania i oceny oddziaływań tej działalności.

Artykuł 3

Wszechstronna ocena wpływu na środowisko

1. Jeżeli Wstępna ocena wpływu na środowisko wykaże lub jeżeli w inny sposób zostanie stwierdzone, że proponowana działalność prawdopodobnie będzie mieć większe aniżeli niewielkie lub przejściowe oddziaływanie na środowisko, przygotowuje się Wszechstronną ocenę wpływu na środowisko.

2. Wszechstronna ocena wpływu na środowisko zawiera:

(a) określenie proponowanej działalności, włącznie z jej celem, miejscem, czasem trwania i intensywnością, a także możliwe alternatywy działalności, włącznie z alternatywą zaniechania działalności oraz określenie konsekwencji takich alternatyw;

(b) określenie stanu początkowego warunków środowiskowych jako stanu odniesienia, z którym przewidywane zmiany powinny być porównywane, a także prognozę co do późniejszego stanu środowiska w przypadku niepodjęcia proponowanej działalności;

(d) ocenę rodzaju, wielkości, czasu trwania i intensywności prawdopodobnych bezpośrednich oddziaływań proponowanej działalności;

(e) rozpatrzenie możliwych pośrednich i drugorzędnych oddziaływań proponowanej działalności;

(f) rozpatrzenie kumulatywnych oddziaływań proponowanej działalności w świetle istniejących oraz innych planowanych działań;

(g) rozpoznanie środków, włącznie z programami monitorowania, które mogą zostać podjęte w celu zmniejszenia do minimum lub osłabienia oddziaływań proponowanej działalności i wykrycia oddziaływań nieprzewidzianych, które umożliwią wczesne ostrzeganie o ujemnych następstwach działalności oraz pozwolą podjąć szybkie i skuteczne działania w odniesieniu do wypadków;

(h) rozpoznanie nieuchronnych oddziaływań proponowanej działalności;

(i) rozpatrzenie skutków proponowanej działalności w odniesieniu do prowadzenia badań naukowych i innych istniejących rodzajów użytkowania;

(j) rozpoznanie braków w posiadanej wiedzy oraz niejasności napotkanych w czasie zbierania informacji wymaganych zgodnie z niniejszym ustępem;

(k) nietechniczne streszczenie informacji przewidzianych w niniejszym ustępie; oraz

(l) nazwisko i adres osoby lub nazwę i adres organizacji, która przygotowała Wszechstronną ocenę wpływu na środowisko oraz adres, pod który należy kierować uwagi do tego dokumentu.

3. Projekt Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko udostępnia się publicznie i rozsyła się do wszystkich Stron, które również udostępnią go publicznie w celu uzyskania uwag. Ustanawia się 90-dniowy termin dla przesyłania uwag.

4. Projekt Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko przesyła się do Komitetu w tym samym czasie, w którym przesyła się go Stronom, i co najmniej na 120 dni przed najbliższym Spotkaniem Konsultatywnym Układu Antarktycznego, w celu jego właściwego rozpatrzenia.

5. Nie podejmuje się żadnej ostatecznej decyzji dotyczącej prowadzenia proponowanej działalności na obszarze Układu Antarktycznego, zanim Spotkanie Konsultatywne Układu Antarktycznego, po uzyskaniu rady Komitetu, nie będzie miało możliwości rozpatrzenia projektu Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko, przy czym decyzja co do podjęcia wspomnianej działalności nie powinna być opóźniona z powodu wykonywania niniejszego ustępu więcej aniżeli o 15 miesięcy, licząc od daty rozesłania projektu Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko.

6. Ostateczny tekst Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko zawiera uwagi nadesłane w związku z projektem Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko lub streszczenia tych uwag. Ostateczny tekst Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko, informacje dotyczące jakiejkolwiek decyzji w sprawie tej oceny, a także ocenę znaczenia przewidywanych oddziaływań w stosunku do korzyści z proponowanej działalności, rozsyła się do wszystkich Stron, które udostępnią te dokumenty publicznie, co najmniej 60 dni przed rozpoczęciem proponowanej działalności na obszarze Układu Antarktycznego.

Artykuł 4

Decyzje oparte na Wszechstronnej ocenie wpływu na środowisko

Jakakolwiek decyzja dotycząca proponowanej działalności, do której ma zastosowanie artykuł 3, powinna być podejmowana, a jeżeli zostanie podjęta, niezależnie czy w swojej pierwotnej, czy też w zmienionej formie, będzie oparta na Wszechstronnej ocenie wpływu na środowisko, jak również na innych odpowiednich ocenach.

Artykuł 5

Monitorowanie

1. W celu oceny i weryfikacji oddziaływania jakiejkolwiek działalności podjętej na podstawie ukończonej Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko stosuje się procedury, włącznie z odpowiednim monitorowaniem głównych parametrów dotyczących środowiska.

2. Procedury wymienione w ustępie 1 i w artykule 2 ustęp 2 ustala się dla regularnego i weryfikowalnego rejestrowania oddziaływania działalności, między innymi, w celu:

(a) umożliwienia realizacji oceny wskazującej, w jakiej mierze oddziaływania te zgodne są z Protokołem;

(b) dostarczania informacji użytecznych dla zmniejszenia do minimum lub ograniczania oddziaływań, a także, jeśli to wskazane, informacji o konieczności zawieszenia, zaprzestania lub zmiany działalności.

Artykuł 6

Obieg informacji

1. Następujące informacje przesyła się Stronom, przekazuje Komitetowi i udostępnia publicznie:

(a) określenie procedur wymienionych w artykule 1;

(b) roczna lista wszystkich Wstępnych ocen wpływu na środowisko, przygotowanych zgodnie z artykułem 2, oraz decyzji podjętych w konsekwencji tych ocen;

(c) istotne informacje otrzymane w związku z procedurami zastosowanymi zgodnie z artykułem 2 ustęp 2 i artykułem 5 oraz dotyczące wszelkich akcji podjętych w ich konsekwencji;

(d) informacje wymienione w artykule 3 ustęp 6.

2. Każdą Wstępną ocenę wpływu na środowisko, przygotowaną zgodnie z artykułem 2, udostępnia się na żądanie.

Artykuł 7

Przypadki nadzwyczajne

1. Niniejszego Załącznika nie stosuje się w przypadkach nadzwyczajnych dotyczących bezpieczeństwa życia ludzkiego albo bezpieczeństwa statków, samolotów lub wyposażenia i instalacji o dużej wartości albo też ochrony środowiska, które wymagają podjęcia działań bez wypełniania procedur określonych w tym Załączniku.

2. Zawiadomienie o działaniach podjętych w przypadkach nadzwyczajnych, które normalnie wymagałyby przygotowania Wszechstronnej oceny wpływu na środowisko, będzie przesłane natychmiast do wszystkich Stron i do Komitetu; pełne wyjaśnienie podjętych działań zostanie dostarczone w ciągu 90 dni od ich realizacji.

Artykuł 8

Poprawka lub zmiana

1. Niniejszy Załącznik może być poprawiony lub zmieniony przez przyjęcie środka zgodnie z artykułem IX ustęp 1 Układu Antarktycznego. O ile środek ten nie stanowi inaczej, poprawka lub zmiana są uważane za zatwierdzone i stają się obowiązujące po upływie roku od zamknięcia Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego, na którym zostały przyjęte, chyba że jedna lub więcej Stron Konsultatywnych Układu Antarktycznego notyfikuje depozytariuszowi w ciągu tego okresu, że życzy sobie jego przedłużenia lub że nie jest w stanie zatwierdzić tego środka.

2. Każda poprawka lub zmiana niniejszego Załącznika, która staje się obowiązująca zgodnie z ustępem 1 niniejszego artykułu, stanie się następnie obowiązująca w stosunku do każdej innej Strony w dniu otrzymania przez depozytariusza zawiadomienia o jej zatwierdzeniu przez tę Stronę.

ZAŁĄCZNIK II

DO PROTOKOŁU O OCHRONIE ŚRODOWISKA DO UKŁADU ANTARKTYCZNEGO [121]

Zachowanie antarktycznej fauny i flory

Artykuł 1

Definicje

W rozumieniu niniejszego Załącznika:

(a) „miejscowy ssak” oznacza każdego osobnika należącego do klasy ssaków (Mammalia), zamieszkującego obszar Układu Antarktycznego lub znajdującego się sezonowo na tym obszarze w wyniku naturalnej migracji;

(b) „miejscowy ptak” oznacza każdego osobnika, w każdym cyklu swego życia (włącznie z jajami) należącego do klasy ptaków (Aves), zamieszkującego obszar Układu Antarktycznego lub znajdującego się sezonowo na tym obszarze w wyniku naturalnej migracji;

(c) „miejscowa roślina” oznacza każdy rodzaj lądowej lub słodkowodnej roślinności, włączając mszaki, porosty, grzyby i glony, w każdym stadium swego życia (włącznie z nasionami i innymi zarodnikami), znajdującymi się na obszarze Układu Antarktycznego;

(d) „miejscowy bezkręgowiec” oznacza każdego lądowego lub słodkowodnego bezkręgowca, w każdym stadium swego życia, znajdującego się na obszarze Układu Antarktycznego;

(e) „właściwa władza” oznacza każdą osobę lub agencję upoważnioną przez Stronę do wydawania zezwoleń na podstawie niniejszego Załącznika;

(f) „zezwolenie” oznacza formalne zezwolenie na piśmie wydane przez odpowiednią władzę;

(g) „pozyskać” lub „pozyskiwanie” oznacza zabić, zranić lub schwytać miejscowego ssaka lub ptaka albo je trzymać lub im dokuczać, albo też zabrać lub zniszczyć taką ilość miejscowych roślin, że ich lokalne rozprzestrzenienie lub bogactwo byłyby istotnie naruszone;

(h) „szkodliwa interwencja” oznacza:

(i) przelot lub lądowanie helikopterów lub innych statków powietrznych, w sposób który zakłóca spokój skupisk ptaków i fok;

(ii) używanie pojazdów lub statków, włącznie z wodolotami i małymi łodziami, w sposób który zakłóca spokój skupisk ptaków i fok;

(iii) używanie środków wybuchowych lub broni palnej, w sposób który zakłóca spokój skupisk ptaków i fok;

(iv) świadome naruszania spokoju rozmnażających się lub opierzających się ptaków albo skupisk ptaków i fok przez osoby idące pieszo;

(v) istotne zniszczenie skupisk miejscowych roślin lądowych przez lądujące statki powietrzne, jeżdżące pojazdy lub przez pieszych albo też w inny sposób; oraz

(vi) każdą działalność, która skutkuje istotnymi niekorzystnymi zmianami siedlisk jakichkolwiek gatunków lub populacji miejscowych ssaków, ptaków, roślin lub bezkręgowców.

(i) „Międzynarodowa konwencja o uregulowaniu połowów wielorybów” oznacza konwencję sporządzoną w Waszyngtonie dnia 2 grudnia 1946 r.;

(j) „Umowa o ochronie albatrosów i petreli” oznacza umowę sporządzoną w Canberrze dnia 19 czerwca 2001 r.

Artykuł 2

Przypadki nadzwyczajne

1. Niniejszego Załącznika nie stosuje się w przypadkach nadzwyczajnych dotyczących bezpieczeństwa życia ludzkiego albo statków, samolotów lub wyposażenia i instalacji o dużej wartości albo też ochrony środowiska.

2. Zawiadomienie o działaniach podjętych w przypadkach nadzwyczajnych przesyła się natychmiast do wszystkich Stron i do Komitetu.

Artykuł 3

Ochrona miejscowej fauny i flory

1. Pozyskiwanie lub szkodliwa interwencja są zabronione, z wyjątkiem działania zgodnego z zezwoleniem.

2. Zezwolenia takie określają dopuszczalne działania, w tym datę, miejsce i osobę działającą; wydaje się je wyłącznie w następujących okolicznościach:

(a) w celu uzyskania próbek do badań naukowych lub naukowej informacji;

(b) w celu uzyskania próbek dla muzeów, herbariów i ogrodów zoologicznych i botanicznych albo innych edukacyjnych instytucji lub do innego użytku;

(c) w celu uzyskania okazów dla ogrodów zoologicznych, aczkolwiek w przypadku miejscowych ssaków i ptaków jedynie, jeśli nie jest możliwe pozyskanie ich z istniejących hodowli w niewoli lub z powodu nieodpartej potrzeby ochrony; oraz

(d) w przypadkach nieuniknionych skutków badań naukowych, dla których nie było upoważnienia zgodnie z punktami (a), (b) lub (c), albo też takich skutków budowy lub funkcjonowania pomocniczych instalacji naukowych.

3. Wydawanie takich zezwoleń będzie limitowane w taki sposób, aby zapewnić, że:

(a) żadne miejscowe ssaki, ptaki lub rośliny nie będą pozyskiwane ponad te, które są niezbędne, aby osiągnąć cele ustalone w ustępie 2;

(b) jedynie mała liczba miejscowych ssaków lub ptaków będzie zabita i że w żadnym przypadku miejscowe ssaki lub ptaki nie będą zabijane w miejscowej populacji w większej ilości, aniżeli, włączając inne upoważnione pozyskania, może być odtworzona normalnie poprzez naturalną reprodukcję w następnym sezonie;

(c) zostanie utrzymana różnorodność gatunków, jak również siedlisk niezbędnych dla ich istnienia, oraz równowaga systemów ekologicznych na obszarze Układu Antarktycznego;

4. Wszystkie gatunki miejscowych ssaków, ptaków i roślin, wymienione w Dodatku A do niniejszego Załącznika, są uznane za „Gatunki Specjalnie Chronione” i korzystają ze szczególnej ochrony Stron.

5. Uznanie gatunku za Gatunek Specjalnie Chroniony odbywa się według procedur i kryteriów przyjętych przez Spotkanie Konsultatywne Układu Antarktycznego.

6. Komitet dokonuje przeglądu i udziela rady, co do kryteriów uznania miejscowych ssaków, ptaków, roślin czy bezkręgowców za Gatunki Specjalnie Chronione.

7. Każda Strona, Komitet, Naukowy Komitet Badań Antarktycznych lub Komisja do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki mogą zaproponować uznanie gatunku za Gatunek Specjalnie Chroniony poprzez przedłożenie wniosku wraz z uzasadnieniem Spotkaniu Konsultatywnemu Układu Antarktycznego.

8. Nie wydaje się zezwoleń na pozyskanie Specjalnie Chronionych Gatunków, z wyjątkiem przypadków:

(a) niezbędnych dla celów naukowych; oraz

(b) gdy to nie zagrozi przeżyciu lub odtworzeniu tych gatunków lub miejscowej populacji.

9. Używanie metod prowadzących do śmierci na Gatunkach Specjalnie Chronionych jest dozwolone jedynie w przypadku braku odpowiednich metod alternatywnych.

10. Wnioski o uznanie gatunku za Gatunek Specjalnie Chroniony kierowane są do Komitetu, Naukowego Komitetu Badań Antarktycznych i w przypadku miejscowych ssaków oraz ptaków, do Komisji do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki, oraz, jeśli jest to właściwe, Spotkania Stron Umowy o ochronie albatrosów i petreli i innych organizacji. Komitet, udzielając rady Spotkaniu Konsultatywnemu Układu Antarktycznego, czy dany gatunek powinien zostać uznany za Gatunek Specjalnie Chroniony, bierze pod uwagę wszelkie uwagi przedstawione przez Naukowy Komitet Badań Antarktycznych i w przypadku miejscowych ssaków i ptaków, Komisji do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki, oraz, jeśli to właściwe, Spotkanie Stron Umowy o ochronie albatrosów i petreli i inne organizacje.

11. Wszelkie pozyskania miejscowych ssaków i ptaków odbywają się w taki sposób, aby stwarzać jak najmniej bólu i możliwych cierpień.

Artykuł 4

Wprowadzenie gatunków niemiejscowych, pasożytów i chorób

1. Żadnych gatunków zwierząt lub roślin spoza obszaru Układu Antarktycznego nie wprowadza się na ląd lub szelf lodowy albo też do wód obszaru Układu Antarktycznego, z wyjątkiem przypadków objętych zezwoleniem.

2. Psów nie wprowadza się na ląd, lodowce szelfowe lub pak lodowy.

3. Zezwolenia, o których mowa w ustępie 1:

(a) zezwalają na wwóz wyłącznie roślin uprawnych i ich propagul w celu kontrolowanego użycia oraz gatunków w celu eksperymentów kontrolowanych; oraz

(b) określają liczebność poszczególnych gatunków, i jeśli to właściwe, wiek i płeć, a także przedstawiają uzasadnienie wprowadzenia i środki ostrożności zapobiegające ucieczce lub kontaktowi z fauną i florą.

4. Wszelkie gatunki, dla których zezwolenie zostało wydane zgodnie z ustępami 1 i 3, przed wygaśnięciem zezwolenia, wywozi się z obszaru Układu Antarktycznego albo niszczy się przez spalenie lub w równie skuteczny sposób, który eliminuje ryzyko dla miejscowej fauny i flory. Zezwolenie określa ten obowiązek.

5. Jakikolwiek gatunek, wliczając potomstwo, nie będący gatunkiem miejscowym na obszarze Układu Antarktycznego, który został wprowadzony na ten obszar bez zezwolenia wydanego zgodnie z powyższymi ustępami 1 i 3, zostanie wywieziony lub unieszkodliwiony, jeśli to możliwe, chyba że usunięcie lub unieszkodliwienie spowodowałoby większe szkody w środowisku. Usunięcie lub unieszkodliwienie może następować poprzez spalenie lub równie skuteczne metody zapewniające sterylność, chyba że zostanie stwierdzone, iż nie stanowią one zagrożenia dla miejscowej flory i fauny. Ponadto, podjęte zostaną wszelkie uzasadnione kroki zapewniające kontrolę następstw wprowadzenia celu uniknięcia szkód wyrządzonych miejscowej faunie i florze.

6. Żadnego postanowienia niniejszego artykułu nie stosuje się do wwozu żywności na obszar Układu Antarktycznego, o ile nie będzie się w tym celu wwozić żywych zwierząt, a wszystkie rośliny i części zwierząt oraz produkty będą przechowywane w ściśle kontrolowanych warunkach i zostaną zniszczone zgodnie z Załącznikiem III do Protokołu.

7. Każda Strona zapewni podjęcie środków ostrożności zapobiegających przypadkowemu wprowadzeniu mikroorganizmów (np. wirusów, bakterii, drożdży, grzybów), niewystępujących w sposób naturalny na obszarze Układu Antarktycznego.

8. Żywy drób i inne ptaki nie są wprowadzane na obszar Układu Antarktycznego. Podejmowane są wszelkie możliwe starania, aby drobiowe lub ptasie produkty wwożone do Antarktyki były wolne od chorób (takich jak rzekomy pomór drobiu, gruźlica i zakażenie drożdżakowe), mogących stanowić zagrożenie dla miejscowej flory i fauny. Niewykorzystane pozostałości produktów drobiowych i ptasich są usuwane z obszaru Układu Antarktycznego lub unieszkodliwiane poprzez spalenie lub równie skuteczne metody eliminujące ryzyko wprowadzenia mikroorganizmów (np. wirusów, bakterii, drożdży, grzybów) do miejscowej flory i fauny.

9. Celowe wprowadzenie niesterylnej ziemi na obszar Układu Antarktycznego jest zabronione. Strony zapewniają, w maksymalnie możliwym stopniu, że niesterylna ziemia nie będzie przypadkowo wwożona na obszar Układu Antarktycznego.

Artykuł 5

Informacje

Każda Strona udostępni publicznie informacje dotyczące zakazanych działań i Gatunków Specjalnie Chronionych, tym wszystkim osobom obecnym na obszarze Układu Antarktycznego lub zamierzającym udać się na ten obszar, aby upewnić się, że osoby te rozumieją postanowienia tego Załącznika i będą ich przestrzegać.

Artykuł 6

Wymiana informacji

1. Strony podejmą kroki, aby:

(a) zbierać i wymieniać co roku wykazy (włącznie z wykazem zezwoleń) i dane statystyczne odnośnie do liczby lub ilości każdego gatunku miejscowych ssaków, ptaków, roślin lub bezkręgowców pozyskanych na obszarze Układu Antarktycznego;

(b) uzyskać i wymienić informacje co do stanu miejscowych ssaków, ptaków, roślin i bezkręgowców na obszarze Układu Antarktycznego oraz odnośnie do stopnia, w jakim gatunki lub populacje potrzebują ochrony;

2. Strony informują inne Strony jak również Komitet, tak wcześnie jak jest to możliwe po zakończeniu letniego sezonu antarktycznego, ale w każdym przypadku najpóźniej 1 października każdego roku, o wszelkich krokach podjętych na podstawie ustępu 1, a także o liczbie i rodzaju zezwoleń wydanych w oparciu o niniejszy Załącznik w poprzedzającym okresie od 1 kwietnia do 31 marca.

Artykuł 7

Stosunek do innych porozumień poza systemem Układu Antarktycznego

Niniejszy Załącznik w żadnej mierze nie narusza praw i obowiązków Stron wynikających z Międzynarodowej konwencji o uregulowaniu połowów wielorybów.

Artykuł 8

Przegląd

Strony dokonują stałego przeglądu środków ochrony fauny i flory Antarktyki, biorąc pod uwagę wszelkie zalecenia wydawane przez Komitet.

Artykuł 9

Poprawka lub zmiana

1. Niniejszy Załącznik może być poprawiony lub zmieniony przez przyjęcie środka zgodnie z artykułem IX ustęp 1 Układu Antarktycznego. O ile środek ten nie stanowi inaczej, poprawka lub zmiana są uważane za zatwierdzone i stają się obowiązujące po upływie roku od zamknięcia Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego, na którym zostały przyjęte, chyba że jedna lub więcej Stron Konsultatywnych Układu Antarktycznego notyfikuje depozytariuszowi w ciągu tego okresu, że życzy sobie przedłużenia tego okresu lub że nie jest w stanie zatwierdzić tego środka.

Dodatki do załącznika

Dodatek A:

Gatunki Specjalnie Chronione

Ommatophoca rossii, foka Rossa.

ZAŁĄCZNIK III

DO PROTOKOŁU O OCHRONIE ŚRODOWISKA DO UKŁADU ANTARKTYCZNEGO [122]

Niszczenie odpadów i gospodarka odpadami

Artykuł 1

Zobowiązania ogólne

1. Niniejszy Załącznik stosuje się do działań podejmowanych na obszarze Układu Antarktycznego w rezultacie programów badań naukowych, turystyki oraz wszelkiej innej rządowej i pozarządowej działalności na obszarze Układu Antarktycznego, dla których wymagane jest uprzednie zawiadomienie zgodnie z artykułem VII ustęp 5 Układu Antarktycznego, włączając także wspomagające działania logistyczne.

2. Ilość odpadów wytwarzanych lub niszczonych na obszarze Układu Antarktycznego powinna być zmniejszona, jak tylko jest to praktycznie możliwe, aby obniżyć do minimum szkody w środowisku Antarktyki oraz ingerencję w naturalne wartości Antarktyki dokonywane poprzez badania naukowe i inne użytkowania Antarktyki, zgodnie z Układem Antarktycznym.

3. Istotnymi czynnikami, które bierze się pod uwagę podczas planowania i prowadzenia działań na obszarze Układu Antarktycznego, są kwestie składowania i niszczenia odpadów oraz ich wywóz z obszaru Układu Antarktycznego, jak również ich recykling i zredukowanie źródeł ich wytwarzania.

4. Odpady wywożone z obszaru Układu Antarktycznego wracają, w maksymalnie możliwym zakresie, do kraju, który organizował działalność powodującą powstanie odpadów, albo do innego kraju, w którym podjęto działania w celu zniszczenia takich odpadów, zgodnie z odpowiednimi porozumieniami międzynarodowymi.

5. Poprzednie i aktualne miejsca niszczenia odpadów na lądzie oraz porzucone miejsca prac w ramach działań antarktycznych zostaną oczyszczone przez sprawców takich zanieczyszczeń i użytkowników tych miejsc. Nie można interpretować tego obowiązku jako wymagającego:

(a) usunięcia jakichkolwiek struktur określonych jako miejsce historyczne lub pomnik;

(b) usunięcia jakichkolwiek struktur lub zabrania materiału odpadowego w okolicznościach, gdy czynności te przy każdej praktycznej opcji mogłyby spowodować większą szkodę w środowisku, aniżeli pozostawienie struktury lub materiału odpadowego na ich dotychczasowym miejscu.

Artykuł 2

Niszczenie odpadów poprzez wywiezienie ich z obszaru Układu Antarktycznego

1. Następujące odpady, jeśli powstały po wejściu w życie niniejszego Załącznika, wywożone są z obszaru Układu Antarktycznego przez sprawców tych zanieczyszczeń:

(a) materiały radioaktywne;

(b) baterie elektryczne;

(d) odpady zawierające szkodliwe ilości metali ciężkich lub silnie toksyczne lub trwałe szkodliwe składniki;

(e) polichlorek winylu (PCV), piana poliuretanu, piana polisterynu, kauczuk i oleje smarne, drzewo impregnowane i inne produkty zawierające dodatki, które mogą wytworzyć szkodliwe emisje w przypadku ich spalenia;

(f) wszystkie inne odpady plastikowe, z wyjątkiem pojemników polietylenowych niskiej gęstości (takich jak worki do składania odpadów), z tym że takie pojemniki będą spalone zgodnie z artykułem 3 ustęp 1;

(g) zbiorniki na paliwo; i

(h) inne stałe niepalne odpadki,

pod warunkiem, że obowiązek wywiezienia zbiorników i stałych niepalnych odpadów, objętych punktami (g) i (h), nie będzie miał zastosowania w okolicznościach, gdy wywiezienie tych odpadów przy każdej praktycznej opcji mogłoby spowodować większą szkodę w środowisku, aniżeli pozostawienie wspomnianych odpadów na ich dotychczasowym miejscu.

2. Płynne odpady, do których nie stosuje się ustępu 1, oraz płynne odpady kanalizacyjne i domowe są wywożone, w maksymalnie możliwym zakresie, z obszaru Układu Antarktycznego przez sprawcę takich zanieczyszczeń.

3. Następujące odpady są wywożone z obszaru Układu Antarktycznego przez sprawcę takich zanieczyszczeń, o ile nie zostały one spalone, umieszczone w autoklawach lub w inny sposób doprowadzone do stanu sterylności:

(a) resztki szkieletów wwiezionych zwierząt;

(b) laboratoryjne kultury mikroorganizmów i roślinnych organizmów chorobotwórczych; oraz

Artykuł 3

Niszczenie odpadów poprzez spalenie

1. Uwzględniając postanowienia ustępu 2, odpady palne, inne aniżeli wymienione w artykule 2 ustęp 1, które nie zostały wywiezione z obszaru Układu Antarktycznego, spala się w spalarniach, które zredukują w maksymalnie możliwym zakresie szkodliwe emisje gazów. Należy wziąć pod uwagę wszelkie standardy emisji oraz wskazówki dotyczące sprzętu udzielane m.in. przez Komitet i Naukowy Komitet Badań Antarktycznych. Stałe pozostałości po takim spaleniu wywozi się z obszaru Układu Antarktycznego.

2. Spalania odpadów na otwartej przestrzeni zaprzestaje się tak szybko, jak to jest możliwe, lecz nie później niż do końca sezonu 1998/1999. Do czasu zrealizowania pełnego zakazu takiej praktyki, o ile zachodzi konieczność zniszczenia odpadów poprzez spalenie na otwartej przestrzeni, uwzględnia się kierunek i prędkość wiatru oraz rodzaj spalanych odpadów, aby ograniczyć osadzanie się pozostałości i unikać takiego osadzania na obszarach mających szczególne znaczenie z punktu widzenia biologicznego, naukowego, historycznego, estetycznego lub pierwotności natury, włączając w szczególności obszary chronione na mocy Układu Antarktycznego.

Artykuł 4

Inne formy niszczenia odpadów na lądzie

1. Odpadów niewywiezionych lub niezniszczonych zgodnie z artykułami 2 i 3 nie niszczy się na obszarach wolnych od lodu lub w systemach wód słodkich.

2. Ciekłych odpadów kanalizacyjnych i domowych oraz innych ciekłych odpadów niewywiezionych z obszaru Układu Antarktycznego, zgodnie z artykułem 2, nie umieszcza się, o ile jest to tylko praktycznie możliwe, na paku lodowym, na lodowcach szelfowych lub na językach lodowcowych, przy czym odpady wytwarzane przez stacje położone w środku lodowców szelfowych lub na językach lodowcowych mogą być składane w głębokich szybach lodowych, o ile takie składanie jest jedyną praktycznie opcją. Szyby takie nie będą umieszczane na znanych liniach ruchu lodowców, które kończą się na wolnych od lodu obszarach lub obszarach silnego topnienia lodu.

3. Odpady wytwarzane w obozowiskach zostaną, w maksymalnie możliwym stopniu, wywiezione przez sprawcę tych odpadów do stacji lub statków udzielających pomocy w celu ich zniszczenia zgodnie z niniejszym Załącznikiem.

Artykuł 5

Niszczenie odpadów na morzu

1. Płynne odpady kanalizacyjne i domowe mogą być odprowadzane bezpośrednio do morza, biorąc pod uwagę zdolność absorbującą przyjmującego środowiska morskiego i zakładając, że:

(a) takie odprowadzenie znajduje się w miejscu, o ile to możliwe, gdzie istnieją warunki do wstępnego rozcieńczenia i szybkiego rozproszenia; i

(b) duże ilości takich odpadów (wytworzonych w stacjach, gdzie przeciętna tygodniowa frekwencja podczas polarnego lata wynosi około 30 lub więcej osób), podlegają co najmniej maceracji.

2. Produkty powstałe z zastosowania wobec odpadów kanalizacyjnych procesu Rotary Biological Contacter lub innych podobnych procesów mogą zostać odprowadzone do morza, pod warunkiem że nie wywoła to negatywnych skutków wobec miejscowego środowiska, a także pod warunkiem że takie odprowadzenie jest zgodne z Załącznikiem IV do Protokołu.

Artykuł 6

Składowanie odpadów

Wszelkie odpady przeznaczone do wywiezienia z obszaru Układu Antarktycznego lub do zniszczenia składuje się w taki sposób, aby zapobiec ich przeniknięciu do środowiska.

Artykuł 7

Produkty zakazane

Nie sprowadza się na ląd lub lodowce szelfowe albo na wody obszaru Układu Antarktycznego polichlorków bifenylu (PCB), ziemi niesterylnej, kulek polistyrenu lub innych podobnych form opakowania ani też pestycydów (innych aniżeli potrzebne do celów naukowych, medycznych lub higienicznych).

Artykuł 8

Planowanie gospodarki odpadami

1. Każda Strona, która prowadzi sama działania na obszarze Układu Antarktycznego, ustanowi w odniesieniu do tych działań system klasyfikacji niszczenia odpadów będący podstawą ewidencji odpadów i ułatwiający badania mające na celu ocenę zagrożeń dla otoczenia ze strony działalności naukowej i towarzyszącej akcji logistycznej. W tym celu wytwarzane odpady klasyfikuje się w sposób następujący:

(a) płynne odpady kanalizacyjne i domowe (grupa 1),

(b) inne płynne odpady i chemikalia, włącznie z paliwami i olejami (grupa 2);

(d) inne stałe odpady (grupa 4);

(e) materiały radioaktywne (grupa 5).

2. W celu zmniejszenia dalszego szkodliwego wpływu odpadów na środowisko Antarktyki każda Strona przygotuje i co roku dokona przeglądu i unowocześni plany gospodarowania odpadami (włącznie z redukcją odpadów, ich składowaniem i niszczeniem), ze wskazaniem dla każdego stałego miejsca, miejsc obozowania ogólnie oraz każdego statku (innego aniżeli małe łodzie obsługujące stałe miejsca lub statki oraz biorąc pod uwagę plany gospodarki istniejące dla statków):

(a) programów oczyszczania istniejących miejsc niszczenia odpadów oraz porzuconych miejsc prac;

(b) bieżących oraz planowanych przedsięwzięć dotyczących gospodarowania odpadami i ich definitywnego zniszczenia;

(c) bieżących i planowanych przedsięwzięć dotyczących badania wpływu odpadów na środowisko oraz systemów gospodarowania odpadami;

(d) innych działań, w celu zminimalizowania wpływu na środowisko odpadów i gospodarowania odpadami.

3. W miarę możliwości każda Strona przygotuje także wykaz miejsc dawnych działań (takich jak trasy, składy paliwa, obozowiska, rozbite samoloty), zanim informacje o nich zostaną utracone, w celu wzięcia tych miejsc pod uwagę przy opracowywaniu przyszłych programów naukowych (takich jak chemia śniegu, zanieczyszczenia porostów lub wiercenia w pokrywie lodu).

Artykuł 9

Obieg i przegląd planów gospodarki odpadami

1. Plany gospodarki odpadami przygotowane zgodnie z artykułem 8, sprawozdania z ich wykonania oraz wykazy wspomniane w artykule 8 ustęp 3 włącza się do rocznej wymiany informacji dokonywanej zgodnie z artykułami III i VII Układu Antarktycznego oraz odnośnymi zaleceniami przyjętymi na podstawie artykułu IX Układu Antarktycznego.

2. Każda Strona prześle Komitetowi kopie swoich planów gospodarki odpadami oraz sprawozdania z ich wykonania i przeglądu.

3. Komitet może dokonać przeglądu planów gospodarki odpadami oraz sprawozdań z ich wykonania i może przedstawić, w celu rozpatrzenia przez Strony, uwagi, włącznie z sugestiami dotyczącymi zmniejszenia do minimum zagrożeń, a także modyfikacje i ulepszenia tych planów.

4. Strony mogą wymieniać informacje i udzielać rad na temat, między innymi, osiągalnych technologii małoodpadowych, zmiany istniejących instalacji, specjalnych wymogów dla częściowo czyszczonych wód oraz właściwych metod niszczenia i neutralizacji odpadów.

Artykuł 10

Metody gospodarki

Każda Strona:

(a) wyznaczy urzędnika do spraw gospodarki odpadami w celu rozwijania i kontroli planów gospodarki odpadami; w terenie, w każdym miejscu, odpowiedzialność będzie przekazana odpowiedniej osobie;

(b) zapewni, aby członkowie jej ekspedycji zostali przeszkoleni w celu ograniczenia ujemnych skutków ich działań wobec środowiska Antarktyki i aby zostali poinformowani o wymogach niniejszego Załącznika i

(c) zaniecha używania produktów z polichlorkiem winylu (PCV) oraz zapewni, aby jej ekspedycje na obszar Układu Antarktycznego zostały uprzedzone, że jakiekolwiek produkty z PCV, które mogą wnieść na ten obszar, muszą być następnie wywiezione, zgodnie z niniejszym Załącznikiem.

Artykuł 11

Przegląd

Niniejszy Załącznik podlega regularnemu przeglądowi w celu zapewnienia, że jest on aktualny, odzwierciedla postęp dokonany w technologii i procedurach niszczenia odpadów i przez to zapewnia maksymalną ochronę środowiska Antarktyki.

Artykuł 12

Przypadki nadzwyczajne

2. Zawiadomienie o działaniach podjętych w przypadkach nadzwyczajnych przesyła się natychmiast do wszystkich Stron i do Komitetu.

Artykuł 13

Poprawka lub zmiana

ZAŁĄCZNIK IV

DO PROTOKOŁU O OCHRONIE ŚRODOWISKA DO UKŁADU ANTARKTYCZNEGO [123]

Zapobieganie zanieczyszczeniom morskim

Artykuł 1

Definicje

W rozumieniu niniejszego Załącznika:

(a) „zrzut” oznacza każde usunięcie takich substancji ze statku, bez względu na przyczynę, i obejmuje każde ich przedostanie się do morza, pozbycie, rozlewanie, cieknięcie, pompowanie, wydzielanie lub opróżnianie;

(b) „odpady” oznaczają wszelkiego rodzaju odpady produktów spożywczych, odpady bytowe i eksploatacyjne, z wyjątkiem świeżych ryb lub części, które powstały podczas normalnej eksploatacji statku, wyłączając te substancje, których dotyczą artykuły 3 i 4;

(c) „MARPOL 73/78” oznacza Międzynarodową konwencję o zapobieganiu zanieczyszczeniom ze statków z 1973 r., zmienioną Protokołem z 1978 r. dotyczącym tej konwencji i innymi zmianami, które weszły w życie w czasie późniejszym;

(d) „szkodliwa substancja ciekła” oznacza każdą szkodliwą substancję ciekłą, określoną w Załączniku II do MARPOL 73/78;

(e) „olej” oznacza ropę naftową w każdej postaci, włączając w to ropę naftową, paliwo olejowe, szlam, odpadki olejowe oraz produkty rafinowane (inne aniżeli produkty petrochemiczne będące przedmiotem postanowień artykułu 4);

(f) „mieszanina oleista” oznacza mieszaninę o jakiejkolwiek zawartości oleju;

(g) „statek” oznacza jednostkę pływającą jakiegokolwiek typu używaną w środowisku morskim i obejmuje wodoloty, poduszkowce, statki podwodne, urządzenia pływające oraz stałe bądź pływające platformy.

Artykuł 2

Zastosowanie

Niniejszy Załącznik stosuje się, w odniesieniu do każdej Strony, do statków upoważnionych do podnoszenia jej bandery i do jakichkolwiek innych statków zaangażowanych w działalność antarktyczną lub wspierających tę działalność, o ile operują one na obszarze Układu Antarktycznego.

Artykuł 3

Zrzut oleju

1. Zakazany jest zrzut oleju lub mieszaniny oleistej do morza, z wyjątkiem przypadków, na które zezwolono zgodnie z Załącznikiem I do MARPOL 73/78. W czasie operowania na obszarze Układu Antarktycznego statki zatrzymują na pokładzie wszelki szlam, zanieczyszczony balast, wodę z płukania pojemników oraz inne pozostałości oleju i mieszanki, które nie mogą być zrzucane do morza. Statki zrzucają te pozostałości jedynie poza obszarem Układu Antarktycznego w odpowiednich urządzeniach odbiorczych albo w inny sposób, na który zezwolono, zgodnie z Załącznikiem I do MARPOL 73/78.

2. Niniejszego artykułu nie stosuje się do:

(a) zrzutu do morza oleju lub mieszaniny oleistej na skutek uszkodzenia statku lub jego urządzeń:

(i) pod warunkiem że podjęto wszelkie rozsądne środki po powstaniu uszkodzenia lub stwierdzeniu wycieku, aby zapobiec zrzutowi lub zmniejszyć go do minimum; i

(ii) z wyjątkiem przypadków, gdy właściciel lub kapitan działają albo z zamiarem spowodowania uszkodzenia, albo nierozważnie i ze świadomością, że uszkodzenie mogłoby przypuszczalnie nastąpić;

(b) zrzutu do morza substancji zawierających olej, które były użyte dla zwalczania szczególnego przypadku zanieczyszczenia, w celu zmniejszenia do minimum szkody wywołanej zanieczyszczeniem.

Artykuł 4

Zrzut szkodliwych substancji ciekłych

Zakazany jest zrzut do morza wszelkich szkodliwych substancji ciekłych oraz jakichkolwiek innych chemicznych lub innych substancji w ilościach lub gęstościach szkodliwych dla środowiska morskiego.

Artykuł 5

Usuwanie odpadów

1. Zakazane jest usuwanie do morza wszelkich przedmiotów plastikowych, włącznie, lecz nie tylko, z syntetycznymi linami, syntetycznymi sieciami rybackimi i plastikowymi torbami na opady.

2. Zakazane jest usuwanie do morza wszelkich innych odpadów, włącznie z produktami papierowymi, szmatami, szkłem, metalem, butelkami, sprzętem kuchennym, popiołem, paletami, materiałami do pokrywania i pakowania.

3. Może być dozwolone usuwanie do morza odpadów żywnościowych, o ile zostały one przepuszczone przez urządzenia rozdrabniające lub mielące, pod warunkiem że takie wyrzucenie zostanie dokonane, z wyjątkiem przypadków dozwolonych w myśl Załącznika V do MARPOL 73/78, tak daleko, jak tylko będzie to praktycznie możliwe, z lądu lub lodowców szelfowych, a w każdym razie nie bliżej aniżeli 12 mil morskich. Takie rozdrobnione lub zmielone odpady żywnościowe powinny przejść przez sito z otworami nie większymi aniżeli 25 milimetrów.

4. O ile substancja lub materiał, do których odnosi się niniejszy artykuł, zmieszane są z inną substancją lub innym materiałem, przeznaczonym do zrzucenia lub wyrzucenia, i których zrzucenie lub wyrzucenie podlega różnym rygorom, mają zastosowane bardziej surowe normy.

5. Postanowienia ustępów 1 i 2 niniejszego artykułu nie mają zastosowania do:

(a) usuwania odpadów w wyniku uszkodzenia statku lub jego urządzeń, pod warunkiem że podjęto wszelkie rozsądne kroki, przed i po powstaniu uszkodzenia, aby zapobiec usunięciu lub zmniejszyć jego rozmiar do minimum; lub

(b) przypadkowego zgubienia syntetycznych sieci rybackich, pod warunkiem że podjęto wszelkie rozsądne kroki zaradcze, aby zapobiec takiej utracie.

6. Strony wymagają, o ile jest to wskazane, prowadzenia rejestru odpadów.

Artykuł 6

Zrzut ścieków

1. Z wyjątkiem przypadków, które mogłyby w niewłaściwy sposób zakłócić działania antarktyczne:

(a) każda Strona zakaże wszelkiego zrzutu do morza nieprzerobionych ścieków („ścieki” rozumiane zgodnie z definicją w Załączniku IV do MARPOL 73/78) w granicach do 12 mil morskich, licząc od lądu lub lodowców szelfowych;

(b) poza tą odległością zrzut ścieków zbieranych w pojemnikach nie odbywa się jednorazowo, ale w umiarkowanych porcjach i, o ile jest to praktycznie możliwe, kiedy statek jest w ruchu z prędkością nie mniejszą aniżeli 4 węzły.

Niniejszy ustęp nie odnosi się do statków upoważnionych do przewożenia do 10 osób.

2. Strony wymagają, o ile jest to wskazane, prowadzenia rejestru zrzutu ścieków.

Artykuł 7

Przypadki nadzwyczajne

1. Artykuły 3, 4, 5 i 6 niniejszego Załącznika nie będą mieć zastosowania w przypadkach nadzwyczajnych dotyczących bezpieczeństwa statku i osób na pokładzie lub ratowania życia na morzu.

2. Zawiadomienie o działaniach podjętych w przypadkach nadzwyczajnych przesyła się natychmiast do wszystkich Stron i do Komitetu.

Artykuł 8

Skutki dla zależnych i powiązanych ekosystemów

Przy wykonywaniu postanowień niniejszego Załącznika należy poświęcić należytą uwagę konieczności uniknięcia ujemnych skutków dla zależnych i powiązanych ekosystemów poza obszarem Układu Antarktycznego.

Artykuł 9

Pojemność statku do magazynowania odpadów i urządzenie odbiorcze

1. Każda Strona zobowiązuje się zapewnić, że wszystkie statki upoważnione do podnoszenia jej bandery i wszystkie inne statki zaangażowane w jej działalność antarktyczną lub wspierające tę działalność, przed wejściem na obszar Układu Antarktycznego, będą wyposażone w zbiornik lub zbiorniki o dostatecznej pojemności dla zatrzymania na pokładzie wszelkiego szlamu, zanieczyszczonego balastu, wody z płukania pojemników oraz innych pozostałości oleju i mieszanki, a także, że będą miały dostateczną pojemność do zatrzymania na pokładzie odpadów podczas prowadzenia działań na obszarze Układu Antarktycznego, jak również że zostaną zawarte porozumienia dotyczące zebrania pozostałości olejowych i odpadów w urządzeniach odbiorczych po opuszczeniu wspomnianego obszaru. Statki mają także dostateczną pojemność do zatrzymania na pokładzie szkodliwych substancji ciekłych.

2. Każda Strona, z portów której statki wychodzą do obszaru Układu Antarktycznego lub do portów której statki z tego obszaru zawijają, podejmie kroki, aby, o ile jest to praktycznie możliwe, zapewnić udostępnienie odpowiednich urządzeń odbiorczych w celu zebrania wszelkiego szlamu, zanieczyszczonego balastu, wody z płukania pojemników, innych pozostałości oleju i mieszanek, a także odpadów ze statków, bez powodowania zbędnej zwłoki i zgodnie z potrzebami statków korzystających z tych urządzeń.

3. Strony, których statki korzystają z portów innych Stron, udając się na obszar Układu Antarktycznego lub wracając z tego obszaru, powinny przeprowadzić konsultacje z tymi Stronami w celu upewnienia się, czy utworzenie portowych urządzeń odbiorczych nie będzie stanowić niesprawiedliwego obciążenia dla Stron sąsiadujących z obszarem Układu Antarktycznego.

Artykuł 10

Projektowanie, budowa, instalowanie armatury i wyposażenie statków

Przy projektowaniu, budowie, instalowaniu armatury i wyposażeniu statków, używanych do działalności antarktycznej lub działań wspierających te operacje, każda Strona weźmie pod uwagę cele niniejszego Załącznika.

Artykuł 11

Suwerenny immunitet

1. Niniejszego Załącznika nie stosuje się do żadnego okrętu wojennego, jednostki pomocniczej marynarki wojennej lub innego statku będącego własnością lub będącego w eksploatacji państwa i używanego czasowo wyłącznie do niehandlowej służby rządowej. Jednakże każda Strona podejmie odpowiednie kroki nie powodujące zakłóceń w działalności lub zdolnościach operacyjnych takich okrętów, będących własnością lub używanych przez nią, w celu zapewnienia, iż okręty te będą działać w sposób zgodny, na ile jest to rozsądne i praktycznie możliwe, z niniejszym Załącznikiem.

2. Przy stosowaniu ustępu 1 każda Strona weźmie pod uwagę znaczenie ochrony środowiska Antarktyki.

3. Każda Strona poinformuje inne Strony o tym, jak wykonuje to postanowienie.

4. Procedura rozstrzygania sporów, przewidziana w artykułach 18 do 20 Protokołu, nie ma zastosowania do niniejszego artykułu.

Artykuł 12

Środki zapobiegawcze, gotowość w sytuacjach zagrożenia i reagowanie

1. W celu skuteczniejszego reagowania w sytuacjach zagrożenia zanieczyszczeniem albo zanieczyszczenia morza na obszarze Układu Antarktycznego Strony, zgodnie z artykułem 15 Protokołu, sporządzą plany ewentualnościowe dla reagowania na przypadki zanieczyszczenia morza, włączając w to plany ewentualnościowe dla statków (innych aniżeli małe łodzie działające w ustalonych miejscach lub ze statków) działających na obszarze Układu Antarktycznego, a w szczególności dla statków przewożących olej, jako towar, jak również dla wycieków oleju do środowiska morskiego, pochodzących z instalacji na brzegu. W tym celu Strony:

(a) współpracują przy formułowaniu i wykonywaniu tych planów; i

(b) korzystają z rad Komitetu, Międzynarodowej Organizacji Morskiej i innych organizacji międzynarodowych.

2. Strony ustalą również procedury wspólnego reagowania na nadzwyczajne zanieczyszczenia oraz podejmują odpowiednie działania zgodnie z tymi procedurami.

Artykuł 13

Przegląd

Strony dokonują stałego przeglądu postanowień niniejszego Załącznika i innych środków służących do zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska morskiego Antarktyki, do zmniejszania zanieczyszczenia i do reagowania na nie, włączając wszelkie poprawki i nowe regulacje przyjęte w myśl MARPOL 73/78, w celu osiągnięcia celów niniejszego Załącznika.

Artykuł 14

Stosunek do MARPOL 73/78

Niniejszy Załącznik w żadnej mierze nie narusza szczególnych praw i obowiązków wynikających z MARPOL 73/78 w odniesieniu do Stron, które są równocześnie Stronami MARPOL 73/78.

Artykuł 15

Poprawka lub zmiana

Na dowód czego niżej podpisani pełnomocnicy, należycie upoważnieni, podpisali niniejszy Protokół.

Sporządzono w Madrycie dnia 4 października tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego pierwszego roku.

ZAŁĄCZNIK V

DO PROTOKOŁU O OCHRONIE ŚRODOWISKA DO UKŁADU ANTARKTYCZNEGO [124]

Ochrona i zarządzanie obszarem

Artykuł 1

Definicje

W rozumieniu niniejszego Załącznika:

(a) „właściwa władza” oznacza jakąkolwiek osobę lub organ upoważniony przez Stronę do wydawania zezwoleń, zgodnie z niniejszym Załącznikiem;

(b) „zezwolenie” oznacza formalną zgodę w formie pisemnej, wydaną przez odpowiednie władze;

(c) „Plan Zarządzania” oznacza plan zarządzania działaniami i ochrony szczególnych wartości Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki lub Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki.

Artykuł 2

Cele

Dla celów określonych w niniejszym Załączniku jakikolwiek obszar, w tym jakikolwiek obszar morski, może zostać wyznaczony jako Szczególnie Chroniony Obszar Antarktyki lub Szczególnie Zarządzany Obszar Antarktyki. Działania w tych obszarach będą zakazane, ograniczone lub też prowadzone zgodnie z Planami Zarządzania, przyjętymi zgodnie z postanowieniami niniejszego Załącznika.

Artykuł 3

Szczególnie Chronione Obszary Antarktyki

1. Jakikolwiek obszar, w tym obszar morski, może zostać wyznaczony jako Szczególnie Chroniony Obszar Antarktyki w celu ochrony szczególnych wartości środowiskowych, naukowych, historycznych, estetycznych lub pierwotnych, wszelkiego połączenia wyżej wymienionych wartości bądź prowadzonych lub planowanych badań naukowych.

2. Strony dążą do wyodrębnienia w ramach systematycznych badań środowiskowo-geograficznych oraz włączenia do grupy Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki:

(a) obszarów wolnych od jakiejkolwiek ingerencji człowieka, co umożliwi w przyszłości porównanie z miejscami dotkniętymi ludzką działalnością;

(b) typowych przykładów większych lądowych ekosystemów, w tym lodowych i wodnych, oraz ekosystemów morskich;

(c) obszarów obejmujących istotne lub niespotykane zbiorowiska gatunków, w tym większe kolonie rozmnażających się rodzimych ptaków i ssaków;

(d) miejsc typowych dla przebywania jakichkolwiek gatunków lub jedynych znanych ich siedlisk;

(e) obszarów będących obiektem szczególnego zainteresowania z punktu widzenia prowadzonych lub planowanych badań naukowych;

(f) przykładów szczególnych form geologicznych, glacjologicznych i geomorfologicznych;

(g) obszarów posiadających szczególne wartości estetyczne i pierwotne;

(h) miejsc lub pomników o uznanej wartości historycznej; oraz

(i) wszelkich innych obszarów, jakie mogą okazać się niezbędne dla ochrony wartości określonych w ustępie 1.

3. Szczególnie Chronione Obszary oraz Miejsca o Szczególnym Znaczeniu Naukowym, wyznaczone jako takie przez dotychczasowe Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego, niniejszym wyznacza się jako Szczególnie Chronione Obszary Antarktyki. Zgodnie z powyższym dokonuje się zmiany ich nazewnictwa oraz numeracji.

4. Wkraczanie na teren Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki jest zabronione, z wyjątkiem sytuacji, kiedy ma to miejsce na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z artykułem 7.

Artykuł 4

Szczególnie Zarządzane Obszary Antarktyki

1. Jakikolwiek obszar, w tym jakikolwiek obszar morski, gdzie prowadzona jest lub może być w przyszłości prowadzona działalność, może zostać wyznaczony jako Szczególnie Zarządzany Obszar Antarktyki w celu ułatwienia planowania i koordynacji działalności, uniknięcia możliwych konfliktów, udoskonalenia współpracy między Stronami bądź zmniejszenia wpływu na środowisko.

2. Szczególnie Zarządzane Obszary Antarktyki mogą obejmować:

(a) obszary, gdzie działalność powoduje ryzyko wzajemnej ingerencji lub kumulatywnego oddziaływania na środowisko; oraz

(b) miejsca lub pomniki o uznanej wartości historycznej.

3. Wkraczanie na teren Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki nie wymaga zezwolenia.

4. Niezależnie od postanowień ustępu 3 Szczególnie Zarządzany Obszar Antarktyki może obejmować jeden lub więcej Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki, na które wkraczanie jest zabronione, z wyjątkiem sytuacji, kiedy ma to miejsce na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z artykułem 7.

Artykuł 5

Plany Zarządzania

1. Którakolwiek ze Stron, Komitet, Naukowy Komitet Badań Antarktycznych lub Komisja do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki może zaproponować wyznaczenie danego obszaru jako Szczególnie Chronionego Obszaru Antarktyki lub Szczególnie Zarządzanego Obszaru Antarktyki poprzez przedstawienie Spotkaniu Konsultatywnemu Układu Antarktycznego proponowanego Planu Zarządzania.

2. Obszar zaproponowany do wyznaczenia ma powierzchnię wystarczającą dla ochrony wartości, które wymagają szczególnej ochrony lub zarządzania.

3. Proponowany Plan Zarządzania zawiera odpowiednio:

(a) opis wartości, które wymagają szczególnej ochrony lub zarządzania;

(b) wyszczególnienie celów i zadań Planu Zarządzania w celu ochrony lub zarządzania powyższymi wartościami;

(d) okres wyznaczenia, o ile taki zostanie ustanowiony;

(e) opis obszaru zawierający:

(i) współrzędne geograficzne, punkty graniczne oraz naturalne cechy, wyznaczające dany obszar;

(ii) dostęp do obszaru z lądu, morza lub powietrza, w tym morskie podejścia i kotwicowiska, drogi dla pieszych i pojazdów znajdujące się na terenie obszaru oraz korytarze dla samolotów i lądowiska;

(iii) lokalizację konstrukcji, w tym stacji naukowych, urządzeń badawczych i ratowniczych, zarówno na obszarze, jak i w pobliżu niego; oraz

(iv) lokalizację na obszarze lub w pobliżu obszaru innych Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki lub Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki, wyznaczonych zgodnie z niniejszym Załącznikiem, lub innych chronionych obszarów wyznaczonych w zgodzie ze środkami przyjętymi zgodnie z elementami systemu Układu Antarktycznego;

(f) określenie stref w ramach obszaru, w których działalność powinna zostać zakazana, ograniczona lub prowadzona w celu osiągnięcia celów i zadań, wskazanych w punkcie (b);

(g) mapy i fotografie pokazujące w wyraźny sposób granice obszaru w odniesieniu do cech terenów otaczających ten obszar oraz zasadnicze cechy charakterystyczne danego obszaru;

(h) dokumentację pomocniczą;

(i) w odniesieniu do obszarów zaproponowanych do wyznaczenia jako Szczególnie Chronione Obszary Antarktyki, wyraźną charakterystykę warunków, przy których zaistnieniu odpowiednie władze mogą wydać zezwolenie dotyczące:

(i) dostępu do obszaru oraz poruszania się w nim lub ponad nim;

(ii) działalności, jaka jest lub może być prowadzona w granicach tego obszaru, łącznie z jej ograniczeniami co do czasu i miejsca;

(iii) zainstalowania, zmiany lub usunięcia jakichkolwiek konstrukcji;

(iv) lokalizacji obozowisk;

(v) ograniczeń odnośnie do materiałów i organizmów, jakie mogą być wwożone na teren danego obszaru;

(vi) pozyskiwania lub szkodliwego wpływu na rodzimą florę i faunę;

(vii) zbierania lub usuwania czegokolwiek niewwiezionego na teren obszaru przez posiadacza zezwolenia;

(viii) niszczenia odpadów;

(ix) działań, jakie okażą się konieczne dla zapewnienia dalszego wypełniania celów i zadań Planu Zarządzania; oraz

(x) wymogów odnośnie do raportów, dotyczących wizyt na danym obszarze, które będą przekazywane odpowiednim władzom.

(j) w odniesieniu do obszarów zaproponowanych do wyznaczenia w charakterze Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki, kodeks postępowania dotyczący:

(i) dostępu do danego obszaru i poruszania się w nim oraz ponad nim;

(ii) działalności, jaka jest lub może być prowadzona w granicach tego obszaru, włączając jej ograniczenia co do czasu i miejsca;

(iii) zainstalowania, zmiany lub usunięcia jakichkolwiek konstrukcji;

(iv) lokalizacji obozowisk;

(v) pozyskiwania lub szkodliwego wpływu na rodzimą florę i faunę;

(vi) zbierania lub usuwania czegokolwiek niewwiezionego na teren obszaru przez osobę odwiedzającą dany obszar;

(vii) niszczenia odpadów; oraz

(viii) wymogów odnośnie do raportów dotyczących wizyt na danym obszarze, które będą przekazywane właściwym władzom;

oraz

(k) postanowienia dotyczące okoliczności, w których Strony powinny dążyć do wymiany informacji przed podjęciem działań, które zamierzają przedsięwziąć.

Artykuł 6

Procedura wyznaczenia

1. Proponowane Plany Zarządzania przekazuje się Komitetowi, Naukowemu Komitetowi Badań Antarktycznych oraz, jeśli to zasadne, Komisji do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki. Przy formułowaniu porady dla Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego Komitet bierze pod uwagę wszelkie komentarze poczynione przez Naukowy Komitet Badań Antarktycznych oraz, jeśli jest to zasadne, Komisję do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki. W dalszej kolejności Plany Zarządzania mogą zostać przyjęte przez Strony Konsultatywne Układu Antarktycznego na podstawie środka przyjętego podczas Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego zgodnie z artykułem IX ustęp 1 Układu Antarktycznego. O ile środek nie stanowi inaczej Plan uważa się za zatwierdzony po upływie 90 dni od zamknięcia Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego, na którym został przyjęty, pod warunkiem że żadna ze Stron Konsultatywnych nie poinformuje depozytariusza, we wskazanym powyżej terminie, iż życzy sobie jego przedłużenia albo nie jest w stanie zatwierdzić powyższego środka.

2. Z uwzględnieniem postanowień artykułów 4 i 5 Protokołu, żaden z obszarów morskich nie może zostać wyznaczony jako Szczególnie Chroniony Obszar Antarktyki lub Szczególnie Zarządzany Obszar Antarktyki bez uprzedniej zgody Komisji do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki.

3. Wyznaczenia Szczególnie Chronionego Obszaru Antarktyki lub Szczególnie Zarządzanego Obszaru Antarktyki dokonuje się na czas nieokreślony, o ile Plan Zarządzania nie stanowi inaczej. Przegląd Planu Zarządzania wszczyna się nie rzadziej niż co pięć lat. W razie potrzeby Plan podlega aktualizacji.

4. Plany Zarządzania mogą być zmieniane lub uchylane zgodnie z ustępem 1 niniejszego artykułu.

5. Po zatwierdzeniu Planu Zarządzania depozytariusz niezwłocznie rozsyła go do wszystkich Stron. Depozytariusz prowadzi rejestr wszystkich aktualnie przyjętych Planów Zarządzania.

Artykuł 7

Zezwolenia

1. Każda Strona wyznaczy właściwe władze, które będą upoważnione do wydawania zezwoleń na wszczynanie lub prowadzenie działalności w granicach Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki, zgodnie z wymogami Planu Zarządzania dotyczącego danego obszaru. Zezwolenie zawiera stosowne części Planu Zarządzania oraz określa granice i usytuowanie obszaru, dozwoloną działalność oraz informację na temat tego, kiedy, gdzie i przez kogo działalność powyższa może zostać prowadzona, jak również wszelkie inne warunki ustanowione na mocy Planu Zarządzania.

2. W przypadku Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki wyznaczonych jako takie przez dotychczasowe Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego, nie posiadających Planu Zarządzania, odpowiednie władze mogą wydawać zezwolenia dla istotnych celów naukowych, które nie mogą zostać osiągnięte gdziekolwiek indziej oraz które nie zagrożą naturalnemu systemowi ekologicznemu w danym obszarze.

3. Każda Strona wymaga od posiadacza zezwolenia zabierania ze sobą kopii zezwolenia w czasie przebywania na terenie danego Szczególnie Chronionego Obszaru Antarktyki.

Artykuł 8

Miejsca i Pomniki Historyczne

1. Miejsca lub pomniki o uznanej wartości historycznej, które zostały wyznaczone jako Szczególnie Chronione Obszary Antarktyki lub Szczególnie Zarządzane Obszary Antarktyki lub które znajdują się na terenie takich obszarów, zostają zaliczone do Miejsc i Pomników Historycznych.

2. Każda Strona może zaproponować zaliczenie do Historycznych Miejsc i Pomników jakiegokolwiek miejsca lub pomnika o uznanej wartości historycznej, który nie został wyznaczony jako Szczególnie Chroniony Obszar Antarktyki lub Szczególnie Zarządzany Obszar Antarktyki lub który nie znajduje się na terenie takiego obszaru. Propozycja odnośnie do takiego zaliczenia może zostać przyjęta przez Strony Konsultatywne Układu Antarktycznego na mocy środka podjętego podczas Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego, zgodnie z artykułem IX ustępu 1 Układu Antarktycznego. O ile środek nie stanowi inaczej, propozycję uważa się za zatwierdzoną po upływie 90 dni od zamknięcia Spotkania Konsultatywnego Układu Antarktycznego, na którym została przyjęta, pod warunkiem że żadna ze Stron Konsultatywnych nie poinformuje depozytariusza, we wskazanym powyżej terminie, iż życzy sobie jego przedłużenia albo nie jest w stanie zatwierdzić powyższej propozycji.

3. Istniejące Historyczne Miejsca i Pomniki, zaliczone do takich przez dotychczasowe Spotkania Konsultatywne Układu Antarktycznego, umieszcza się w wykazie Historycznych Miejsc i Pomników, zgodnie z niniejszym artykułem.

4. Umieszczone w wykazie Historyczne Miejsca i Pomniki nie mogą zostać uszkodzone, usunięte ani zniszczone.

5. Wykaz Historycznych Miejsc i Pomników może zostać uzupełniony zgodnie z ustępem 2. Depozytariusz prowadzi wykaz aktualnych Historycznych Miejsc i Pomników.

Artykuł 9

Informacja i upowszechnienie

1. Dla zagwarantowania, iż wszelkie osoby odwiedzające lub zamierzające odwiedzić Antarktykę rozumieją oraz przestrzegają postanowień niniejszego Załącznika, każda Strona udostępni informacje zawierające w szczególności:

(a) usytuowanie Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki i Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki;

(b) wykaz powyższych obszarów oraz ich mapy;

(d) usytuowanie Historycznych Miejsc i Pomników oraz stosowne zakazy lub ograniczenia.

2. Każda Strona zapewni, aby usytuowanie oraz, jeżeli to możliwe, granice Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki, Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki oraz Historycznych Miejsc i Pomników zostały zaznaczone na jej mapach topograficznych, hydrograficznych oraz w innych odpowiednich publikacjach.

3. Strony współpracują ze sobą celem zagwarantowania, aby tam, gdzie to będzie stosowne, granice Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki, Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki oraz Historycznych Miejsc i Pomników zostały właściwie oznakowane w terenie.

Artykuł 10

Wymiana informacji

1. Strony podejmują działania w celu:

(a) zbierania i wymiany rejestrów, w tym rejestrów zezwoleń oraz raportów z wizyt na terenie Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki, włączając inspekcje, oraz raportów z inspekcji Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki;

(b) uzyskiwania i wymiany informacji na temat wszelkich ważniejszych zmian lub szkód spowodowanych na terenie jakiegokolwiek Szczególnie Zarządzanego Obszaru Antarktyki, Szczególnie Chronionego Obszaru Antarktyki lub Historycznych Miejsc i Pomników; oraz

(c) ustanowienia jednakowych form, w których powyższe rejestry oraz informacja będą przekazywane przez Strony zgodnie z ustępem 2.

2. Każda Strona poinformuje inne Strony oraz Komitet, przed końcem listopada każdego roku, o liczbie i charakterze zezwoleń wydanych na podstawie niniejszego Załącznika w poprzedzającym okresie od 1 lipca do 30 czerwca.

3. Każda Strona prowadząca, finansująca lub wydająca zgodę na badania bądź inne działania w ramach Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki lub Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki będzie prowadzić rejestr takiej działalności oraz przedstawiać w ramach corocznej wymiany informacji na podstawie Układu Antarktycznego ogólny opis działań prowadzonych na takich obszarach w poprzednim roku przez osoby podlegające jej jurysdykcji.

4. Każda Strona poinformuje inne Strony oraz Komitet przed końcem listopada każdego roku o działaniach, jakie zostały przez nią podjęte dla wykonania postanowień niniejszego Załącznika, włączając dane na temat wszelkich inspekcji na miejscu oraz działań podjętych dla przeciwstawienia się przypadkom naruszenia postanowień przyjętego Planu Zarządzania w odniesieniu do Szczególnie Chronionych Obszarów Antarktyki lub Szczególnie Zarządzanych Obszarów Antarktyki.

Artykuł 11

Przypadki nadzwyczajne

1. Ograniczenia ustanowione oraz dopuszczone przez niniejszy Załącznik nie mają zastosowania w przypadkach nadzwyczajnych dotyczących bezpieczeństwa życia ludzkiego lub bezpieczeństwa statków morskich, samolotów lub wyposażenia i instalacji o dużej wartości lub też ochrony środowiska.

2. Zawiadomienie o działaniach podjętych w przypadkach nadzwyczajnych przesyła się niezwłocznie do wszystkich Stron i Komitetu.

Artykuł 12

Poprawka lub zmiana

PROTOCOL

on environmental protection to the Antarctic Treaty

Preamble

The States Parties to this Protocol to the Antarctic Treaty, hereinafter referred to as the Parties,

Convinced of the need to enhance the protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems;

Convinced of the need to strengthen the Antarctic Treaty system so as to ensure that Antarctica shall continue forever to be used exclusively for peaceful purposes and shall not become the scene or object of international discord;

Bearing in mind the special legal and political status of Antarctica and the special responsibility of the Antarctic Treaty Consultative Parties to ensure that all activities in Antarctica are consistent with the purposes and principles of the Antarctic Treaty;

Recalling the designation of Antarctica as a Special Conservation Area and other measures adopted under the Antarctic Treaty system to protect the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems;

Acknowledging further the unique opportunities Antarctica offers for scientific monitoring of and research on processes of global as well as regional importance;

Reaffirming the conservation principles of the Convention on the Conservation of Antarctic Marine Living Resources;

Convinced that the development of a comprehensive regime for the protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems is in the interest of mankind as a whole;

Desiring to supplement the Antarctic Treaty to this end;

Have agreed as follows:

Article 1

Definitions

For the purposes of this Protocol:

(a) "The Antarctic Treaty" means the Antarctic Treaty done at Washington on 1 December 1959;

(b) "Antarctic Treaty area" means the area to which the provisions of the Antarctic Treaty apply in accordance with Article VI of that Treaty;

(d) "Antarctic Treaty Consultative Parties" means the Contracting Parties to the Antarctic Treaty entitled to appoint representatives to participate in the meetings referred to in Article IX of that Treaty;

(e) "Antarctic Treaty system" means the Antarctic Treaty, the measures in effect under that Treaty, its associated separate international instruments in force and the measures in effect under those instruments;

(f) "Arbitral Tribunal" means the Arbitral Tribunal established in accordance with the Schedule to this Protocol, which forms an integral part thereof;

(g) "Committee" means the Committee for Environmental Protection established in accordance with Article 11.

Article 2

Objective and designation

The Parties commit themselves to the comprehensive protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems and hereby designate Antarctica as a natural reserve, devoted to peace and science.

Article 3

Environmental principles

1. The protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems and the intrinsic value of Antarctica, including its wilderness and aesthetic values and its value as an area for the conduct of scientific research, in particular research essential to understanding the global environment, shall be fundamental considerations in the planning and conduct of all activities in the Antarctic Treaty area.

2. To this end:

(a) activities in the Antarctic Treaty area shall be planned and conducted so as to limit adverse impacts on the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems;

(b) activities in the Antarctic Treaty area shall be planned and conducted so as to avoid:

(i) adverse effects on climate or weather patterns;

(ii) significant adverse effects on air or water quality;

(iii) significant changes in the atmospheric, terrestrial (including aquatic), glacial or marine environments;

(iv) detrimental changes in the distribution, abundance or productivity of species or populations of species of fauna and flora;

(v) further jeopardy to endangered or threatened species or populations of such species; or

(vi) degradation of, or substantial risk to, areas of biological, scientific, historic, aesthetic or wilderness significance;

(c) activities in the Antarctic Treaty area shall be planned and conducted on the basis of information sufficient to allow prior assessments of, and informed judgments about, their possible impacts on the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems and on the value of Antarctica for the conduct of scientific research; such judgments shall take full account of:

(i) the scope of the activity, including its area, duration and intensity;

(ii) the cumulative impacts of the activity, both by itself and in combination with other activities in the Antarctic Treaty area;

(iii) whether the activity will detrimentally affect any other activity in the Antarctic Treaty area;

(iv) whether technology and procedures are available to provide for environmentally safe operations;

(v) whether there exists the capacity to monitor key environmental parameters and ecosystem components so as to identify and provide early warning of any adverse effects of the activity and to provide for such modification of operating procedures as may be necessary in the light of the results of monitoring or increased knowledge of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems; and

(vi) whether there exists the capacity to respond promptly and effectively to accidents, particularly those with potential environmental effects;

(d) regular and effective monitoring shall take place to allow assessment of the impacts of ongoing activities, including the verification of predicted impacts;

(e) regular and effective monitoring shall take place to facilitate early detection of the possible unforeseen effects of activities carried on both within and outside the Antarctic Treaty area on the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems.

3. Activities shall be planned and conducted in the Antarctic Treaty area so as to accord priority to scientific research and to preserve the value of Antarctica as an area for the conduct of such research, including research essential to understanding the global environment.

4. Activities undertaken in the Antarctic Treaty area pursuant to scientific research programmes, tourism and all other governmental and non-governmental activities in the Antarctic Treaty area for which advance notice is required in accordance with Article VII (5) of the Antarctic Treaty, including associated logistic support activities, shall:

(a) take place in a manner consistent with the principles in this Article; and

(b) be modified, suspended or cancelled if they result in or threaten to result in impacts upon the Antarctic environment or dependent or associated ecosystems inconsistent with those principles.

Article 4

Relationship with the other components of the Antarctic Treaty system

1. This Protocol shall supplement the Antarctic Treaty and shall neither modify nor amend that Treaty.

2. Nothing in this Protocol shall derogate from the rights and obligations of the Parties to this Protocol under the other international instruments in force within the Antarctic Treaty system.

Article 5

Consistency with the other components of the Antarctic Treaty system

The Parties shall consult and co-operate with the Contracting Parties to the other international instruments in force within the Antarctic Treaty system and their respective institutions with a view to ensuring the achievement of the objectives and principles of this Protocol and avoiding any interference with the achievement of the objectives and principles of those instruments or any inconsistency between the implementation of those instruments and of this Protocol.

Article 6

Co-operation

1. The Parties shall co-operate in the planning and conduct of activities in the Antarctic Treaty area. To this end, each Party shall endeavour to:

(a) promote co-operative programmes of scientific, technical and educational value, concerning the protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems;

(b) provide appropriate assistance to other Parties in the preparation of environmental impact assessments;

(c) provide to other Parties upon request information relevant to any potential environmental risk and assistance to minimize the effects of accidents which may damage the Antarctic environment or dependent and associated ecosystems;

(d) consult with other Parties with regard to the choice of sites for prospective stations and other facilities so as to avoid the cumulative impacts caused by their excessive concentration in any location;

(e) where appropriate, undertake joint expeditions and share the use of stations and other facilities; and

(f) carry out such steps as may be agreed upon at Antarctic Treaty Consultative Meetings.

2. Each Party undertakes, to the extent possible, to share information that may be helpful to other Parties in planning and conducting their activities in the Antarctic Treaty area, with a view to the protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems.

3. The Parties shall co-operate with those Parties which may exercise jurisdiction in areas adjacent to the Antarctic Treaty area with a view to ensuring that activities in the Antarctic Treaty area do not have adverse environmental impacts on those areas.

Article 7

Prohibition of mineral resource activities

Any activity relating to mineral resources, other than scientific research, shall be prohibited.

Article 8

Environmental impact assessment

1. Proposed activities referred to in paragraph 2 below shall be subject to the procedures set out in Annex I for prior assessment of the impacts of those activities on the Antarctic environment or on dependent or associated ecosystems according to whether those activities are identified as having:

(a) less than a minor or transitory impact;

(b) a minor or transitory impact; or

2. Each Party shall ensure that the assessment procedures set out in Annex I are applied in the planning processes leading to decisions about any activities undertaken in the Antarctic Treaty area pursuant to scientific research programmes, tourism and all other governmental and non-governmental activities in the Antarctic Treaty area for which advance notice is required under Article VII (5) of the Antarctic Treaty, including associated logistic support activities.

3. The assessment procedures set out in Annex I shall apply to any change in an activity whether the change arises from an increase or decrease in the intensity of an existing activity, from the addition of an activity, the decommissioning of a facility, or otherwise.

4. Where activities are planned jointly by more than one Party, the Parties involved shall nominate one of their number to coordinate the implementation of the environmental impact assessment procedures set out in Annex I.

Article 9

Annexes

1. The Annexes to this Protocol shall form an integral part thereof.

2. Annexes, additional to Annexes I-IV, may be adopted and become effective in accordance with Article IX of the Antarctic Treaty.

3. Amendments and modifications to Annexes may be adopted and become effective in accordance with Article IX of the Antarctic Treaty, provided that any Annex may itself make provision for amendments and modifications to become effective on an accelerated basis.

4. Annexes and any amendments and modifications thereto which have become effective in accordance with paragraphs 2 and 3 above shall, unless an Annex itself provides otherwise in respect of the entry into effect of any amendment or modification thereto, become effective for a Contracting Party to the Antarctic Treaty which is not an Antarctic Treaty Consultative Party, or which was not an Antarctic Treaty Consultative Party at the time of the adoption, when notice of approval of that Contracting Party has been received by the Depositary.

5. Annexes shall, except to the extent that an Annex provides otherwise, be subject to the procedures for dispute settlement set out in Articles 18 to 20.

Article 10

Antarctic Treaty Consultative Meetings

1. Antarctic Treaty Consultative Meetings shall, drawing upon the best scientific and technical advice available:

(a) define, in accordance with the provisions of this Protocol, the general policy for the comprehensive protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems; and

(b) adopt measures under Article IX of the Antarctic Treaty for the implementation of this Protocol.

2. Antarctic Treaty Consultative Meetings shall review the work of the Committee and shall draw fully upon its advice and recommendations in carrying out the tasks referred to in paragraph 1 above, as well as upon the advice of the Scientific Committee on Antarctic Research.

Article 11

Committee for Environmental Protection

1. There is hereby established the Committee for Environmental Protection.

2. Each Party shall be entitled to be a member of the Committee and to appoint a representative who may be accompanied by experts and advisers.

3. Observer status in the Committee shall be open to any Contracting Party to the Antarctic Treaty which is not a Party to this Protocol.

4. The Committee shall invite the President of the Scientific Committee on Antarctic Research and the Chairman of the Scientific Committee for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources to participate as observers at its sessions. The Committee may also, with the approval of the Antarctic Treaty Consultative Meeting, invite such other relevant scientific, environmental and technical organizations which can contribute to its work to participate as observers at its sessions.

5. The Committee shall present a report on each of its sessions to the Antarctic Treaty Consultative Meeting. The report shall cover all matters considered at the session and shall reflect the views expressed. The report shall be circulated to the Parties and to observers attending the session, and shall thereupon be made publicly available.

6. The Committee shall adopt its rules of procedure which shall be subject to approval by the Antarctic Treaty Consultative Meeting.

Article 12

Functions of the Committee

1. The functions of the Committee shall be to provide advice and formulate recommendations to the Parties in connection with the implementation of this Protocol, including the operation of its Annexes, for consideration at Antarctic Treaty Consultative Meetings, and to perform such other functions as may be referred to it by the Antarctic Treaty Consultative Meetings. In particular, it shall provide advice on:

(a) the effectiveness of measures taken pursuant to this Protocol;

(b) the need to update, strengthen or otherwise improve such measures;

(d) the application and implementation of the environmental impact assessment procedures set out in Article 8 and Annex I;

(e) means of minimising or mitigating environmental impacts of activities in the Antarctic Treaty area;

(f) procedures for situations requiring urgent action, including response action in environmental emergencies;

(g) the operation and further elaboration of the Antarctic Protected Area system;

(h) inspection procedures, including formats for inspection reports and checklists for the conduct of inspections;

(i) the collection, archiving, exchange and evaluation of information related to environmental protection;

(j) the state of the Antarctic environment; and

(k) the need for scientific research, including environmental monitoring, related to the implementation of this Protocol.

2. In carrying out its functions, the Committee shall, as appropriate, consult with the Scientific Committee on Antarctic Research, the Scientific Committee for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources and other relevant scientific, environmental and technical organizations.

Article 13

Compliance with this Protocol

1. Each Party shall take appropriate measures within its competence, including the adoption of laws and regulations, administrative actions and enforcement measures, to ensure compliance with this Protocol.

2. Each Party shall exert appropriate efforts, consistent with the Charter of the United Nations, to the end that no one engages in any activity contrary to this Protocol.

3. Each Party shall notify all other Parties of the measures it takes pursuant to paragraphs 1 and 2 above.

4. Each Party shall draw the attention of all other Parties to any activity which in its opinion affects the implementation of the objectives and principles of this Protocol.

5. The Antarctic Treaty Consultative Meetings shall draw the attention of any State which is not a Party to this Protocol to any activity undertaken by that State, its agencies, instrumentalities, natural or juridical persons, ships, aircraft or other means of transport which affects the implementation of the objectives and principles of this Protocol.

Article 14

Inspection

1. In order to promote the protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems, and to ensure compliance with this Protocol, the Antarctic Treaty Consultative Parties shall arrange, individually or collectively, for inspections by observers to be made in accordance with Article VII of the Antarctic Treaty.

2. Observers are:

(a) observers designated by any Antarctic Treaty Consultative Party who shall be nationals of that Party; and

(b) any observers designated at Antarctic Treaty Consultative Meetings to carry out inspections under procedures to be established by an Antarctic Treaty Consultative Meeting.

3. Parties shall co-operate fully with observers undertaking inspections, and shall ensure that during inspections, observers are given access to all parts of stations, installations, equipment, ships and aircraft open to inspection under Article VII (3) of the Antarctic Treaty, as well as to all records maintained thereon which are called for pursuant to this Protocol.

4. Reports of inspections shall be sent to the Parties whose stations, installations, equipment, ships or aircraft are covered by the reports. After those Parties have been given the opportunity to comment, the reports and any comments thereon shall be circulated to all the Parties and to the Committee, considered at the next Antarctic Treaty Consultative Meeting, and thereafter made publicly available.

Article 15

Emergency response action

1. In order to respond to environmental emergencies in the Antarctic Treaty area, each Party agrees to:

(a) provide for prompt and effective response action to such emergencies which might arise in the performance of scientific research programmes, tourism and all other governmental and non-governmental activities in the Antarctic Treaty area for which advance notice is required under Article VII (5) of the Antarctic Treaty, including associated logistic support activities; and

(b) establish contingency plans for response to incidents with potential adverse effects on the Antarctic environment or dependent and associated ecosystems.

2. To this end, the Parties shall:

(a) co-operate in the formulation and implementation of such contingency plans; and

(b) establish procedures for immediate notification of, and co-operative response to, environmental emergencies.

3. In the implementation of this Article, the Parties shall draw upon the advice of the appropriate international organizations.

Article 16

Liability

Consistent with the objectives of this Protocol for the comprehensive protection of the Antarctic environment and dependent and associated ecosystems, the Parties undertake to elaborate rules and procedures relating to liability for damage arising from activities taking place in the Antarctic Treaty area and covered by this Protocol. Those rules and procedures shall be included in one or more Annexes to be adopted in accordance with Article 9 (2).

Article 17

Annual report by Parties

1. Each Party shall report annually on the steps taken to implement this Protocol. Such reports shall include notifications made in accordance with Article 13 (3), contingency plans established in accordance with Article 15 and any other notifications and information called for pursuant to this Protocol for which there is no other provision concerning the circulation and exchange of information.

2. Reports made in accordance with paragraph 1 above shall be circulated to all Parties and to the Committee, considered at the next Antarctic Treaty Consultative Meeting, and made publicly available.

Article 18

Dispute settlement

If a dispute arises concerning the interpretation or application of this Protocol, the parties to the dispute shall, at the request of any one of them, consult among themselves as soon as possible with a view to having the dispute resolved by negotiation, inquiry, mediation, conciliation, arbitration, judicial settlement or other peaceful means to which the parties to the dispute agree.

Article 19

Choice of dispute settlement procedure

1. Each Party, when signing, ratifying, accepting, approving or acceding to this Protocol, or at any time thereafter, may choose, by written declaration, one or both of the following means for the settlement of disputes concerning the interpretation or application of Articles 7, 8 and 15 and, except to the extent that an Annex provides otherwise, the provisions of any Annex and, insofar as it relates to these Articles and provisions, Article 13:

(a) the International Court of Justice;

(b) the Arbitral Tribunal.

2. A declaration made under paragraph 1 above shall not affect the operation of Article 18 and Article 20 (2).

3. A Party which has not made a declaration under paragraph 1 above or in respect of which a declaration is no longer in force shall be deemed to have accepted the competence of the Arbitral Tribunal.

4. If the parties to a dispute have accepted the same means for the settlement of a dispute, the dispute may be submitted only to that procedure, unless the parties otherwise agree.

5. If the parties to a dispute have not accepted the same means for the settlement of a dispute, or if they have both accepted both means, the dispute may be submitted only to the Arbitral Tribunal, unless the parties otherwise agree.

6. A declaration made under paragraph 1 above shall remain in force until it expires in accordance with its terms or until three months after written notice of revocation has been deposited with the Depositary.

7. A new declaration, a notice of revocation or the expiry of a declaration shall not in any way affect proceedings pending before the International Court of Justice or the Arbitral Tribunal, unless the parties to the dispute otherwise agree,

8. Declarations and notices referred to in this Article shall be deposited with the Depositary who shall transmit copies thereof to all Parties.

Article 20

Dispute settlement procedure

1. If the parties to a dispute concerning the interpretation or application of Articles 7, 8 or 15 or, except to the extent that an Annex provides otherwise, the provisions of any Annex or, insofar as it relates to these Articles and provisions, Article 13, have not agreed on a means for resolving it within 12 months of the request for consultation pursuant to Article 18, the dispute shall be referred, at the request of any party to the dispute, for settlement in accordance with the procedure determined by Article 19 (4) and (5).

2. The Arbitral Tribunal shall not be competent to decide or rule upon any matter within the scope of Article IV of the Antarctic Treaty. In addition, nothing in this Protocol shall be interpreted as conferring competence or jurisdiction on the International Court of Justice or any other tribunal established for the purpose of settling disputes between Parties to decide or otherwise rule upon any matter within the scope of Article IV of the Antarctic Treaty.

Article 21

Signature

This Protocol shall be open for signature at Madrid on the 4th of October 1991 and thereafter at Washington until the 3rd of October 1992 by any State which is a Contracting Party to the Antarctic Treaty.

Article 22

Ratification, acceptance, approval or accession

1. This Protocol is subject to ratification, acceptance or approval by signatory States.

2. After the 3rd of October 1992 this Protocol shall be open for accession by any State which is a Contracting Party to the Antarctic Treaty.

3. Instruments of ratification, acceptance, approval or accession shall be deposited with the Government of the United States of America, hereby designated as the Depositary.

4. After the date on which this Protocol has entered into force, the Antarctic Treaty Consultative Parties shall not act upon a notification regarding the entitlement of a Contracting Party to the Antarctic Treaty to appoint representatives to participate in Antarctic Treaty Consultative Meetings in accordance with Article IX (2) of the Antarctic Treaty unless that Contracting Party has first ratified, accepted, approved or acceded to this Protocol.

Article 23

Entry into force

1. This Protocol shall enter into force on the thirtieth day following the date of deposit of instruments of ratification, acceptance, approval or accession by all States which are Antarctic Treaty Consultative Parties at the date on which this Protocol is adopted.

2. For each Contracting Party to the Antarctic Treaty which, subsequent to the date of entry into force of this Protocol, deposits an instrument of ratification, acceptance, approval or accession, this Protocol shall enter into force on the thirtieth day following such deposit.

Article 24

Reservations

Reservations to this Protocol shall not be permitted.

Article 25

Modification or amendment

1. Without prejudice to the provisions of Article 9, this Protocol may be modified or amended at any time in accordance with the procedures set forth in Article XII (1) (a) and (b) of the Antarctic Treaty.

2. If, after the expiration of 50 years from the date of entry into force of this Protocol, any of the Antarctic Treaty Consultative Parties so requests by a communication addressed to the Depositary, a conference shall be held as soon as practicable to review the operation of this Protocol.

3. A modification or amendment proposed at any Review Conference called pursuant to paragraph 2 above shall be adopted by a majority of the Parties, including 3/4 of the States which are Antarctic Treaty Consultative Parties at the time of adoption of this Protocol.

4. A modification or amendment adopted pursuant to paragraph 3 above shall enter into force upon ratification, acceptance, approval or accession by 3/4 of the Antarctic Treaty Consultative Parties, including ratification, acceptance, approval or accession by all States which are Antarctic Treaty Consultative Parties at the time of adoption of this Protocol.

5. a) With respect to Article 7, the prohibition on Antarctic mineral resource activities contained therein shall continue unless there is in force a binding legal regime on Antarctic mineral resource activities that includes an agreed means for determining whether, and, if so, under which conditions, any such activities would be acceptable. This regime shall fully safeguard the interests of all States referred to in Article IV of the Antarctic Treaty and apply the principles thereof. Therefore, if a modification or amendment to Article 7 is proposed at a Review Conference referred to in paragraph 2 above, it shall include such a binding legal regime.

(b) If any such modification or amendment has not entered into force within 3 years of the date of its adoption, any Party may at any time thereafter notify to the Depositary of its withdrawal from this Protocol, and such withdrawal shall take effect 2 years after receipt of the notification by the Depositary.

Article 26

Notifications by the Depositary

The Depositary shall notify all Contracting Parties to the Antarctic Treaty of the following:

(a) signatures of this Protocol and the deposit of instruments of ratification, acceptance, approval or accession;

(b) the date of entry into force of this Protocol and any additional Annex thereto;

(d) the deposit of declarations and notices pursuant to Article 19; and

(e) any notification received pursuant to Article 25 (5) (b).

Article 27

Authentic texts and registration with the United Nations

1. This Protocol, done in the English, French, Russian and Spanish languages, each version being equally authentic, shall be deposited in the archives of the Government of the United States of America, which shall transmit duly certified copies thereof to all Contracting Parties to the Antarctic Treaty.

2. This Protocol shall be registered by the Depositary pursuant to Article 102 of the Charter of the United Nations.

SCHEDULE TO THE PROTOCOL

Arbitration

Article 1

1. The Arbitral Tribunal shall be constituted and shall function in accordance with the Protocol, including this Schedule.

2. The Secretary referred to in this Schedule is the Secretary General of the Permanent Court of Arbitration.

Article 2

1. Each Party shall be entitled to designate up to three Arbitrators, at least one of whom shall be designated within three months of the entry into force of the Protocol for that Party. Each Arbitrator shall be experienced in Antarctic affairs, have thorough knowledge of international law and enjoy the highest reputation for fairness, competence and integrity. The names of the persons so designated shall constitute the list of Arbitrators. Each Party shall at all times maintain the name of at least one Arbitrator on the list.

2. Subject to paragraph 3 below, an Arbitrator designated by a Party shall remain on the list for a period of five years and shall be eligible for redesignation by that Party for additional five year periods.

3. A Party which designated an Arbitrator may withdraw the name of that Arbitrator from the list. If an Arbitrator dies or if a Party for any reason withdraws from the list the name of an Arbitrator designated by it, the Party which designated the Arbitrator in question shall notify the Secretary promptly. An Arbitrator whose name is withdrawn from the list shall continue to serve on any Arbitral Tribunal to which that Arbitrator has been appointed until the completion of proceedings before the Arbitral Tribunal.

4. The Secretary shall ensure that an up-to-date list is maintained of the Arbitrators designated pursuant to this Article.

Article 3

1. The Arbitral Tribunal shall be composed of three Arbitrators who shall be appointed as follows:

(a) The party to the dispute commencing the proceedings shall appoint one Arbitrator, who may be its national, from the list referred to in Article 2. This appointment shall be included in the notification referred to in Article 4.

(b) Within 40 days of the receipt of that notification, the other party to the dispute shall appoint the second Arbitrator, who may be its national, from the list referred to in Article 2.

(c) Within 60 days of the appointment of the second Arbitrator, the parties to the dispute shall appoint by agreement the third Arbitrator from the list referred to in Article 2. The third Arbitrator shall not be either a national of a party to the dispute, or a person designated for the list referred to in Article 2 by a party to the dispute, or of the same nationality as either of the first two Arbitrators. The third Arbitrator shall be the Chairperson of the Arbitral Tribunal.

(d) If the second Arbitrator has not been appointed within the prescribed period, or if the parties to the dispute have not reached agreement within the prescribed period on the appointment of the third Arbitrator, the Arbitrator or Arbitrators shall be appointed, at the request of any party to the dispute and within 30 days of the receipt of such request, by the President of the International Court of Justice from the list referred to in Article 2 and subject to the conditions prescribed in subparagraphs (b) and (c) above. In performing the functions accorded him or her in this subparagraph, the President of the Court shall consult the parties to the dispute.

(e) If the President of the International Court of Justice is unable to perform the functions accorded him or her in subparagraph (d) above or is a national of a party to the dispute, the functions shall be performed by the Vice-President of the Court, except that if the Vice-President is unable to perform the functions or is a national of a party to the dispute the functions shall be performed by the next most senior member of the Court who is available and is not a national of a party to the dispute.

2. Any vacancy shall be filled in the manner prescribed for the initial appointment.

3. In any dispute involving more than two Parties, those Parties having the same interest shall appoint one Arbitrator by agreement within the period specified in paragraph 1 (b) above.

Article 4

The party to the dispute commencing proceedings shall so notify the other party or parties to the dispute and the Secretary in writing. Such notification shall include a statement of the claim and the grounds on which it is based. The notification shall be transmitted by the Secretary to all Parties.

Article 5

1. Unless the parties to the dispute agree otherwise, arbitration shall take place at The Hague, where the records of the Arbitral Tribunal shall be kept. The Arbitral Tribunal shall adopt its own rules of procedure. Such rules shall ensure that each party to the dispute has a full opportunity to be heard and to present its case and shall also ensure that the proceedings are conducted expeditiously.

2. The Arbitral Tribunal may hear and decide counterclaims arising out of the dispute.

Article 6

1. The Arbitral Tribunal, where it considers that prima facie it has jurisdiction under the Protocol, may:

(a) at the request of any party to a dispute, indicate such provisional measures as it considers necessary to preserve the respective rights of the parties to the dispute;

(b) prescribe any provisional measures which it considers appropriate under the circumstances to prevent serious harm to the Antarctic environment or dependent or associated ecosystems.

2. The parties to the dispute shall comply promptly with any provisional measures prescribed under paragraph 1 (b) above pending an award under Article 10.

3. Notwithstanding the time period in Article 20 of the Protocol, a party to a dispute may at any time, by notification to the other party or parties to the dispute and to the Secretary in accordance with Article 4, request that the Arbitral Tribunal be constituted as a matter of exceptional urgency to indicate or prescribe emergency provisional measures in accordance with this Article. In such case, the Arbitral Tribunal shall be constituted as soon as possible in accordance with Article 3, except that the time periods in Article 3 (1) (b), (c) and (d) shall be reduced to 14 days in each case. The Arbitral Tribunal shall decide upon the request for emergency provisional measures within two months of the appointment of its Chairperson.

4. Following a decision by the Arbitral Tribunal upon a request for emergency provisional measures in accordance with paragraph 3 above, settlement of the dispute shall proceed in accordance with Articles 18, 19 and 20 of the Protocol.

Article 7

Any Party which believes it has a legal interest, whether general or individual, which may be substantially affected by the award of an Arbitral Tribunal, may, unless the Arbitral Tribunal decides otherwise, intervene in the proceedings.

Article 8

The parties to the dispute shall facilitate the work of the Arbitral Tribunal and, in particular, in accordance with their law and using all means at their disposal, shall provide it with all relevant documents and information, and enable it, when necessary, to call witnesses or experts and receive their evidence.

Article 9

If one of the parties to the dispute does not appear before the Arbitral Tribunal or fails to defend its case, any other party to the dispute may request the Arbitral Tribunal to continue the proceedings and make its award.

Article 10

1. The Arbitral Tribunal shall, on the basis of the provisions of the Protocol and other applicable rules and principles of international law that are not incompatible with such provisions, decide such disputes as are submitted to it.

2. The Arbitral Tribunal may decide, ex aequo et bono, a dispute submitted to it, if the parties to the dispute so agree.

Article 11

1. Before making its award, the Arbitral Tribunal shall satisfy itself that it has competence in respect of the dispute and that the claim or counterclaim is well founded in fact and law.

2. The award shall be accompanied by a statement of reasons for the decision and shall be communicated to the Secretary who shall transmit it to all Parties.

3. The award shall be final and binding on the parties to the dispute and on any Party which intervened in the proceedings and shall be complied with without delay. The Arbitral Tribunal shall interpret the award at the request of a party to the dispute or of any intervening Party.

4. The award shall have no binding force except in respect of that particular case.

5. Unless the Arbitral Tribunal decides otherwise, the expenses of the Arbitral Tribunal, including the remuneration of the Arbitrators, shall be borne by the parties to the dispute in equal shares.

Article 12

All decisions of the Arbitral Tribunal, including those referred to in Articles 5, 6 and 11, shall be made by a majority of the Arbitrators who may not abstain from voting.

Article 13

1. This Schedule may be amended or modified by a measure adopted in accordance with Article IX (1) of the Antarctic Treaty. Unless the measure specifies otherwise, the amendment or modification shall be deemed to have been approved, and shall become effective, one year after the close of the Antarctic Treaty Consultative Meeting at which it was adopted, unless one or more of the Antarctic Treaty Consultative Parties notifies the Depositary, within that time period, that it wishes an extension of that period or that it is unable to approve the measure.

2. Any amendment or modification of this Schedule which becomes effective in accordance with paragraph 1 above shall thereafter become effective as to any other Party when notice of approval by it has been received by the Depositary.

ANNEX l

TO THE PROTOCOL ON ENVIRONMENTAL PROTECTION TO THE ANTARCTIC TREATY

Environmental impact assessment

Article 1

Preliminary stage

1. The environmental impacts of proposed activities referred to in Article 8 of the Protocol shall, before their commencement, be considered in accordance with appropriate national procedures.

2. If an activity is determined as having less than a minor or transitory impact, the activity may proceed forthwith.

Article 2

Initial Environmental Evaluation

1. Unless it has been determined that an activity will have less than a minor or transitory impact, or unless a Comprehensive Environmental Evaluation is being prepared in accordance with Article 3, an Initial Environmental Evaluation shall be prepared. It shall contain sufficient detail to assess whether a proposed activity may have more than a minor or transitory impact and shall include:

(a) a description of the proposed activity, including its purpose, location, duration, and intensity; and

(b) consideration of alternatives to the proposed activity and any impacts that the activity may have, including consideration of cumulative impacts in the light of existing and known planned activities.

2. If an Initial Environmental Evaluation indicates that a proposed activity is likely to have no more than a minor or transitory impact, the activity may proceed, provided that appropriate procedures, which may include monitoring, are put in place to assess and verify the impact of the activity.

Article 3

Comprehensive Environmental Evaluation

1. If an Initial Environmental Evaluation indicates or if it is otherwise determined that a proposed activity is likely to have more than a minor or transitory impact, a Comprehensive Environmental Evaluation shall be prepared.

2. A Comprehensive Environmental Evaluation shall include:

(a) a description of the proposed activity including its purpose, location, duration and intensity, and possible alternatives to the activity, including the alternative of not proceeding, and the consequences of those alternatives;

(b) a description of the initial environmental reference state with which predicted changes are to be compared and a prediction of the future environmental reference state in the absence of the proposed activity;

(d) estimation of the nature, extent, duration, and intensity of the likely direct impacts of the proposed activity;

(e) consideration of possible indirect or second order impacts of the proposed activity;

(f) consideration of cumulative impacts of the proposed activity in the light of existing activities and other known planned activities;

(g) identification of measures, including monitoring programmes, that could be taken to minimise or mitigate impacts of the proposed activity and to detect unforeseen impacts and that could provide early warning of any adverse effects of the activity as well as to deal promptly and effectively with accidents;

(h) identification of unavoidable impacts of the proposed activity;

(i) consideration of the effects of the proposed activity on the conduct of scientific research and on other existing uses and values;

(j) an identification of gaps in knowledge and uncertainties encountered in compiling the information required under this paragraph;

(k) a non-technical summary of the information provided under this paragraph; and

(I) the name and address of the person or organization which prepared the Comprehensive Environmental Evaluation and the address to which comments thereon should be directed.

3. The draft Comprehensive Environmental Evaluation shall be made publicly available and shall be circulated to all Parties, which shall also make it publicly available, for comment. A period of 90 days shall be allowed for the receipt of comments.

4. The draft Comprehensive Environmental Evaluation shall be forwarded to the Committee at the same time as it is circulated to the Parties, and at least 120 days before the next Antarctic Treaty Consultative Meeting, for consideration as appropriate.

5. No final decision shall be taken to proceed with the proposed activity in the Antarctic Treaty area unless there has been an opportunity for consideration of the draft Comprehensive Environmental Evaluation by the Antarctic Treaty Consultative Meeting on the advice of the Committee, provided that no decision to proceed with a proposed activity shall be delayed through the operation of this paragraph for longer than 15 months from the date of circulation of the draft Comprehensive Environmental Evaluation.

6. A final Comprehensive Environmental Evaluation shall address and shall include or summarise comments received on the draft Comprehensive Environmental Evaluation. The final Comprehensive Environmental Evaluation, notice of any decisions relating thereto, and any evaluation of the significance of the predicted impacts in relation to the advantages of the proposed activity, shall be circulated to all Parties, which shall also make them publicly available, at least 60 days before the commencement of the proposed activity in the Antarctic Treaty area.

Article 4

Decisions to be based on Comprehensive Environmental Evaluations

Any decision on whether a proposed activity, to which Article 3 applies, should proceed, and, if so, whether in its original or in a modified form, shall be based on the Comprehensive Environmental Evaluation as well as other relevant considerations.

Article 5

Monitoring

1. Procedures shall be put in place, including appropriate monitoring of key environmental indicators, to assess and verify the impact of any activity that proceeds following the completion of a Comprehensive Environmental Evaluation.

2. The procedures referred to in paragraph 1 above and in Article 2 (2) shall be designed to provide a regular and verifiable record of the impacts of the activity in order, inter alia, to:

(a) enable assessments to be made of the extent to which such impacts are consistent with the Protocol; and

(b) provide information useful for minimising or mitigating impacts, and, where appropriate, information on the need for suspension, cancellation or modification of the activity.

Article 6

Circulation of information

1. The following information shall be circulated to the Parties, forwarded to the Committee and made publicly available:

(a) a description of the procedures referred to in Article 1;

(b) an annual list of any Initial Environmental Evaluations prepared in accordance with Article 2 and any decisions taken in consequence thereof;

(c) significant information obtained, and any action taken in consequence thereof, from procedures put in place in accordance with Articles 2 (2) and 5; and

(d) information referred to in Article 3 (6).

2. Any Initial Environmental Evaluation prepared in accordance with Article 2 shall be made available on request.

Article 7

Cases of emergency

1. This Annex shall not apply in cases of emergency relating to the safety of human life or of ships, aircraft or equipment and facilities of high value, or the protection of the environment, which require an activity to be undertaken without completion of the procedures set out in this Annex.

2. Notice of activities undertaken in cases of emergency, which would otherwise have required preparation of a Comprehensive Environmental Evaluation, shall be circulated immediately to all Parties and to the Committee and a full explanation of the activities carried out shall be provided within 90 days of those activities.

Article 8

Amendment or modification

1. This Annex may be amended or modified by a measure adopted in accordance with Article IX (1) of the Antarctic Treaty. Unless the measure specifies otherwise, the amendment or modification shall be deemed to have been approved, and shall become effective, one year after the close of the Antarctic Treaty Consultative Meeting at which it was adopted, unless one or more of the Antarctic Treaty Consultative Parties notifies the Depositary, within that period, that it wishes an extension of that period or that it is unable to approve the measure.

2. Any amendment or modification of this Annex which becomes effective in accordance with paragraph 1 above shall thereafter become effective as to any other Party when notice of approval by it has been received by the Depositary.

ANNEX II

TO THE PROTOCOL ON ENVIRONMENTAL PROTECTION TO THE ANTARCTIC TREATY

Conservation of Antarctic fauna and flora

Article 1

Definitions

For the purposes of this Annex:

(a) "native mammal" means any member of any species belonging to the Class Mammalia, indigenous to the Antarctic Treaty area or occurring there seasonally through natural migrations;

(b) "native bird" means any member, at any stage of its life cycle (including eggs), of any species of the Class Aves indigenous to the Antarctic Treaty area or occurring there seasonally through natural migrations;

(c) "native plant" means any terrestrial or freshwater vegetation, including bryophytes, lichens, fungi and algae, at any stage of its life cycle (including seeds, and other propagules), indigenous to the Antarctic Treaty area;

(d) "native invertebrate" means any terrestrial or freshwater invertebrate, at any stage of its life cycle, indigenous to the Antarctic Treaty area;

(e) "appropriate authority" means any person or agency authorized by a Party to issue permits under this Annex;

(f) "permit" means a formal permission in writing issued by an appropriate authority;

(g) "take" or "taking" means to kill, injure, capture, handle or molest, a native mammal or bird, or to remove or damage such quantities of native plants that their local distribution or abundance would be significantly affected;

(h) "harmful interference" means:

(i) flying or landing helicopters or other aircraft in a manner that disturbs concentrations of birds and seals;

(ii) using vehicles or vessels, including hovercraft and small boats, in a manner that disturbs concentrations of birds and seals;

(iii) using explosives or firearms in a manner that disturbs concentrations of birds and seals;

(iv) wilfully disturbing breeding or moulting birds or concentrations of birds and seals by persons on foot;

(v) significantly damaging concentrations of native terrestrial plants by landing aircraft, driving vehicles, or walking on them, or by other means; and

(vi) any activity that results in the significant adverse modification of habitats of any species or population of native mammal, bird, plant or invertebrate.

(i) "International Convention for the Regulation of Whaling" means the Convention done at Washington on 2 December 1946.

Article 2

Cases of emergency

1. This Annex shall not apply in cases of emergency relating to the safety of human life or of ships, aircraft, or equipment and facilities of high value, or the protection of the environment.

2. Notice of activities undertaken in cases of emergency shall be circulated immediately to all Parties and to the Committee.

Article 3

Protection of native fauna and flora

1. Taking or harmful interference shall be prohibited, except in accordance with a permit.

2. Such permits shall specify the authorized activity, including when, where and by whom it is to be conducted and shall be issued only in the following circumstances:

(a) to provide specimens for scientific study or scientific information;

(b) to provide specimens for museums, herbaria, zoological and botanical gardens, or other educational or cultural institutions or uses; and

(c) to provide for unavoidable consequences of scientific activities not otherwise authorized under sub-paragraphs (a) or (b) above, or of the construction and operation of scientific support facilities.

3. The issue of such permits shall be limited so as to ensure that:

(a) no more native mammals, birds, or plants are taken than are strictly necessary to meet the purposes set forth in paragraph 2 above;

(b) only small numbers of native mammals or birds are killed and in no case more native mammals or birds are killed from local populations than can, in combination with other permitted takings, normally be replaced by natural reproduction in the following season; and

(c) the diversity of species, as well as the habitats essential to their existence, and the balance of the ecological systems existing within the Antarctic Treaty area are maintained.

4. Any species of native mammals, birds and plants listed in Appendix A to this Annex shall be designated "Specially Protected Species", and shall be accorded special protection by the Parties.

5. A permit shall not be issued to take a Specially Protected Species unless the taking:

(a) is for a compelling scientific purpose;

(b) will not jeopardize the survival or recovery of that species or local population; and

6. All taking of native mammals and birds shall be done in the manner that involves the least degree of pain and suffering practicable.

Article 4

Introduction of non-native species, parasites and diseases

1. No species of animal or plant not native to the Antarctic Treaty area shall be introduced onto land or ice shelves, or into water in the Antarctic Treaty area except in accordance with a permit.

2. Dogs shall not be introduced onto land or ice shelves and dogs currently in those areas shall be removed by April 1, 1994.

3. Permits under paragraph 1 above shall be issued to allow the importation only of the animals and plants listed in Appendix B to this Annex and shall specify the species, numbers and, if appropriate, age and sex and precautions to be taken to prevent escape or contact with native fauna and flora.

4. Any plant or animal for which a permit has been issued in accordance with paragraphs 1 and 3 above, shall, prior to expiration of the permit, be removed from the Antarctic Treaty area or be disposed of by incineration or equally effective means that eliminates risk to native fauna or flora. The permit shall specify this obligation. Any other plant or animal introduced into the Antarctic Treaty area not native to that area, including any progeny, shall be removed or disposed of, by incineration or by equally effective means, so as to be rendered sterile, unless it is determined that they pose no risk to native flora or fauna.

5. Nothing in this Article shall apply to the importation of food into the Antarctic Treaty area provided that no live animals are imported for this purpose and all plants and animal parts and products are kept under carefully controlled conditions and disposed of in accordance with Annex III to the Protocol and Appendix C to this Annex.

6. Each Party shall require that precautions, including those listed in Appendix C to this Annex, be taken to prevent the introduction of micro-organisms (e.g., viruses, bacteria, parasites, yeasts, fungi) not present in the native fauna and flora.

Article 5

Information

Each Party shall prepare and make available information setting forth, in particular, prohibited activities and providing lists of Specially Protected Species and relevant Protected Areas to all those persons present in or intending to enter the Antarctic Treaty area with a view to ensuring that such persons understand and observe the provisions of this Annex.

Article 6

Exchange of information

1. The Parties shall make arrangements for:

(a) collecting and exchanging records (including records of permits) and statistics concerning the numbers or quantities of each species of native mammal, bird or plant taken annually in the Antarctic Treaty area;

(b) obtaining and exchanging information as to the status of native mammals, birds, plants, and invertebrates in the Antarctic Treaty area, and the extent to which any species or population needs protection;

(c) establishing a common form in which this information shall be submitted by Parties in accordance with paragraph 2 below.

2. Each Party shall inform the other Parties as well as the Committee before the end of November of each year of any step taken pursuant to paragraph 1 above and of the number and nature of permits issued under this Annex in the preceding period of 1st July to 30th June.

Article 7

Relationship with other agreements outside the Antarctic Treaty system

Nothing in this Annex shall derogate from the rights and obligations of Parties under the International Convention for the Regulation of Whaling.

Article 8

Review

The Parties shall keep under continuing review measures for the conservation of Antarctic fauna and flora, taking into account any recommendations from the Committee.

Article 9

Amendment or modification

1. This Annex may be amended or modified by a measure adopted in accordance with Article IX (1) of the Antarctic Treaty. Unless the measure specifies otherwise, the amendment or modification shall be deemed to have been approved, and shall become effective, one year after the close of the Antarctic Treaty Consultative Meeting at which it was adopted, unless one or more of the Antarctic Treaty Consultative Parties notifies the Depositary, within that time period, that it wishes an extension of that period or that it is unable to approve the measure.

Appendices to the Annex

Appendix A:

Specially Protected Species

All species of the genus Arctocephalus, Fur Seals. Ommatophoca rossii, Ross Seal.

Appendix B:

Importation of animals and plants

The following animals and plants may be imported into the Antarctic Treaty area in accordance with permits issued under Article 4 of this Annex:

(a) domestic plants; and

(b) laboratory animals and plants including viruses, bacteria, yeasts and fungi.

Appendix C:

Precautions to prevent introduction of micro-organisms

1. Poultry. No live poultry or other living birds shall be brought into the Antarctic Treaty area. Before dressed poultry is packaged for shipment to the Antarctic Treaty area, it shall be inspected for evidence of disease, such as Newcastle's Disease, tuberculosis, and yeast infection. Any poultry or parts not consumed shall be removed from the Antarctic Treaty area or disposed of by incineration or equivalent means that eliminates risks to native flora and fauna.

2. The importation of non-sterile soil shall be avoided to the maximum extent practicable.

ANNEX III

TO THE PROTOCOL ON ENVIRONMENTAL PROTECTION TO THE ANTARCTIC TREATY

Waste disposal and waste management

Article 1

General obligations

1. This Annex shall apply to activities undertaken in the Antarctic Treaty area pursuant to scientific research programmes, tourism and all other governmental and non-governmental activities in the Antarctic Treaty area for which advance notice is required under Article VII (5) of the Antarctic Treaty, including associated logistic support activities.

2. The amount of wastes produced or disposed of in the Antarctic Treaty area shall be reduced as far as practicable so as to minimise impact on the Antarctic environment and to minimise interference with the natural values of Antarctica, with scientific research and with other uses of Antarctica which are consistent with the Antarctic Treaty.

3. Waste storage, disposal and removal from the Antarctic Treaty area, as well as recycling and source reduction, shall be essential considerations in the planning and conduct of activities in the Antarctic Treaty area.

4. Wastes removed from the Antarctic Treaty area shall, to the maximum extent practicable, be returned to the country from which the activities generating the waste were organized or to any other country in which arrangements have been made for the disposal of such wastes in accordance with relevant international agreements.

5. Past and present waste disposal sites on land and abandoned work sites of Antarctic activities shall be cleaned up by the generator of such wastes and the user of such sites. This obligation shall not be interpreted as requiring:

(a) the removal of any structure designated as a historic site or monument; or

(b) the removal of any structure or waste material in circumstances where the removal by any practical option would result in greater adverse environmental impact than leaving the structure or waste material in its existing location.

Article 2

Waste disposal by removal from the Antarctic Treaty area

1. The following wastes, if generated after entry into force of this Annex, shall be removed from the Antarctic Treaty area by the generator of such wastes:

(a) radio-active materials;

(b) electrical batteries;

(d) wastes containing harmful levels of heavy metals or acutely toxic or harmful persistent compounds;

(e) poly-vinyl chloride (PVC), polyurethane foam, polystyrene foam, rubber and lubricating oils, treated timbers and other products which contain additives that could produce harmful emissions if incinerated;

(f) all other plastic wastes, except low density polyethylene containers (such as bags for storing wastes), provided that such containers shall be incinerated in accordance with Article 3 (1);

(g) fuel drums; and

(h) other solid, non-combustible wastes;

provided that the obligation to remove drums and solid non-combustible wastes contained in subparagraphs (g) and (h) above shall not apply in circumstances where the removal of such wastes by any practical option would result in greater adverse environmental impact than leaving them in their existing locations.

2. Liquid wastes which are not covered by paragraph 1 above and sewage and domestic liquid wastes, shall, to the maximum extent practicable, be removed from the Antarctic Treaty area by the generator of such wastes.

3. The following wastes shall be removed from the Antarctic Treaty area by the generator of such wastes, unless incinerated, autoclaved or otherwise treated to be made sterile:

(a) residues of carcasses of imported animals;

(b) laboratory culture of micro-organisms and plant pathogens; and

Article 3

Waste disposal by incineration

1. Subject to paragraph 2 below, combustible wastes, other than those referred to in Article 2 (1), which are not removed from the Antarctic Treaty area shall be burnt in incinerators which to the maximum extent practicable reduce harmful emissions. Any emission standards and equipment guidelines which may be recommended by, inter alia, the Committee and the Scientific Committee on Antarctic Research shall be taken into account. The solid residue of such incineration shall be removed from the Antarctic Treaty area.

2. All open burning of wastes shall be phased out as soon as practicable, but no later than the end of the 1998/1999 season. Pending the completion of such phase-out, when it is necessary to dispose of wastes by open burning, allowance shall be made for the wind direction and speed and the type of wastes to be burnt to limit particulate deposition and to avoid such deposition over areas of special biological, scientific, historic, aesthetic or wilderness significance including, in particular, areas accorded protection under the Antarctic Treaty.

Article 4

Other waste disposal on land

1. Wastes not removed or disposed of in accordance with Articles 2 and 3 shall not be disposed of onto ice-free areas or into fresh water systems.

2. Sewage, domestic liquid wastes and other liquid wastes not removed from the Antarctic Treaty area in accordance with Article 2, shall, to the maximum extent practicable, not be disposed of onto sea ice, ice shelves or the grounded ice-sheet, provided that such wastes which are generated by stations located inland on ice shelves or on the grounded ice-sheet may be disposed of in deep ice pits where such disposal is the only practicable option. Such pits shall not be located on known ice-flow lines which terminate at ice-free areas or in areas of high ablation.

3. Wastes generated at field camps shall, to the maximum extent practicable, be removed by the generator of such wastes to supporting stations or ships for disposal in accordance with this Annex.

Article 5

Disposal of waste in the sea

1. Sewage and domestic liquid wastes may be discharged directly into the sea, taking into account the assimilative capacity of the receiving marine environment and provided that:

(a) such discharge is located, wherever practicable, where conditions exist for initial dilution and rapid dispersal; and

(b) large quantities of such wastes (generated in a station where the average weekly occupancy over the austral summer is approximately 30 individuals or more) shall be treated at least by maceration.

2. The by-product of sewage treatment by the Rotary Biological Contacter process or similar processes may be disposed of into the sea provided that such disposal does not adversely affect the local environment, and provided also that any such disposal at sea shall be in accordance with Annex IV to the Protocol.

Article 6

Storage of waste

All wastes to be removed from the Antarctic Treaty area, or otherwise disposed of, shall be stored in such a way as to prevent their dispersal into the environment.

Article 7

Prohibited products

No polychlorinated biphenyls (PCBs), non-sterile soil, polystyrene beads, chips or similar forms of packaging, or pesticides (other than those required for scientific, medical or hygiene purposes) shall be introduced onto land or ice shelves or into water in the Antarctic Treaty area.

Article 8

Waste management planning

1. Each Party which itself conducts activities in the Antarctic Treaty area shall, in respect of those activities, establish a waste disposal classification system as a basis for recording wastes and to facilitate studies aimed at evaluating the environmental impacts of scientific activity and associated logistic support. To that end, wastes produced shall be classified as:

(a) sewage and domestic liquid wastes (Group 1);

(b) other liquid wastes and chemicals, including fuels and lubricants (Group 2);

(d) other solid wastes (Group 4); and

(e) radioactive material (Group 5).

2. In order to reduce further the impact of waste on the Antarctic environment, each such Party shall prepare and annually review and update its waste management plans (including waste reduction, storage and disposal), specifying for each fixed site, for field camps generally, and for each ship (other than small boats that are part of the operations of fixed sites or of ships and taking into account existing management plans for ships):

(a) programmes for cleaning up existing waste disposal sites and abandoned work sites;

(b) current and planned waste management arrangements, including final disposal;

(d) other efforts to minimise any environmental effects of wastes and waste management.

3. Each such Party shall, as far as is practicable, also prepare an inventory of locations of past activities (such as traverses, fuel depots, field bases, crashed aircraft) before the information is lost, so that such locations can be taken into account in planning future scientific programmes (such as snow chemistry, pollutants in lichens or ice core drilling).

Article 9

Circulation and review of waste management plans

1. The waste management plans prepared in accordance with Article 8, reports on their implementation, and the inventories referred to in Article 8 (3), shall be included in the annual exchanges of information in accordance with Articles III and VII of the Antarctic Treaty and related Recommendations under Article IX of the Antarctic Treaty.

2. Each Party shall send copies of its waste management plans, and reports on their implementation and review, to the Committee.

3. The Committee may review waste management plans and reports thereon and may offer comments, including suggestions for minimising impacts and modifications and improvement to the plans, for the consideration of the Parties.

4. The Parties may exchange information and provide advice on, inter alia, available low waste technologies, reconversion of existing installations, special requirements for effluents, and appropriate disposal and discharge methods.

Article 10

Management practices

Each Party shall:

(a) designate a waste management official to develop and monitor waste management plans; in the field, this responsibility shall be delegated to an appropriate person at each site;

(b) ensure that members of its expeditions receive training designed to limit the impact of its operations on the Antarctic environment and to inform them of requirements of this Annex; and

(c) discourage the use of poly-vinyl chloride (PVC) products and ensure that its expeditions to the Antarctic Treaty area are advised of any PVC products they may introduce into that area in order that these products may be removed subsequently in accordance with this Annex.

Article 11

Review

This Annex shall be subject to regular review in order to ensure that it is updated to reflect improvement in waste disposal technology and procedures and to ensure thereby maximum protection of the Antarctic environment.

Article 12

Cases of emergency

1. This Annex shall not apply in cases of emergency relating to the safety of human life or of ships, aircraft or equipment and facilities of high value or the protection of the environment.

2. Notice of activities undertaken in cases of emergency shall be circulated immediately to all Parties and to the Committee.

Article 13

Amendment or modification

1. This Annex may be amended or modified by a measure adopted in accordance with Article IX (1) of the Antarctic Treaty. Unless the measure specifies otherwise, the amendment or modification shall be deemed to have been approved, and shall become effective, one year after the close of the Antarctic Treaty Consultative Meeting at which it was adopted, unless one or more of the Antarctic Treaty Consultative Parties notifies the Depositary, within that time period, that it wishes an extension of that period or that it is unable to approve the measure.

ANNEX IV

TO THE PROTOCOL ON ENVIRONMENTAL PROTECTION TO THE ANTARCTIC TREATY

Prevention of marine pollution

Article 1

Definitions

For the purposes of this Annex:

(a) "discharge" means any release howsoever caused from a ship and includes any escape, disposal, spilling, leaking, pumping, emitting or emptying;

(b) "garbage" means all kinds of victual, domestic and operational waste excluding fresh fish and parts thereof, generated during the normal operation of the ship, except those substances which are covered by Articles 3 and 4;

(c) "MARPOL 73/78" means the International Convention for the Prevention of Pollution from Ships, 1973, as amended by the Protocol of 1978 relating thereto and by any other amendment in force thereafter;

(d) "noxious liquid substance" means any noxious liquid substance as defined in Annex II of MARPOL 73/78;

(e) "oil" means petroleum in any form including crude oil, fuel oil, sludge, oil refuse and refined oil products (other than petrochemicals which are subject to the provisions of Article 4);

(f) "oily mixture" means a mixture with any oil content; and

(g) "ship" means a vessel of any type whatsoever operating in the marine environment and includes hydrofoil boats, air-cushion vehicles, submersibles, floating craft and fixed or floating platforms.

Article 2

Application

This Annex applies, with respect to each Party, to ships entitled to fly its flag and to any other ship engaged in or supporting its Antarctic operations, while operating in the Antarctic Treaty area.

Article 3

Discharge of oil

1. Any discharge into the sea of oil or oily mixture shall be prohibited, except in cases permitted under Annex I of MARPOL 73/78. While operating in the Antarctic Treaty area, ships shall retain on board all sludge, dirty ballast, tank washing waters and other oily residues and mixtures which may not be discharged into the sea. Ships shall discharge these residues only outside the Antarctic Treaty area, at reception facilities or as otherwise permitted under Annex I of MARPOL 73/78.

2. This Article shall not apply to:

(a) the discharge into the sea of oil or oily mixture resulting from damage to a ship or its equipment:

(i) provided that all reasonable precautions have been taken after the occurrence of the damage or discovery of the discharge for the purpose of preventing or minimising the discharge; and

(ii) except if the owner or the Master acted either with intent to cause damage, or recklessly and with the knowledge that damage would probably result; or

(b) the discharge into the sea of substances containing oil which are being used for the purpose of combating specific pollution incidents in order to minimise the damage from pollution.

Article 4

Discharge of noxious liquid substances

The discharge into the sea of any noxious liquid substance, and any other chemical or other substances, in quantities or concentrations that are harmful to the marine environment, shall be prohibited.

Article 5

Disposal of garbage

1. The disposal into the sea of all plastics, including but not limited to synthetic ropes, synthetic fishing nets, and plastic garbage bags, shall be prohibited.

2. The disposal into the sea of all other garbage, including paper products, rags, glass, metal, bottles, crockery, incineration ash, dunnage, lining and packing materials, shall be prohibited.

3. The disposal into the sea of food wastes may be permitted when they have been passed through a comminuter or grinder, provided that such disposal shall, except in cases permitted under Annex V of MARPOL 73/78, be made as far as practicable from land and ice shelves but in any case not less than 12 nautical miles from the nearest land or ice shelf. Such comminuted of ground food wastes shall be capable of passing through a screen with openings no greater than 25 millimeters.

4. When a substance or material covered by this article is mixed with other such substance or material for discharge or disposal, having different disposal or discharge requirements, the most stringent disposal or discharge requirements shall apply.

5. The provisions of paragraphs 1 and 2 above shall not apply to:

(a) the escape of garbage resulting from damage to a ship or its equipment provided all reasonable precautions have been taken, before and after the occurrence of the damage, for the purpose of preventing or minimising the escape; or

(b) the accidental loss of synthetic fishing nets, provided all reasonable precautions have been taken to prevent such loss.

6. The Parties shall, where appropriate, require the use of garbage record books.

Article 6

Discharge of sewage

1. Except where it would unduly impair Antarctic operations:

(a) each Party shall eliminate all discharge into the sea of untreated sewage ("sewage" being defined in Annex IV of MARPOL 73/78) within 12 nautical miles of land or ice shelves;

(b) beyond such distance, sewage stored in a holding tank shall not be discharged instantaneously but at a moderate rate and, where practicable, while the ship is en route at a speed of no less than 4 knots.

This paragraph does not apply to ships certified to carry not more than 10 persons.

2. The Parties shall, where appropriate, require the use of sewage record books.

Article 7

Cases of emergency

1. Articles 3, 4, 5 and 6 of this Annex shall not apply in cases of emergency relating to the safety of a ship and those on board or saving life at sea.

2. Notice of activities undertaken in cases of emergency shall be circulated immediately to all Parties and to the Committee.

Article 8

Effect on dependent and associated ecosystems

In implementing the provisions of this Annex, due consideration shall be given to the need to avoid detrimental effects on dependent and associated ecosystems, outside the Antarctic Treaty area.

Article 9

Ship retention capacity and reception facilities

1. Each Party shall undertake to ensure that all ships entitled to fly its flag and any other ship engaged in or supporting its Antarctic operations, before entering the Antarctic Treaty area, are fitted with a tank or tanks of sufficient capacity on board for the retention of all sludge, dirty ballast, tank washing water and other oily residues and mixtures, and have sufficient capacity on board for the retention of garbage, while operating in the Antarctic Treaty area and have concluded arrangements to discharge such oily residues and garbage at a reception facility after leaving that area. Ships shall also have sufficient capacity on board for the retention of noxious liquid substances.

2. Each Party at whose ports ships depart en route to or arrive from the Antarctic Treaty area undertakes to ensure that as soon as practicable adequate facilities are provided for the reception of all sludge, dirty ballast, tank washing water, other oily residues and mixtures, and garbage from ships, without causing undue delay, and according to the needs of the ships using them.

3. Parties operating ships which depart to or arrive from the Antarctic Treaty area at ports of other Parties shall consult with those Parties with a view to ensuring that the establishment of port reception facilities does not place an inequitable burden on Parties adjacent to the Antarctic Treaty area.

Article 10

Design, construction, manning and equipment of ships

In the design, construction, manning and equipment of ships engaged in or supporting Antarctic operations, each Party shall take into account the objectives of this Annex.

Article 11

Sovereign immunity

1. This Annex shall not apply to any warship, naval auxiliary or other ship owned or operated by a State and used, for the time being, only on government noncommercial service. However, each Party shall ensure by the adoption of appropriate measures not impairing the operations or operational capabilities of such ships owned or operated by it, that such ships act in a manner consistent, so far as is reasonable and practicable, with this Annex.

2. In applying paragraph 1 above, each Party shall take into account the importance of protecting the Antarctic environment.

3. Each Party shall inform the other Parties of how it implements this provision.

4. The dispute settlement procedure set out in Articles 18 to 20 of the Protocol shall not apply to this Article.

Article 12

Preventive measures and emergency preparedness and response

1. In order to respond more effectively to marine pollution emergencies or the threat thereof in the Antarctic Treaty area, the Parties, in accordance with Article 15 of the Protocol, shall develop contingency plans for marine pollution response in the Antarctic Treaty area, including contingency plans for ships (other than small boats that are part of the operations of fixed sites or of ships) operating in the Antarctic Treaty area, particularly ships carrying oil as cargo, and for oil spills, originating from coastal installations, which enter into the marine environment.

To this end they shall:

(a) co-operate in the formulation and implementation of such plans; and

(b) draw on the advice of the Committee, the International Maritime Organization and other international organizations.

2. The Parties shall also establish procedures for co-operative response to pollution emergencies and shall take appropriate response actions in accordance with such procedures.

Article 13

Review

The Parties shall keep under continuous review the provisions of this Annex and other measures to prevent, reduce and respond to pollution of the Antarctic marine environment, including any amendments and new regulations adopted under MARPOL 73/78, with a view to achieving the objectives of this Annex.

Article 14

Relationship with MARPOL 73/78

With respect to those Parties which are also Parties to MARPOL 73/78, nothing in this Annex shall derogate from the specific rights and obligations thereunder.

Article 15

Amendment or modification

1. This Annex may be amended or modified by a measure adopted in accordance with Article IX (1) of the Antarctic Treaty. Unless the measure specifies otherwise, the amendment or modification shall be deemed to have been approved, and shall become effective, one year after the close of the Antarctic Treaty Consultative Meeting at which it was adopted, unless one or more of the Antarctic Treaty Consultative Parties notifies the Depositary, within that time period, that it wishes an extension of that period or that it is unable to approve the measure.

In witness whereof, the undersigned Plenipotentiaries, duly authorized, have signed the present Protocol.

Done at Madrid this fourth day of October, one thousand nine hundred and ninety-one.

ANNEX V

TO THE PROTOCOL ON ENVIRONMENTAL PROTECTION TO THE ANTARCTIC TREATY

Area protection and management

Article 1

Definitions

For the purposes of this Annex:

a) "appropriate authority" means any person or agency authorised by a Party to issue permits under this Annex;

b) "permit" means a formal permission in writing issued by an appropriate authority;

c) "Management Plan" means a plan to manage the activities and protect the special value or values in an Antarctic Specially Protected Area or an Antarctic Specially Managed Area.

Article 2

Objectives

For the purposes set out in this Annex, any area, including any marine area, may be designated as an Antarctic Specially Protected Area or an Antarctic Specially Managed Area. Activities in those Areas shall be prohibited, restricted or managed in accordance with Management Plans adopted under provisions of this Annex.

Article 3

Antarctic Specially Protected Areas

1. Any area, including any marine area, may be designated as an Antarctic Specially Protected Area to protect outstanding environmental, scientific, historic, aesthetic or wilderness values, any combination of those values, or ongoing or planned scientific research.

2. Parties shall seek to identify, within a systematic environmental-geographical framework, and to include in the series of Antarctic Specially Protected Areas:

(a) areas kept inviolate from human interference so that future comparisons may be possible with localities that have been affected by human activities;

(b) representative examples of major terrestrial, including glacial and aquatic, ecosystems and marine ecosystems;

(c) areas with important or unusual assemblages of species, including major colonies of breeding native birds or animals;

(d) the type locality or only known habitat of any species;

(e) areas of particular interest to ongoing or planned scientific research;

(f) examples of outstanding geological, glaciological or geomorphological features;

(g) areas of outstanding aesthetic and wilderness value;

(h) sites or monuments of recognised historic value; and

(i) such other areas as may be appropriate to protect the values set out in paragraph 1 above.

3. Specially Protected Areas and Sites of Special Scientific Interest designated as such by past Antarctic Treaty Consultative Meetings are hereby designated as Antarctic Specially Protected Areas and shall be renamed and renumbered accordingly.

4. Entry into an Antarctic Specially Protected Areas shall be prohibited except in accordance with a permit issued under Article 7.

Article 4

Antarctic Specially Managed Areas

1. Any Area, including any marine area, where activities are being conducted or may in the future be conducted, may be designated as an Antarctic Specially Managed Area to assist in the planning and co-ordination of activities, avoid possible conflicts, improve co-operation between Parties or minimise environmental impacts.

2. Antarctic Specially Managed Areas may include:

(a) areas where activities pose risks of mutual interference or cumulative environmental impacts; and

(b) sites or monuments of recognised historie value.

3. Entry into an Antarctic Specially Managed Area shall not require a permit.

4. Notwithstanding paragraph 3 above, an Antarctic Specially Managed Area may contain one or more Antarctic Specially Protected Area, entry into which shall be prohibited except in accordance with a permit issued under Article 7.

Article 5

Management Plans

1. Any Party, the Committee, the Scientific Committee for Antarctic Research, or the Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources may propose an area for designation as an Antarctic Specially Protected Area or an Antarctic Specially Managed Area by submitting a proposed Management Plan to the Antarctic Treaty Consultative Meeting.

2. The area proposed for designation shall be of sufficient size to protect the values for which the special protection or management is required.

3. Proposed Management Plan shall include, as appropriate:

(a) a description of the value or values for which special protection or management is required;

(b) a statement of the aims and objectives of the Management Plan for the protection or management of those values;

(c) management activities which are to be undertaken to protect the values for which special protection or management is required;

(d) period of designation if any;

(e) a description of the area, including:

(i) the geographical co-ordinates, boundary markers and natural features that delineate the area;

(ii) access to the area by land, sea or air including marine approaches and anchorages, pedestrian and vehicular routes within the area, and aircraft routes and landing areas;

(iii) the location of structures, including scientific stations, research or refuge facilities, both within the area and near to it; and

(iv) the location in or near the area of other Antarctic Specially Protected Areas or Antarctic Specially Managed Areas designated under this Annex, or other protected areas designated in accordance with measures adopted under components of the Antarctic Treaty System;

(f) the identification of zones within the area in which activities are to be prohibited, restricted or managed for the purpose of achieving the aims and objectives referred to in subparagraph (b) above;

(g) maps and photographs that show clearly the boundary of the area in relation to surrounding features and key features within the area;

(h) supporting documentation;

(i) in respect of an area proposed for designation as an Antarctic Specially Protected Area, a clear description of the conditions under which permits may be granted by the appropriate authority regarding:

(i) access to and movement within or over the area;

(ii) activities which are or may be conducted within the area, including restrictions on time and place;

(iii) the installation, modification, or removal of structures;

(iv) the location of fieid camps;

(v) restrictions on materials and organisms which may be brought into the area;

(vi) the taking of or harmful interference with native flora and fauna;

(vii) the collection or removal of anything not brought into the area by the permit-holder;

(viii) the disposal of waste;

(ix) measures that may be necessary to ensure that the aims and objectives of the Management Plan can continue to be met; and

(x) requirements for reports to be made to the appropriate authority regarding visits to the area;

(j) in respect of an area proposed for designation as an Antarctic Specially Managed Area, a code of conduct regarding:

(i) access to and movement within or over the area;

(ii) activities which are or may be conducted within the area, including restrictions on time and place;

(iii) the installation, modification, or removal of structures;

(iv) the location of fieid camps;

(v) the taking of or harmful interference with native flora and fauna;

(vi) the collection or removal of anything not brought into the area by the visitor;

(vii) the disposal of waste; an

(viii) any requirements for reports to be made to the appropriate authority regarding visits to the area;

and

(k) provisions relating to the circumstances in which Parties should seek to exchange information in advance of activities which they propose to conduct.

Article 6

Designation procedures

1. Proposed Management Plans shall be forwarded to the Committee, the Scientific Committee on Antarctic Research and, as appropriate, to the Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources. In formulating its advice to the Antarctic Treaty Consultative Meeting the Committee shall take into account any comments provided by the Scientific Committee on Antarctic Research and, as appropriate, by the Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources. Thereafter Management Plans may be approved by the Antarctic Treaty Consultative Parties by a measure adopted at an Antarctic Treaty Consultative Meeting in accordance with Article IX (1) of the Antarctic Treaty. Unless the measure specifies otherwise, the Plan shall be deemed to have been approved 90 days after the close of the Antarctic Treaty Consultative Meeting at which it was adopted, unless one or more of the Consultative Parties notifies the Depositary, within that time period, that it wishes an extension of that period or is unable to approve the measure.

2. Having regard to the provisions of Articles 4 and 5 of the Protocol, no marine area shall be designated as an Antarctic Specially Protected Area or an Antarctic Specially Managed Area without the prior approval of the Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources.

3. Designation of an Antarctic Specially Protected Area or an Antarctic Specially Managed Area shall be for an indefinite period unless the Management Plan provides otherwise. A review of a Management Plan shall be initiated at least every five years. The Plan shall be updated as necessary.

4. Management Plans may be amended or revoked in accordance with paragraph 1 above.

5. Upon approval Management Plans shall be circulated promptly by the Depositary to all Parties. The Depositary shall maintain a record of all currently approved Management Plans.

Article 7

Permits

1. Each Party shall appoint an appropriate authority to issue permits to enter and engage in activities within an Antarctic Specially Protected Area in accordance with the requirements of the Management Plan relating to that Area. The permit shall be accompanied by the relevant sections of the Management Plan and shall specify the extent and location of the Area, the authorised activities and when, where and by whom the activities are authorised and any other conditions imposed by the Management Plan.

2. In the case of a Specially Protected Area designated as such by past Antarctic Treaty Consultative Meetings which does not have a Management Plan, the appropriate authority may issue a permit for a compelling scientific purpose which cannot be served elsewhere and which will not jeopardise the natural ecological system in that Area.

3. Each Party shall require a permit-holder to carry a copy of the permit while in the Antarctic Specially Protected Area concerned.

Article 8

Historic Sites and Monuments

1. Sites or monuments of recognised historic value which have been designated as Antarctic Specially Protected Areas or Antarctic Specially Managed Areas, or which are located within such Areas, shall be listed as Historic Sites and Monuments.

2. Any Party may propose a site or monument of recognised historic value which has not been designated as an Antarctic Specially Protected Area or an Antarctic Specially Managed Area, or which is not located within such an Area, for listing as a Historic Site and Monument. The proposal for listing may be approved by the Antarctic Treaty Consultative Parties by a measure adopted at an Antarctic Treaty Consultative Meeting in accordance with Article IX (1) of the Antarctic Treaty. Unless the measure specifies otherwise, the proposal shall be deemed to have been approved 90 days after the close of the Antarctic Treaty Consultative Meeting at which it was adopted, unless one or more of the Consultative Parties notifies the Depositary, within that time period, that it wishes an extension of that period or is unable to approve the measure.

3. Existing Historic Sites and Monuments which have been listed as such by previous Antarctic Treaty Consultative Meetings shall be included in the list of Historic Sites and Monuments under this Article.

4. Listed Historic Sites and Monuments shall not be damaged, removed or destroyed.

5. The list of Historic Sites and Monuments may be amended in accordance with paragraph 2 above. The Depositary shall maintain a list of current Historic Sites and Monuments.

Article 9

Information and Publicity

1. With a view to ensuring that all persons visiting or proposing to visit Antarctica understand and observe the provisions of this Annex, each Party shall make available information setting forth, in particular:

(a) the location of Antarctic Specially Protected Areas and Antarctic Specially Managed Areas;

(b) listing and maps of those Areas;

(d) the location of Historic Sites and Monuments and any relevant prohibition or restriction.

2. Each Party shall ensure that the location and, if possible, the limits, of Antarctic Specially Protected Areas, Antarctic Specially Managed Areas and Historic Sites and Monuments are shown on its topographic maps, hydrographic charts and in other relevant publications.

3. Parties shall co-operate to ensure that, where appropriate, the boundaries of Antarctic Specially Protected Areas, Antarctic Specially Managed Areas and Historic Sites and Monuments are suitably marked on the site.

Article 10

Exchange of information

1. The Parties shall make arrangements for:

(a) collecting and exchanging records, including records of permits and reports of visits, including inspection visits, to Antarctic Specially Protected Areas and reports of inspection visits to Antarctic Specially Managed Areas;

(b) obtaining and exchanging information on any significant change or damage to any Antarctic Specially Managed Area, Antarctic Specially Protected Area or Historic Site or Monument; and

(c) establishing common forms in which records and information shall be submitted by Parties in accordance with paragraph 2 below.

2. Each Party shall inform the other Parties and the Committee before the end of November of each year of the number and nature of permits issued under this Annex in the preceding period of 1st July to 30th June.

3. Each Party conducting, funding or authorising research or other activities in Antarctic Specially Protected Areas or Antarctic Specially Managed Areas shall maintain a record of such activities and in the annual exchange of information in accordance with the Treaty shall provide summary descriptions of the activities conducted by persons subject to its jurisdiction in such areas in the preceding year.

4. Each Party shall inform the other Parties and the Committee before the end of November each year of measures it has taken to implement this Annex, including any site inspections and any steps it has taken to address instances of activities in contravention of the provisions of the approved Management Plan for an Antarctic Specially Protected Area or Antarctic Specially Managed Area.

Article 11

Cases of emergency

1. The restrictions laid down and authorised by this Annex shall not apply in cases of emergency involving safety of human life or of ships, aircraft, or equipment and facilities of high value or the protection of the environment.

2. Notice of activities undertaken in cases of emergency shall be circulated immediately to all Parties and to the Committee.

Article 12

Amendment of modification

1. This Annex may be amended or modified by a measure adopted in accordance with Article IX (1) of the Antarctic Treaty. Unless the measure specifies otherwise, the amendment or modification shall be deemed to have been approved, and shall become effective, one year after the close of the Antarctic Treaty Consultative Meeting at which it was adopted, unless one or more of the Antarctic Treaty Consultative Parties notifies the Depositary, within that time period, that it wishes an extension of that period or that it is unable to approve the measure.

Po zaznajomieniu się z powyższym protokołem, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oświadczam, że:

– został on uznany za słuszny zarówno w całości, jak i każde z postanowień w nim zawartych;

– jest przyjęty, ratyfikowany i potwierdzony;

– będzie niezmiennie zachowywany.

Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.

Dano w Warszawie dnia 20 września 1995 r.

Treść zmiany do wersji angielskiej

[1] Tytuł protokołu w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

Preambuła protokołu w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1-2, 4 i 7-8 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[2] Art. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[3] Art. 1 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[4] Art. 1 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 4 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[5] Art. 1 lit. c) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 3 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[6] Art. 1 lit. d) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1, 4 i 8 oraz ust. 2 pkt 3 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[7] Art. 1 lit. e) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 4 oraz ust. 2 pkt 3 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[8] Art. 1 lit. f) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i 5 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[9] Tytuł art. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 4 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

Art. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 4 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[10] Art. 3 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1, 2 i 12 oraz ust. 2 pkt 5 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[11] Art. 3 ust. 2 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 5 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[12] Art. 3 ust. 2 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 5 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[13] Art. 3 ust. 2 lit. c) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 5 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[14] Art. 3 ust. 2 lit. d) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 5 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[15] Art. 3 ust. 2 lit. e) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1, 2 i 7 oraz ust. 2 pkt 5 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[16] Art. 3 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 5 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[17] Art. 3 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 5 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[18] Art. 3 ust. 4 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 5 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[19] Art. 3 ust. 4 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 5 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[20] Tytuł art. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 6 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[21] Art. 4 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 6 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[22] Art. 4 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 2 pkt 6 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[23] Tytuł art. 5 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[24] Art. 5 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 7 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[25] Art. 6 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 8 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[26] Art. 6 ust. 1 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 8 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[27] Art. 6 ust. 1 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 8 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[28] Art. 6 ust. 1 lit. c) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 2 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[29] Art. 6 ust. 1 lit. d) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 8 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[30] Art. 6 ust. 1 lit. f) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[31] Art. 6 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 pkt 8 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[32] Art. 6 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 8 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[33] Tytuł art. 7 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 9 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[34] Art. 7 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 9 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[35] Tytuł art. 8 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 10 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[36] Art. 8 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 10 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[37] Art. 8 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 10 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[38] Art. 8 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 10 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[39] Art. 8 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 10 lit. e) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[40] Art. 9 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[41] Art. 9 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 6 oraz ust. 2 pkt 11 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[42] Art. 9 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 11 lit. a) i b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[43] Art. 9 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 9 oraz ust. 2 pkt 11 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[44] Art. 9 ust. 5 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 6 i ust. 2 pkt 11 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[45] Tytuł art. 10 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[46] Art. 10 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 12 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[47] Art. 10 ust. 1 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 2 i 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[48] Art. 10 ust. 1 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 12 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[49] Art. 10 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 12 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[50] Art. 11 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 13 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[51] Art. 11 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 2 pkt 13 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[52] Art. 11 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 13 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[53] Art. 11 ust. 5 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 13 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[54] Art. 11 ust. 6 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 pkt 13 lit. e) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[55] Art. 12 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 14 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[56] Art. 12 ust. 1 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[57] Art. 12 ust. 1 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 14 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[58] Art. 12 ust. 1 lit. c) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 14 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[59] Art. 12 ust. 1 lit. d) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 6 i ust. 2 pkt 14 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[60] Art. 12 ust. 1 lit. e) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 14 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[61] Art. 12 ust. 1 lit. f) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 14 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[62] Art. 12 ust. 1 lit. h) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 14 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[63] Art. 12 ust. 1 lit. j) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 14 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[64] Art. 12 ust. 1 lit. k) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i 7 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[65] Art. 12 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 14 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[66] Tytuł art. 13 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[67] Art. 13 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 15 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[68] Art. 13 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 15 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[69] Art. 13 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 15 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[70] Art. 13 ust. 5 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 2 pkt 15 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[71] Art. 14 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1-3 oraz ust. 2 pkt 16 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[72] Art. 14 ust. 2 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[73] Art. 14 ust. 2 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[74] Art. 14 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 16 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[75] Art. 14 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 16 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[76] Tytuł art. 15 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 17 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[77] Art. 15 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 17 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[78] Art. 15 ust. 1 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 9 oraz ust. 2 pkt 17 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[79] Art. 15 ust. 1 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 17 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[80] Art. 15 ust. 2 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 17 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[81] Art. 15 ust. 2 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 9 i ust. 2 pkt 17 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[82] Art. 15 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 17 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[83] Art. 16 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1-3 i ust. 2 pkt 18 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[84] Art. 17 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i 9 oraz ust. 2 pkt 19 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[85] Art. 17 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 19 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[86] Art. 18 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 20 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[87] Art. 19 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 21 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[88] Art. 19 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 21 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[89] Art. 19 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 21 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[90] Art. 19 ust. 6 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 21 lit. d) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[91] Art. 19 ust. 7 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 9 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[92] Art. 19 ust. 8 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 9 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[93] Art. 20 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 6 i ust. 2 pkt 22 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[94] Art. 20 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 2 pkt 22 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[95] Art. 21 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 2 pkt 23 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[96] Art. 22 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 24 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[97] Art. 22 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[98] Art. 22 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 24 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[99] Art. 22 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1, 3 i 9 oraz ust. 2 pkt 24 lit. c) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[100] Art. 23 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[101] Art. 23 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[102] Art. 24 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[103] Art. 25 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[104] Art. 25 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 2 pkt 25 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[105] Art. 25 ust. 3 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[106] Art. 25 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[107] Art. 25 ust. 5 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 25 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[108] Art. 25 ust. 5 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 i 9 oraz ust. 2 pkt 25 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[109] Tytuł art. 26 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 9 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[110] Art. 26 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[111] Art. 26 lit. a) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[112] Art. 26 lit. b) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[113] Art. 26 lit. c) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[114] Art. 26 lit. d) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 9 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[115] Art. 26 lit. e) w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 9 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[116] Tytuł art. 27 w brzmieniu ustalonym przez ust. 2 pkt 26 lit. a) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[117] Art. 27 ust. 1 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 2 pkt 26 lit. b) obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[118] Art. 27 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.

[119] Aneks w brzmieniu ustalonym przez ust. 3 obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 października 2017 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U. poz. 1982). Zmiana weszła w życie 24 października 2017 r.