Na podstawie art. 43 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 i Nr 160, poz. 1083) zarządza się, co następuje:

§ 1. Rozporządzenie określa szczegółowe zasady i tryb udzielania pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz ich rodzinom, a także w wyjątkowych wypadkach pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom, ze środków funduszu pomocy postpenitencjarnej, zwanej dalej „pomocą”, jak również szczegółowe zasady i tryb tworzenia funduszu pomocy postpenitencjarnej oraz przeznaczania środków z tego funduszu na taką pomoc.

§ 2. Udzielanie pomocy powinno mieć na celu ułatwienie społecznej readaptacji osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych, poprzez dążenie do zapewnienia im i ich rodzinom, w miarę możliwości, odpowiednich warunków życia, zakwaterowania, pracy, nauki lub leczenia, a także umożliwienie pokrzywdzonym i ich rodzinom przezwyciężenia skutków przestępstwa.

§ 3. 1. Pomocy udziela się:

1) osobom pozbawionym wolności, w szczególności gdy z uwagi na stan zdrowia, podeszły wiek, kalectwo lub brak możliwości zapewnienia im świadczenia pracy nie są w stanie zaspokoić swoich uzasadnionych potrzeb, objętych celami i zakresem pomocy,

2) osobom zwalnianym z zakładów karnych lub aresztów śledczych, w szczególności gdy z uwagi na stan zdrowia, podeszły wiek, kalectwo, trudną sytuację życiową lub rodzinną nie są w stanie własnym działaniem, samodzielnie przezwyciężyć trudności związanych z zapewnieniem sobie i najbliższej rodzinie podstawowych warunków egzystencji,

3) członkom rodziny osoby pozbawionej wolności, którzy pozostawali na jej utrzymaniu, jeżeli ich sytuacja materialna lub zdrowotna uniemożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych,

4) członkom rodziny osoby zwalnianej z zakładu karnego lub aresztu śledczego, z którymi ona zamieszkuje i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, jeżeli ich sytuacja materialna lub zdrowotna uniemożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych.

2. W wyjątkowych wypadkach pomocy udziela się osobom pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom, znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej lub materialnej, w szczególności gdy skutkiem przestępstwa jest śmierć, trwałe kalectwo lub konieczność specjalistycznego leczenia, zwłaszcza gdy otrzymanie od sprawcy przestępstwa odszkodowania jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

§ 4. Pomocy nie udziela się, gdy osoba uprawniona do jej uzyskania korzysta z podobnych świadczeń z innych źródeł lub dysponuje własnymi środkami finansowymi, których właściwe wykorzystanie może zapewnić realizację celów oraz zaspokojenie potrzeb objętych jej zakresem.

§ 5. Pomoc polega w szczególności na:

1) udzielaniu świadczeń pieniężnych,

2) finansowaniu zakupów żywności, lekarstw, odzieży, protez, sprzętu do rehabilitacji, podręczników i innych pomocy do nauki, niezbędnych przedmiotów wyposażenia mieszkania lub narzędzi i wyposażenia potrzebnego do wykonywania wyuczonego zawodu albo prowadzenia na własny rachunek działalności gospodarczej,

3) opłacaniu czynszu za lokal mieszkalny lub pokrywaniu kosztów czasowego zakwaterowania,

4) pokrywaniu kosztów specjalistycznych porad prawnych, psychologicznych lub zawodowych,

5) organizowaniu i finansowaniu kursów przygotowania zawodowego lub pokrywaniu kosztów związanych z udziałem w takich kursach,

6) pokrywaniu kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją zdrowotną,

7) finansowaniu przejazdów publicznymi środkami komunikacji masowej,

8) pokrywaniu kosztów związanych z uzyskaniem dokumentów tożsamości oraz innych niezbędnych dokumentów.

§ 6. 1. Zadania związane z udzielaniem pomocy realizują prezesi sądów rejonowych lub upoważnieni przez nich sędziowie oraz sądowi kuratorzy zawodowi. W stosunku jednak do osób pozbawionych wolności zadania te realizują dyrektorzy zakładów karnych i aresztów śledczych albo osoby kierujące innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego.

2. W realizacji zadań związanych z udzielaniem pomocy mogą uczestniczyć stowarzyszenia, fundacje, organizacje i instytucje, jak również kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania, o których mowa w art. 38 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego.

§ 7. 1. Pomocy udziela się na wniosek lub z urzędu.

2. Z wnioskiem o udzielenie pomocy może wystąpić osoba uprawniona do jej uzyskania, a także prokurator, kurator sądowy, obrońca lub pełnomocnik oraz przedstawiciel skazanego, ustanowiony na podstawie art. 42 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego.

3. Osoba ubiegająca się o udzielenie pomocy powinna wykazać we wniosku, w szczególności przez załączenie odpowiednich dokumentów, iż wymaga ona przyznania jej takiej pomocy. Osoby zwolnione z zakładów karnych lub aresztów śledczych obowiązane są przedstawić także dokument zwolnienia.

4. W przypadku złożenia wniosku przez osobę zwolnioną z zakładu karnego lub aresztu śledczego, a także złożenia wniosku na jej rzecz, fakt ten oraz zakres udzielonej pomocy lub przyczynę odmowy jej udzielenia odnotowuje się na dokumencie zwolnienia.

5. W razie potrzeby, w szczególności gdy wniosek nie odpowiada warunkom określonym w ust. 3, żąda się uzupełnienia wniosku lub dokumentacji. Do czasu uzupełnienia wniosku nie podlega on rozpoznaniu w zakresie, w jakim wymagał uzupełnienia.

6. Miejscowo właściwy do rozpoznania wniosku lub przyznania pomocy z urzędu jest prezes sądu rejonowego, w którego okręgu zamieszkuje osoba uprawniona do uzyskania pomocy, z wyjątkiem spraw osób pozbawionych wolności, które rozpoznaje dyrektor zakładu karnego, aresztu śledczego lub kierujący innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego, w którym osoba ta jest osadzona.

§ 8. 1. Świadczeń w ramach pomocy udziela się przez okres niezbędny dla zrealizowania celów tej pomocy.

2. Świadczeń określonych w § 5 pkt 1 i 3 nie udziela się:

1) osobom, które uchylają się od podjęcia pracy lub od jej wykonywania,

2) osobom, które nie wykorzystują uzyskanych środków zgodnie z ich przeznaczeniem,

3) osobom zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych, a także ich rodzinom, w okresie ponad 3 miesięcy od dnia zwolnienia, chyba że konieczność przedłużenia tego okresu do 6 miesięcy wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolność do pracy,

4) rodzinom osób pozbawionych wolności w okresie ponad 3 miesięcy od dnia osadzenia członka rodziny w zakładzie karnym lub areszcie śledczym, chyba że konieczność przedłużenia tego okresu do 6 miesięcy wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolność do pracy.

§ 9. 1. Kurator sądowy, w porozumieniu z administracją zakładu karnego lub aresztu śledczego oraz za zgodą i przy współdziałaniu skazanego, w okresie, o którym mowa w art. 164 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, opracowuje program przewidywanych działań w zakresie pomocy niezbędnej dla skazanego oraz określa wysokość środków potrzebnych na realizację takiego programu.

2. Program, o którym mowa w ust. 1, przekazuje się organowi realizującemu zadania związane z udzielaniem pomocy.

§ 10. 1. Fundusz pomocy postpenitencjarnej, zwany dalej „funduszem”, tworzy się z przychodów określonych w art. 43 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego.

2. Fundusz zwiększa się:

1) o odsetki od środków funduszu,

2) o nie wykorzystane środki uzyskane na cele pomocy osobom zwalnianym z zakładu karnego oraz na zapobieganie przestępczości przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia – na podstawie art. 52 § 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 13, poz. 98, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 16, poz. 125 i Nr 45, poz. 289, z 1985 r. Nr 23, poz. 100 i Nr 31, poz. 138, z 1988 r. Nr 20, poz. 135, z 1990 r. Nr 14, poz. 85, Nr 34, poz. 198 i Nr 36, poz. 206, z 1995 r. Nr 95, poz. 475 oraz z 1996 r. Nr 61, poz. 283).

3. Funduszem gospodaruje się na zasadach określonych dla środków specjalnych jednostek budżetowych, z zachowaniem przepisów niniejszego rozporządzenia.

§ 11. 1. Fundusz stanowi źródło finansowania zadań związanych z udzielaniem pomocy, realizowanych przez podmioty wymienione w § 6 ust. 1.

2. Podmioty wymienione w § 6 ust. 2, prowadzące działalność polegającą na udzielaniu pomocy, mogą uzyskać środki z funduszu na prowadzenie takiej działalności po przedstawieniu uzasadnionego programu działalności oraz określeniu celu i sposobu wydatkowania środków.

§ 12. Środki finansowe funduszu pomocy postpenitencjarnej przeznacza się zgodnie z rocznym planem finansowym sporządzanym w Ministerstwie Sprawiedliwości, który powinien w szczególności określać wysokość środków przeznaczanych dla podmiotów wymienionych w § 6.

§ 13. 1. Roczny plan finansowy, o którym mowa w § 12, przed zatwierdzeniem, przedstawia się Radzie Głównej do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym w celu zasięgnięcia jej opinii.

2. Rada Główna do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym oraz rady terenowe do spraw społecznej readaptacji i pomocy skazanym mogą w każdym czasie przedstawiać wnioski w przedmiocie podziału i wykorzystania funduszu.

§ 14. 1. Podmioty, które otrzymują środki z funduszu na prowadzenie działalności polegającej na udzielaniu pomocy, prowadzą dokumentację związaną z przeznaczaniem uzyskanych środków, w szczególności obejmującą dane osób, które uzyskały pomoc, wpływające wnioski, pokwitowanie odbioru pieniędzy, kopie przekazów i rachunków, oraz składają Ministrowi Sprawiedliwości coroczne sprawozdanie z wykorzystania tych środków.

2. Nie wykorzystane środki funduszu przez podmioty, o których mowa w ust. 1, w danym roku kalendarzowym przechodzą na rok następny.

§ 15. Przepisy rozporządzenia stosuje się odpowiednio do osób przebywających w zakładach, w których wykonuje się środki zabezpieczające, lub zwalnianych z tych zakładów.

§ 16. Tracą moc:

1) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 maja 1974 r. w sprawie pomocy postpenitencjarnej (Dz. U. Nr 21, poz. 126),

2) zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 listopada 1975 r. w sprawie pomocy postpenitencjarnej i zapobiegania przestępczości (Dz. Urz. Min. Sprawiedl. Nr 7, poz. 63).

§ 17. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.