Komentarz do VAT 2023 - Art. 19a

I. Uwagi wstępne

[Znaczenie momentu powstawania obowiązku podatkowego] Komentowany artykuł otwiera dział IV ustawy o VAT, w którym zawarte są przepisy określające zasady powstawania obowiązku podatkowego. Pojęcie „obowiązek podatkowy” definiuje art. 4 Ordynacji podatkowej, który stanowi, że jest nim wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

Moment powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług ma fundamentalne znaczenie dla rozliczania tego podatku, gdyż jest on rozliczany za miesięczne lub kwartalne okresy rozliczeniowe, zaś o przyporządkowaniu każdej czynności podlegającej opodatkowaniu do danego okresu rozliczeniowego decyduje moment powstania obowiązku podatkowego. Ponadto moment powstania obowiązku podatkowego:

● wyznacza stan prawny, według którego opodatkowana jest dana czynność podlegająca opodatkowaniu (z zastrzeżeniem przepisów art. 41 ust. 14a–14h ustawy o VAT; zob. również komentarz do art. 41 ustawy o VAT),

● wyznacza moment, w którym należy ustalić podstawę opodatkowania danej czynności podlegającej opodatkowaniu (zob. wyrok NSA z 24 maja 2011 r., sygn. I FSK 760/10),

● jest jednym z czynników decydujących o momencie powstawania u nabywcy prawa do odliczenia (zob. art. 86 ust. 10 ustawy o VAT; zob. również komentarz do art. 86 ustawy o VAT).

Obowiązek podatkowy jest kategorią prawną i faktyczną zobiektywizowaną, co oznacza, że powstaje w warunkach przez prawo określonych niejako automatycznie, tj. niezależnie od woli i zamiaru podmiotów temu obowiązkowi podlegających. W konsekwencji na sposób powstania obowiązku podatkowego wpływu nie ma żadna umowa cywilnoprawna ani też działanie podatnika (zob. wyrok NSA z 28 kwietnia 2017 r., sygn. I FSK 1811/15). W szczególności strony transakcji nie mogą w treści zawieranych umów określać innego sposobu powstawania obowiązku podatkowego niż wynikający z przepisów ustawy lub przepisów wykonawczych do ustawy (zob. wyrok NSA z 21 września 2010 r., sygn. I FSK 1473/09).