Na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267, z 1984 r. Nr 52, poz. 268 i 270, z 1986 r. Nr 1, poz. 1, z 1989 r. Nr 35, poz. 190 i 192, z 1990 r. Nr 10, poz. 58 i 61, Nr 36, poz. 206, Nr 66, poz. 390 i Nr 87, poz. 506, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 80, poz. 350 i Nr 94, poz. 422, z 1992 r. Nr 21, poz. 84 i Nr 64, poz. 321, z 1994 r. Nr 74, poz. 339 i Nr 108, poz. 516, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 100, poz. 461, Nr 136, poz. 636 i Nr 147, poz. 687 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 93, poz. 569) zarządza się, co następuje:

§ 1.[Lekarz orzecznik i jego kompetencje] 1. Orzekanie o niezdolności do pracy osób ubiegających się o świadczenia przysługujące na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym oraz o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych należy do zadań lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej „lekarzem orzecznikiem”.

2. Lekarz orzecznik działa w oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej „Zakładem”.

3. Lekarzem orzecznikiem może być lekarz, który:

1) jest specjalistą w szczególności w zakresie następujących dziedzin medycyny: chorób wewnętrznych, chirurgii, neurologii, psychiatrii, medycyny pracy, medycyny społecznej, oraz

2) odbył przeszkolenie w zakresie ustalonym przez naczelnego lekarza Zakładu.

§ 2.[Wniosek do lekarza orzecznika] 1. Lekarz orzecznik wydaje orzeczenie na wniosek:

1) właściwej komórki (jednostki) organizacyjnej oddziału Zakładu - w sprawach świadczeń przysługujących na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, o ubezpieczeniu społecznym lub o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych,

2) organów rentowych innych niż określone w pkt 1 - w sprawach rentowych należących do ich właściwości.

2. Wniosek o wydanie orzeczenia powinien zawierać:

1) imię i nazwisko, datę urodzenia oraz miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie,

2) określenie celu wydania orzeczenia i wskazanie okoliczności, które lekarz orzecznik obowiązany jest ustalić.

3. Do wniosku powinna być dołączona dokumentacja obejmująca:

1) zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba ubiegająca się o świadczenie,

2) wywiad zawodowy zawierający charakterystykę rodzaju i miejsca pracy,

3) dokumentację medyczną i rentową oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia, a w szczególności dokumenty, o których mowa w § 8, kartę badania profilaktycznego, dokumentację rehabilitacji leczniczej lub zawodowej.

§ 3.[Orzeczenie lekarza orzecznika] 1. Lekarz orzecznik wydaje orzeczenie na podstawie bezpośredniego badania osoby ubiegającej się o świadczenie i posiadanej dokumentacji.

2. Lekarz orzecznik może wydać orzeczenie również bez badania osoby ubiegającej się o świadczenie, jeżeli posiadana dokumentacja jest wystarczająca do wydania orzeczenia.

3. Lekarz orzecznik może, przed wydaniem orzeczenia, zlecić uzupełnienie dokumentacji, w szczególności o opinie lekarza konsultanta lub psychologa albo o wyniki badań dodatkowych lub obserwacji szpitalnej.

4. Lekarz konsultant i psycholog wydają opinie na podstawie bezpośredniego badania osoby ubiegającej się o świadczenie oraz analizy dokumentacji medycznej i zawodowej.

§ 4.[Skierowanie na badania] 1. Oddział Zakładu kieruje osobę ubiegającą się o świadczenie w wyznaczonym terminie na badanie przez lekarza orzecznika, lekarza konsultanta, psychologa lub na obserwację szpitalną.

2. W razie niestawienia się osoby wezwanej na badanie bez uzasadnionych przyczyn, wezwania na badanie w nowo wyznaczonym terminie dokonuje się za zwrotnym poświadczeniem odbioru, informując o skutkach niestawiennictwa.

3. Jeżeli stan zdrowia, stwierdzony w zaświadczeniu lekarskim, uniemożliwia osobie ubiegającej się o świadczenie osobiste zgłoszenie się na badanie, może ono być przeprowadzone w miejscu pobytu tej osoby za jej zgodą.

4. Niezgłoszenie się na badania lub obserwację bez uzasadnionej przyczyny lub nie wyrażenie zgody, o której mowa w ust. 3, powoduje odstąpienie od dalszego postępowania w sprawie.

§ 5.[Ocena niezdolności do pracy] Przy ocenie niezdolności do pracy zarobkowej bierze się pod uwagę łącznie:

1) charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu,

2) sprawność psychofizyczną organizmu oraz stopień przystosowania do ubytków anatomicznych, kalectwa, skutków choroby,

3) posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwości dalszego wykonywania pracy zarobkowej,

4) możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe.

§ 6.[Przekwalifikowanie zawodowe] 1. Celowość przekwalifikowania zawodowego orzeka się, jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie trwale utraciła zdolność do pracy zarobkowej w dotychczasowym zawodzie i może odzyskać zdolność do pracy po przekwalifikowaniu.

2. Przy ocenie celowości przekwalifikowania zawodowego przepisy § 5 stosuje się odpowiednio.

§ 7.[Przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego] 1. Lekarz orzecznik może orzec o okolicznościach uzasadniających przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki wymagane do uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego, określone w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

2. Jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie rehabilitacyjne nie spełnia warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia, określonych w przepisach, o których mowa w ust. 1, lekarz orzecznik stwierdza, czy osoba ta jest niezdolna do pracy lub czy celowe jest poddanie jej przekwalifikowaniu zawodowemu.

§ 8.[Orzeczenia i decyzje wiążące lekarza orzecznika] Lekarz orzecznik przy orzekaniu jest związany:

1) orzeczeniem wojskowej komisji lekarskiej w zakresie:

a) związku zranień, kontuzji i innych obrażeń lub chorób z działaniami wojennymi lub mającymi charakter wojenny ze służbą wojskową albo z przymusowym zatrudnieniem żołnierzy zastępczej służby wojskowej,

b) związku śmierci żołnierza z działaniami wojennymi lub mającymi charakter wojennych albo ze służbą wojskową oraz związku śmierci ze służbą wojskową żołnierza zwolnionego ze służby, jeżeli śmierć nastąpiła w wojskowym zakładzie leczniczym,

2) decyzją organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie stwierdzenia choroby zawodowej,

3) ustaleniami dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy o braku możliwości przekwalifikowania zawodowego,

4) orzeczeniem lekarza uprawnionego do przeprowadzania badań w zakresie zdolności do pracy na stanowiskach związanych z bezpieczeństwem ruchu kolejowego.

§ 9.[Ustalenie okresu niezdolności do pracy] 1. Lekarz orzecznik ustala przewidywany okres niezdolności do pracy, biorąc pod uwagę charakter i stopień naruszenia sprawności organizmu oraz rokowania odzyskania zdolności do pracy.

2. Jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy, lekarz orzecznik orzeka o trwałej niezdolności do pracy.

3. Przepisy ust. 1 i 2 nie ograniczają uprawnień osoby niezdolnej do pracy do zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie badania w celu ustalenia wyższego lub niższego stopnia niezdolności do pracy.

4. W razie orzeczenia o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie przepisy ust. 1 i 2 nie mają zastosowania.

§ 10.[Zawiadomienie o wstrzymaniu wypłaty renty] 1. Organ rentowy, nie później niż na trzy miesiące przed ustaniem prawa do renty z tytułu okresowej niezdolności do pracy, pisemnie zawiadamia osobę uprawnioną o terminie wstrzymania wypłaty oraz o warunkach przywrócenia prawa do tego świadczenia.

2. Do wniosku o przywrócenie prawa do renty, o której mowa w ust. 1, powinno być dołączone zaświadczenie o stanie zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się ta osoba.

§ 11.[Nadzór nad orzekaniem o niezdolności do pracy] 1. Bezpośredni nadzór nad prawidłową, zgodną z przepisami prawa i zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy, działalnością lekarzy orzeczników sprawuje główny lekarz orzecznik oddziału Zakładu.

2. Główny lekarz orzecznik oddziału Zakładu poza kwalifikacjami, o których mowa w § 1 ust. 3, powinien posiadać co najmniej 5-letnią praktykę w zakresie orzecznictwa lekarskiego.

3. Bezpośredni nadzór polega w szczególności na:

1) kontroli orzeczeń pod względem merytorycznym i formalnym,

2) analizie odwołań wniesionych od decyzji organu rentowego w sprawach dotyczących orzecznictwa o niezdolności do pracy,

3) przedstawianiu naczelnemu lekarzowi Zakładu wniosków dotyczących orzeczeń wymagających rozpatrzenia w trybie zwierzchniego nadzoru,

4) przedstawianiu stanowiska z zakresu orzecznictwa o niezdolności do pracy w sprawach, w których toczy się sądowe postępowanie odwoławcze,

5) prowadzeniu szkoleń lekarzy orzeczników w zakresie orzecznictwa o niezdolności do pracy oraz sprawdzaniu i stwierdzaniu ich kwalifikacji w tym zakresie.

§ 12.[Ponowne rozpatrzenie wniosku] Główny lekarz orzecznik oddziału Zakładu przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia lekarzowi orzecznikowi, jeżeli w odwołaniu, o którym mowa w § 11 ust. 3 pkt 2, wskazano na istotne nowe okoliczności faktyczne lub dołączono nowe dowody nie znane lekarzowi orzecznikowi w dniu wydania orzeczenia, a mogące mieć wpływ na wynik orzeczenia.

§ 13.[Zwierzchni nadzór nad orzekaniem o niezdolności do pracy] 1. Zwierzchni nadzór nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy sprawuje w imieniu Prezesa Zakładu naczelny lekarz Zakładu.

2. Zwierzchni nadzór polega w szczególności na:

1) analizie i kontroli prawidłowości i jednolitości stosowania zasad orzecznictwa o niezdolności do pracy przez lekarzy orzeczników,

2) udzielaniu wyjaśnień oraz prowadzeniu szkoleń w zakresie orzecznictwa o niezdolności do pracy,

3) zatwierdzaniu kandydatur na stanowisko głównego lekarza orzecznika oddziału zakładu.

3. Jeżeli w toku kontroli, o której mowa w ust. 2 pkt 1, lub przy rozpatrywaniu wniosków, o których mowa w § 11 ust. 3 pkt 3, naczelny lekarz Zakładu stwierdzi, że istnieje uzasadnione podejrzenie co do zgodności orzeczenia ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy, może:

1) zlecić uzupełnienie dokumentacji lekarskiej lub zawodowej, w szczególności przez skierowanie osoby, której orzeczenie dotyczy, na badanie przez lekarzy konsultantów, psychologa, na badania dodatkowe lub na obserwację szpitalną,

2) przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez lekarza orzecznika.

4. Naczelny lekarz Zakładu może zlecić lekarzowi orzecznikowi rozpatrzenie sprawy niezależnie od jego właściwości miejscowej.

§ 14.[Przepisy uchylone] Tracą moc:

1) rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu postępowania, trybu kierowania na badanie przez te komisje oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U. Nr 47, poz. 214 i z 1990 r. Nr 37, poz. 210),

2) rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 10 stycznia 1984 r. w sprawie sposobu powoływania i zasad wynagradzania członków komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia oraz lekarzy działających w zakresie orzecznictwa inwalidzkiego (Dz. U. Nr 3, poz. 18, z 1987 r. Nr 32, poz. 170 i z 1989 r. Nr 22, poz. 121).

§ 15.[Wejście w życie] Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 września 1997 r.