Na podstawie art. 186 § 2 w związku z art. 189¹ § 1 Kodeksu pracy oraz art. 40a ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143, z 1985 r. Nr 4, poz. 15, z 1986 r. Nr 42, poz. 202, z 1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 35, poz. 192, z 1991 r. Nr 104, poz. 450, Nr 106, poz. 457 i Nr 110, poz. 474 oraz z 1995 r. Nr 16, poz. 77) zarządza się, co następuje:

§ 1.[Prawo do korzystania z urlopu] 1. Pracownica zatrudniona co najmniej 6 miesięcy może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 4 lat życia.

2. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia, o którym mowa w ust. 1, wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia.

3. Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w czterech częściach.

§ 2.[Dodatkowe prawo do urlopu] Pracownica posiadająca okres zatrudnienia określony w § 1, bez względu na to, czy korzystała z urlopu, o którym mowa w tym przepisie, może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 lat życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia, w szczególności przewlekłej choroby, kalectwa lub opóźnienia w rozwoju umysłowym, wymaga ono osobistej opieki pracownicy. W takim przypadku warunkiem udzielenia pracownicy urlopu wychowawczego jest przedstawienie orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia dziecka uzasadniającym udzielenie tego urlopu. Przepis § 1 ust. 3 stosuje się odpowiednio.

§ 3.[Wniosek o udzielenie urlopu] 1. Pracodawca udziela urlopu wychowawczego na pisemny wniosek pracownicy. We wniosku pracownica wskazuje termin rozpoczęcia i czas trwania urlopu wychowawczego oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu wychowawczego na dane dziecko.

2. Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownicy urlopu wychowawczego:

1) w terminie wskazanym przez pracownicę, jeżeli wniosek o udzielenie tego urlopu został przez nią złożony co najmniej na dwa tygodnie przed tym terminem,

2) nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia przez pracownicę wniosku o udzielenie tego urlopu, jeżeli wniosek ten został zgłoszony przez nią bez zachowania terminu przewidzianego w pkt 1.

3. Pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na okres próbny, umowy o pracę na czas określony lub umowy o pracę na czas wykonania określonej pracy pracodawca udziela urlopu wychowawczego na czas nie dłuższy niż do końca okresu, na jaki została zawarta umowa.

4. Pracownicy, która złożyła wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego po wypowiedzeniu umowy o pracę, pracodawca udziela tego urlopu na czas nie dłuższy niż do dnia rozwiązania tej umowy wskutek upływu okresu wypowiedzenia.

§ 4.[Zakaz wypowiedzenia i rozwiązania umowy o pracę] Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownicę wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu, chyba że zachodzą przyczyny określone w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy lub uzasadniające rozwiązanie z pracownicą umowy o pracę bez wypowiedzenia z jej winy albo pracownica zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

§ 5.[Warunki zasiłku wychowawczego] 1. Pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego przysługuje, z zastrzeżeniem § 7, zasiłek wychowawczy:

1) do ukończenia urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres 24 miesięcy kalendarzowych,

2) do ukończenia urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli pracownica sprawuje osobistą opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym przy jednym porodzie albo samotnie wychowuje dziecko,

3) do ukończenia urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli pracownica sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem, o którym mowa w § 2.

2. Za pracownicę samotnie wychowującą dziecko uważa się pracownicę stanu wolnego: pannę, rozwiedzioną i wdowę.

§ 6.[Kwoty zasiłku wychowawczego] 1. Zasiłek wychowawczy przysługuje w wysokości 318,10 zł [1] miesięcznie.

2. Pracownicy samotnie wychowującej dziecko przysługuje zasiłek wychowawczy w wysokości 505,80 zł [2] miesięcznie.

3. Kwoty zasiłku wychowawczego, o których mowa w ust. 1 i 2, podlegają waloryzacji na zasadach i w terminach określonych dla zasiłków rodzinnych w przepisach o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych, z zastrzeżeniem § 22 ust. 5.

4. Kwotę zasiłku wychowawczego przypadającą do wypłaty zaokrągla się do 10 groszy w górę.

5. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wskaźnik waloryzacji oraz kwoty zasiłku wychowawczego.

6. Zasiłek wychowawczy, o którym mowa w ust. 1 i 2, przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie pracownicy nie przekracza kwoty stanowiącej 25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.

7. Przy ustalaniu dochodu, o którym mowa w ust. 6, uwzględnia się przeciętny miesięczny dochód w poprzednim roku kalendarzowym, ustalony według zasad określonych w przepisach o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych, z wyłączeniem dochodów uzyskiwanych przez pracownicę przed uzyskaniem prawa do zasiłku; wyłączenie to nie dotyczy dochodów z tytułu emerytury lub renty inwalidzkiej. Dochody osób prowadzących działalność gospodarczą oraz osób z nimi współpracujących przyjmuje się w wysokości wykazanej przez te osoby, nie niższej jednak od zadeklarowanej przez te osoby kwoty dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, a jeśli osoby te nie podlegają ubezpieczeniu - w wysokości nie niższej od kwoty najniższej podstawy wymiaru składek, obowiązującej osoby ubezpieczone. W przypadku osiągania dochodów z gospodarstwa rolnego, zasiłek wychowawczy przysługuje, jeżeli na osobę w rodzinie przypada nie więcej niż 1 ha przeliczeniowy.

8. Zasiłek wychowawczy przysługujący za niepełne miesiące kalendarzowe wypłaca się w wysokości 1/30 zasiłku miesięcznego za każdy dzień.

9. Prawo do zasiłku wychowawczego ustala się na okres do dnia 31 maja, a jeżeli zasiłek jest wypłacany dłużej - na kolejne okresy roczne od dnia 1 czerwca do dnia 31 maja kolejnego roku kalendarzowego.

§ 7.[Wyłączenie prawa do zasiłku] 1. Zasiłek wychowawczy nie przysługuje:

1) w razie korzystania z urlopu wychowawczego krótszego niż 3 miesiące,

2) jeżeli dochód na osobę w rodzinie jest wyższy od kwoty stanowiącej 25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, z zastrzeżeniem ust. 2,

3) w razie umieszczenia dziecka w żłobku lub w przedszkolu, w zakładzie specjalnym, w domu dziecka lub w innej placówce opiekuńczo-wychowawczej, a także w innych przypadkach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, z wyjątkiem czasowego pobytu matki lub dziecka, w okresie do 6 miesięcy, w szpitalu lub w sanatorium,

4) w razie podjęcia w okresie urlopu wychowawczego pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie albo działalności zarobkowej, a także w razie pobierania emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli łączny dochód przekracza miesięcznie kwotę stanowiącą 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.

2. Zasiłek wychowawczy przysługuje, chociaż dochód na osobę w rodzinie przekracza kwotę, o której mowa w § 6 ust. 6, jeżeli łączna kwota tego przekroczenia, przypadająca na wszystkich członków rodziny, nie równoważy kwoty zasiłku, pod warunkiem że zasiłek wychowawczy przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym.

3. W przypadku przekroczenia dochodu na osobę w rodzinie, o którym mowa w § 6 ust. 6, zasiłek wychowawczy wypłaca się w wysokości pomniejszonej o kwotę tego przekroczenia na jedną osobę.

4. Pracownica pobierająca zasiłek wychowawczy jest obowiązana zawiadomić płatnika zasiłku wychowawczego, określonego w § 8 ust. 2, o okolicznościach, o których mowa w § 7 ust. 1 pkt 3 i 4.

§ 8.[Finansowanie zasiłków] 1. Zasiłki wychowawcze są finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

2. Zasiłek wychowawczy wypłaca na wniosek pracownicy pracodawca, który udzielił jej urlopu wychowawczego, a jeżeli pracodawca nie jest upoważniony do wypłacania zasiłków z ubezpieczenia społecznego - właściwy oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

3. Zasiłek wychowawczy za dany miesiąc kalendarzowy wypłaca się najpóźniej do dnia 15 następnego miesiąca.

4. W sprawach nie unormowanych rozporządzeniem, dotyczących ustalania uprawnień do zasiłku wychowawczego, postępowania w sprawie tego zasiłku, jego wypłaty oraz zwrotu nieprawnie pobranego zasiłku, stosuje się odpowiednio przepisy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

§ 9.[Zasiłek macierzyński] Pracownicy, która w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko lub przyjęła na wychowanie dziecko w wieku uprawniającym do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, zamiast zasiłku wychowawczego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach przewidzianych w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

§ 10.[Uprawnienia w trakcie urlopu] W okresie urlopu wychowawczego pracownica zachowuje prawo do:

1) świadczeń zdrowotnych dla siebie i członków rodziny,

2) korzystania z lokalu mieszkalnego lub innego pomieszczenia mieszkalnego zajmowanego przed urlopem wychowawczym, jeżeli pracodawca jest uprawniony do określania warunków zajmowania przez pracowników takiego lokalu lub pomieszczenia.

§ 11.[Zamiar podjęcia pracy] Pracownica jest obowiązana uprzedzić pracodawcę o zamiarze podjęcia w czasie urlopu wychowawczego pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie albo działalności zarobkowej, a także innych zajęć, jeżeli mogą one mieć wpływ na możliwość dalszego sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem lub zakres sprawowania tej opieki. Przepis § 12 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

§ 12.[Przywrócenie do pracy] 1. Pracownica, która zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem z innych przyczyn niż określone w § 11, jest obowiązana zawiadomić o tym pracodawcę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia zaprzestania tej opieki. W takim przypadku pracodawca jest obowiązany dopuścić pracownicę do pracy w ciągu 30 dni od dnia tego zawiadomienia.

2. W razie powzięcia przez pracodawcę wiadomości o zaprzestaniu sprawowania przez pracownicę osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownicę do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie wcześniej niż z upływem 30 dni od dnia powzięcia o tym wiadomości i 3 dni od dnia wezwania.

3. Przepis ust. 2 stosuje się także w razie stwierdzenia przez pracodawcę, że z urlopu wychowawczego korzystają w tym czasie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka.

§ 13.[Rezygnacja z urlopu wychowawczego] Pracownica może zrezygnować z urlopu wychowawczego:

1) w każdym czasie - za zgodą pracodawcy,

2) po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy, najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.

§ 14.[Zasady przywrócenia do pracy] Pracodawca jest obowiązany dopuścić pracownicę po zakończeniu urlopu wychowawczego do pracy na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jej kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.

§ 15.[Okres zatrudnienia] 1. Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia u pracodawcy, który udzielił tego urlopu.

2. Okresu urlopu wychowawczego nie wlicza się do okresu zatrudnienia wymaganego do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, zgodnie z odrębnymi przepisami.

§ 16.[Stosowanie przepisów w stosunku do nauczycielek] Do pracownic będących:

1) nauczycielkami zatrudnionymi w szkołach, w których organizacja pracy przewiduje ferie szkolne, objętych przepisami ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19, Nr 25, poz. 187 i Nr 31, poz. 214, z 1983 r. Nr 5, poz. 33, z 1988 r. Nr 19, poz. 132, z 1989 r. Nr 4, poz. 24 i Nr 35, poz. 192, z 1990 r. Nr 34, poz. 197 i 198, Nr 36, poz. 206 i Nr 72, poz. 423, z 1991 r. Nr 95, poz. 425 i Nr 104, poz. 450, z 1992 r. Nr 53, poz. 252, Nr 54, poz. 254 i Nr 90, poz. 451, z 1993 r. Nr 129, poz. 602, z 1994 r. Nr 43, poz. 163, Nr 105, poz. 509 i Nr 113, poz. 547, z 1995 r. Nr 138, poz. 681 oraz z 1996 r. Nr 25, poz. 113),

2) nauczycielkami akademickimi, zatrudnionymi w szkołach wyższych, objętych przepisami ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385, z 1991 r. Nr 104, poz. 450, z 1992 r. Nr 54, poz. 254 i Nr 63, poz. 314, z 1994 r. Nr 1, poz. 3, Nr 43, poz. 163, Nr 105, poz. 509 i Nr 121, poz. 591 oraz z 1996 r. Nr 5, poz. 34 i Nr 24, poz. 110),

zwanych dalej „nauczycielkami”, przepisy rozporządzenia stosuje się ze zmianami wynikającymi z § 17-20.

§ 17.[Urlop wychowawczy nauczycielki] 1. Z wnioskiem o udzielenie urlopu wychowawczego nauczycielka występuje do organu, który ją mianował lub zawarł z nią umowę o pracę.

2. Termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na dzień poprzedzający rozpoczęcie roku szkolnego (roku akademickiego).

3. Jeżeli jest to uzasadnione terminem zakończenia urlopu wychowawczego, jego wymiar i okres ulegają odpowiedniemu skróceniu, a na wniosek nauczycielki - odpowiedniemu przedłużeniu.

4. Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego powinien być zgłoszony przez nauczycielką co najmniej na miesiąc przed wskazanym terminem rozpoczęcia tego urlopu.

5. Przepisy ust. 2 i 3 nie mają zastosowania, jeżeli urlop wychowawczy został udzielony nauczycielce w wymiarze nie przekraczającym jednego miesiąca.

6. Przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio w przypadkach określonych w § 1 ust. 3 i w § 2.

§ 18.[Rezygnacja nauczycielki z urlopu] 1. Nauczycielka może zrezygnować z udzielonego jej urlopu wychowawczego:

1) w każdym czasie - za zgodą organu określonego w § 17 ust. 1,

2) z początkiem roku szkolnego (roku akademickiego) - po uprzednim zawiadomieniu organu określonego w § 17 ust. 1 co najmniej na 3 miesiące przed zamierzonym terminem podjęcia pracy.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadku określonym w § 12 ust. 1 zdanie pierwsze.

§ 19.[Nabycie prawa do urlopu przez nauczycielkę] 1. Nauczycielka nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z dniem rozpoczęcia ferii szkolnych (czasu wolnego od zajęć dydaktycznych), przypadających po zakończeniu urlopu wychowawczego.

2. Nauczycielce, która w związku z rozpoczęciem urlopu wychowawczego nie mogła wykorzystać przypadającego w okresie letnich ferii szkolnych (w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych) urlopu wypoczynkowego, do którego nabyła prawo - termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na koniec zajęć szkolnych (zajęć dydaktycznych).

§ 20.[Stosowanie przepisów rozporządzenia] Przepisy § 17 ust. 1 i § 18 stosuje się także do nauczycielek zatrudnionych w szkołach i w innych placówkach oświatowych i szkoleniowych, wychowawczych oraz opiekuńczo-wychowawczych, w których nie są przewidziane ferie szkolne.

§ 21.[Stosowanie przepisów rozporządzenia do pracowników] 1. Przepisy § 1-20 mają zastosowanie do pracowników, z zastrzeżeniem przepisów ust. 2-4.

2. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie są pracownikami, z urlopu wychowawczego - stosownie do ich wyboru - może skorzystać w tym samym czasie tylko jedno z nich, a łączny okres korzystania przez nich z tego urlopu nie może przekroczyć wymiaru określonego w § 1 ust. 1 i w § 2.

3. W przypadku określonym w ust. 2 udzielenie urlopu wychowawczego jednemu z rodziców lub opiekunów następuje po przedstawieniu, wraz z wnioskiem o udzielenie urlopu wychowawczego, oświadczenia drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego w okresie wskazanym w tym wniosku.

4. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 3, nie jest wymagane w razie ograniczenia lub pozbawienia drugiego z rodziców władzy rodzicielskiej albo w razie ograniczenia lub zwolnienia z opieki drugiego z opiekunów, a także w przypadku, gdy zachodzą nie dające się usunąć przeszkody do uzyskania takiego oświadczenia. W takich sytuacjach pracodawca udziela urlopu wychowawczego drugiemu z rodziców lub opiekunów po przedstawieniu przez niego dokumentów potwierdzających te okoliczności, a w braku ich udokumentowania - po złożeniu odpowiedniego oświadczenia.

§ 22.[Przepisy uchylone] 1. Traci moc rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych (Dz. U. z 1990 r. Nr 76, poz. 454 i z 1992 r. Nr 41, poz. 179), z zastrzeżeniem przepisów ust. 2-5.

2. Zasady udzielania urlopu wychowawczego oraz prawa i obowiązki z tym związane określone w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5, stosuje się do pracowników:

1) korzystających z urlopu wychowawczego w dniu wejścia w życie rozporządzenia - do upływu okresu, na jaki został im udzielony ten urlop,

2) z którymi umowa o pracę została rozwiązana z przyczyn określonych w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy w czasie urlopu wychowawczego przed dniem wejścia w życie rozporządzenia - do upływu okresu, na jaki został im udzielony ten urlop,

3) którym okres przerwy w zatrudnieniu, odpowiadającej urlopowi wychowawczemu, do którego byli uprawnieni, gdyby umowa o pracę nie została rozwiązana z przyczyn określonych w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, rozpoczął się przed dniem wejścia w życie rozporządzenia; w tym przypadku rozporządzenie, o którym mowa w ust. 1, ma zastosowanie nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 1999 r.

3. W okresie od dnia wejścia w życie rozporządzenia do dnia 31 grudnia 1996 r. do pracowników, o których mowa w ust. 2 pkt 1, stosuje się - w zakresie uprawnień do urlopu wypoczynkowego - zasady określone w § 20 ust. 1 i 2 rozporządzenia, o którym mowa w ust. 1.

4. Pracownicy pobierający w dniu wejścia w życie rozporządzenia zasiłek wychowawczy ustalony na podstawie rozporządzenia, o którym mowa w ust. 1, zachowują prawo do tego zasiłku na dotychczasowych zasadach - do upływu okresu, przez który przysługuje im prawo do zasiłku.

5. W okresie od dnia wejścia w życie rozporządzenia do dnia 28 lutego 1997 r. wysokość zasiłku wychowawczego, ustalona zgodnie z § 6 ust. 1 i 2, podlega waloryzacji zgodnie z § 6 ust. 3 rozporządzenia, o którym mowa w ust. 1.

§ 23.[Wejście w życie] Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 2 czerwca 1996 r.