Komentarz do VAT 2024 - Art. 108a

I. Uwagi wstępne

[Zakres przedmiotowy] Komentowany artykuł zawiera przepisy określające tzw. mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment). Jego istotą jest rozdzielenie płatności za nabyty towar lub usługę w taki sposób, że część zapłaty odpowiadająca:

● wartości sprzedaży netto – jest płacona przez nabywcę na rachunek bankowy dostawcy,

● kwocie VAT – jest płacona na specjalne konto dostawcy (tzw. rachunek VAT), którego środkami dostawca może dysponować w bardzo ograniczony sposób (więcej na temat rachunku VAT – zob. komentarz do art. 2 ustawy o VAT).

Dzięki temu dostawca – zważywszy, że nie otrzymuje całej kwoty brutto od nabywcy na swój „zwykły” rachunek bankowy – nie może w przypadku przeprowadzenia transakcji gospodarczej, mającej na celu wyłudzenie VAT, szybko zniknąć, zatrzymując dla siebie należny podatek.

II. Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności [art. 108a ust. 1 i 2–6]

[Prawo i obowiązek stosowania] Obecnie stosowanie mechanizmu podzielonej płatności jest niekiedy obowiązkiem podatników otrzymujących fakturę z wykazaną kwotą VAT. Więcej na ten temat – zob. komentarz do art. 108a ust. 1a–1e, 7 i 8 ustawy o VAT.

[Podmioty niebędące podatnikami] Uprawnienie do skorzystania z mechanizmu podzielonej płatności przysługuje wyłącznie podatnikom VAT (nabywającym towary i usługi). Podmioty niebędące podatnikami (w szczególności osoby prywatne) z mechanizmu podzielonej płatności korzystać nie mogą.

Uprawnienie do skorzystania z mechanizmu podzielonej płatności przysługuje również podatnikom wystawiającym faktury w ramach tzw. samofakturowania, czyli w imieniu i na rzecz sprzedawców (zob. art. 106d ust. 1 ustawy o VAT). Przyjąć bowiem należy fikcję prawną, że faktury wystawiane przez takich podatników są przez nich jednocześnie otrzymywane. Przyjęcie odmiennego stanowiska oznaczałoby bowiem nie tylko brak możliwości korzystania w komentowanych przypadkach z mechanizmu podzielonej płatności. Oznaczałoby również brak możliwości odliczania VAT na podstawie faktur wystawianych w ramach samofakturowania. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje bowiem nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny (zob. art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy o VAT).