Komentarz do CIT 2020 - Art. 1a

I. Uwagi wstępne

1

[Rys historyczny] Podatkowe grupy kapitałowe (PGK) wprowadzono do ustawy o CIT już w 1996 roku. Ze względu na konieczność spełnienia przez spółki wchodzące w skład tych grup restrykcyjnych warunków określonych art. 1a ust. 2 ustawy o CIT liczba grup podatkowych była zawsze niewielka.

Zapewne trudno spodziewać się rozwoju tej formy zespołowego opodatkowania, zwłaszcza że coraz bardziej uszczelnione przepisy ustawy o CIT w coraz mniejszym stopniu pozwalają na wykorzystanie podatkowych grup kapitałowych do tzw. planowania podatkowego.

Planowanie podatkowe to wybieranie przez podatnika rozwiązań zgodnych z prawem i rzeczywistością, które byłyby dla niego - przy podejmowaniu decyzji gospodarczych - korzystniejsze z punktu widzenia prawa podatkowego.

2

[Podatkowe grupy kapitałowe w rachunkowości] Pojęcie grupy kapitałowej zdefiniowane jest także w ustawie o rachunkowości. W art. 3 ust. 1 pkt 44 u.rach. stwierdzono, że przez grupę kapitałową należy rozumieć jednostkę dominującą wraz z jednostkami zależnymi. Definicji tej nie można jednak odnosić do podatkowej grupy kapitałowej, choćby z tego powodu, że do grupy kapitałowej w ujęciu rachunkowym mogą wchodzić także inne podmioty niż spółki kapitałowe prawa handlowego. Nie jest jednak wykluczone, że podatkowa grupa kapitałowa będzie spełniać też kryteria grupy kapitałowej w ujęciu rachunkowym.

Celem istnienia podatkowych grup kapitałowych jest efektywne zarządzanie podatkiem dochodowym dzięki możliwości konsolidowania dochodu podatkowego.

3

W 2017 r. Ministerstwo Finansów dostrzegło, że podatkowe grupy kapitałowe wykorzystywane są do tzw. agresywnej optymalizacji podatkowej. Efektem było opublikowanie na stronach internetowych Ministerstwa Finansów komunikatu stanowiącego ostrzeżenie przed optymalizacją podatkową z wykorzystaniem podatkowych grup kapitałowych (zob. komunikat MF z 26 czerwca 2017 r. "Ostrzeżenie Ministerstwa Finansów przed optymalizacją podatkową w ramach podatkowych grup kapitałowych"). Stosując przedstawiony w komunikacie MF schemat unikania opodatkowania, spółki unikały opodatkowania CIT sprzedaży kluczowych elementów majątku (np. zabudowanych nieruchomości komercyjnych). Aby uniknąć opodatkowania, dochód ze sprzedaży przekazywały jako darowiznę do spółki powiązanej. Transakcji towarzyszyły dodatkowe operacje polegające na wymianie udziałów, utworzeniu PGK i zbyciu udziałów otrzymanych z tej wymiany skutkujące rozwiązaniem nowo utworzonej PGK. Opisany schemat optymalizacyjny MF uznało za niedopuszczalną, agresywną optymalizację, mimo braku przepisów wprost zakazujących tego rodzaju działań. Poczynając od 2018 r. do ustawy o CIT zostały wprowadzone zmiany, które mają bezpośrednio przeciwdziałać korzystaniu przez podatników z tego schematu optymalizacyjnego. Zostały one przestawione w dalszej części komentarza. Od czasu wprowadzenia do przepisów prawa podatkowego klauzul przeciwko unikaniu opodatkowania (szczególnie art. 119a i nast.) optymalizację podatkową uznaje się za nielegalną.