Kierując się podstawowymi zasadami ustroju socjalistycznego, przywiązując największą wagę do poprawy warunków życia wszystkich ludzi pracy oraz uznając, że wprowadzenie systemu zaopatrzenia emerytalnego oraz innych świadczeń dla rolników i ich rodzin:

– zapewni zaopatrzenie na starość oraz na wypadek inwalidztwa tym rolnikom, którzy zwiększając produkcję rolną i sprzedając produkty rolne jednostkom gospodarki uspołecznionej aktywnie uczestniczą w realizacji programu wyżywienia narodu;

– stworzy warunki do dalszego rozwoju rolnictwa uspołecznionego oraz do korzystnej przebudowy struktury indywidualnych gospodarstw rolnych i unowocześnienia metod gospodarowania;

– będzie kolejnym doniosłym aktem realizacji sojuszu robotniczo-chłopskiego,

stanowi się, co następuje:

Art. 2. [Warunki otrzymania emerytury przez rolnika] 1. Emerytura przysługuje rolnikowi, który, spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek: 65 lat mężczyzna i 60 lat kobieta, a jeżeli jest kombatantem – 60 lat mężczyzna i 55 lat kobieta,

2) wytwarzał w prowadzonym gospodarstwie rolnym i sprzedawał jednostkom gospodarki uspołecznionej produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł rocznie, przez okres co najmniej 25 lat mężczyzna i 20 lat kobieta, w tym nieprzerwanie przez ostatnie 5 lat prowadzenia gospodarstwa rolnego przed jego przekazaniem następcy lub Państwu; do okresów tych zalicza się również lata, w których wartość sprzedanych produktów była niższa, jeżeli spowodowane to było klęską żywiołową, wypadkiem losowym lub Innymi okolicznościami niezawinionymi przez rolnika,

3) opłacał składki na fundusz emerytalny rolników,

4) przekazał następcy lub Państwu gospodarstwo rolne, którego wartość nie uległa obniżeniu w okresie ostatnich 5 lat prowadzenia gospodarstwa przed jego przekazaniem, chyba że obniżenie wartości gospodarstwa nastąpiło z przyczyn niezawinionych przez rolnika.

2. Warunki określone w ust. 1 pkt 2 nie są wymagane, jeżeli rolnik przekazał Państwu gospodarstwo rolne, które prowadził nieprzerwanie co najmniej przez ostatnie 5 lat przed jego przekazaniem.

Art. 3. [Okresy pracy] Rolnikowi, który wytwarzał w prowadzonym gospodarstwie rolnym i sprzedawał jednostkom gospodarki uspołecznionej produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł rocznie co najmniej przez 10 lat, w tym nieprzerwanie przez ostatnie 5 lat prowadzenia gospodarstwa rolnego przed jego przekazaniem następcy, zalicza się do okresu wymienionego w art. 2 ust. 1 pkt 2:

1) okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego przed dniem wejścia w życie ustawy,

2) okresy pracy w innych gospodarstwach rolnych po ukończeniu 16 roku życia oraz okresy zatrudnienia równorzędne z okresami zatrudnienia i zaliczalne do okresów zatrudnienia w rozumieniu przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin – poprzedzające objęcie gospodarstwa rolnego.

Art. 4. [Prawo do emerytury] 1. Prawo do emerytury powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do jej uzyskania.

2. Jeżeli rolnik spełniający warunki określone w art. 2 ust. 1 pkt 2–4 przekazał gospodarstwo rolne następcy lub Państwu przed osiągnięciem wieku emerytalnego, prawo do emerytury powstaje z dniem osiągnięcia tego wieku.

Art. 5. [Podstawa wymiaru emerytury] 1. Podstawę wymiaru emerytury stanowi średnia roczna wartość produktów rolnych sprzedanych przez rolnika jednostkom gospodarki uspołecznionej z okresu ostatnich 5 lat prowadzenia gospodarstwa rolnego przed jego przekazaniem następcy lub Państwu. Z okresu tego mogą być wyłączone lata, w których nastąpiło znaczne obniżenie produkcji rolnej, spowodowane klęską żywiołową, wypadkiem losowym lub innymi okolicznościami niezawinionymi przez rolnika; w tym wypadku uwzględnia się lata bezpośrednio poprzedzające ten okres.

2. Do wartości sprzedanych produktów rolnych zalicza się również wartość produktów rolnych wytworzonych przez rolnika w ramach umów kooperacyjnych z jednostkami gospodarki uspołecznionej oraz' wartość drewna z lasów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, a także runa leśnego i roślin zielarskich, sprzedanych jednostkom gospodarki uspołecznionej.

3. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady i tryb:

1) ewidencji wartości produktów rolnych sprzedanych jednostkom gospodarki uspołecznionej,

2) wliczania produktów, o których mowa w ust. 2, do wartości sprzedanych produktów rolnych,

3) uznawania, że znaczne obniżenie wartości produktów rolnych sprzedanych jednostkom gospodarki uspołecznionej spowodowane zostało klęską żywiołową, wypadkiem losowym lub innymi okolicznościami niezawinionymi przez rolnika,

4) uznawania, że obniżenie wartości gospodarstwa rolnego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4, nastąpiło z przyczyn niezawinionych przez rolnika.

4. Rada Ministrów może określić w drodze rozporządzenia inne produkty sprzedane przez rolnika jednostkom gospodarki uspołecznionej, których wartość zalicza się do wartości sprzedanych produktów rolnych.

Art. 6. [Podstawa wymiaru emerytury w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego następcy] 1. Na wniosek rolnika, który przekazał gospodarstwo rolne następcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego i pracował nadal w tym gospodarstwie, za podstawę wymiaru emerytury przyjmuje się średnią wartość produktów rolnych wytworzonych w tym gospodarstwie i sprzedanych jednostkom gospodarki uspołecznionej z okresu ostatnich 5 lat poprzedzających rok, w którym rolnik osiągnął ten wiek.

2. Jeżeli przekazane gospodarstwo rolne stanowi tylko część gospodarstwa prowadzonego przez następcę, przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury w myśl ust. 1 uwzględnia się część wartości sprzedanych produktów rolnych, odpowiadającą przejętemu gospodarstwu.

Art. 7. [Wysokość emerytury] 1. Wysokość emerytury wynosi miesięcznie:

2. Rolnikowi, który przekazał gospodarstwo rolne Państwu, a nie spełnił warunków określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2, emerytura przysługuje w wysokości przewidzianej w ust. 1 dla 1 grupy sprzedaży.

Art. 8. [Zwiększenie emerytury w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego Państwu] 1. Rolnikowi, który przekazał gospodarstwo rolne Państwu, zwiększa się emeryturę:

1) po 200 zł za pierwszy i drugi hektar oraz po 50 zł za każdy następny hektar, nie więcej jednak niż o 700 zł,

2) za przekazane budynki:

3) za przekazane lasy wchodzące w skład gospodarstwa rolnego;

4) za zrzeczenie się prawa do bezpłatnego korzystania z lokalu mieszkalnego i pomieszczeń gospodarskich, przysługującego na podstawie art. 22 ust. 2, o 150 zł,

2. Wartość budynków przyjmuje się według szacunku ustalonego dla obowiązkowego ubezpieczenia przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń, a wartość drzewostanu według cen obowiązujących w państwowym gospodarstwie leśnym, przy uwzględnieniu zasad szacowania określonych w przepisach o scalaniu i wymianie gruntów; szacunek ten przyjmuje się według stawek obowiązujących w dniu przekazania budynków lub lasów,

Art. 9. [Emerytura przysługująca łącznie obojgu małżonkom] 1. Emerytura przysługuje łącznie obojgu małżonkom, choćby wiek emerytalny osiągnął tylko jeden z małżonków.

2. Emerytura nie przysługuje jednak małżonkowi, który przez ostatnie 5 lat przed przekazaniem gospodarstwa rolnego następcy lub Państwu nie pracował w tym gospodarstwie i nie pozostawał z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym; w tym wypadku drugiemu małżonkowi przysługuje emerytura w pełnej wysokości,

3. Emerytura przysługująca obojgu małżonkom podlega podziałowi na równe części:

1) na wniosek jednego z małżonków albo

2) z urzędu – jeżeli jeden z małżonków jest uprawniony do świadczenia o charakterze rentowym na podstawie innych przepisów.

4. W razie śmierci jednego z małżonków emeryturę wypłaca się w pełnej wysokości drugiemu małżonkowi, chyba ze zachodzą okoliczności określone w ust. 2.

Art. 10. [Renta inwalidzka] 1. Renta inwalidzka przysługuje rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) zaliczony został do I lub II grupy inwalidów,

2) wytwarzał w prowadzonym gospodarstwie rolnym i sprzedawał jednostkom gospodarki uspołecznionej produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł rocznie, przez okres co najmniej ostatnich 5 lat prowadzenia gospodarstwa przed przekazaniem następcy lub Państwu,

3) opłacał składki na fundusz emerytalny rolników,

4) przekazał następcy lub Państwu gospodarstwo rolne odpowiadające warunkom określonym w art. 2 ust. 1 pkt 4.

2. Warunek określony w ust. 1 pkt 2 uważa się za spełniony, jeżeli rolnik stał się inwalidą I lub II grupy inwalidów przed ukończeniem 30 lat życia albo wskutek wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym lub wskutek choroby zawodowej i sprzedawał jednostkom gospodarki uspołecznionej produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł rocznie przez cały okres prowadzenia gospodarstwa rolnego, aż do powstania inwalidztwa, choćby nawet okres ten był krótszy niż 5 lat.

3. Warunek określony w ust. 1 pkt 2 nie jest wymagany, jeżeli rolnik przekazał gospodarstwo rolne Państwu.

4. Wysokość renty inwalidzkiej ustala się według zasad przewidzianych przy ustalaniu wysokości emerytury, z tym że w wypadkach, o których mowa w ust. 2, podstawę wymiaru renty inwalidzkiej stanowi średnia roczna wartość sprzedanych produktów rolnych z całego okresu prowadzenia gospodarstwa rolnego, jeżeli okres ten jest krótszy niż 5 lat.

5. Renta inwalidzka przysługuje łącznie obojgu małżonkom, choćby inwalidą I lub II grupy był tylko jeden z nich. Przepisy art. 9 ust. 2–4 stosuje się odpowiednio.

Art. 11. [Renta rodzinna] 1. Renta rodzinna przysługuje dzieciom spełniającym warunki do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin w razie śmierci obojga rodziców, jeżeli chociaż jedno z rodziców miało ustalone prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie niniejszej ustawy.

2. Renta rodzinna nie przysługuje dziecku, które przejęło gospodarstwo rolne jako następca.

3. Wszystkim uprawnionym dzieciom przysługuje jedna łączna renta rodzinna, wynosząca 70% emerytury lub renty inwalidzkiej przysługującej rodzicom; zasady podziału renty określają przepisy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Art. 12. [Dodatki przysługujące do emerytury i renty] Do emerytury i renty przysługują dodatki:

1) rodzinne – dla dzieci, wnuków i rodzeństwa,

2) dla innych osób niż określone w pkt 1, pozostających na wyłącznym utrzymaniu osoby pobierającej emeryturę lub rentę,

3) z tytułu odznaczeń państwowych,

4) z tytułu zaliczenia do I grupy inwalidów lub osiągnięcia 80 lat życia.

Art. 13. [Dodatki rodzinne dla dzieci, wnuków i rodzeństwa] Dodatki rodzinne dla dzieci, wnuków i rodzeństwa przysługują na zasadach i w wysokości określonych przepisami o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Art. 14. [Dodatek dla osoby pozostającej na wyłącznym utrzymaniu osoby pobierającej emeryturę lub rentę] 1. Dodatek dla osoby, o której mowa w art. 12 pkt 2, przysługuje, jeżeli osoba ta:

1) pozostawała we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem co najmniej przez 10 lat przed przekazaniem gospodarstwa rolnego następcy lub Państwu,

2) osiągnęła wiek: 65 lat mężczyzna i 60 lat kobieta albę jest inwalidą I lub II grupy,

3) nie ma prawa do emerytury, renty albo świadczenia pieniężnego określonego w art. 23 ani też innych stałych źródeł dochodu.

2. Dodatek, o którym mowa w art. 12 pkt 2, przysługuje także dożywotnikowi, choćby nie spełniał warunków określonych w ust. 1 pkt 1, jeżeli gospodarstwo obciążone dożywociem przekazane zostało Państwu.

3. Dodatek dla osoby, o której mowa w ust. 1, wynosi 500 zł miesięcznie, a dla dożywotnika – 750 zł miesięcznie.

4. Dodatek wypłaca się bezpośrednio osobie, o której mowa w ust. 1 lub 2, na jej wniosek albo z urzędu, gdy nie prowadzi ona wspólnego gospodarstwa z osobą pobierającą emeryturę lub rentę bądź w razie śmierci osoby pobierającej to świadczenie.

Art. 15. [Dodatek dla osoby odznaczonej orderem lub tytułem honorowym] 1. Osobie pobierającej emeryturę lub rentę, odznaczonej orderem lub tytułem honorowym, określonym przepisami o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, przysługuje dodatek w wysokości 25% pobieranego świadczenia.

2. Z tytułu odznaczenia orderami lub tytułami honorowymi przysługuje tylko jeden dodatek.

Art. 16. [Podatek dla osoby pobierającej emeryturę lub rentę zaliczonej do I grupy inwalidów] 1. Osobie pobierającej emeryturę lub rentę, zaliczonej do I grupy inwalidów, przysługuje dodatek w wysokości 500 zł miesięcznie, a w razie zaliczenia do I grupy inwalidów z powodu utraty wzroku – w wysokości 800 zł miesięcznie.

2. Osobie pobierającej emeryturę lub rentę, która ukończyła 80 lat życia, dodatek w wysokości 500 zł miesięcznie przysługuje bez konieczności orzekania o inwalidztwie.

Art. 17. [Świadczenia zdrowotne przysługujące osobie pobierającej emeryturę lub rentę inwalidzką] Osobie pobierającej emeryturę lub rentę inwalidzką oraz członkom jej rodziny, a także osobie uprawnionej do dodatku w myśl art. 14 lub do świadczenia pieniężnego określonego w art. 23, przysługują świadczenia lecznicze i położnicze, zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, środki opatrunkowe i pomocnicze, przysposobienie zawodowe oraz umieszczenie w domu rencisty – w zakresie i na zasadach przewidzianych przepisami o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Art. 18. [Zasiłek pogrzebowy] W razie śmierci osoby pobierającej emeryturę lub rentę, która przekazała gospodarstwo rolne Państwu, oraz w razie śmierci członka rodziny pozostającego na wyłącznym utrzymaniu takiej osoby, przysługuje zasiłek pogrzebowy na zasadach i w wysokości przewidzianych przepisami o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Art. 19. [Zawieszenie lub zmniejszenie emerytury lub renty inwalidzkiej z tytułu inwalidztwa powstałego z innych przyczyn niż wypadek przy pracy w gospodarstwie rolnym] 1. Emerytura lub renta inwalidzka z tytułu inwalidztwa powstałego z innych przyczyn niż wypadek przy pracy w gospodarstwie rolnym lub choroba zawodowa, przysługująca rolnikowi, który przekazał gospodarstwo rolne następcy, ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu na zasadach określonych przepisami o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, jeżeli emeryt lub rencista osiąga zarobki z tytułu zatrudnienia albo prowadzi inną działalność zarobkową.

2. Jeżeli do emerytury lub renty inwalidzkiej uprawnieni są oboje małżonkowie, zawieszeniu lub zmniejszeniu ulega część świadczenia przysługująca małżonkowi osiągającemu zarobki z tytułu zatrudnienia lub dochody z innej działalności zarobkowej.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do rent rodzinnych.

Art. 20. [Zbieg prawa do emerytury i renty] 1. W razie zbiegu prawa do emerytury i renty przewidzianych niniejszą ustawą uprawnionemu wypłaca się jedno, wybrane przez niego świadczenie.

2. W razie zbiegu prawa do emerytury lub renty przewidzianych niniejszą ustawą z prawem do innego świadczenia o charakterze rentowym uprawnionemu wypłaca się w całości wybrane przez niego świadczenie powiększone o połowę drugiego.

3. Dodatki, o których mowa w art. 12, przysługują do świadczenia wypłacanego w całości.

4. Jeżeli do emerytury lub renty inwalidzkiej przewidzianych niniejszą ustawą uprawnieni są oboje małżonkowie, przepisy ust. 2 i 3 stosuje się do części świadczenia przysługującego małżonkowi uprawnionemu do innego świadczenia o charakterze rentowym.

Art. 21. [Zaległe składki potrącane na fundusz emerytalny rolników] Z emerytur i rent określonych ustawą mogą być potrącane zaległe składki na fundusz emerytalny rolników, zaległe podatki i opłaty oraz inne należności określone przepisami o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin – na zasadach i w trybie przewidzianych tymi przepisami.

Art. 22. [Prawo do bezpłatnego użytkowania działki gruntu rolnego] 1. Rolnik, który przekazał gospodarstwo rolne następcy lub Państwu, ma prawo do bezpłatnego użytkowania działki gruntu rolnego o obszarze do 0,3 ha.

2. Rolnik, który przekazał gospodarstwo rolne następcy lub Państwu wraz z budynkami, ma prawo do bezpłatnego korzystania z lokalu mieszkalnego i pomieszczeń gospodarskich w rozmiarze niezbędnym do zaspokojenia potrzeb rolnika i jego rodziny.

3. Uprawnienia określone w ust. 1 i 2 przysługują również dożywotnikowi, jeżeli wchodziły one w skład dożywocia i dożywotnik faktycznie z nich korzystał.

4. Jeżeli prawo do emerytury lub renty przysługuje obojgu małżonkom, uprawnienia określone w ust. 1 i 2 przysługują im łącznie.

5. Do korzystania z lokalu mieszkalnego, pomieszczeń gospodarskich oraz użytkowania działki gruntu rolnego stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o służebności mieszkania i o użytkowaniu.

Art. 23. [Świadczenie pieniężne dla rolnika przekazującego gospodarstwo rolne zstępnym i nie posiadającego własnych stałych źródeł dochodu] 1. Rolnikowi, który nieodpłatnie przekazał gospodarstwo rolne zstępnym przed wejściem w życie ustawy, a który osiągnął wiek: 65 lat mężczyzna i 60 lat kobieta albo jest inwalidą I lub II grupy i nie ma własnych stałych źródeł dochodu, przysługuje świadczenie pieniężne w wysokości 750 zł miesięcznie, a jeżeli warunki te spełniają oboje małżonkowie, przysługuje im łącznie świadczenie w wysokości 1.000 zł miesięcznie.

2. Świadczenie przysługujące obojgu małżonkom podlega podziałowi na równe części na wniosek jednego z nich.

3. Świadczenie określone w ust. 1 przysługuje również rolnikowi, który zrzekł się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Art. 25. [Świadczenie przysługujące rolnikowi, który uległ wypadkowi przy pracy w gospodarstwie rolnym lub zachorował na chorobę zawodową] 1. Rolnikowi, który uległ wypadkowi przy pracy w gospodarstwie rolnym lub zachorował na chorobę zawodową, przysługują:

1) zasiłek chorobowy – za każdy dzień niezdolności do pracy trwającej nieprzerwanie co najmniej 30 kolejnych dni, nie dłużej jednak niż przez okres sześciu miesięcy i nie dłużej niż do czasu uzyskania renty inwalidzkiej,

2) jednorazowe świadczenie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu – na warunkach i w wysokości przewidzianych dla jednorazowego odszkodowania przysługującego pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową,

3) renta inwalidzka – na warunkach i w wysokości określonych w art. 10.

2. Świadczenia określone w ust. 1 przysługują również małżonkowi rolnika, prowadzącemu z nim wspólne gospodarstwo domowe, który uległ wypadkowi przy pracy w gospodarstwie rolnym lub zachorował na chorobą zawodową.

Art. 26. [Świadczenie przysługujące dzieciom rolnika oraz innym osobom pozostającym na utrzymaniu rolnika] Dzieciom rolnika oraz innym osobom pozostającym na utrzymaniu rolnika, które uległy wypadkowi przy pracy w gospodarstwie rolnym, przysługuje:

1) zasiłek chorobowy oraz jednorazowe świadczenie określone w art. 25 ust. 1 pkt 1 i 2,

2) renta inwalidzka, jeżeli wypadek spowodował inwalidztwo I lub II grupy – w wysokości połowy kwoty przewidzianej w art. 7 ust. 1 dla 1 grupy sprzedaży.

Art. 27. [Świadczenie przysługujące rodzinie rolnika zmarłemu wskutek wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym] Członkom rodziny rolnika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym lub wskutek choroby zawodowej, przysługują:

1) jednorazowe świadczenie na warunkach i w wysokości przewidzianych dla jednorazowych odszkodowań przysługujących członkom rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

2) renta rodzinna, na warunkach i w wysokości określonych w art. 11.

Art. 28. [Prawo wyboru świadczenia] Jeżeli z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym przysługuje prawo do zasiłku chorobowego lub jednorazowego świadczenia na podstawie niniejszej ustawy oraz prawo do świadczeń o tym samym charakterze na podstawie innych przepisów, uprawnionemu wypłaca się jedno, wybrane przez niego świadczenie.

Art. 29. [Definicja wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym i choroby zawodowej] 1. Za wypadek przy pracy w gospodarstwie rolnym uważa się nagle zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas:

1) wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego lub w związku z wykonywaniem takich czynności,

2) wykonywania zadań zleconych przez organizacje polityczne lub społeczne bądź w związku z uczestnictwem w organizowanych przez te organizacje czynach społecznych.

2. Za choroby zawodowe uważa się choroby określone przepisami wydanymi na podstawie art. 231 pkt 2 Kodeksu pracy.

3. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady i tryb ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy w gospodarstwie rolnym, orzekania o niezdolności do pracy lub inwalidztwie, spowodowanych wypadkiem przy pracy w gospodarstwie rolnym lub chorobą zawodową oraz wysokość i tryb przyznawania zasiłku chorobowego.

Art. 30. [Zasiłek porodowy] 1. Kobiecie prowadzącej gospodarstwo rolne oraz małżonce rolnika, pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, przysługuje zasiłek porodowy z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia dziecka w wieku do 1 roku na wychowanie z zamiarem jego przysposobienia, jeżeli do sądu opiekuńczego został zgłoszony wniosek o przysposobienie.

2. Zasiłek porodowy wynosi 500 zł na każde dziecko.

Art. 31. [Zasiłek na dziecko wymagające stałej opieki innej osoby] 1. Rolnikowi przysługuje zasiłek w wysokości 500 zł miesięcznie na każde dziecko w wieku do 16 lat, które ze względu na stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny wymaga stałej opieki innej osoby, polegającej na konieczności pielęgnacji lub na systematycznym współdziałaniu w leczeniu i rehabilitacji.

2. Zasiłek, o którym mowa w ust. 1, przysługuje także na dziecko, które ukończyło 16 rok życia, jeżeli zostało ono zaliczone do I lub II grupy inwalidów.

3. Okoliczności określone w ust. 1 i 2 ustalają komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia.

Art. 33. [Odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych] Odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawach:

1) świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego – rozstrzygają organy właściwe do rozpatrywania odwołań w sprawach świadczeń z powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin,

2) innych świadczeń przysługujących rolnikom i członkom ich rodzin – rozstrzygają organy właściwe do rozpatrywania odwołań w sprawach świadczeń z ubezpieczenia społecznego przysługujących pracownikom i członkom ich rodzin.

Art. 34. [Ustalenia wiążące dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i organów odwoławczych w postępowaniu rentowym] Przy ustalaniu prawa do świadczeń pieniężnych określonych ustawą oraz ich wysokości ustalenia naczelnika gminy oraz organów prowadzących ewidencję sprzedaży produktów rolnych są wiążące dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i organów odwoławczych w postępowaniu rentowym.

Art. 35. [Zakłady udzielające świadczeń w naturze] Świadczeń w naturze dla osób pobierających świadczenia emerytalne udzielają właściwe zakłady społeczne służby zdrowia.

Art. 36. [Stosowanie przepisów innych ustaw] W nie unormowanych ustawą sprawach dotyczących postępowania o świadczenia, wypłaty świadczeń oraz obowiązków osób pobierających świadczenia stosuje się:

1) w zakresie świadczeń emerytalnych – przepisy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin,

2) w zakresie innych świadczeń pieniężnych – odpowiednio przepisy o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego dla pracowników i ich rodzin.

Art. 38. [Obowiązek opłacania przez rolnika składki] Obowiązek opłacania przez rolnika składki powstaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, w którym rolnik rozpoczął prowadzenie gospodarstwa rolnego, a ustaje – z końcem miesiąca kalendarzowego, w którym rolnik przestał prowadzić gospodarstwo rolne.

Art. 39. [Podstawa wymiaru składki] Podstawę wymiaru składki stanowi przychód szacunkowy gospodarstwa rolnego.

Art. 40. [Zwolnienie od obowiązku opłacania składki] Rolnik, który rozpoczął prowadzenie gospodarstwa rolnego przed ukończeniem 35 lat życia, zwolniony jest od obowiązku opłacania składki przez okres pierwszych 5 lat gospodarowania.

Art. 41. [Zwrot składki] 1. Kwota składki uiszczonej przez rolnika przekazującego gospodarstwo następcy podlega zwrotowi, jeżeli rolnik osiągnął wiek emerytalny albo zaliczony został do l lub II grupy inwalidów i nie nabył prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej.

2. Zwrot składki, o której mowa w ust. 1. następuje w miesięcznych ratach, odpowiadających rocznej wysokości najniższej składki.

Art. 42. [Delegacja] Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady tworzenia funduszu emerytalnego rolników, zarządzania nim, szczegółowe zasady i tryb wymierzania, pobierania i zwrotu składek, a także środki odwoławcze przysługujące w tych sprawach.

Art. 44. [Przekazanie gospodarstwa rolnego objętego wspólnością ustawową] Przekazanie następcy lub Państwu gospodarstwa rolnego objętego wspólnością ustawową nie wymaga zgody małżonka, który ma prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie niniejszej ustawy lub innych przepisów albo dla którego praca w gospodarstwie rolnym nie stanowiła głównego źródła utrzymania bądź też jeżeli gospodarstwo rolne wykazuje niski poziom produkcji rolnej w rozumieniu przepisów szczególnych.

Art. 45. [Przejęcie gospodarstwa przez Państwo] W razie braku następców lub gdy następca nie spełnia warunków do przejęcia gospodarstwa rolnego albo odmówił jego przejęcia, gospodarstwo rolne na wniosek rolnika przejmuje Państwo.

Art. 46. [Przekazanie kilku gospodarstw rolnych] Jeżeli rolnik jest właścicielem lub posiadaczem kilku gospodarstw rolnych, przekazaniu podlegają wszystkie gospodarstwa.

Art. 47. [Wypowiedzenie umowy dzierżawy] 1. Jeżeli rolnik, który przekazuje gospodarstwo rolne następcy:

1) dzierżawi grunty rolne, następca wstępuje w stosunek dzierżawy,

2) wydzierżawia grunty rolne, następca wstępuje w prawa wydzierżawiającego.

2. Rolnik spełniający warunki do emerytury lub renty inwalidzkiej, który dzierżawi grunty rolne, ma prawo wypowiedzieć umowę dzierżawy z zachowaniem 6-miesięcznego terminu wypowiedzenia,

Art. 48. [Przejęcie gospodarstwa rolnego wraz z zadłużeniami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa] 1. Następca przejmuje gospodarstwo rolne wraz z zadłużeniami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa, z wyjątkiem zaległych składek na fundusz emerytalny rolników oraz podatków i opłat, które potrąca się z przysługującej rolnikowi emerytury lub renty inwalidzkiej, na zasadach określonych w art. 21.

2. Jeżeli nieruchomość wchodząca w skład gospodarstwa rolnego jest obciążona na rzecz osób trzecich hipotekami lub innymi prawami oraz dożywociem, następca przejmuje gospodarstwo rolne wraz z tymi obciążeniami.

Art. 49. [Zbycie nieruchomości] Następca, który przejął gospodarstwo rolne lub jego część na własność, nie może przed upływem 10 lat od daty przejęcia zbyć w całości lub w części nieruchomości wchodzących w skład tego gospodarstwa. Zbycie nieruchomości lub jej części przed upływem tego terminu może nastąpić za zgodą naczelnika gminy jedynie w wypadkach społecznie i gospodarczo uzasadnionych.

Art. 50. [Odpowiedzialność za zadłużenia dotychczasowego właściciela wobec jednostek gospodarki uspołecznionej] W razie przejęcia przez Państwo gospodarstwa rolnego Państwo odpowiada za zadłużenia dotychczasowego właściciela wobec jednostek gospodarki uspołecznionej, związane z prowadzeniem gospodarstwa oraz z tytułu obciążeń na rzecz osób trzecich hipotekami lub innymi prawami ujawnionymi w księdze wieczystej lub w zbiorze dokumentów – do wysokości wartości przejętej nieruchomości lub gospodarstwa.

Art. 51. [Wyłączenie budynków i inwentarza z gospodarstwa rolnego przekazanego Państwu] 1. Z gospodarstwa rolnego przekazanego Państwu rolnik może wyłączyć budynki lub niektóre z nich oraz inwentarz żywy i martwy.

2. Budynki wyłączone przez rolnika stanowią odrębny przedmiot własności. Z odrębną własnością tych budynków związana jest służebność gruntowa w zakresie niezbędnym do korzystania z budynków.

3. Budynki, o których mowa w ust. 1, mogą być na wniosek rolnika przejęte na własność Państwa w zamian za dodatek do emerytury lub renty, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 2. Decyzję o przejęciu podejmuje naczelnik gminy.

4. W razie sprzedaży budynków, o których mowa w ust. 1, Państwu przysługuje prawo pierwokupu po cenie odpowiadającej szacunkowi obowiązującemu przy ubezpieczeniu budynków przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń, a w razie darowizny lub zamiany – prawo wykupu, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o pierwokupie. W wypadku wykonania prawa pierwokupu koszty związane z przeniesieniem własności na osobę trzecią pokrywa Państwo.

Art. 52. [Przekazanie gospodarstwa rolnego w drodze umowy pisemnej] 1. Przekazanie gospodarstwa rolnego następcy następuje w drodze umowy pisemnej sporządzonej przez naczelnika gminy. Naczelnik gminy odmawia w formie decyzji sporządzenia umowy, jeżeli nie zostały zachowane warunki ustawy.

2. Przekazanie gospodarstwa rolnego Państwu następuje w drodze decyzji naczelnika gminy.

3. Umowa i decyzja, o których mowa w ust. 1 i 2, stanowią podstawę do ujawnienia stanu własności w ewidencji gruntów oraz na wniosek rolnika w księdze wieczystej.

4. Naczelnik gminy składa gminnej radzie narodowej okresowe sprawozdania z zawartych przed nim umów o przekazywaniu przez rolników gospodarstw rolnych następcom oraz o decyzjach w sprawach przejęcia gospodarstw rolnych przez Państwo za emeryturę, rentę lub odpłatnie.

Art. 53. [Przejęcie nieruchomości] 1. Jeżeli właściciel gospodarstwa rolnego nie spełnia warunków do uzyskania emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie ustawy, nieruchomości wchodzące w skład gospodarstwa rolnego mogą być na jego wniosek w całości lub w części przejęte odpłatnie przez Państwo.

2. Przejęcie nieruchomości obciążonych dożywociem uzależnione jest od zgody dożywotnika.

3. Gospodarstwo rolne może być przejęte w myśl ust. 1 również od właściciela, który spełnia warunki do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie niniejszej ustawy, jeżeli nabył on prawo do emerytury lub renty na podstawie innych przepisów.

Art. 54. [Ustalenie należności za nieruchomości przejęte przez Państwo] 1, Należność za nieruchomości przejęte przez Państwo w myśl art. 53 ustala się według cen określonych w przepisach o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych.

2. Jeżeli przedmiotem odpłatnego przejęcia są wszystkie nieruchomości, których obszar nie przekracza 3 ha użytków rolnych, a właściciel jest zatrudniony na stałe poza gospodarstwem, wojewoda może zezwolić na ustalenie ceny wyższej od cen, o których mowa w ust. 1; cena ta nie może być jednak wyższa od przeciętnych cen stosowanych w obrocie między rolnikami na terenie danej miejscowości lub gminy,

3. Wyplata należności następuje w ratach miesięcznych, a w szczególnych wypadkach jednorazowo.

Art. 55. [Prawo do zatrzymania budynków] 1. Jeżeli przedmiotem odpłatnego przejęcia na własność Państwa są wszystkie nieruchomości, właściciel ma prawo zatrzymać budynki bądź niektóre z nich art. 51 ust. 2 i 4 stosuje się odpowiednio.

2. Właścicielowi, który przekazał Państwu nieruchomości wraz z budynkami, przysługuje prawo do bezpłatnego:

1) korzystania z lokalu mieszkalnego i pomieszczeń gospodarskich w rozmiarze niezbędnym do zaspokojenia jego potrzeb,

2) użytkowania działki gruntu o obszarze do 0,3 ha.

W tych wypadkach stosuje się przepis art. 22 ust. 5.

Art. 56. [Przejęcie odpłatne nieruchomości wolnych od obciążeń] Państwo przejmuje odpłatnie nieruchomości wolne od obciążeń, z wyjątkiem zadłużeń i obciążeń określonych w art. 50 oraz służebności gruntowych, które utrzymane zostaną w mocy w decyzji o przejęciu nieruchomości.

Art. 57. [Odpłatne przeniesienie własności nieruchomości na rzecz Państwa] Odpłatne przeniesienie własności nieruchomości na rzecz Państwa oraz ustalenie uprawnień właściciela określonych w art. 55 ust. 2 następuje w formie decyzji naczelnika gminy.

Art. 58. [Nabycie nieruchomości przez jednostki gospodarki uspołecznionej] 1. Jednostki gospodarki uspołecznionej mogą nabywać odpłatnie nieruchomości na warunkach określonych w art. 53–56.

2. Przeniesienie własności nieruchomości w wypadkach określonych w ust. 1 następuje w formie umowy pisemnej zatwierdzonej decyzją naczelnika gminy.

Art. 59. [Delegacja] Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia:

1) szczegółowe zasady i warunki przekazywania gospodarstw rolnych następcom lub Państwu oraz warunki, jakim powinien odpowiadać następca,

2) szczegółowe zasady odpowiedzialności Państwa z tytułu zadłużeń rolnika przekazującego gospodarstwo Państwu i praw osób trzecich obciążających to gospodarstwo oraz tryb ich uregulowania,

3) szczegółowe zasady i tryb spłaty należności za nabyte przez Państwo budynki,

4) szczegółowe zasady i tryb spłaty należności za gospodarstwo przejęte przez państwo odpłatnie oraz oprocentowania tych należności.

Art. 61. [Termin przysługiwania emerytury lub renty rolnikowi przekazującemu gospodarstwo rolne następcy] 1. Rolnikowi przekazującemu po dniu wejścia w życie ustawy gospodarstwo rolne następcy emerytura lub renta inwalidzka przysługują – z uwzględnieniem ust. 2 i 3 – od dnia 1 lipca 1980 r., a jeżeli warunki do uzyskania tych świadczeń spełnione zostały po tej dacie – od dnia ich spełnienia.

2. Rolnikowi, który do dnia 30 czerwca 1980 r. przekaże gospodarstwo następcy i osiągnie 80 lat życia albo zaliczony zostanie do I tub II grupy inwalidów, emerytura lub renta inwalidzka przysługuje od dnia spełnienia tych warunków. .

3. W wypadkach, o których mowa w ust. 2, emerytura lub renta inwalidzka przysługuje, choćby nawet rolnik sprzedał jednostkom gospodarki uspołecznionej produkty rolne o wartości mniejszej niż 15.000 zł; w tym wypadku świadczenia przysługują w wysokości przewidzianej w art. 7 ust. 1 dla 1 grupy sprzedaży.

Art. 62. [Uwzględnienie wartości produktów rolnych sprzedanych jednostkom gospodarki uspołecznionej] Przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych oraz ich wysokości uwzględnia się wartość produktów rolnych sprzedanych jednostkom gospodarki uspołecznionej po dniu 1 stycznia 1977 r.

Art. 63. [Emerytura lub renta przysługująca rolnikowi wytwarzającemu i sprzedającemu produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł w każdym roku] Rolnikowi, który nie spełnia warunków określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2 lub w art. 10 ust. 1 pkt 2, emerytura lub renta przysługuje, jeżeli wytwarzał i sprzedawał jednostkom gospodarki uspołecznionej produkty rolne o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł w każdym roku, licząc od dnia 1 stycznia 1977 r. do końca roku poprzedzającego rok przekazania gospodarstwa, oraz jeżeli spełnia pozostałe warunki, wymagane do przyznania tych – świadczeń.

Art. 64. [Podstawa wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej] Podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej, do której prawo powstało przed dniem 1 stycznia 1982 r., stanowi przeciętna roczna wartość produktów rolnych, sprzedanych jednostkom gospodarki uspołecznionej w okresie od dnia 1 stycznia 1977 r. do końca roku poprzedzającego rok, w którym powstało prawo do świadczenia.

Art. 65. [Świadczenia pieniężne dla rolników przekazujących nieodpłatnie gospodarstwo rolne zstępnym lub zrzekającym się własności nieruchomości rolnej] Świadczenia pieniężne dla rolników, którzy przekazali nieodpłatnie gospodarstwo rolne zstępnym lub zrzekli się własności nieruchomości rolnej na podstawie przepisów prawa cywilnego przed dniem wejścia w życie ustawy, przysługują poczynając od dnia 1 lipca 1980 r.

Art. 66. [Termin przysługiwania świadczeń przysługujących z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym] Świadczenia określone w art. 25–27 przysługują z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym, który zdarzył się począwszy od dnia wejścia w życie ustawy, a z tytułu choroby zawodowej, jeżeli uszczerbek na zdrowiu spowodowany taką chorobą został stwierdzony po tym dniu.

Art. 67. [Termin przysługiwania zasiłku porodowego] Zasiłek porodowy, o którym mowa w art. 30, przysługuje z tytułu urodzenia dziecka lub wzięcia go na wychowanie, począwszy od dnia 1 lipca 1980 r.

Art. 68. [Termin przysługiwania zasiłku na dziecko wymagającego stałej opieki] Zasiłek na dziecko wymagające stałej opieki, o którym mowa w art. 31, przysługuje począwszy od dnia 1 lipca 1980 r.

Art. 69. [Termin opłacania składek na fundusz emerytalny rolników] Składki na fundusz emerytalny rolników rolnik opłaca począwszy od dnia 1 lipca 1977 r., chyba że rozpoczął prowadzić gospodarstwo rolne po tym dniu.

Art. 70. [Realizacja spłaty z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego na własność Państwa] 1. Nie zrealizowane do dnia wejścia w życie ustawy spłaty z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego na własność Państwa za spłaty pieniężne na zasadach określonych w art. 28–30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. Nr 21, poz. 118) podlegają realizacji na zasadach dotychczasowych.

2. Jeżeli rolnik nie podjął spłat i osiągnął wiek emerytalny lub jest inwalidą, na jego wniosek przyznaje się zamiast spłat emeryturę lub rentę inwalidzką w wysokości przewidzianej niniejszą ustawą dla rolników przekazujących gospodarstwa Państwu.

Art. 71. [Podwyższenie wypłacanych rent] 1. Wypłacane w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy renty przysługujące na podstawie ustawy z dnia 29 maja 19–74 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. Nr 21, poz. 118) podwyższa się z dniem 1 lipca 1978 r. o 150 zł.

2. Począwszy od dnia 1 stycznia 1980 r. renty, o których mowa w ust. 1, nie mogą być niższe od emerytur przewidzianych w art. 7 ust. 1 dla 1 grupy sprzedaży.

3. Do rent, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy art. 9, 12–18, 20, 30, 35 i 36.

Art. 73. [Ustawa o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin] W dekrecie z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 10, poz. 54) wprowadza się następujące zmiany:

1) po art. 21 dodaje się art. 21a w brzmieniu:

„Art. 21a. 1. Osobom, które po dniu 31 grudnia 1977 r. przekazały gospodarstwo rolne na własność spółdzielni, przysługujące na podstawie dekretu emerytury lub renty zwiększa się:

1) z tytułu powierzchni przekazanego gospodarstwa – po 200 zł za pierwszy i drugi hektar oraz po 50 zł za każdy następny hektar, nie więcej jednak niż 700 zł,

2) za przekazane budynki:

3) za przekazane lasy wchodzące w skład gospodarstwa rolnego:

4) z tytułu zrzeczenia się prawa do korzystania z lokalu mieszkalnego I pomieszczeń gospodarskich – o kwotę 150 zł,

5) z tytułu uprzedniego użytkowania ziemi przez spółdzielnię co najmniej przez 5 lat – o kwotę odpowiadającą średniej miesięcznej rencie dzierżawnej, wypłacanej przez spółdzielnię w okresie ostatnich 5 lat przed rokiem, w którym gospodarstwo zostało przekazane na własność spółdzielni,

2. Wartość budynków przyjmuje się według szacunku ustalonego dla obowiązkowego ubezpieczenia przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń, a wartość drzewostanu – według cen obowiązujących w państwowym gospodarstwie leśnym, przy uwzględnieniu zasad szacowania określonych w przepisach o scalaniu i wymianie gruntów; szacunek ten przyjmuje się według stawek obowiązujących w dniu przekazania budynków lub lasów.”,

2) art. 23 skreśla się.

Art. 74. [Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników i niektórych innych osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek oraz ich rodzin] W art. 2 ustawy z dnia 13 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników i niektórych innych osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 235) wprowadza się następujące zmiany:

a) w ust. 1:

– pkt 3 otrzymuje brzmienie:

„3) mają ustalone prawo do emerytury lub renty, chyba że zgłoszą wniosek o objęcie ubezpieczeniem.”,

– pkt 4 skreśla się,

b) ust. 3 otrzymuje brzmienie: '

„3. Ubezpieczenie obejmuje jednak osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 2, jeżeli podlegają przepisom o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin.”

Art. 76. [Delegacja] 1. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady stosowania ustawy do rolników będących współwłaścicielami gospodarstw rolnych lub członkami zespołów rolników indywidualnych.

2. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia:

1) rozciągnąć przepisy ustawy na inne osoby, które sprzedają jednostkom gospodarki uspołecznionej wytworzone produkty rolne, określając zakres przysługujących im świadczeń, warunki wymagane do ich nabycia oraz ich wysokość,

2) zmieniać wysokość kwot określających wartość sprzedanych produktów rolnych, od której zależy prawo i wysokość świadczeń emerytalnych.

Art. 77. [Przepisy uchylone] 1. Traci moc ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. Nr 21, poz. 118), z wyjątkiem art. 9 ust. 2, w którym skreśla się wyrazy: „określone w ust. 1, a także art. 41, który zachowuje moc do dnia 31 grudnia 1979 r.

2. W razie przejęcia na własność Państwa gospodarstwa rolnego na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy, o której mowa w ust. 1, rolnikowi przysługuje emerytura lub renta inwalidzka przewidziana w niniejszej ustawie. Przy przejmowaniu stosuje się odpowiednio przepisy niniejszej ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych Państwu.

Art. 78. [Wejście w życie] Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1978 r.