Na podstawie art. 22 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. Nr 61, poz. 283 i Nr 106, poz. 496) zarządza się, co następuje:

§ 1.[Definicje] Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1) ustawa - ustawę z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. Nr 61, poz. 283 i Nr 106, poz. 496),

2) osadzony - osobę:

a) tymczasowo aresztowaną,

b) odbywającą karę pozbawienia wolności,

c) w stosunku do której wykonywany jest areszt zastosowany na podstawie innych przepisów oraz umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,

3) inna osoba - osobę, o której mowa w art. 19 ust. 3 ustawy,

4) funkcjonariusz - funkcjonariusza Służby Więziennej,

5) kierownik jednostki - Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, dyrektora okręgowego Służby Więziennej, dyrektora zakładu karnego i aresztu śledczego oraz kierownika podległego im oddziału, komendanta ośrodka szkolenia i ośrodka doskonalenia kadr Służby Więziennej,

6) dowódca zmiany - funkcjonariusza kierującego zmianą w zakładzie karnym, areszcie śledczym lub w podległym im oddziale.

§ 2.[Środki przymusu bezpośredniego] 1. Funkcjonariusze mogą stosować środki przymusu bezpośredniego w przypadkach określonych w art. 19 ust. 2, 3 i 5 ustawy, a broń palną lub psa służbowego - w przypadkach określonych w art. 20 ustawy.

2. W razie uzasadnionej potrzeby można stosować jednocześnie kilka środków przymusu bezpośredniego.

3. Funkcjonariusze mogą stosować wyłącznie znajdujące się na wyposażeniu Służby Więziennej środki przymusu bezpośredniego, broń palną oraz psa służbowego.

4. Przed zastosowaniem środka przymusu bezpośredniego funkcjonariusz jest obowiązany wezwać osadzonego lub inną osobę do zachowania zgodnego z prawem, a w razie niepodporządkowania się wezwaniu - ostrzec o możliwości zastosowania tego środka.

5. Zastosowanie środków przymusu bezpośredniego albo użycie broni palnej lub psa służbowego należy odnotować w książkach przebiegu służby i protokołach, o których mowa w § 3 ust. 4 lub w § 30.

§ 3.[Decyzja o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego] 1. O zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego decyduje kierownik jednostki lub osoba, która go zastępuje. W przypadku wykonywania czynności służbowej przez kilku funkcjonariuszy, o zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego decyduje funkcjonariusz dowodzący tą czynnością.

2. Funkcjonariusz może samodzielnie decydować o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego, w które został wyposażony w związku z wykonywaną czynnością służbową, w przypadku usiłowania zamachu na życie lub zdrowie ludzkie, usiłowania ucieczki przez osadzonego, a także w pościgu za osadzonym lub inną osobą. O zaistniałym zdarzeniu funkcjonariusz niezwłocznie melduje swojemu bezpośredniemu przełożonemu.

3. O zaprzestaniu stosowania środków przymusu bezpośredniego decydują odpowiednio osoby wymienione w ust. 1 i 2.

4. W razie zastosowania środków przymusu bezpośredniego funkcjonariusz dowodzący tą czynnością lub funkcjonariusz, o którym mowa w ust. 2, sporządza odpowiedni protokół, chyba że środki zastosowano na podstawie art. 19 ust. 5 ustawy. Wzory protokołów stanowią załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia.

5. O zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego należy zawiadomić niezwłocznie za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej dyrektora okręgowego Służby Więziennej, któremu w terminie 7 dni przesyła się także protokół zastosowania tego środka.

§ 4.[Badanie lekarskie przeprowadzane w związku z zastosowaniem środka przymusu bezpośredniego] 1. Osadzonego, wobec którego zastosowano środek przymusu bezpośredniego, poddaje się badaniu lekarskiemu, o ile jest to możliwe, w czasie stosowania środka, a także po zaprzestaniu jego stosowania.

2. W razie nieobecności lekarza na terenie zakładu karnego lub aresztu śledczego, badanie lekarskie osadzonego, po zaprzestaniu stosowania środka przymusu bezpośredniego, powinno być przeprowadzone bez zbędnej zwłoki.

3. W razie konieczności stosowania środków przymusu bezpośredniego, o których mowa w art. 19 ust. 1 pkt 2-5 ustawy, przez okres przekraczający 24 godziny, lekarz, po przeprowadzeniu badania, przedstawia opinię co do możliwości dalszego ich stosowania.

4. Wyniki badania lekarskiego, o którym mowa w ust. 1 i 3, należy odnotować w dokumentacji medycznej osadzonego.

5. W razie zastosowania środka przymusu bezpośredniego wobec innej osoby, badanie, o którym mowa w ust. 1, wykonuje się niezwłocznie po przerwaniu stosowania środka, o ile osoba ta wyrazi zgodę, chyba że zachodzi stan zagrożenia życia lub nie jest ona w stanie wyrazić swojej woli.

§ 5.[Okresowa ocena zachowania osadzonego] 1. Dowódca zmiany jest obowiązany, po przeprowadzeniu kontroli, do dokonywania oceny, w odstępach czasu nie przekraczających 2 godzin, czy jest konieczne dalsze stosowanie środków, o których mowa w art. 19 ust. 1 pkt 2-5 ustawy.

2. Zachowanie osadzonego, wobec którego zastosowano środki przymusu bezpośredniego, o których mowa w art. 19 ust. 1 pkt 2-5 ustawy, podlega kontroli przez funkcjonariusza pełniącego służbę w oddziale dla osadzonych lub innego funkcjonariusza wyznaczonego przez dowódcę zmiany, nie rzadziej niż co godzinę.

3. W przypadku usiłowania zamachu na życie własne, zachowanie osadzonego podlega kontroli, o której mowa w ust. 2, nie rzadziej niż co 15 minut.

4. Zasad kontroli, o których mowa w ust. 2 i 3, można nie stosować wobec osadzonego umieszczonego w celi zabezpieczającej.

§ 6.[Stosowanie kajdan, jednoczęściowego pasa obezwładniającego lub kaftana wobec osób innych niż pozbawione wolności] W jednostce organizacyjnej Służby Więziennej, nie będącej zakładem karnym lub aresztem śledczym, stosowanie kajdan wobec innej osoby albo kajdan, jednoczęściowego pasa obezwładniającego lub kaftana bezpieczeństwa wobec osadzonego kontroluje funkcjonariusz wyznaczony przez kierownika tej jednostki.

§ 7.[Badania lekarskie] Wyniki badań lekarskich osadzonego lub innej osoby oraz wyniki kontroli stosowania środków przymusu bezpośredniego należy odnotować w protokole, o którym mowa w § 3 ust. 4.

§ 8.[Prawa osadzonego] 1. Po zaprzestaniu stosowania środka przymusu bezpośredniego kierownik jednostki lub osoba, która go zastępuje, jest obowiązany wysłuchać osadzonego i pouczyć go o prawie złożenia skargi do sądu penitencjarnego.

2. Po zapoznaniu się z protokołem, o którym mowa w § 3 ust. 4, kierownik jednostki dokonuje oceny zasadności stosowania środka przymusu, a także potrzeby przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.

§ 9.[Przesłanki użycia siły fizycznej] 1. Wobec osadzonego lub innej osoby siłę fizyczną stosuje się w celu doraźnego, krótkotrwałego, ręcznego obezwładnienia lub zmuszenia do wykonania polecenia.

2. Używając siły fizycznej nie należy zadawać uderzeń, chyba że funkcjonariusz działa w celu odparcia zamachu na życie lub zdrowie ludzkie albo mienie, a także w celu przeciwdziałania ucieczce osadzonego.

§ 10.[Umieszczenie w celi zabezpieczającej] 1. Umieszczenie w celi zabezpieczającej służy czasowemu odosobnieniu osadzonego.

2. Umieszczenie w celi zabezpieczającej kilku osadzonych dozwolone jest tylko w przypadkach, w których brak jest możliwości bezpiecznego odosobnienia ich w innych pomieszczeniach jednostki.

3. Celę zabezpieczającą wyposaża się w telewizyjny system monitorowania z nasłuchem, umożliwiający nagrywanie i archiwizację obrazu i dźwięku.

§ 11.[Przeszukanie] 1. Przed umieszczeniem w celi zabezpieczającej osadzonego poddaje się szczegółowemu przeszukaniu.

2. Osadzony umieszczony w celi zabezpieczającej nie może posiadać żadnych przedmiotów; na czas niezbędny do utrzymania higieny i spożycia posiłków osadzony otrzymuje przedmioty osobistego użytku.

3. Na czas pobytu w celi zabezpieczającej wydaje się osadzonemu odzież, bieliznę i obuwie, będące własnością zakładu karnego lub aresztu śledczego, a na okres pory nocnej - materac z pościelą.

§ 12.[Założenie kajdan lub prowadnic] 1. Założenie kajdan lub prowadnic stosuje się w celu częściowego unieruchomienia kończyn osadzonego lub innej osoby.

2. Kajdany lub prowadnice zakłada się na ręce trzymane z przodu. W przypadku gdy osadzony lub inna osoba jest agresywna albo niebezpieczna, można założyć kajdany na ręce trzymane z tyłu, a także na nogi.

§ 13.[Pasy obezwładniające] 1. Można stosować pasy obezwładniające jednoczęściowe lub trzyczęściowe.

2. Pas obezwładniający jednoczęściowy stosuje się w celu częściowego unieruchomienia rąk osadzonego.

3. Pierścienie, w których umieszcza się nadgarstki obu rąk osadzonego, powinny znajdować się na wysokości bioder, w przedniej części tułowia.

4. Pas obezwładniający trzyczęściowy stosuje się w celu całkowitego unieruchomienia osadzonego. Pas ten jest przymocowany do łóżka odpowiedniej konstrukcji.

5. Stosując trzyczęściowy pas obezwładniający, używa się jednocześnie wszystkich części pasa.

§ 14.[Kaftan bezpieczeństwa] 1. Kaftan bezpieczeństwa stosuje się w celu całkowitego unieruchomienia rąk osadzonego.

2. Przy zakładaniu kaftana bezpieczeństwa należy ręce osadzonego usytuować w ten sposób, aby znajdowały się w przedniej części tułowia na wysokości pasa.

§ 15.[Kask ochronny] Kask ochronny zakłada się osadzonemu w celu udaremnienia samookaleczenia głowy, po uprzednim założeniu pasa obezwładniającego jednoczęściowego lub kaftana bezpieczeństwa.

§ 16.[Umieszczenie osadzonego w odpowiedniej celi] 1. Na czas stosowania pasa obezwładniającego jednoczęściowego lub kaftana bezpieczeństwa osadzonego umieszcza się w celi zabezpieczającej albo w osobnej, w miarę możliwości, odpowiednio przystosowanej celi.

2. Na czas stosowania pasa obezwładniającego trzyczęściowego lub kasku ochronnego osadzonego umieszcza się w celi zabezpieczającej.

§ 17.[Ograniczenia dotyczące stosowania środków przymusu bezpośredniego] Stosowanie środków przymusu bezpośredniego, o których mowa w § 12-15, nie może powodować nadmiernego ucisku na żuchwę i szyję, klatkę piersiową i jamę brzuszną, utrudniać oddychania i tamować obiegu krwi.

§ 18.[Wodne środki obezwładniające] Wodne środki obezwładniające, w postaci strumienia wody pod ciśnieniem, stosuje się w celu krótkotrwałego obezwładnienia osadzonego lub innej osoby.

§ 19.[Siatka obezwładniająca] 1. Siatkę obezwładniającą stosuje się w celu częściowego unieruchomienia osadzonego lub innej osoby.

2. Siatkę obezwładniającą miota się z broni palnej albo zarzuca ręcznie.

§ 20.[Chemiczne środki obezwładniające] 1. Chemiczne środki obezwładniające stosuje się w celu krótkotrwałego zakłócenia zdolności widzenia lub obezwładnienia osadzonego albo innej osoby.

2. Chemiczne środki obezwładniające stosuje się ręcznie albo miota z broni palnej.

3. W czasie stosowania chemicznych środków obezwładniających w pomieszczeniu, funkcjonariusz zakłada maskę przeciwgazową, jeżeli użycie środka mogłoby spowodować u niego skutki, o których mowa w ust. 1.

4. Jeżeli wskutek stosowania chemicznych środków obezwładniających nastąpiło silne podrażnienie błon śluzowych, należy poszkodowanemu udzielić pierwszej pomocy.

§ 21.[Reflektor olśniewający] Reflektor olśniewający stosuje się w celu krótkotrwałego zakłócenia widzenia u osadzonego lub innej osoby, zwłaszcza dla wsparcia stosowania innych środków przymusu bezpośredniego.

§ 22.[Petardy] 1. Petardy stosuje się w celu rozbicia i ukierunkowania wycofania zgrupowania osadzonych lub innych osób.

2. Petardy miota się przed zgrupowanie osadzonych lub innych osób.

3. Petardy stosuje się na przestrzeni otwartej, a także w dużych pomieszczeniach zamkniętych.

§ 23.[Szczególna ostrożność] W czasie stosowania wodnych i chemicznych środków obezwładniających oraz petard należy zachować szczególną ostrożność, uwzględniając ich właściwości mogące stanowić zagrożenie dla życia ludzkiego.

§ 24.[Pałka służbowa] 1. Pałkę służbową stosuje się w celu odparcia napaści albo pokonania oporu osadzonego lub innej osoby.

2. Zabrania się:

1) zadawania uderzeń i pchnięć pałką służbową, z zastrzeżeniem ust. 3, w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosowania na te części ciała blokady i zakładania dźwigni,

2) zadawania uderzeń rękojeścią pałki służbowej,

3) stosowania pałki służbowej wobec osadzonego lub innej osoby, której założono kajdany, prowadnice, kaftan bezpieczeństwa, pasy obezwładniające albo która jest unieruchomiona siatką obezwładniającą.

3. Uderzenia i pchnięcia pałką służbową mogą być zadawane we wszystkie części ciała w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie ludzkie.

§ 25.[Pociski niepenetracyjne] Pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej, stosuje się w celu obezwładnienia osadzonego lub innej osoby, tak aby nie zagrażały one życiu ludzkiemu.

§ 26.[Odpowiednia liczba funkcjonariuszy] Środki przymusu bezpośredniego powinny być stosowane przez taką liczbę funkcjonariuszy, która zapewni skuteczne i bezpieczne działanie.

§ 27.[Wymóg zachowania szczególnej rozwagi w związku z użyciem broni palnej lub psa służbowego] 1. Decydując o użyciu broni palnej lub psa służbowego, funkcjonariusz jest obowiązany postępować ze szczególną rozwagą, traktując broń palną oraz psa służbowego jako ostateczne środki działania.

2. Jeżeli nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, funkcjonariusz przed użyciem broni palnej lub psa służbowego jest obowiązany:

1) wezwać osadzonego lub inną osobę do zachowania zgodnego z prawem, a w szczególności do natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, zaniechania ucieczki, odstąpienia od bezprawnych działań lub użycia przemocy; wezwanie w stosunku do innej osoby należy poprzedzić okrzykiem „SŁUŻBA WIĘZIENNA”,

2) w razie niepodporządkowania się wezwaniu określonemu w pkt 1, uprzedzić o możliwości użycia broni palnej lub psa służbowego okrzykiem „STÓJ - BO STRZELAM” albo „STÓJ - BO UŻYJĘ PSA”.

3. W przypadku gdy wezwania, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, okażą się bezskuteczne, funkcjonariusz obowiązany jest oddać strzał ostrzegawczy.

§ 28.[Użycie broni palnej i psa służbowego] 1. Użycie broni palnej polega na oddaniu strzału do osadzonego lub innej osoby.

2. Użycie psa służbowego polega na puszczeniu psa bez kagańca w kierunku osadzonego lub innej osoby.

3. W razie podjęcia ucieczki przez osadzonego z terenu zakładu karnego zamkniętego lub aresztu śledczego, funkcjonariusz może użyć broni palnej lub psa służbowego dopiero wówczas, gdy osadzony wkroczy na pas ochronny.

4. O każdym przypadku oddania strzału ostrzegawczego, użycia broni palnej lub psa służbowego funkcjonariusz jest obowiązany niezwłocznie powiadomić bezpośredniego przełożonego.

§ 29.[Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy] 1. Jeżeli wskutek zastosowania środków przymusu bezpośredniego, użycia broni palnej lub psa służbowego nastąpiło zranienie człowieka, funkcjonariusz jest obowiązany, z zachowaniem bezpieczeństwa własnego i osób postronnych, udzielić mu pierwszej pomocy, a następnie spowodować udzielenie pomocy lekarskiej.

2. Jeżeli wskutek zastosowania środków przymusu bezpośredniego, użycia broni palnej lub psa służbowego nastąpiło zranienie lub śmierć człowieka, funkcjonariusz jest obowiązany natychmiast powiadomić o tym kierownika jednostki oraz zabezpieczyć ślady i, w miarę możliwości, ustalić świadków zdarzenia.

3. Kierownik jednostki jest obowiązany zawiadomić właściwego prokuratora o skutkach, o których mowa w ust. 2.

§ 30.[Protokół z oddania strzału ostrzegawczego oraz z użycia broni palnej lub psa służbowego] Funkcjonariusz, który oddał strzał ostrzegawczy, użył broni palnej lub psa służbowego, sporządza odpowiedni protokół. Wzory protokołów stanowią załączniki nr 3 i 4 do rozporządzenia.

§ 31.[Postępowanie wyjaśniające] Po zapoznaniu się z protokołem, o którym mowa w § 30, kierownik jednostki wszczyna stosowne postępowanie wyjaśniające.

§ 32.[Przepisy uchylone] Traci moc rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 lutego 1975 r. w sprawie dopuszczalności użycia przez funkcjonariuszy Służby Więziennej broni oraz stosowania siły fizycznej i szczególnych środków bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 6, poz. 34).

§ 33.[Wejście w życie] Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Załącznik nr 1

Załącznik nr 2

Załącznik nr 3

Załącznik nr 4