Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 i Nr 160, poz. 1083) zarządza się, co następuje:

§ 1.1. Nadzór nad legalnością i prawidłowością przebiegu wykonywania kary pozbawienia wolności, kary aresztu, tymczasowego aresztowania, zatrzymania oraz środka zabezpieczającego związanego z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym, a także kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności, zwany dalej „nadzorem penitencjarnym", sprawuje sędzia penitencjarny sądu wojewódzkiego, w którego okręgu wykonywane są te kary lub środki.

2. Nadzór penitencjarny sprawuje się również nad wykonywaniem kary aresztu wojskowego, tymczasowego aresztowania zastosowanego przez sąd wojskowy, jak również zatrzymania i kary ograniczenia wolności wykonywanej w wydzielonej jednostce wojskowej. Nadzór ten sprawuje wojskowy sędzia penitencjarny wojskowego sądu garnizonowego, w którego okręgu wykonywane są te kary lub środki.

3. W wydzielonym pomieszczeniu Policji lub Straży Granicznej, o którym mowa w art. 251 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, nadzór penitencjarny sprawuje sędzia penitencjarny, a w wydzielonym pomieszczeniu aresztu garnizonowego - wojskowy sędzia penitencjarny.

4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do nadzoru penitencjarnego sprawowanego w pomieszczeniach przeznaczonych dla osób zatrzymanych.

§ 2.1. Nadzór penitencjarny sprawowany w zakładzie karnym przez sędziego penitencjarnego sądu wojewódzkiego lub wojskowego sędziego penitencjarnego wojskowego sądu garnizonowego, zwanego dalej „sędzią penitencjarnym", polega na kontroli i ocenie, w szczególności:

1) legalności wykonywania orzeczonej kary, legalności osadzenia i przebywania skazanych w zakładach karnych oraz ich zwalniania z tych zakładów,

2) wykonywania zadań penitencjarnych i działalności resocjalizacyjnej zakładu karnego oraz przebiegu procesu resocjalizacji skazanych, zwłaszcza przestrzegania praw i obowiązków skazanych oraz zasadności i skuteczności stosowanych metod i środków oddziaływania penitencjarnego, prawidłowości i terminowości dokonywania okresowych ocen postępów w resocjalizacji i opiniowania skazanych,

3) działalności zakładu karnego w zakresie rozpoznawania osobowości skazanych, zwłaszcza przeprowadzania badań psychologicznych i psychiatrycznych oraz gromadzenia informacji dotyczących osoby skazanego,

4) kwalifikowania skazanych do właściwych systemów wykonywania kary, ustalania indywidualnych programów oddziaływania oraz sposobu ich realizacji,

5) kwalifikowania skazanych jako niebezpiecznych,

6) prawidłowości zaliczenia skazanych do odpowiednich grup i podgrup klasyfikacyjnych, kierowania do właściwych zakładów karnych, rozmieszczania wewnątrz tych zakładów, jak również dokonywania zmian w tym zakresie,

7) różnicowania sposobu i warunków wykonywania kary pozbawienia wolności, kary aresztu i kary aresztu wojskowego,

8) ustalonego w zakładzie karnym porządku i dyscypliny,

9) wykorzystywania pracy jako środka oddziaływania penitencjarnego, przestrzegania przepisów dotyczących czasu, bezpieczeństwa i higieny pracy, kierowania w pierwszej kolejności do odpłatnego zatrudnienia zobowiązanych do świadczeń alimentacyjnych, a także skazanych mających szczególnie trudną sytuację materialną, osobistą lub rodzinną, oraz prawidłowości ustalania należności za pracę,

10) kierowania skazanych do nauczania ogólnego i zawodowego, jak również przestrzegania ustalonych zasad szkolenia i samokształcenia,

11) organizowania czasu wolnego skazanych, zwłaszcza organizowania zajęć kulturalno-oświatowych, zajęć wychowania fizycznego i sportowych, oraz pobudzania aktywności społecznej skazanych,

12) prawidłowości przyznawania nagród, ulg i zezwoleń na czasowe opuszczenie zakładu karnego oraz wymierzania kar dyscyplinarnych i wykorzystywania ich jako środka oddziaływania penitencjarnego,

13) współdziałania ze społeczeństwem, zwłaszcza z zakładami pracy zatrudniającymi skazanych, placówkami oświatowo-wychowawczymi i rodzinami skazanych, zwłaszcza młodocianych, oraz pozyskiwania ich do udziału w procesie wychowawczym,

14) przestrzegania praw skazanych w zakresie korzystania z praktyk i posług religijnych, uczestniczenia w prowadzonym nauczaniu religii i udziału w działalności charytatywnej i społecznej kościoła lub innego związku wyznaniowego,

15) warunków bytowych skazanych, stanu opieki medycznej i stanu sanitarnego,

16) prawidłowości i terminowości załatwiania próśb, skarg i wniosków skazanych,

17) kolejności wykonywania orzeczeń, jak również prawidłowości zawiadamiania o przystąpieniu do wykonania orzeczenia lub o braku możliwości przystąpienia do jego wykonywania oraz przesyłania obliczenia kary,

18) prawidłowości i terminowości realizacji świadczeń alimentacyjnych oraz innych należności stwierdzonych tytułem wykonawczym,

19) przestrzegania przepisów o bezpieczeństwie w zakładzie karnym, w tym przepisów dotyczących użycia broni, siły fizycznej i środków przymusu bezpośredniego,

20) prawidłowości postępowania administracji zakładu karnego w razie ujawnienia popełnienia przestępstwa, a także w wypadkach buntów, samouszkodzeń i zgonów,

21) zakresu, terminowości i trafności podejmowanych czynności mających na celu przygotowanie skazanego do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,

22) udzielania pomocy postpenitencjarnej, zwłaszcza w zakresie uzyskania przez skazanego dokumentów tożsamości, znalezienia pracy i zakwaterowania po zwolnieniu z zakładu karnego, a także pomocy w ustaleniu niezdolności do pracy i prawa do renty z tytułu tej niezdolności.

2. Przepisy ust. 1 stosuje się odpowiednio do nadzoru penitencjarnego w aresztach śledczych, z tym że nadzór ten powinien uwzględniać również potrzebę zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, przestrzegania w stosunku do tymczasowo aresztowanych niezbędnej w tym zakresie izolacji oraz zapobiegania wzajemnej ich demoralizacji i zapewnienia bezpieczeństwa w areszcie.

3. Nadzór penitencjarny sprawowany przez sędziego penitencjarnego w pomieszczeniach, o których mowa w art. 251 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, oraz w pomieszczeniach przeznaczonych dla osób zatrzymanych obejmuje odpowiednio zakres określony w ust. 1, a nadto kontrolę i ocenę:

1) okresu pobytu osadzonych w tych pomieszczeniach,

2) prawidłowości rozmieszczenia osadzonych w pomieszczeniach, niezbędnego dla utrzymania porządku i zapobieżenia wzajemnej ich demoralizacji,

3) stanu zabezpieczenia technicznego i wyposażenia pomieszczeń, w których przebywają osadzeni.

§ 3.Sędzia penitencjarny sprawuje nadzór penitencjarny:

1) przeprowadzając okresowe wizytacje jednostek kontrolowanych lub wizytacje doraźne obejmujące całokształt spraw podlegających kontroli i ocenie albo wybrane zagadnienia,

2) wydając zalecenia powizytacyjne oraz kontrolując prawidłowość i terminowość ich realizacji,

3) wydając decyzje i zarządzenia w przypadkach przewidzianych w ustawie,

4) podejmując inne niezbędne czynności.

§ 4.1. W razie stwierdzenia w toku wykonywania nadzoru penitencjarnego istotnych uchybień w działaniu organu orzekającego lub wykonującego orzeczenie, sędzia penitencjarny podejmuje niezwłocznie, w granicach swoich uprawnień, stosowne czynności zmierzające do usunięcia tych uchybień.

2. W przypadku stwierdzenia niezgodnego z prawem pozbawienia wolności, sędzia penitencjarny niezwłocznie zawiadamia o tym organ, do którego dyspozycji osoba pozbawiona wolności pozostaje, a w przypadku odbywania przez nią kary lub wykonywania wobec niej środka - organ, który skierował orzeczenie do wykonania, a także podejmuje inne czynności niezbędne do natychmiastowego zwolnienia.

§ 5.1. Po zakończeniu wizytacji sędzia penitencjarny zapoznaje dyrektora jednostki kontrolowanej z wynikami wizytacji, umożliwiając mu ustosunkowanie się do dokonanych ustaleń i zaleceń powizytacyjnych.

2. W miarę potrzeby, zwłaszcza jeżeli w toku wizytacji stwierdzono istotne uchybienia w działalności kontrolowanej jednostki lub zastrzeżenia co do realizowanych przez nią zaleceń, o terminie i przedmiocie czynności, o której mowa w ust. 1, zawiadamia się właściwy organ nadrzędny nad kontrolowaną jednostką.

§ 6.1. Z przebiegu wizytacji sędzia penitencjarny sporządza sprawozdanie, które powinno zawierać w szczególności: dane dotyczące zakresu wizytacji, ocenę sposobu wykonania zaleceń związanych z poprzednią wizytacją, ustalenie wyników przeprowadzonej wizytacji wraz z zaleceniami powizytacyjnymi, zmierzającymi do usunięcia stwierdzonych uchybień i zapobieżenia ich powstawaniu. W miarę potrzeby sędzia penitencjarny wyznacza termin do poinformowania go o zakresie i sposobie wykonania zaleceń powizytacyjnych.

2. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 1, przechowuje się we właściwym sądzie wojewódzkim lub wojskowym sądzie garnizonowym, jego odpis zaś przesyła, w terminie 14 dni od zakończenia wizytacji, dyrektorowi kontrolowanej jednostki, a w razie potrzeby - również właściwemu organowi nadrzędnemu nad tą jednostką, w celu podjęcia stosownych czynności.

3. Odpisy sprawozdania przesyła się Ministrowi Sprawiedliwości oraz odpowiednio Ministrowi Obrony Narodowej lub Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji.

§ 7.1. Nadzór penitencjarny sprawowany przez sędziego penitencjarnego nad wykonywaniem środka zabezpieczającego związanego z umieszczeniem sprawcy w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym lub leczenia odwykowego polega na kontroli i ocenie:

1) legalności umieszczenia i przebywania sprawców w zakładach oraz ich zwalniania z tych zakładów,

2) warunków, w jakich przebywają sprawcy, a w szczególności warunków bytowych, stanu opieki medycznej i stanu sanitarnego oraz zasad postępowania z nimi w zakładzie,

3) środków przedsięwziętych w celu uniemożliwienia sprawcom umieszczonym w zakładzie ucieczki z tego zakładu,

4) przestrzegania obowiązku zawiadamiania sądu o stanie zdrowia sprawcy umieszczonego w zakładzie i postępach w leczeniu lub terapii oraz o braku potrzeby dalszego pozostawania sprawcy w zakładzie.

2. Przepisy ust. 1 stosuje się odpowiednio przy sprawowaniu nadzoru penitencjarnego nad wykonywaniem tymczasowego aresztowania w postaci umieszczenia w zakładzie leczniczym, jak również przy sprawowaniu takiego nadzoru w zakładzie leczniczym, w którym przebywają osoby pozbawione wolności na obserwacji w związku z prowadzonym postępowaniem karnym.

3. Przepisy ust. 1 stosuje się odpowiednio przy sprawowaniu nadzoru penitencjarnego w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, w których umieszczone są osoby pozbawione wolności.

4. Odpis sprawozdania, o którym mowa w § 6 ust. 1, przesyła się również Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej.

§ 8.Sędzia penitencjarny, w miarę potrzeby, udziela odpowiedniej pomocy administracji kontrolowanych jednostek, zwłaszcza w zakresie stosowania przepisów prawa.

§ 9.1. W rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1992 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 38, poz. 163, z 1993 r. Nr 79, poz. 372 oraz z 1996 r. Nr 131, poz. 619) skreśla się w tytule działu IV Części szczególnej wyrazy "i nadzór penitencjarny", tytuł i oznaczenie rozdziału 3 oraz § 276-281.

2. Tracą moc:

1) zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 lutego 1981 r. w sprawie zakresu i trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego (Dz. Urz. Min. Sprawiedl. Nr 1, poz. 3),

2) zarządzenie Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 stycznia 1988 r. w sprawie zakresu i trybu wykonywania przez prokuratorów nadzoru penitencjarnego (Monitor Polski Nr 9, poz. 79).

§ 10.Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 września 1998 r.