Postanowienia ogólne.

Art. 3. [Zasady ustalania wysokości czynszu najmu] 1. Zasady ustalania wysokości czynszu najmu wszystkich lub niektórych kategorii lokali mieszkalnych i użytkowych, ulg w opłacaniu czynszu, właściwość organów powołanych do ustalania wysokości czynszu i kontroli właściwego użycia wpływów czynszowych na cele eksploatacji, konserwacji i amortyzacji budynku oraz tryb postępowania w tych sprawach określi Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.

2. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia ustalić zasady przeznaczania części czynszu najmu na remonty budynków, na ulepszenie w wyposażeniu technicznym tych budynków, na ich odbudowę lub przebudowę.

Art. 5. [Opłaty pobierane od najemców, oprócz czynszu] 1. Wynajmujący uprawniony jest do pobierania od najemców, oprócz czynszu, opłat tytułem zwrotu kosztów dostarczonego oświetlenia i ogrzewania lokalu, dostarczenia ciepłej wody oraz opłat za używanie dźwigów.

2. W razie braku indywidualnych urządzeń pomiarowych, opłaty wymienione w ust. 1 powinny być rozłożone na poszczególnych najemców korzystających ze świadczeń w stosunku do podstawy obliczania czynszu.

3. Jeżeli najem obejmuje lokale użytkowe, wynajmujący może pobierać, oprócz opłat wymienionych w ust. 1, również opłaty za zużytą przez najemcę wodę z publicznych urządzeń wodociągowych i za korzystanie z kanalizacji publicznej.

4. Rady narodowe miast, osiedli i gromad mogą ustalić górną granicę opłat wymienionych w ust. 1 i 3.

Art. 6. [Potrzeba napraw, które obciążają wynajmującego] 1. Jeżeli przy objęciu lokalu lub w czasie trwania stosunku najmu okaże się potrzeba napraw, które obciążają wynajmującego, najemca powinien zawiadomić go o tym bezzwłocznie, w przeciwnym razie odpowiada za szkodę.

2. Najemca uprawniony jest do wykonania koniecznych napraw określonych w ust. 1 na koszt wynajmującego, o ile wynajmujący, mimo wezwania, napraw tych nie wykona.

Art. 7. [Obowiązki najemcy] 1. Najemca obowiązany jest w czasie trwania stosunku najmu używać lokalu (budynku) z należytą starannością, zgodnie z jego przeznaczeniem oraz przeprowadzać własnym kosztem drobne naprawy i ponosić wydatki połączone z odnowieniem lokalu.

2. Minister Gospodarki Komunalnej w drodze rozporządzenia określi szczegółowo, jakie naprawy i wydatki obciążają najemcę, ustali zasady odnawiania lokalu przez najemcę oraz zasady wykonywania koniecznych napraw wymienionych w art. 6 ust. 2.

Art. 8. [Koszty napraw szkód powstałych z winy najemcy] Koszty napraw szkód w lokalu (budynku) powstałych z winy najemcy obciążają najemcę.

Art. 9. [Regulamin porządku domowego] 1. Najemca lokalu w domu wielomieszkaniowym obowiązany jest stosować się do regulaminu porządku domowego.

2. Regulamin porządku domowego ustala prezydium właściwej rady narodowej, a w domach spółdzielni mieszkaniowych – zarząd spółdzielni.

Art. 10. [Zakaz czynienia zmian, naruszających substancję lokalu lub budynku] 1. Bez zgody wynajmującego nie wolno najemcy czynić zmian, naruszających substancję lokalu lub budynku.

2. Nie stanowi naruszenia substancji lokalu lub budynku zaprowadzenie w nim oświetlenia elektrycznego, gazu, telefonu, instalacji radiowej i innych tego rodzaju urządzeń, jeżeli sposób ich zaprowadzenia nie sprzeciwia się obowiązującym przepisom. O ile do zaprowadzenia takich urządzeń potrzebne jest współdziałanie wynajmującego, najemca może domagać się tego współdziałania za zwrotem połączonych z tym kosztów.

Art. 11. [Czynsz] 1. Czynsz płatny jest miesięcznie z góry do dnia 10 każdego miesiąca, a inne opłaty (art. 5) miesięcznie z dołu.

2. W przypadkach przydziału lokalu obowiązek płacenia czynszu powstaje od dnia, w którym lokal, zgodnie z decyzją o przydziale, mógł być przez najemcę objęty, choćby faktyczne objęcie nastąpiło po tym dniu.

3. W razie zwłoki w uiszczeniu należności określonych w ust. 1 przez najemcę lokalu pozostającego w zarządzie organów prezydiów rad narodowych lub innych jednostek państwowych – wynajmującemu służy prawo pobrania tytułem odszkodowania za opóźnienie odsetek, których wysokość i przeznaczenie określi Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.

Art. 12. [Najem lokali w domach wybudowanych lub odbudowanych po 1 stycznia 1950 r.] 1. Najem lokali mieszkalnych w domach wybudowanych lub odbudowanych po dniu 1 stycznia 1950 r. albo w nadbudowanych po tym dniu częściach domów starych, a pozostających w zarządzie organów prezydiów rad narodowych lub innych jednostek państwowych, jest uzależniony od wpłacenia kaucji.

2. Od osób otrzymujących przydział mieszkań służbowych w zakładowych domach mieszkalnych (art. 64 ust. 2 pkt 5) nie pobiera się kaucji, o której mowa w ust. 1. Osoby te obowiązane są natomiast do wpłacenia wkładu mieszkaniowego na warunkach i w wysokości określonej przez Radę Ministrów.

3. Przepis ust. 1 stosuje się również do lokali mieszkalnych w budynkach wybudowanych przed dniem 1 stycznia 1950 r., jeżeli lokale te zostały gruntownie odremontowane przed przydzieleniem ich nowemu najemcy.

4. Kaucja zabezpiecza utrzymanie lokalu mieszkalnego w należytym stanie.

5. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia wysokość kaucji dla poszczególnych kategorii lokali mieszkalnych, kategorie najemców zwolnionych w całości lub w części od wpłacania kaucji oraz warunki wynajmowania lokali mieszkalnych wymienionych w ust. 1 i 3.

Art. 14. [Rozwiązanie umowy najmu zawartej na czas nieoznaczony] Umowa najmu zawarta na czas nieoznaczony może być rozwiązana za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, chyba że strony w pisemnej umowie ustaliły dłuższy termin wypowiedzenia.

Art. 15. [Rozwiązanie stosunku najmu zawiązanego w oparciu o decyzję o przydziale] Jeżeli stosunek najmu zawiązał się w oparciu o decyzję o przydziale, wynajmujący nie może stosunku tego rozwiązać z innych przyczyn niż wymienione w art. 16.

Art. 16. [Uprawnienie do wystąpienia do sądu o uznanie stosunku najmu za rozwiązany i o opróżnienie lokalu] 1. Wynajmujący może wystąpić do sądu o uznanie stosunku najmu za rozwiązany i o opróżnienie lokalu w przypadkach, gdy najemca:

1) używa lokalu w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem lub wbrew postanowieniom art. 10 ust. 1 albo w sposób pociągający za sobą znaczne zniszczenie lokalu,

2) wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciw obowiązującemu porządkowi domowemu,

3) zachowaniem swoim wywołuje uzasadnione zgorszenie u innych najemców lub sąsiadów albo

4) zalega z zapłatą czynszu lub opłat wymienionych w art. 5 co najmniej za dwa miesiące.

2. Uprawnienie do wystąpienia do sądu z przyczyn wymienionych w ust. 1 pkt 2 i 3 służy również poszczególnym najemcom lokali w danej nieruchomości.

Art. 17. [Śmierć najemcy] 1. Stosunek najmu nie rozwiązuje się przez śmierć wynajmującego.

2. W razie śmierci najemcy jego małżonek i inni członkowie rodziny mieszkający z nim stale do chwili śmierci wstępują w stosunek najmu.

Art. 18. [Członkowie rodziny najemcy] 1. Członkowie rodziny wymienieni w art. 17 ust. 2 mogą w razie śmierci najemcy rozwiązać umowę najmu – również zawartą na czas oznaczony – przez wypowiedzenie.

2. Jeżeli wypowiedzenia dokonali tylko niektórzy członkowie rodziny, najem rozwiązuje się jedynie względem tych członków rodziny.

Art. 19. [Najemcy, których głównym źródłem utrzymania jest praca najemna] Najemcy, których głównym źródłem utrzymania jest praca najemna, mogą w razie objęcia pracy w innej miejscowości rozwiązać przez wypowiedzenie umowę najmu za 30-dniowym wypowiedzeniem niezależnie od tego, czy umowa była zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony.

Art. 20. [Uznanie najmu za przedłużony na czas nieokreślony] Gdy po upływie czasu, określonego w umowie albo w wypowiedzeniu, najemca zajmuje nadal lokal za wyraźną lub wynikającą z okoliczności zgodą wynajmującego, najem uważa się za przedłużony na czas nieokreślony.

Art. 21. [Obowiązki najemcy po zakończeniu stosunku najmu] 1. Po zakończeniu stosunku najmu najemca obowiązany jest zwrócić lokal wynajmującemu w stanie nie pogorszonym.

2. Najemca nie odpowiada za pogorszenie lokalu będące wynikiem zużycia technicznego budynku ani za uszkodzenia nie pochodzące z jego winy lub z winy jego domowników.

Art. 22. [Przedawnienie roszczeń o odszkodowanie z powodu zwrócenia lokalu w stanie pogorszonym] Roszczeń o odszkodowanie z powodu zwrócenia lokalu w stanie pogorszonym nie można dochodzić sądownie po upływie sześciu miesięcy od dnia zwrotu lokalu.

Art. 23. [Ulepszenie lokalu przez najemcę] Jeżeli najemca lokal ulepszył, wynajmujący – w braku odmiennej umowy – ma prawo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu lokalu lub żądać, aby najemca je usunął, z obowiązkiem przywrócenia lokalu do pierwotnego stanu.

Art. 24. [Przedawnienie roszczeń o zwrot wydatków na naprawy obciążające wynajmującego i na ulepszenia] Po upływie sześciu miesięcy od dnia zwrotu lokalu najemca nie może dochodzić sądownie roszczeń o zwrot wydatków na naprawy obciążające wynajmującego oraz wydatków na ulepszenia zatrzymane przez wynajmującego.

Art. 26. [Odpowiedzialność najemcy za osobę trzecią] Najemca odpowiada za to, że osoba trzecia będzie używała lokalu zgodnie z obowiązkami najemcy.

Art. 27. [Rozwiązanie umowy o bezpłatne używanie lub podnajem] Umowa o bezpłatne używanie lub o podnajem rozwiązuje się przez zakończenie stosunku najmu, jeżeli jej rozwiązanie nie nastąpiło wcześniej z innych przyczyn.

Art. 29. [Stosunek najmu lokali po wejściu w życie uchwały o wprowadzeniu publicznej gospodarki lokalami] 1. Od dnia wejścia w życie na danym terenie uchwały, wymienionej w art. 28, stosunek najmu lokali mieszkalnych i użytkowych na tych terenach w budynkach i lokalach nie wyłączonych spod publicznej gospodarki lokalami (art. 30) zawiązuje się na podstawie decyzji o przydziale lokalu lub budynku, co nie zwalnia stron od obowiązku zawarcia umowy najmu.

2. Osoby zajmujące lokale mieszkalne lub użytkowe na podstawie tytułu prawnego w dniu wejścia w życie na danym terenie uchwały, wymienionej w art. 28, mogą te lokale nadal zajmować w ramach obowiązujących norm zaludnienia bez potrzeby uzyskiwania przydziału. Właściwy organ prezydium rady narodowej obowiązany jest na żądanie uprawnionego wydać mu na piśmie poświadczenie powyższego uprawnienia, o ile lokal używany jest zgodnie z jego przeznaczeniem. Warunki zajmowania lokalu przez najemców powinny być stwierdzone w formie przewidzianej w art. 2 ust. 2.

3. Niedopuszczalne jest posiadanie więcej niż jednego lokalu mieszkalnego.

Art. 30. [Lokale i budynki niepodlegające publicznej gospodarce lokalami] 1. Nie podlegają publicznej gospodarce lokalami:

1) lokale wyłączone spod publicznej gospodarki lokalami na podstawie odrębnych przepisów,

2) budynki i lokale zajmowane przez przedstawicielstwa dyplomatyczne państw obcych, szefów i cudzoziemski personel tych przedstawicielstw oraz przez inne osoby i międzynarodowe instytucje korzystające z przywilejów dyplomatycznych na mocy ustaw, umów lub ustalonych zwyczajów międzynarodowych, a także przez urzędy konsularne państw obcych, szefów i personel tych urzędów, posiadający obywatelstwo kraju wysyłającego; warunki zajmowania budynków i lokali przez wspomniane osoby i instytucje ustali Minister Gospodarki Komunalnej w porozumieniu z Ministrem Spraw Zagranicznych,

3) budynki z przeznaczenia użytkowe będące w całości w używaniu i zarządzie jednostek gospodarki uspołecznionej, z wyjątkiem lokali handlowych i usługowych, które znajdują się na parterach tych budynków, jeżeli są używane przez jednostki inne niż jednostki zarządzające całym budynkiem,

4) lokale w budynkach bankowych banków państwowych,

5) budynki w obrębie portów i lotnisk,

6) budynki lub ich w części zajmowane na cele domów studenckich,

7) budynki i lokale przeznaczone na zakwaterowanie Milicji Obywatelskiej oraz funkcjonariuszów służby więziennej i zakładów poprawczych,

8) budynki i lokale przeznaczone do wykonywania kultu religijnego uznanych przez Państwo wyznań,

9) budynki i lokale zajęte przez muzea publiczne,

10) lokale przeznaczone na mieszkania służbowe i reprezentacyjne.

2. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia wyłączyć spod publicznej gospodarki lokalami inne kategorie budynków i lokali oraz unormować warunki i tryb ich przydzielania i opróżniania.

3. Przewodniczący Komitetu Pracy i Płac w porozumieniu z Ministrem Gospodarki Komunalnej ustali warunki zajmowania i opróżniania lokali w hotelach robotniczych.

Art. 31. [Zmiana przeznaczenia lokalu] Zmiana przeznaczenia lokalu mieszkalnego na lokal użytkowy i odwrotnie może nastąpić tylko w szczególnych przypadkach, uzasadnionych nieodzownymi potrzebami, na podstawie prawomocnej decyzji właściwego organu prezydium rady narodowej.

Art. 33. [Przydział lokali] 1. Przydział lokali następuje na czas nieokreślony lub – o ile zatrudnienie w danej miejscowości osoby ubiegającej się o przydział jest tylko czasowe – na czas określony.

2. Przydział traci ważność, o ile przydzielony lokal nie zostanie objęty przez uprawnionego z jego winy w ciągu 30 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji o przydziale.

3. Lokale mieszkalne przeznaczone dla dozorców domów i palaczy centralnego ogrzewania w budynkach stanowiących własność prywatną, nie podpadające pod postanowienia o mieszkaniach służbowych, przydziela się dozorcom domów (palaczom) na wniosek administracji domów na czas trwania umowy o pełnieniu czynności w danym domu. W przypadkach gdy zgodnie z obowiązującymi przepisami umowa zostaje rozwiązana z winy zajmującego lokal, obowiązany on jest lokal opróżnić – bez prawa do mieszkania zastępczego.

Art. 34. [Korzystanie z pomieszczeń użytkowych] 1. Przydział lokalu mieszkalnego uprawnia osobę, której lokal przydzielono, oraz osoby wspólnie z nią zamieszkałe, wymienione w decyzji o przydziale, do wspólnego korzystania z pomieszczeń użytkowych należących do danego mieszkania (łazienki, ubikacje, piwnice, strychy itp.); uprawnienie do wspólnego korzystania z kuchni przysługuje współnajemcy tylko wówczas, jeżeli decyzja o przydziale lokalu uprawnienie takie wyraźnie przyznaje.

2. Spory o korzystanie z pomieszczeń użytkowych, o których mowa w ust. 1, rozstrzygają właściwe dla spraw lokalowych organy prezydiów rad narodowych.

Art. 35. [Pierwszeństwo wśród współnajemców do przydzielenia opróżnionej części lokalu] W przypadkach gdy część lokalu mieszkalnego zajmowanego przez kilku współnajemców została przez jednego z nich opróżniona, pierwszeństwo do przydzielenia opróżnionej części lokalu w granicach norm zaludnienia mają ci współnajemcy, którzy zajmują lokal o powierzchni poniżej przysługujących im norm zaludnienia.

Art. 36. [Cofnięcie przydziału i przeprowadzenie opróżnienia lokalu] 1. W razie ustania warunków uzasadniających przydział lokalu właściwy organ administracji prezydium rady narodowej może cofnąć przydział i przeprowadzić opróżnienie lokalu w trybie określonym w niniejszej ustawie.

2. Jeżeli podstawą cofnięcia przydziału jest przeniesienie do pracy w innej miejscowości, termin do opróżnienia lokalu liczy się od dnia uzyskania przez pracownika wraz z rodziną lokalu w nowym miejscu pracy.

3. Przepis ust. 1 nie ma zastosowania do osób, które utraciły pracę, są jednak w poszukiwaniu innej pracy.

Art. 38. [Przyznawanie uprawnień do korzystania z dodatkowej powierzchni mieszkalnej] 1. Oprócz ustalonej normy zaludnienia może być przyznana, w uzasadnionych przypadkach, dodatkowa powierzchnia mieszkalna.

2. Prezes Rady Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady oraz tryb przyznawania uprawnień do korzystania z dodatkowej powierzchni mieszkalnej.

Art. 39. [Wprowadzenie do części lokalu zaludnionej poniżej normy osób według własnego wyboru, oddanie lokalu w podnajem lub do bezpłatnego używania] 1. Ustalone normy zaludnienia lokali mieszkalnych obowiązują z upływem 30 dni od dnia ogłoszenia ich na terenie miasta, osiedla lub gromady. W terminie tym osoby zajmujące lokale mieszkalne (właściciele i użytkownicy budynków, najemcy) mają prawo wprowadzić do części lokalu zaludnionej poniżej normy – osoby według własnego wyboru spośród osób uprawnionych do uzyskania przydziału lokalu w danej miejscowości.

2. Osobie wprowadzonej do części lokalu w myśl ust. 1 właściwy organ administracji prezydium rady narodowej obowiązany jest wydać decyzję o przydziale danej części lokalu.

3. Osoba zajmująca lokal może w ramach przysługującej jej powierzchni mieszkalnej oddać osobie trzeciej część zajmowanego lokalu w podnajem lub do bezpłatnego używania, pod warunkiem że nie nastąpi z tego powodu zagęszczenie zajmowanego lokalu poniżej najniższych obowiązujących norm zaludnienia.

4. Oddanie osobie trzeciej w podnajem lub do bezpłatnego użytkowania części lokalu użytkowego wymaga zgody właściwego dla spraw lokalowych organu prezydium rady narodowej.

5. Oddanie w podnajem lub do bezpłatnego używania całego zajmowanego lokalu dopuszczalne jest w warunkach określonych przez Ministra Gospodarki Komunalnej w drodze rozporządzenia.

Art. 40. [Wyłączenie stosowania norm zaludnienia] Normy zaludnienia nie mają zastosowania do pomieszczeń jednoizbowych oraz do zajmowanych przynajmniej przez dwie osoby mieszkań dwuizbowych (pokój i kuchnia).

Art. 41. [Osoby uwzględniane przy przydzielaniu lokalu mieszkalnego] Przy przydzielaniu lokalu mieszkalnego uwzględnia się normy zaludnienia dla następujących osób:

1) współmałżonka,

2) krewnych najemcy i jego współmałżonka, o ile pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym,

3) w uzasadnionych przypadkach osoby zatrudnione w gospodarstwie domowym najemcy.

Art. 44. [Dokonywanie przydziałów] 1. Właściwy dla spraw lokalowych organ prezydium miejskiej, dzielnicowej miasta wyłączonego z województwa, gromadzkiej rady narodowej lub rady narodowej osiedla dokonuje przydziałów wymienionych w art. 43 ust. 1 oraz orzeka w innych sprawach lokalowych.

2. W miastach podzielonych na dzielnice, lecz nie wyłączonych z województwa, prezydium miejskiej rady narodowej może przekazać czynności wymienione w ust. 1 właściwemu organowi prezydium dzielnicowej rady narodowej.

Art. 45. [Odwołania i nadzór] 1. Odwołania od decyzji organów dla spraw lokalowych prezydiów rad narodowych rozpatruje:

1) w stosunku do decyzji organów dla spraw lokalowych prezydiów rad narodowych gromad, osiedli i miast nie stanowiących powiatów miejskich – powiatowa komisja lokalowa,

2) w stosunku do decyzji organów dla spraw lokalowych prezydiów rad narodowych miast stanowiących powiaty miejskie oraz dzielnicowych rad narodowych – miejska komisja lokalowa.

2. Odwołania nie można oprzeć na zarzutach dotyczących ustaleń zawartych w liście wymienionej w art. 43 ust. 1.

3. Nadzór nad działalnością powiatowych komisji lokalowych sprawuje organ dla spraw lokalowych prezydium wojewódzkiej rady narodowej.

4. Nadzór nad działalnością miejskich komisji lokalowych w miastach stanowiących powiaty miejskie sprawuje organ dla spraw lokalowych prezydium wojewódzkiej rady narodowej, nadzór zaś w stosunku do miejskich komisji lokalowych prezydiów rad narodowych w miastach wyłączonych z województw – Minister Gospodarki Komunalnej.

Art. 46. [Uchylanie i zmiana decyzji organu dla spraw lokalowych] 1. W przypadkach naruszenia prawa Minister Gospodarki Komunalnej może uchylać lub zmieniać z urzędu lub na wniosek strony decyzje organu dla spraw lokalowych prezydium wojewódzkiej rady narodowej oraz decyzje miejskich komisji lokalowych prezydiów rad narodowych w miastach wyłączonych z województw.

2. Skargi stron na decyzje wymienione w ust. 1 nie mogą być wnoszone po upływie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

Art. 47. [Delegacja] Rada Ministrów na wniosek Ministra Gospodarki Komunalnej określi w drodze rozporządzenia organizację i tryb postępowania komisji lokalowych, jak również zasady wynagradzania członków tych komisji za udział w posiedzeniach.

Art. 49. [Zaludnienie lokalu poniżej obowiązujących norm] 1. W przypadkach gdy lokal mieszkalny zaludniony jest poniżej obowiązujących norm, tak że zachodzą warunki dokwaterowania do jego części, stanowiącej co najmniej jeden pokój, jednej lub więcej osób – właściwy dla spraw lokalowych organ prezydium rady narodowej powinien – w miarę możliwości – dostarczyć osobie zajmującej taki lokal, na jej wniosek, lokal zastępczy, odpowiadający obowiązującym normom zaludnienia, jakie osobie tej dotychczas przysługiwały.

2. W razie niezłożenia wniosku wymienionego w ust. 1 lub w razie niemożności przydzielenia lokalu zastępczego, organ dla spraw lokalowych prezydium rady narodowej wyznacza na piśmie osobie zajmującej lokal termin 14 dni do opróżnienia części lokalu lub zaproponowania osoby, znajdującej się w ciężkich warunkach mieszkaniowych (posiadającej w dotychczas zajmowanym mieszkaniu powierzchnię poniżej najniższych obowiązujących norm lub mieszkającej w pomieszczeniu nie nadającym się do zamieszkania albo nie posiadającej mieszkania), której przysługuje prawo do uzyskania przydziału i która wyraża zgodę na przydzielenie jej części lokalu. W razie zaproponowania tej osoby w wyznaczonym terminie właściwy dla spraw lokalowych organ prezydium rady narodowej przydzieli jej lokal. Propozycja przydziału i przydział może dotyczyć również osoby nie znajdującej się w ciężkich warunkach mieszkaniowych, o ile osoba ta zwolni dotychczas zajmowany lokal mieszkalny.

Art. 50. [Przekroczenie terminu na dokwaterowanie] Jeżeli w wyznaczonym terminie nie zostanie zaproponowana osoba odpowiadająca warunkom określonym w art. 49 albo część lokalu nie zostanie opróżniona i oddana do dyspozycji wymienionemu w art. 48 organowi oraz jeżeli przekwaterowanie do lokalu zastępczego nie może być dokonane, właściwy dla spraw lokalowych organ prezydium rady narodowej wyda decyzję o przydziale lokalu według zasad przydziału przewidzianych w niniejszej ustawie.

Art. 52. [Zamiana lokali] 1. W przypadkach gdy osoby zajmujące samodzielne lokale mieszkalne zwracają się do właściwego dla spraw lokalowych organu prezydium rady narodowej o zezwolenie na wzajemną zamianę lokali, a normy zaludnienia, z których osoby te korzystają, nie zostają wskutek zamiany naruszone, organ ten może udzielić zezwolenia na tę zamianę. Organ ten odmówi udzielenia zezwolenia, jeżeli na skutek zamiany nastąpi nadmierne zagęszczenie jednego z lokali będących przedmiotem zamiany lub gdy jeden z lokali podlega opróżnieniu z innych przyczyn (przeniesienie się do lokalu spółdzielczego, domu jednorodzinnego, przeniesienie się do innej miejscowości itp.). Jeżeli jeden z lokali będących przedmiotem zamiany wyposażony jest w urządzenia techniczne, których nie ma w innym lokalu, zezwolenie na zamianę uzależnione jest od uiszczenia na rzecz funduszu mieszkaniowego opłaty na zasadach i w wysokości ustalonej przez Ministra Gospodarki Komunalnej w drodze rozporządzenia.

2. Zamiana lokali położonych na terenach objętych zakresem działania różnych rad narodowych wymaga zezwolenia właściwych organów prezydiów rad narodowych obu miast (osiedli, gromad).

3. Zamiana lokali przez jednego ze współnajemców wymaga zgody pozostałych najemców, o ile naruszałaby ich uprawnienia lub ograniczałaby ich możność korzystania z lokalu lub ze wspólnych jego urządzeń.

Art. 54. [Spór o lokal użytkowy] W przypadkach sporu o lokal użytkowy pomiędzy urzędami, jednostkami gospodarki uspołecznionej i organizacjami społecznymi, prawomocne decyzje organów wymienionych w art. 53 ust. 1 i 2 w sprawach tego lokalu mogą być, na wniosek organu naczelnego strony, uchylone lub zmienione przez Prezesa Rady Ministrów.

Art. 56. [Osoby zainteresowane] Osobami zainteresowanymi w rozumieniu niniejszej ustawy są: właściciel (administrator nieruchomości), osoba zajmująca lokal oraz osoby ubiegające się o przydział tego lokalu.

Art. 57. [Wydawanie decyzji] 1. Decyzje mogą być wydawane wyłącznie w formie pisemnej.

2. Od decyzji osoba zainteresowana może wnieść odwołanie w ciągu 7 dni po doręczeniu jej decyzji.

Art. 58. [Rozpatrywanie odwołań] 1. Komisje lokalowe rozpatrują wniesione odwołania na rozprawie ustnej.

2. O terminie rozprawy należy osobę, która wniosła odwołanie, i osobę, na korzyść której decyzja zapadła, zawiadomić pisemnie w sposób umożliwiający jej wzięcie udziału w rozprawie.

Art. 59. [Wykonanie decyzji] Decyzje podlegają wykonaniu dopiero po uprawomocnieniu się.

Art. 60. [Opróżnienie lokalu] 1. W przypadkach wdarcia się osoby nie uprawnionej do lokalu lub samowolnego zajęcia lokalu właściwy dla spraw lokalowych organ prezydium rady narodowej dokona bezzwłocznie usunięcia sprawcy z lokalu przy asyście organów Milicji Obywatelskiej, skierowując równocześnie doniesienie do prokuratora. Usunięcie sprawcy może nastąpić do lokalu poprzednio przez niego zajmowanego.

2. W przypadkach, w których najemca zwalniający lokal pozostawi w lokalu osoby zamieszkujące z nim dotychczas, właściwy dla spraw lokalowych organ prezydium rady narodowej uprawniony jest do natychmiastowego opróżnienia lokalu z tych osób. W przypadku tym może również nastąpić przekwaterowanie tych osób do nowego lokalu najemcy, chociażby lokal ten nie podlegał przydziałowi przez organ prezydium rady narodowej.

3. Przepisy ust. 1 i 2 mają odpowiednie zastosowanie do mieszkań służbowych i lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych – na wniosek administracji domu, w którym mieszkanie (lokal) się znajduje.

4. W przypadkach wdarcia się do lokalu w budynku nie oddanym jeszcze do użytku obowiązek określony w ust. 1 ciąży na kierowniku budowy.

Art. 62. [Domy, w których nie została wprowadzona publiczna gospodarka lokalami] W domach zarządzanych przez organy dla spraw mieszkaniowych prezydiów rad narodowych miast, osiedli i gromad, w których nie została wprowadzona publiczna gospodarka lokalami, dysponowanie lokalami następuje według wytycznych ustalanych przez prezydia powiatowych (miejskich) rad narodowych.

Art. 65. [Dozorca, palacz centralnego ogrzewania i administrator] 1. Dozorcom, palaczom centralnego ogrzewania i administratorom domów mieszkalnych opróżniającym mieszkania służbowe w przypadkach gdy stosunek pracy został z nimi rozwiązany z powodu nienależytego wykonywania obowiązków służbowych – choćby rozwiązanie to nastąpiło w drodze wypowiedzenia – nie przysługuje prawo do lokalu zastępczego.

2. Powołanym do stwierdzenia, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z powodu nienależytego wykonywania obowiązków służbowych, jest organ dla spraw gospodarki komunalnej i mieszkaniowej prezydium rady narodowej, na terenie której znajduje się dany zakład pracy.

Art. 66. [Mieszkania uważane za reprezentacyjne] Prezes Rady Ministrów określi, które mieszkanie uważa się za reprezentacyjne i unormuje warunki i tryb ich zajmowania.

Art. 68. [Sprawowanie zarządu budynków mieszkalnych stanowiących własność Państwa] Do sprawowania zarządu budynków mieszkalnych stanowiących własność Państwa lub przejętych w zarząd państwowy (art. 70) powołane są właściwe organy administracji prezydiów miejskich, dzielnicowych, osiedli lub gromadzkich rad narodowych, w odniesieniu zaś do budynków przeznaczonych na mieszkania służbowe – przedsiębiorstwa państwowe oraz inne zakłady pracy.

Art. 69. [Sprawowanie zarządu budynków zajmowanych przez użytkowników należących do różnych resortów] Minister Gospodarki Komunalnej unormuje sposób sprawowania zarządu budynków (art. 68) służących celom użytkowym, a zajmowanych przez użytkowników należących do różnych resortów.

Art. 70. [Objęcie zarządem organów administracji budynków niestanowiących własności Państwa] 1. Zarządem właściwych organów administracji prezydiów rad narodowych mogą być objęte również budynki nie stanowiące własności Państwa, jeżeli zarząd budynku nie jest przez właściciela w ogóle sprawowany lub jeżeli właściciel nie sprawuje zarządu w sposób należyty, co pociąga za sobą zagrożenie budynku, albo jeżeli zwróci się do właściwego organu administracji z wnioskiem o objęcie budynku w zarząd.

2. Minister Gospodarki Komunalnej unormuje w drodze rozporządzenia szczegółowe warunki, w których zarząd budynku może być przejęty przez właściwy organ administracji prezydium rady narodowej, właściwość organów do wydawania decyzji w tych sprawach, wzajemne obowiązki stron, w szczególności w zakresie ponoszenia kosztów remontu budynku, warunki zakończenia sprawowania zarządu, sposób przeprowadzania rozliczeń oraz zwrotu lub zabezpieczenia poniesionych nakładów.

3. Przepisy ust. 1 i 2 nie odnoszą się do budynków spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, domów jednorodzinnych i małych domów mieszkalnych.

Art. 72. [Zadania zrzeszeń] Zadaniem zrzeszeń wymienionych w art. 71 jest:

1) utrzymanie w należytym stanie technicznym i sanitarnym oraz przeprowadzanie remontu nieruchomości stanowiących własność członków lub nieruchomości przez nich zarządzanych,

2) budowa i utrzymanie wspólnych urządzeń (pralnie, studnie itp.).

Art. 73. [Zasady tworzenia, organizacja i szczegółowy zakres działania zrzeszeń] Minister Gospodarki Komunalnej unormuje w drodze rozporządzenia zasady tworzenia, organizację i szczegółowy zakres działania zrzeszeń wymienionych w art. 71.

Art. 75. [Sposób prowadzenia ewidencji wykorzystania lokali] Minister Gospodarki Komunalnej unormuje sposób prowadzenia ewidencji wykorzystania lokali, zakres, w jakim administracja domów i zakłady pracy obowiązane są do współdziałania z właściwymi organami prezydiów rad narodowych w prowadzeniu ewidencji i utrzymywaniu jej w stanie aktualności, oraz unormuje sprawowanie kontroli nad zgodnością ewidencji z faktycznym zagęszczeniem lokali.

Art. 76. [Zwierzchni nadzór nad wykonywaniem przepisów prawa lokalowego] Zwierzchni nadzór nad wykonywaniem przepisów prawa lokalowego sprawuje Minister Gospodarki Komunalnej.

Art. 78. [Przymusowe usunięcie osób] 1. Przymusowe usunięcie osób – poza przypadkami przewidzianymi w art. 60 – może nastąpić nie inaczej, jak po uprzednim wezwaniu ich do dobrowolnego opróżnienia lokalu, i nie wcześniej niż po upływie 7 dni od doręczenia wezwania.

2. W miejscowościach nie objętych publiczną gospodarką lokalami organ dla spraw lokalowych wymienionych w art. 77 wskazuje osobie wezwanej do opróżnienia lokalu pomieszczenie zastępcze lub lokal zastępczy dostarczony przez wnioskodawcę.

Art. 79. [Organy Milicji Obywatelskiej i organy wojskowe] Organy Milicji Obywatelskiej, a w stosunku do osób i instytucji wojskowych odpowiednie organy wojskowe, obowiązane są na żądanie właściwego organu administracji prezydium rady narodowej udzielić pomocy przy wykonywaniu decyzji.

Art. 81. [Czynności zmierzające do obejścia przepisów ustawy] 1. Kto w celu obejścia przepisów niniejszej ustawy:

1) podaje organowi prezydium rady narodowej nieprawdziwe dane mające znaczenie dla decyzji w sprawie przydziału lokalu,

2) zgłasza do zameldowania w lokalu osoby faktycznie w nim nie zamieszkujące lub nie dopełni obowiązku zgłoszenia do wymeldowania osób, które opuściły lokal na stałe,

3) wydaje zaświadczenie o pracy nie odpowiadające stanowi faktycznemu lub z takiego zaświadczenia korzysta,

– podlega karze aresztu do trzech miesięcy i grzywny.

2. Administratorzy i pracownicy administracji domów, winni czynów określonych w ust. 1 pkt 1 i 2, podlegają karze aresztu od jednego do trzech miesięcy.

3. Administrator domu, który zaniecha bezzwłocznego zawiadomienia o wdarciu się osoby nie uprawnionej do lokalu lub o samowolnym zajęciu lokalu, oraz kierownik budowy, który zaniecha wykonania obowiązku przewidzianego w art. 60 ust. 4 – podlega karze aresztu do trzech miesięcy.

Art. 82. [Opróżnienie przydzielonego lokalu bez uprzedzenia administracji domu] Kto opróżnia zajmowany przez siebie lokal podlegający przydziałowi bez uprzedzenia o tym administracji domu co najmniej na 3 dni przed opróżnieniem – podlega karze aresztu do trzech miesięcy.

Art. 83. [Złośliwe lub uporczywe utrudnianie korzystania z zajmowanego lokalu] Właściciel domu, najemca lub współnajemca, który w sposób złośliwy lub uporczywy utrudnia osobom zamieszkałym w tym domu korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego i pomieszczeń przynależnych do tego lokalu – podlega karze aresztu do 3 miesięcy lub grzywny do 4.500 zł albo obu karom łącznie.

Art. 84. [Orzekanie w sprawach wymienionych w ustawie] 1. Orzekanie w sprawach wymienionych w art. 81, 82 i 83 następuje w trybie przepisów o orzecznictwie karno-administracyjnym. Kolegia karno-administracyjne wymierzają w tych sprawach również karę aresztu.

2. Prezydium rady narodowej może osobę ukaraną za czyny przewidziane w art. 80–82 pozbawić na określony czas prawa przydziału lokalu w danym mieście, osiedlu lub gromadzie.

3. Osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądowym za uporczywe przetrzymywanie osoby nie zameldowanej w lokalu położonym w miejscowości objętej szczególnymi przepisami meldunkowymi może być decyzją prezydium właściwej rady narodowej pozbawiona przydziału lokalu mieszkalnego i przesiedlona z dotychczas zajmowanego lokalu do pomieszczenia zastępczego w obrębie granic administracyjnych danej miejscowości.

Art. 86. [Likwidacja przymusowych zrzeszeń prywatnych właścicieli nieruchomości] Istniejące przymusowe zrzeszenia prywatnych właścicieli nieruchomości ulegają likwidacji. Minister Gospodarki Komunalnej ustali termin i tryb ich likwidacji.

Art. 87. [Przepisy wykonawcze] 1. Do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w niniejszej ustawie zachowują moc dotychczasowe przepisy wykonawcze.

2. Do czasu wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia przewidzianego w art. 3 obowiązują dotychczasowe przepisy w ramach, które mają być w tym rozporządzeniu unormowane. W szczególności na wynajmujących i najemcach ciążą następujące obowiązki:

1) wynajmujący obowiązany jest do oddania wynajętego lokalu lub budynku w umówionym terminie w stanie, w jakim on się znajduje – o ile umowa nie stanowi inaczej – i do utrzymywania go w stanie nadającym się do użytku,

2) najemcy lokali mieszkalnych, opłacający czynsz w dotychczasowej wysokości, ponoszą opłaty na koszty utrzymania budynku według przepisów dotychczasowych.

Art. 88. [Stawki czynszowe i opłaty] 1. Stawki czynszowe i inne opłaty ustalone na podstawie przepisów przewidzianych w niniejszej ustawie nie są wiążące przy ustalaniu wysokości czynszów najmu lokali wyłączonych spod publicznej gospodarki lokalami na podstawie ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych (Dz. U. z 1962 r. Nr 47, poz. 228).

2. Stawki czynszowe i opłaty, o których mowa w ust. 1, mają jednak zastosowanie do tych najemców, do których według art. 8 ustawy powołanej w ust. 1 stosuje się przepisy dekretu o najmie lokali.

Art. 89. [Budynki spółdzielni budownictwa mieszkaniowego] 1. W budynkach spółdzielni budownictwa mieszkaniowego zarządy tych spółdzielni uprawnione są do przydzielania lokali mieszkalnych nie wyłączonych spod publicznej gospodarki lokalami swoim członkom w ramach obowiązujących norm zaludnienia, o ile członkowie ci odpowiadają warunkom uprawniającym do ubiegania się o przydział lokalu w danej miejscowości (art. 32).

2. O przydzieleniu lokalu zarząd spółdzielni obowiązany jest zawiadomić równocześnie właściwy dla spraw lokalowych organ prezydium rady narodowej.

3. Jeżeli zarząd spółdzielni nie dokona przydziału lokalu w ciągu 30 dni od powstania warunków do jego przydzielenia, właściwy dla spraw lokalowych organ prezydium rady narodowej wezwie spółdzielnię do przydzielenia lokalu członkowi spółdzielni w terminie 14-dniowym, po bezskutecznym zaś upływie tego terminu sam dokona przydziału według swego wyboru najemcy.

4. Od decyzji zarządu spółdzielni w sprawie przydziału lokalu służą najemcom nie będącym członkami spółdzielni środki prawne przewidziane w art. 45.

Art. 90. [Dotychczasowe mieszkania służbowe i zakładowe] 1. Dotychczasowe mieszkania służbowe oraz mieszkania zakładowe stają się mieszkaniami służbowymi w rozumieniu niniejszej ustawy, jeżeli podpadają pod postanowienia art. 64.

2. Pracownicy, zajmujący mieszkania służbowe podpadające pod postanowienia art. 64 ust. 2 pkt 3, obowiązani są do opłacania czynszu i opłat związanych z zajmowaniem tych mieszkań wówczas, jeżeli nie są zwolnieni od opłacania tych należności na podstawie dotychczasowych przepisów.

3. Dotychczasowe mieszkania zakładowe, służbowe i byłe pracownicze tracą ten charakter, jeśli nie odpowiadają warunkom określonym w niniejszej ustawie dla mieszkań służbowych i przechodzą do dyspozycji właściwych dla spraw lokalowych organów prezydiów rad narodowych.

4. Dotychczasowe przydziały mieszkań, o których mowa w ust. 3 (umowy o przydział), zachowują swą ważność i uważane będą za równoznaczne z prawomocnymi przydziałami lokali (art. 29).

Art. 91. [Rozciągnięcie postanowień dotyczących kaucji] Upoważnia się Radę Ministrów do rozciągnięcia w drodze rozporządzenia postanowień art. 12 dotyczących kaucji również na domy nie będące w zarządzie właściwych organów administracji prezydiów rad narodowych lub państwowych jednostek gospodarki uspołecznionej.

Art. 92. [Przepisy uchylone] 1. Tracą moc:

1) dekret z dnia 21 grudnia 1945 r. o publicznej gospodarce lokalami (Dz. U. z 1950 r. Nr 36, poz. 343),

2) dekret z dnia 18 lutego 1955 r. o właściwości organów w zakresie publicznej gospodarki lokalami (Dz. U. Nr 9, poz. 55),

3) art. 1, 8, 14, 18 do 21, 31 do 33, 35 i 36 dekretu z dnia 28 lipca 1948 r. o najmie lokali (Dz. U. z 1958 r. Nr 50, poz. 243); pozostałe przepisy tego dekretu – z dniem wejścia w życie rozporządzeń wydanych na podstawie art. 3,

4) art. 371, 373, 374, 380 do 382, 384 i 388 do 399 kodeksu zobowiązań w odniesieniu do najmu budynków i lokali podlegających przepisom niniejszej ustawy,

5) art. 21 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 94, poz. 848).

2. Pozostaje w mocy ustawa z dnia 28 maja 1957 r. o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych (Dz. U. z 1962 r. Nr 47, poz. 228).

3. Do lokali, które w myśl przepisów ustawy wymienionej w ust. 2 lub ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o sprzedaży przez Państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych (Dz. U. Nr 31, poz. 132) podlegają wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami, nie stosuje się przepisów rozdziału V niniejszej ustawy.