Komentarz do VAT 2024 - Art. 109

I. Uwagi wstępne

[Dwa rodzaje ewidencji] Komentowany artykuł nakłada na większość podatników VAT obowiązek prowadzenia ewidencji. Jego przepisy przewidują przy tym dwa rodzaje ewidencji, tj. ewidencję uproszczoną, prowadzoną przez podatników korzystających z tzw. zwolnienia podmiotowego (zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT) oraz ewidencję pełną, prowadzoną przez pozostałych podatników.

[Podatnicy, którzy nie mają obowiązku prowadzenia ewidencji] Nie wszyscy podatnicy muszą prowadzić ewidencję. Obowiązku takiego nie mają:

● rolnicy ryczałtowi (wynika to wprost z art. 117 pkt 2 ustawy o VAT) oraz

● podatnicy wykonujący wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy o VAT lub rozporządzenia w sprawie zwolnień od VAT. Wniosek taki płynie z zestawienia przepisów art. 109 ustawy o VAT, które wyłączają obowiązek prowadzenia pełnej ewidencji VAT przez takich podatników (zob. art. 109 ust. 3 ustawy o VAT), a jednocześnie nakładają obowiązek prowadzenia ewidencji uproszczonej tylko na podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego (zob. art. 109 ust. 1 ustawy o VAT).

[Upoważnienia do wydania przepisów wykonawczych] Delegacje ustawowe określone przepisami art. 109 ust. 12 i 13 ustawy o VAT mają charakter fakultatywny. Dotychczas na ich podstawie nie zostały wydane przepisy wykonawcze.

Natomiast na podstawie art. 109 ust. 14 ustawy o VAT wydane zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach VAT i w ewidencji VAT.

II. Treść ewidencji

Przepisy VAT nie określają wzoru ewidencji uproszczonej, a jedynie dane, jakie muszą wynikać z tej ewidencji. W konsekwencji podatnicy mają bardzo dużą swobodę w jej prowadzeniu. Dozwolona jest zatem każda forma ewidencji uproszczonej, z której wynika data oraz wartość dziennej sprzedaży oraz, w której zapisy są dokonywane nie później niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Przy czym w celu ułatwienia ustalenia momentu ewentualnej utraty prawa do zwolnienia podmiotowego, wskazane jest, aby wartość sprzedaży była wykazywana w ewidencji nie tylko w ujęciu bieżącym, ale również w ujęciu narastającym.