Komentarz do VAT 2023 - Art. 109

I. Uwagi wstępne

[Dwa rodzaje ewidencji] Komentowany artykuł nakłada na większość podatników VAT obowiązek prowadzenia ewidencji. Jego przepisy przewidują przy tym dwa rodzaje ewidencji, tj. ewidencję uproszczoną, prowadzoną przez podatników korzystających z tzw. zwolnienia podmiotowego (zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT) oraz ewidencję pełną, prowadzoną przez pozostałych podatników.

[Podatnicy, którzy nie mają obowiązku prowadzenia ewidencji] Nie wszyscy podatnicy muszą prowadzić ewidencję. Obowiązku takiego nie mają:

● rolnicy ryczałtowi (wynika to wprost z art. 117 pkt 2 ustawy o VAT) oraz

● podatnicy wykonujący wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy o VAT lub rozporządzenia w sprawie zwolnień od VAT. Wniosek taki płynie z zestawienia przepisów art. 109 ustawy o VAT, które wyłączają obowiązek prowadzenia pełnej ewidencji VAT przez takich podatników (zob. art. 109 ust. 3 ustawy o VAT), a jednocześnie nakładają obowiązek prowadzenia ewidencji uproszczonej tylko na podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego (zob. art. 109 ust. 1 ustawy o VAT).

[Upoważnienia do wydania przepisów wykonawczych] Delegacje ustawowe określone przepisami art. 109 ust. 12 i 13 ustawy o VAT mają charakter fakultatywny. Dotychczas na ich podstawie nie zostały wydane przepisy wykonawcze.

Natomiast na podstawie art. 109 ust. 14 ustawy o VAT wydane zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach VAT i w ewidencji VAT.

[Zmiany od 1 lipca 2023 r.] Z dniem 1 lipca 2023 r. do art. 109 ustawy o VAT dodane zostały ust. 11g–11k ustawy o VAT. Przepisy te określają obowiązek oraz zasady prowadzenia przez członków grup VAT ewidencji czynności dokonywanych przez członka grupy VAT na rzecz innego członka tej samej grupy VAT, jak również dwie delegacje ustawowe w tym zakresie.

II. Treść ewidencji

Przepisy VAT nie określają wzoru ewidencji uproszczonej, a jedynie dane, jakie muszą wynikać z tej ewidencji. W konsekwencji podatnicy mają bardzo dużą swobodę w jej prowadzeniu. Dozwolona jest zatem każda forma ewidencji uproszczonej, z której wynika data oraz wartość dziennej sprzedaży oraz, w której zapisy są dokonywane nie później niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Przy czym w celu ułatwienia ustalenia momentu ewentualnej utraty prawa do zwolnienia podmiotowego, wskazane jest, aby wartość sprzedaży była wykazywana w ewidencji nie tylko w ujęciu bieżącym, ale również w ujęciu narastającym.